Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου 2020 εκοιμήθη στο Άγιον Όρος σε ηλικία 64 ετών, ο Γέροντας Επιφάνιος ο Μυλοποταμινός, βραβευμένος Μάγειρας, αφού έδωσε την μάχη του με τον καρκίνο.
Ο πατέρας Επιφάνιος ήταν ο μοναχός που έκανε γνωστή μέσα από τα βιβλία του στην Ελλάδα και τον κόσμο τη μοναστηριακή μαγειρική και τα μυστικά διατροφής της Αθωνικής Πολιτείας. Ο πατέρας Επιφάνιος ζούσε στον Μυλοπόταμο του Αγίου Όρους, εκεί καλλιεργούσε αμπέλια, παρήγαγε κρασί, μαγείρευε την αγιορείτικη κουζίνα.
Τα συλλυπητήρια της Μονής Αγίας Τριάδας
Δορυλαίου Δαμασκηνός: Έφυγε ένας παραδοσιακός γίγαντας του αγιορειτικού μοναχισμού, ένας καλός και ευγενικός φίλος, ένας άνθρωπος που έκανε το Άγιον Όρος ακόμη πιο γνωστό σε ειδικά στρώματα ανθρώπων προσφέροντας τον τέλειον οίνον της καλοσύνης και της αγάπης του! Ο Μυλοπόταμος του Αγίου Όρους κλαίει. Εμείς θλιβόμαστε. Επτωχεύσαμεν από ανθρώπους κι άλλο! Καλή αντάμωση με τον φίλο σου π. Σπυρίδωνα τον Μικραγιαννανίτη που τώρα θα τα πείτε μετά από τόσα χρόνια και θα του κάνεις εκεί την εορτή του. Σε ευχαριστούμε για όλα! Καλό παράδεισο π. Επιφάνιε! Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος December 11 at 6:58 AM
Η Νεκρώσιμος Ακολουθία του ετελέσθη μεσημέρι, στον περίβολο του κελλιού του και σε στενό κύκλο, όπως φέρεται να ήταν η επιθυμία του, και λόγω του κορωνοϊού που πλήττει την αγιορείτικη κοινωνία.
Με καταγωγή από το χωριό Νικήσανη της Καβάλας, ο Επιφάνιος ήταν εγγεγραμμένος στο μοναχολόγιο της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου, αλλά εγκαταβιούσε στο κελλί του Μυλοποτάμου, το οποίο παρέλαβε ερειπωμένο και μετέτρεψε σε ένα από τα «κοσμήματα» της αθωνικής πολιτείας.
Κοσμοπολίτης καλόγερος, χωρίς όμως να παρεκκλίνει από τους βασικούς κανόνες του μοναχισμού, έκανε το Άγιο Όρος γνωστό στα πέρατα του κόσμου, μέσω της περίφημης αγιορείτικης διατροφής αλλά και των κρασιών.
Ήταν ο πρώτος που εγκατέστησε σύγχρονο οινοποιείο στον Άθω και έβγαλε στην αγορά τα κρασιά «Μυλοπόταμος», για να τον ακολουθήσουν αργότερα και άλλα μοναστήρια, και βεβαίως μαγείρεψε αγιορείτικες συνταγές, σ' όλες τις γωνιές του πλανήτη, με διάσημους σεφ, όπως ο Τζέιμς Όλιβερ, κ.ά.
Προσωπικότητες του πολιτικού, πνευματικού, επιχειρηματικού κόσμου, από την Ελλάδα και το εξωτερικό φιλοξενήθηκαν στο κελλί του, με τον Ουμπέρτο Έκο να ήταν τακτικός επισκέπτης. Όπως το έθεσε μια πηγή στις Καρυές, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «ο Επιφάνιος άνοιξε τον αγιορείτικο μοναχισμό διεθνώς και σε πτυχές του όπως η διατροφή κ.ά.». Για τις δραστηριότητές του, κυρίως στη μαγειρική, έγιναν πολλά ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν και προβάλλονται σε δεκάδες χώρες στο εξωτερικό.
Η ιστορία του, η αγάπη για τη μαγειρική και οι συμβουλές του
Βιογραφία του π. Επιφανίου
O αγιορείτης μοναχός Επιφάνιος o Μυλοποταμινός γεννήθηκε στο Παγγαίο του Νομού Καβάλας το 1956 όπου και έζησε μέχρι που τελείωσε το λύκειο. Το 1973 πήγε στο Άγιον Όρος. Το 1990 αποφάσισε να συνεχίσει τον μοναστικό του βίο στο Iερό Kάθισμα του Aγίου Eυσταθίου (Mυλοπόταμος), μετόχι της Ιεράς Mονής Mεγίστης Λαύρας, που η ιστορία του ξεκινά από τον 10ο αιώνα. Αναλαμβάνει διάφορα διακονήματα.
