Ο Μάνος Χατζιδάκις για την 28η Οκτωβρίου, τον Μεταξά και το Όχι του 1940

Μάνος Χατζιδάκις (23 Οκτωβρίου 1925, 

Ξάνθη - 15 Ιουνίου 1994, Αθήνα)

95 χρόνια από τη γέννησή του και 

100 χρόνια μπροστά με το έργο του.

Ο Μάνος Χατζιδάκις δεν ήταν μόνο ο ευαίσθητος, 

μαγικός, νοσταλγικός μουσικοσυνθέτης. 

Είχε και άποψη και δεν δίσταζε να την εκφράσει.

Πολλά χρόνια πριν, τόλμησε από ραδιοφώνου να σχολιάσει την 28η Οκτωβρίου με τον δικό του αιρετικό τρόπο. Είχε προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις, όπως ήταν αναμενόμενο.

Τι έλεγε τότε ο Μάνος Χατζιδάκις;

«Επειδή είμαστε, η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που δεν γιορτάζει την απελευθέρωση αλλά την έναρξη του πολέμου, τιμώντας ουσιαστικά έναν φασίστα δικτάτορα, ο οποίος υπό διαφορετικές συνθήκες θα έφτιαχνε μια Ελλάδα κατ' εικόνα και ομοίωση της ναζιστικής Γερμανίας.

Γιατί είπε το ΟΧΙ ο Μεταξάς, αφού θαύμαζε τον άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού; 

Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά... Oι πιέσεις, οι Άγγλοι, τα ανάκτορα κ.τλ. Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί και αν λέγαμε ΝΑΙ; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν. Ένα-δυο χρόνια υπό συμμαχική επιστασία –μήπως δεν είμαστε πέντε και δέκα χρόνια κάτω από αυτούς;– κι ύστερα μες στη συμμαχία και τέλος στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Άσε και εκείνη τη μεταπολεμική ψευδαίσθηση που μας την καλλιεργούσαν και οι πρώτες μεταπολεμικές κυβερνήσεις μας, ότι ήμασταν οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων.

Πιστεύαμε στο τέλος, σαν τον Καραγκιόζη, πως εμείς σκοτώσαμε τον κατηραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα, που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας. 

Για μια ακόμη φορά νικήσανε οι Χίτες, οι κουτσαβάκηδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι (εκδότης της Ελεύθερης Ώρας) και Κουρήδες. 

Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου».

(Ραδιοφωνικό σχόλιο του Μάνου Χατζιδάκι για την 28 Οκτωβρίου)

Τάδε έφη Μάνος Χατζιδάκις! Ένας άνθρωπος που άφησε έναν καλύτερο κόσμο

28η Οκτωβρίου: και αν λέγαμε «ΝΑΙ»;

Ο δικτάτορας Μεταξάς με τον Γκέμπελς τον Σεπτέμβριο του 1936

Ο Ιωάννης Μεταξάς (Ιθάκη, 12 Απριλίου 1871 - Αθήνα, 29 Ιανουαρίου 1941) 

ήταν Έλληνας στρατιωτικός, πολιτικός και δικτάτορας από το 1936 ως το 1941.

Ο Πάουλ Γιόζεφ Γκαίμπελς (Paul Joseph Goebbels, 29 Οκτωβρίου 1897 - 1 Μαΐου 1945), ήταν Γερμανός πολιτικός και Υπουργός Προπαγάνδας της Ναζιστικής Γερμανίας από το 1933 έως το 1945. Ο Γιόζεφ Γκέμπελς υπήρξε μέχρι το τέλος, ένας εκ των σημαντικότερων συνεργατών του Αδόλφου Χίτλερ.

Άρης Χατζηστεφάνου 26/10/2014
Εφημερίδα των Συντακτών info-war

«Γιατί είπε το “ΟΧΙ” ο Μεταξάς, αφού θαύμαζε τον άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού;» αναρωτιόταν ο Μάνος Χατζιδάκις, σε μια από τις ραδιοφωνικές του εκπομπές. Και ύστερα από μερικά δευτερόλεπτα έδινε μόνος του την απάντηση: «Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά… Oι πιέσεις, οι Άγγλοι, τα ανάκτορα κτλ. Μπορεί κανείς να ερωτηθεί και αν λέγαμε ΝΑΙ; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν. Ένα-δυο χρόνια υπό συμμαχική επιστασία –μήπως δεν είμαστε πέντε και δέκα χρόνια κάτω από αυτούς;– κι ύστερα μες στη συμμαχία και τέλος στην ευρωπαϊκή κοινότητα».