Aπό παλαιότερους Αγιοπαυλίτες μοναχούς είχε την τύχη να διδαχθεί το βυζαντινό μέλος, έγινε καλός ψάλτης και ταυτόχρονα επιδόθηκε στο διακόνημα του μαγείρου.
Στην κουζίνα κάθεται 8 χρόνια, πράγμα που γενικώς δεν συνηθίζεται – τα διακονήματα αλλάζουν κάθε χρόνο, ώστε οι μοναχοί να αποκτούν σφαιρική εμπειρία των εργασιών σε ένα κοινόβιο. Του αρέσει η μαγειρική και «απ’ ό,τι φαίνεται, άρεσε και σε αυτούς που έτρωγαν. Έκτοτε, και άλλη δουλειά να είχα, σε γιορτές και πανηγύρια µε φώναζαν να μαγειρέψω». «Στα πανηγύρια, πρέπει να μαγειρέψεις για πολύ κόσμο», είχε εξομολογηθεί σε συνέντευξή του.
«Η πανήγυρις της Ιβήρων διαρκεί τρεις μέρες και συγκεντρώνει 1.300 άτομα. Για το πανηγύρι αυτό χρειαζόμαστε 2 τόνους ψάρια και 800 κιλά χταπόδια – µόνο το βράδυ της παραμονής που κάνουμε χταπόδι µε μακαρονάκι κοφτό, βάζουμε 50 κιλά μακαρόνια. Για να τα βγάλεις πέρα, δεν αρκεί να έχεις γνώσεις μαγειρικής. Πιο πολύ πρέπει να είσαι διοικητής, να διευθύνεις 20 ανθρώπους – ένας να σου κάνει λάθος, σου έχει καταστρέψει το φαγητό», έλεγε.
Θυμόταν, μάλιστα, τέτοια λάθη: «Μια φορά, ένας μοναχός έβαλε στις μελιτζάνες ξινό αντί για αλάτι και τρελάθηκαν οι μελιτζάνες, έβγαζαν αφρούς. Τρεις μέρες έκανε να φανεί στην κουζίνα».
Στον Mυλοπόταμο ανέλαβε την αναστήλωση του ιστορικού κελιού. Ταυτόχρονα, με απόλυτο σεβασμό στη μακραίωνη παράδοση, φύτεψε αμπελώνα κι έχτισε οινοποιείο.
Παρήγαγε τα βιολογικά κρασιά «Mυλοπόταμος», τα οποία έχουν βραβευτεί σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς. Επίσης έχει γράψει το βιβλίο «Μαγειρική του Αγίου Όρους», το οποίο έχει μεταφραστεί στα γερμανικά, αγγλικά, ρωσικά, ρουμανικά, βουλγαρικά και ισπανικά.
Γιατί μάγειρος; Μ’ άρεσε να στέκομαι κοντά στη μάνα μου και να βλέπω πώς μαγειρεύει, να δοκιμάζω και να μυρίζω τα φαγητά, να καθαρίζω πατάτες και γενικά να τη βοηθάω. Ημουν ο μόνος από τα πέντε αδέλφια που το έκανα.
Πιάτο που αγαπούν οι επισκέπτες μου. Ροφός αγιορείτικος με άσπρη σάλτσα. Αφήνω τα κομμάτια του ψαριού σε ημίχοντρο αλάτι για 3-4 ώρες (ή από την προηγουμένη). Το βράζω σε πολύ δυνατή φωτιά, ξαφρίζω, προσθέτω κρεμμύδια κομμένα σε λεπτές φέτες, σκελίδες σκόρδου, κόκκους πιπεριού, λάδι και αφήνω να βράσει περίπου μία ώρα. Στο τέλος ρίχνω χυμό λεμονιού και ψιλοκομμένο μαϊντανό.
Δεν φτιάχνω ποτέ. Κρεατικά. Επίσης είμαι κάθετα αντίθετος στη σόγια.
Πηγή έμπνευσης. Πέρα από τα παραδοσιακά αγιορείτικα που έμαθα από γηραιότερους μοναχούς προσπαθώ να αναβαθμίζω παλιότερες συνταγές. Εχω μια ιδιόρρυθμη περιέργεια και φαντασία.
Τι σημαίνει ελληνική κουζίνα. Κάθε τόπος έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, ενδιαφέρον όμως έχει η τάση που υπάρχει σήμερα από τους σωστούς σεφ να συνδυάζουν την παράδοση με τα διεθνή πρότυπα. Πιστεύω ότι αν αυτό συνεχιστεί για μια δεκαετία θα μπορέσουμε να αναδείξουμε τα ελληνικά προϊόντα σε όλο τον κόσμο.
Αυθεντικό είναι. Ό,τι είναι γνήσιο. Επειδή μαγειρεύω τακτικά στο εξωτερικό, βλέπω πατάτες προτηγανισμένες και συσκευασίες με κρεμμύδια παρασκευασμένα με δέκα διαφορετικούς τρόπους. Αυθεντικό όμως είναι να καθαρίσεις τα κρεμμύδια μόνος σου, να τα κόψεις και να τα σοτάρεις για να φτιάξεις τη δική σου σάλτσα.
Γεύση που νοσταλγώ. Τα φαγητά που έκανε η μάνα μου και η γιαγιά μου που έφτιαχνε τα μακαρόνια με πολύ λίγο νερό. Δεν της άρεσε να τα στραγγίζει, ούτε τα έκανε αλ ντέντε. Φτιάχνανε και σάλτσα με πελτέ ή με φρέσκες ντομάτες το καλοκαίρι ή τα τρώγαμε άσπρα με λίγο τριμμένο τυρί από πάνω.
Η πιο ενδιαφέρουσα και η πιο αδιάφορη ξένη κουζίνα. Από τις ευρωπαϊκές μ’ αρέσει η ιταλική κουζίνα γιατί έχει έντονες γεύσεις και μετά η γαλλική. Ενδιαφέρον έχουν επίσης οι καυτερές γεύσεις της κινέζικης και της μεξικάνικης κουζίνας. Αδιάφορες μου είναι οι κουζίνες των βόρειων λαών.
Ο δάσκαλός μου. Ο πατήρ Γεώργιος στο Μοναστήρι του Αγίου Παύλου.
Αγαπημένα υλικά. Όταν δεν έχω κρεμμύδι, νομίζω ότι είναι δεμένα τα χέρια μου. Χρησιμοποιώ επίσης τακτικά λάδι και λεμόνι και αγαπάω το κρασί, το οποίο είναι τρόφιμο, δεν πίνεται για απόλαυση.
Μαγειρεύω πάντα. Με κρεμμύδι, που νοστιμεύει και γλυκίζει ακόμη και τα αλάδωτα νηστίσιμα φαγητά.
Το πιο περίεργο υλικό. Τηγανητές μπανάνες και γάλα καρύδας.
Δεν χρησιμοποιώ ποτέ. Σόγια, κρέμα γάλακτος και γενικά ζωικά λίπη.
Απαράδεκτος συνδυασμός: Καρότα στις φακές ή πράσινη σαλάτα με άνηθο και μαϊντανό. Το άρωμα του άνηθου είναι τόσο δυνατό που καλύπτει όλα τα άλλα.
Καλύτερη συνταγή συναδέλφου. Μιλφέιγ μελιτζάνας με τσιπς σκόρδου, που μαγειρεύουν στο εστιατόριό τους στα Σέρβια Κοζάνης η Άννα Γκατσάρη και η κόρη της Αθηνά Γκαμπούρα.
Σεφ που εκτιμώ. Ο Λευτέρης Λαζάρου – τον εκτιμώ ως άνθρωπο και για τον τρόπο που αντιμετωπίζει τα υλικά.
Χαρακτηριστικό πιάτο. Χταποδόσουπα. Βράζω χταποδάκια και τα κόβω σε κύβους, βράζω χωριστά πατάτες, καρότα, κρεμμυδάκια και σέλινο σε νερό με λάδι, προσθέτω μανέστρα και το χταποδάκι, το χταποδόζουμο, ντομάτα τριμμένη και πελτέ, άνηθο, μαϊντανό, ξίδι και μπαχαρικά (κύμινο, αλάτι, πιπέρι) και όταν η σούπα είναι έτοιμη προσθέτω χυμό λεμονιού.
Μελλοντικά σχέδια. Στην επανέκδοση του βιβλίου μου σκέπτομαι να προσθέσω μερικές νέες συνταγές και να αναβαθμίσω κάποιες άλλες. Επίσης θέλω να μαγειρέψω για παιδιά και νέους ώστε να μάθουν να τρώνε αγνά, παραδοσιακά φαγητά.
Τι πρέπει να προσέχει ένας ερασιτέχνης μάγειρος. Να μη ρίχνει πολύ αλάτι γιατί δεν βγαίνει από το φαγητό.
Η πιο απλή συνταγή με τα λιγότερα υλικά. Ταχινόσουπα. Βράζω ρύζι (ή μανέστρα) μέχρι να μαλακώσει καλά και το αποσύρω από τη φωτιά. Ανακατεύω ταχίνι με χυμό λεμονιού, το αραιώνω με το ζωμό του ρυζιού και το ρίχνω στο ρύζι.
Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος.
Γέροντος Επιφανίου αιωνία η μνήμη…
Του Ραφαήλ Αναγνώστου
Στον Μυλοπόταμο πήγαινα πάντα για λίγο και έμενα για πάντα.
Τώρα μάλλον δεν θα ξαναφύγει ποτέ η ψυχή μου καθώς θα τον περιμένω να φανεί το απομεσήμερο στο κιόσκι.
Στα πρόσωπα των δύο σύγχρονων οικιστών του, Γέροντος Επιφανίου και Πατρός Ιωακείμ συναντούσα τα δύο άκρα της μοναχικής ζωής έτσι όπως τουλάχιστον την είχα εγώ στο κεφάλι μου.
Ο τρίτος πόλος, η χρυσή βασιλική οδός, ήταν ο άνθρωπος που μου τους γνώρισε, ο Γέροντας Μακάριος του Μαρουδά.
- Έϊ..! Ότι και να κάνει ο Επιφάνιος, είναι καλόγερος, πιο καλόγερος δε γίνεται.
- Νερό να βράσει νόστιμο γίνεται, πιο νόστιμο δε γίνεται!
Κοιμήθηκε… μου ήρθε το μήνυμα, αξημέρωτα σήμερα.
Ήξερα για την αρρώστια, την επέμβαση, την ανάρρωση, την ταλαιπωρία, πίστευα πως για κάποιο λόγο ο Γέροντας ξεγέλασε το χάρο κερνώντας τον ρακές εκεί στο απίθανο κιόσκι του κάτω από τον Άθωνα... Λάθεψα!
Τι να πρωτοθυμηθώ από αυτόν τον εξαίρετο μάγειρα, τον ξεχωριστό άνθρωπο, τον αγαπημένο φίλο, τον Γέροντα Μοναχό;
Τον συνάντησα στο σπίτι του, το Ιερό Κάθισμα του Αγίου Ευσταθίου στον Μυλοπόταμο, στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο στην εκδήλωση της Ι.Μ. Δημητριάδος για την νηστήσιμη μοναστηριακή μαγειρική, στην Πανήγυρη των Ιβήρων, στο Μαρουδά, στο πανέμορφο καφέ κοντά στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, παλιό μου στέκι από τα φοιτητικά χρόνια, στο Αχίλλειο.
Τον θυμάμαι να μαγειρεύει για 400 που έγιναν 1000 στο Συνεδριακό Θεσσαλίας και για 2.500 στην Πανήγυρη του Δεκαπενταύγουστου στο Ιβηρίτικο Μοναστήρι.
Τον θυμάμαι να διοικεί το πλήθος των προσκυνητών-εθελοντών-βοηθών, των μαγείρων, των υπομαγείρων.
Τον θυμάμαι τσακισμένο, χρόνια πριν, μετά την εγχείρηση στη Θεσσαλονίκη, να χαμογελάει δύσκολα, αλλά να χαμογελάει με εκείνο το φωτεινό του χαμόγελο που έκανε ν’ ανθίζει το πρόσωπο ολόκληρο, να καταυγάζονται τα γαλάζια του μάτια και μαζί τους κι εμείς.
Τον θυμάμαι να μαγεύει παντού και πάντα κάθε ακροατήριο: τον απλό κόσμο του Θεού ενώ τους μίλαγε για τη νηστεία, αυτός που υπήρξε, ο ορισμός του καλοφαγά και η επιτομή της μαγειρικής ικανότητας.
«Τα πάντα στην μαγειρική είναι εκδήλωση της αγάπης μας προς αυτούς για τους οποίους μαγειρεύουμε, γιατί θέλουμε να τους ευχαριστήσουμε. Επειδή αγαπάμε εκείνους, για τους οποίους μαγειρεύουμε, για αυτό δεν πρέπει να φοβόμαστε τα λάθη. Η αγάπη μας προς τους άλλους, μας οδηγεί στο πώς θα κάνουμε νοστιμότερο το φαγητό.»
Τον ακούω ακόμα να λέει τότε και πάντα δυνατά όταν έκανε κάτι, όταν μαγείρευε, όταν έπινα καφέ, πάντα: ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ ΕΛΕΗΣΟΝ ΗΜΑΣ…τόνιζε εμφατικά τις λέξεις μία-μία.