Ο ανυπόμονος ακροατής ίσως να διέκρινε στα λόγια του μεγάλου μουσικοσυνθέτη μια αντεστραμμένη θεωρία των δύο άκρων, όπου η καταδίκη των συμμάχων μπορεί να οδηγήσει και σε μια επικίνδυνη ηθική απενοχοποίηση όσων συνεργάστηκαν με τους κατακτητές –σαν αυτή που επιχειρούν εδώ και δεκαετίες οι γνωστοί αναθεωρητές της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας.

Ο Χατζιδάκις όμως έσπευδε αμέσως να διαλύσει τέτοιου είδους παρερμηνείες. «Άσε», έλεγε, «και εκείνη τη μεταπολεμική ψευδαίσθηση που μας την καλλιεργούσαν και οι πρώτες μεταπολεμικές κυβερνήσεις μας, ότι ήμασταν οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων. Πιστεύαμε στο τέλος, σαν τον Καραγκιόζη, πως εμείς σκοτώσαμε τον κατηραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα, που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας. Για μια ακόμη φορά νικήσανε οι Χίτες, οι κουτσαβάκηδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι (σ.σ. εκδότης της “Ελεύθερης Ώρας”) και Κουρήδες. Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου».

Ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής Αριστεράς θα συμφωνούσε σήμερα με τον «δεξιό» Μάνο Χατζιδάκι για την εθνική εορτή. Είμαστε, λένε αρκετοί, η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που δεν γιορτάζει την απελευθέρωση αλλά την έναρξη του πολέμου, τιμώντας ουσιαστικά έναν φασίστα δικτάτορα, ο οποίος υπό διαφορετικές συνθήκες θα έφτιαχνε μια Ελλάδα κατ’ εικόνα και ομοίωση της ναζιστικής Γερμανίας. Είναι όμως αυτό το πραγματικό πνεύμα της 28ης Οκτωβρίου;

Στις 28 Οκτωβρίου με κάθε είδους εκδήλωση, αγωνιστείτε για το εθνικό ξεκίνημα
ΕΑΜ

Λίγες ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου, ο φυλακισμένος ηγέτης του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης έστελνε το παρακάτω μήνυμα: «Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό τού Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό, καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη, σπίτι με σπίτι, πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει ή κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική, ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ’ έναν πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό».

Ένα χρόνο αργότερα το ΕΑΜ επέλεγε την πρώτη επέτειο της 28ης Οκτωβρίου για να κυκλοφορήσει την πρώτη του επίσημη διακήρυξη προς τον ελληνικό λαό, ενώ χιλιάδες Αθηναίοι κατέθεταν στεφάνια στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη –όχι υπό τις εντολές των δωσίλογων του πολιτικού κατεστημένου, που είχαν ήδη συνταχθεί με τον κατακτητή, αλλά σαν ένα αυθόρμητο αντιφασιστικό μήνυμα.

Εκείνη η 28η Οκτωβρίου, των πρώτων χρόνων της κατοχής, έγραφαν οι ιστορικοί Ι. Χανδρινός και Κ. Παλούκης, «δεν συμβολίζει την “εθνική ενότητα” απέναντι στον κίνδυνο. Εκείνη η μέρα δεν ήταν ίδια για όλους […] Η ιταλική ιμπεριαλιστική επίθεση, κομμάτι του μεγαλύτερου ιμπεριαλιστικού πολέμου, λειτούργησε καταλυτικά στις συνειδήσεις, ενώ κλόνισε και τελικά σάρωσε το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά –ιδεολογικά συγγενές με τους “ιταμούς εισβολείς”» (Εφημερίδα ΠΡΙΝ, 27/9/2013).

Μέχρι σχεδόν το τέλος του πολέμου, λοιπόν, η 28η Οκτωβρίου συμβόλιζε έναν διμέτωπο αγώνα απέναντι σε ξένους φασίστες αλλά και τους ντόπιους συνεργάτες του. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια ώστε ο «εθνικός κορμός», που πλέον στελεχωνόταν σε σημαντικό βαθμό από τους συνεργάτες των ναζί, να διαγράψει από την ιστορική μνήμη τη μάχη απέναντι στον φασισμό του Μεταξά και του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου της εποχής.

Ποιος έχει λοιπόν δίκιο; Ο Μάνος Χατζιδάκις, που έβλεπε στην 28η Οκτωβρίου μια εθνική επέτειο φτιαγμένη «από τους Χίτες, τους κουτσαβάκηδες και τους ταγματασφαλίτες», ή ο Ζαχαριάδης κι η ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που χρησιμοποίησαν την επέτειο σαν υπόμνηση μιας μάχης όχι μόνο για εθνική ανεξαρτησία αλλά και για οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη; Πιθανότατα και οι δύο ...ο καθένας στην εποχή του.

Αέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.gr

Περισσότερα: Μ. Χατζιδάκις, Β' Παγκόσμιος

Δείτε: Ο Μάνος Χατζιδάκις για τα Δεκεμβριανά