Τον ακούω με εκείνη την ζεστή, βαθειά, όμορφη φωνή του να ψέλνει μαζί με τον π. Ιωακείμ στον Εσπερινό στο Μυλοπόταμο, εκεί στο στασίδι τους δίπλα στο παράθυρο, πάνω από τη θάλασσα, στον χτισμένο στα βράχια χιλιόχρονο πύργο που με τόση φροντίδα ανακαίνισε και ευπρέπισε.
Τον ακούω να γελάει με την καρδιά του το απόγευμα στα «Κτητορικά» στην Πανήγυρη του Μαρουδά, καθώς τελείωνε η τράπεζα…
Τον θυμάμαι μόλις το Σεπτέμβριο να γελάει με την καρδιά του καθώς μου περιέγραφε τηλεφωνικά την εμπειρία του από την επίσκεψη ενός τηλεοπτικού συνεργείου για ένα ρεπορτάζ για μεγάλο γερμανικό κανάλι.
Τον θυμάμαι και «σπάει» η καρδιά μου για την τρυφερότητα, την αγάπη, το ενδιαφέρον, την πατρική υποστήριξη όταν νωρίτερα φέτος με συμβούλευε για ένα πολύ στενάχωρο γεγονός που του εξομολογήθηκα.
Τον θυμάμαι τέλος μόλις λίγες μέρες πριν να μου λέει, προφητικά;
- Μη σκας για τίποτε, όλα απ' το Θεό είναι, του Θεού θα γίνει στο τέλος!
Καθώς μιλούσαμε για κάτι τελείως απλό και καθημερινό όπως η αργοπορία των κούριερ να παραδώσουν τα δέματα και του εξέφραζα την ανησυχία μου για το αν θα φτάσουν τα Μυλοποταμινά κρασιά του που θα στείλω για δώρα τα Χριστούγεννα.
Γέροντας Επιφάνιος ο Μάγειρας των Αγγέλων
Μην σας ακούγεται υπερβολικό. Οι Γιαπωνέζοι τόσο μακριά από την κουλτούρα μας σε ένα ρεπορτάζ για την τηλεόραση τον αποκάλεσαν το ανθρώπινο ΟΥΜΑΜΙ, δηλαδή ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΕΥΣΗ. Η πρώτη επαφή του ανθρώπου με το ΟΥΜΑΜΙ, είναι με το μητρικό γάλα στη διάρκεια του θηλασμού.
Διαβάζω στην Wikipedia σχετικώς:
Το ουμάμι (Umami, [uːˈmɑːmi]), η καλή γεύση ή νοστιμιά, είναι μια από τις πέντε βασικές γεύσεις, μαζί με το γλυκό, το ξινό, το πικρό και το αλμυρό.
Η λέξη ουμάμι, που είναι δανεική από την Ιαπωνική (うま味), μπορεί να μεταφραστεί σαν «ευχάριστη νόστιμη γεύση» Αυτολεξεί θα πεί: ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΕΥΣΗ
Το ουμάμι αφήνει μια ήπια αλλά παραμένουσα αίσθηση που είναι δύσκολο να περιγραφεί. Προκαλεί έκκριση σάλιου και μια αίσθηση απαλότητας στη γλώσσα, ερεθίζοντας το λαιμό, τον ουρανίσκο και το πίσω μέρος του στόματος.
Από μόνο του, το ουμάμι δεν προκαλεί ευχαρίστηση, αλλά κάνει μια μεγάλη ποικιλία τροφών ευχάριστες, ειδικά υπό την παρουσία ενός ταιριαστού αρώματος.
Όπως όμως και οι υπόλοιπες γεύσεις, το ουμάμι είναι ευχάριστο μόνο μέσα σε ένα σχετικά στενό εύρος συγκεντρώσεων.
Αντιγράφω από το βιβλίο του ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
Αυτός ήταν ο Επιφάνιος ο Οινοποιός, ο Μάγειρας, ο βραβευμένος σεφ, ο Γέροντας, ο Μοναχός, ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ.
Δεν σου μαγείρευε φαγητό, αλλά ολοκληρωμένη εμπειρία που όσοι την έζησαν ειδικά στον Μυλοπόταμο δεν θα την ξεχάσουν ποτέ.
Μαγείρεψε για Πατριάρχες, Μητροπολίτες, Ηγουμένους, Αρχηγούς Κρατών, (κάποιοι λένε και για την Βασίλισσα Ελισάβετ), απλούς ανθρώπους, (κυρίως γι' αυτούς), τώρα είχα την τιμή να μου μαγειρέψει κι εμένα.
Θυμάμαι, θυμάμαι, θυμάμαι, δακρύζω, προσεύχομαι: ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ, ΕΛΕΗΣΟΝ ΤΟΝ ΔΟΥΛΟ ΣΟΥ, ΕΠΙΦΑΝΙΟ ΜΟΝΑΧΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΤΑΞΕ ΤΟΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΣΟΥ.
ΑΓΙΕ ΕΥΦΡΟΣΥΝΕ, ΥΠΟΔΕΞΟΥ ΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟ ΣΟΥ ΤΟΝ ΜΑΓΕΙΡΑ ΕΠΙΦΑΝΙΟ.
ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ, ΕΛΕΗΣΟΝ ΚΑΙ ΠΑΡΗΓΟΡΗΣΕ ΤΟΝ ΔΟΥΛΟ ΣΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ, ΜΟΝΑΧΟ ΚΑΙ ΑΞΙΩΝΕ ΤΟΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΑ ΒΑΔΙΖΕΙ ΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥ.
Στον Μυλοπόταμο πήγαινα πάντα για λίγο και έμενα για πάντα.
Τώρα μάλλον δεν θα ξαναφύγει ποτέ η ψυχή μου καθώς θα τον περιμένω να φανεί το απομεσήμερο στο κιόσκι.
Στα πρόσωπα των δύο σύγχρονων οικιστών του, Γέροντος Επιφανίου και Πατρός Ιωακείμ συναντούσα τα δύο άκρα της μοναχικής ζωής έτσι όπως τουλάχιστον την είχα εγώ στο κεφάλι μου.
Ο τρίτος πόλος, η χρυσή βασιλική οδός, ήταν ο άνθρωπος που μου τους γνώρισε, ο Γέροντας Μακάριος του Μαρουδά.
- Έϊ..! Ότι και να κάνει ο Επιφάνιος, είναι καλόγερος, πιο καλόγερος δε γίνεται.
- Νερό να βράσει νόστιμο γίνεται, πιο νόστιμο δε γίνεται!
Κοιμήθηκε… μου ήρθε το μήνυμα, αξημέρωτα σήμερα.
Ήξερα για την αρρώστια, την επέμβαση, την ανάρρωση, την ταλαιπωρία, πίστευα πως για κάποιο λόγο ο Γέροντας ξεγέλασε το χάρο κερνώντας τον ρακές εκεί στο απίθανο κιόσκι του κάτω από τον Άθωνα... Λάθεψα!
Τι να πρωτοθυμηθώ από αυτόν τον εξαίρετο μάγειρα, τον ξεχωριστό άνθρωπο, τον αγαπημένο φίλο, τον Γέροντα Μοναχό;
Τον συνάντησα στο σπίτι του, το Ιερό Κάθισμα του Αγίου Ευσταθίου στον Μυλοπόταμο, στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο στην εκδήλωση της Ι.Μ. Δημητριάδος για την νηστήσιμη μοναστηριακή μαγειρική, στην Πανήγυρη των Ιβήρων, στο Μαρουδά, στο πανέμορφο καφέ κοντά στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, παλιό μου στέκι από τα φοιτητικά χρόνια, στο Αχίλλειο.
Τον θυμάμαι να μαγειρεύει για 400 που έγιναν 1000 στο Συνεδριακό Θεσσαλίας και για 2.500 στην Πανήγυρη του Δεκαπενταύγουστου στο Ιβηρίτικο Μοναστήρι.
Τον θυμάμαι να διοικεί το πλήθος των προσκυνητών-εθελοντών-βοηθών, των μαγείρων, των υπομαγείρων.
Τον θυμάμαι τσακισμένο, χρόνια πριν, μετά την εγχείρηση στη Θεσσαλονίκη, να χαμογελάει δύσκολα, αλλά να χαμογελάει με εκείνο το φωτεινό του χαμόγελο που έκανε ν’ ανθίζει το πρόσωπο ολόκληρο, να καταυγάζονται τα γαλάζια του μάτια και μαζί τους κι εμείς.
Τον θυμάμαι να μαγεύει παντού και πάντα κάθε ακροατήριο: τον απλό κόσμο του Θεού ενώ τους μίλαγε για τη νηστεία, αυτός που υπήρξε, ο ορισμός του καλοφαγά και η επιτομή της μαγειρικής ικανότητας.
«Τα πάντα στην μαγειρική είναι εκδήλωση της αγάπης μας προς αυτούς για τους οποίους μαγειρεύουμε, γιατί θέλουμε να τους ευχαριστήσουμε. Επειδή αγαπάμε εκείνους, για τους οποίους μαγειρεύουμε, για αυτό δεν πρέπει να φοβόμαστε τα λάθη. Η αγάπη μας προς τους άλλους, μας οδηγεί στο πώς θα κάνουμε νοστιμότερο το φαγητό.»
Τον ακούω ακόμα να λέει τότε και πάντα δυνατά όταν έκανε κάτι, όταν μαγείρευε, όταν έπινα καφέ, πάντα: ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ ΕΛΕΗΣΟΝ ΗΜΑΣ…τόνιζε εμφατικά τις λέξεις μία-μία.
Τον ακούω με εκείνη την ζεστή, βαθειά, όμορφη φωνή του να ψέλνει μαζί με τον π. Ιωακείμ στον Εσπερινό στο Μυλοπόταμο, εκεί στο στασίδι τους δίπλα στο παράθυρο, πάνω από τη θάλασσα, στον χτισμένο στα βράχια χιλιόχρονο πύργο που με τόση φροντίδα ανακαίνισε και ευπρέπισε.
Τον ακούω να γελάει με την καρδιά του το απόγευμα στα «Κτητορικά» στην Πανήγυρη του Μαρουδά, καθώς τελείωνε η τράπεζα…
Τον θυμάμαι μόλις το Σεπτέμβριο να γελάει με την καρδιά του καθώς μου περιέγραφε τηλεφωνικά την εμπειρία του από την επίσκεψη ενός τηλεοπτικού συνεργείου για ένα ρεπορτάζ για μεγάλο γερμανικό κανάλι.
Τον θυμάμαι και «σπάει» η καρδιά μου για την τρυφερότητα, την αγάπη, το ενδιαφέρον, την πατρική υποστήριξη όταν νωρίτερα φέτος με συμβούλευε για ένα πολύ στενάχωρο γεγονός που του εξομολογήθηκα.
Τον θυμάμαι τέλος μόλις λίγες μέρες πριν να μου λέει, προφητικά;
- Μη σκας για τίποτε, όλα απ' το Θεό είναι, του Θεού θα γίνει στο τέλος!
Καθώς μιλούσαμε για κάτι τελείως απλό και καθημερινό όπως η αργοπορία των κούριερ να παραδώσουν τα δέματα και του εξέφραζα την ανησυχία μου για το αν θα φτάσουν τα Μυλοποταμινά κρασιά του που θα στείλω για δώρα τα Χριστούγεννα.
Γέροντας Επιφάνιος ο Μάγειρας των Αγγέλων
Μην σας ακούγεται υπερβολικό. Οι Γιαπωνέζοι τόσο μακριά από την κουλτούρα μας σε ένα ρεπορτάζ για την τηλεόραση τον αποκάλεσαν το ανθρώπινο ΟΥΜΑΜΙ, δηλαδή ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΕΥΣΗ. Η πρώτη επαφή του ανθρώπου με το ΟΥΜΑΜΙ, είναι με το μητρικό γάλα στη διάρκεια του θηλασμού.
Διαβάζω στην Wikipedia σχετικώς:
Το ουμάμι (Umami, [uːˈmɑːmi]), η καλή γεύση ή νοστιμιά, είναι μια από τις πέντε βασικές γεύσεις, μαζί με το γλυκό, το ξινό, το πικρό και το αλμυρό.
Η λέξη ουμάμι, που είναι δανεική από την Ιαπωνική (うま味), μπορεί να μεταφραστεί σαν «ευχάριστη νόστιμη γεύση» Αυτολεξεί θα πεί: ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΕΥΣΗ
Το ουμάμι αφήνει μια ήπια αλλά παραμένουσα αίσθηση που είναι δύσκολο να περιγραφεί. Προκαλεί έκκριση σάλιου και μια αίσθηση απαλότητας στη γλώσσα, ερεθίζοντας το λαιμό, τον ουρανίσκο και το πίσω μέρος του στόματος.
Από μόνο του, το ουμάμι δεν προκαλεί ευχαρίστηση, αλλά κάνει μια μεγάλη ποικιλία τροφών ευχάριστες, ειδικά υπό την παρουσία ενός ταιριαστού αρώματος.
Όπως όμως και οι υπόλοιπες γεύσεις, το ουμάμι είναι ευχάριστο μόνο μέσα σε ένα σχετικά στενό εύρος συγκεντρώσεων.
Αντιγράφω από το βιβλίο του ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
το βιβλίο «Μαγειρική του Αγίου Όρους», έχει μεταφραστεί στα
γερμανικά, αγγλικά, ρωσικά, ρουμανικά, βουλγαρικά και ισπανικά.
«Με το βιβλίο μου Μαγειρική του Αγίου Όρους θέλω να σας μεταφέρω εν μέρει κάτι από όσα έζησα τριάντα πέντε χρόνια στο Αγιασμένο Όρος μαγειρεύοντας. Δεν πήγα σε σχολές μαγειρικής, ούτε κατέχω κανένα πτυχίο. Έμαθα όμως κοντά στους παλιούς γεροντάδες πώς να τσιγαρίζω το κρεμμύδι σε σιγανή φωτιά, γιατί έλεγαν εκείνοι πως όσο πιο γλυκά ροδίσει το κρεμμύδι, τόσο πιο νόστιμο θα γίνει το φαγητό.
Έμαθα επίσης πως όλα τα φαγητά στο τέλος του μαγειρέματος θέλουν υπομονή και καρτερία, όταν περιμένουμε πάνω από την φωτιά να φύγουν τα περίσσια ζουμιά τους. Από την προμήθεια των υλικών, το καθάρισμα, το πλύσιμο, το κόψιμο, το αλάτισμα, το μαγείρεμα και ως το σερβίρισμα πρέπει να έχεις πάντα στο νου σου αυτούς, για τους οποίους κάνεις όλα τούτα. Αυτούς που αγαπάς. Τα πάντα στην μαγειρική είναι εκδήλωση της αγάπης μας προς αυτούς, γιατί θέλουμε να τους ευχαριστήσουμε.
Επειδή αγαπάμε εκείνους, για τους οποίους μαγειρεύουμε, για αυτό δεν πρέπει να φοβόμαστε τα λάθη. Η αγάπη μας προς τους άλλους, μας οδηγεί στο πώς θα κάνουμε νοστιμότερο το φαγητό. Εύχομαι το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, πέρα από την αρωγή των συνταγών, να σας βοηθήσει να πλησιάσετε ακόμη περισσότερο αυτούς που αγαπάτε, μαγειρεύοντας. Ανοίξτε το σπίτι σας, καλέστε τους φίλους σας, μαγειρέψτε μαζί, στρώστε το τραπέζι, πιείτε κρασί και χαρείτε μαζί…».
«Χαίρετε μετά χαιρόντων» μας λέει ο Απόστολος Παύλος. Όλες τις χαρούμενες και ευχάριστες στιγμές της ζωής μας τις συνοδεύει το καλό φαγητό και ένα καλό τραπέζι. Συνεχίζει ο μακάριος Παύλος και λέει «κλαίετε μετά κλαιόντων» αναλογιστήκατε άραγε πόση ικανοποίηση αισθάνεται κάποιος άρρωστος από μία ζεστή και νόστιμη ψαρόσουπα, που θα του φτιάξουμε από τα χέρια μας; Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει πως ο μάγειρας πρέπει να σκέφτεται όταν μαγειρεύει, ότι υπηρετεί τους αγγέλους… μαγειρεύει για αυτούς που προσεύχονται υπέρ της των πάντων ενώσεως.
Εύχεσθε, Μοναχός Επιφάνειος.
Αυτός ήταν ο Επιφάνιος ο Οινοποιός, ο Μάγειρας, ο βραβευμένος σεφ, ο Γέροντας, ο Μοναχός, ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ.
Δεν σου μαγείρευε φαγητό, αλλά ολοκληρωμένη εμπειρία που όσοι την έζησαν ειδικά στον Μυλοπόταμο δεν θα την ξεχάσουν ποτέ.
Μαγείρεψε για Πατριάρχες, Μητροπολίτες, Ηγουμένους, Αρχηγούς Κρατών, (κάποιοι λένε και για την Βασίλισσα Ελισάβετ), απλούς ανθρώπους, (κυρίως γι' αυτούς), τώρα είχα την τιμή να μου μαγειρέψει κι εμένα.
Θυμάμαι, θυμάμαι, θυμάμαι, δακρύζω, προσεύχομαι: ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ, ΕΛΕΗΣΟΝ ΤΟΝ ΔΟΥΛΟ ΣΟΥ, ΕΠΙΦΑΝΙΟ ΜΟΝΑΧΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΤΑΞΕ ΤΟΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΣΟΥ.
ΑΓΙΕ ΕΥΦΡΟΣΥΝΕ, ΥΠΟΔΕΞΟΥ ΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟ ΣΟΥ ΤΟΝ ΜΑΓΕΙΡΑ ΕΠΙΦΑΝΙΟ.
ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ, ΕΛΕΗΣΟΝ ΚΑΙ ΠΑΡΗΓΟΡΗΣΕ ΤΟΝ ΔΟΥΛΟ ΣΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ, ΜΟΝΑΧΟ ΚΑΙ ΑΞΙΩΝΕ ΤΟΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΑ ΒΑΔΙΖΕΙ ΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥ.
Ο μοναχός Επιφάνιος στον Εσπερινό του Αγίου Σπυρίδωνα
Του Σεβ. Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου κ. Ανδρέα
Στο εξωκκλήσι του Αγίου Σπυρίδωνα, στο δρόμο προς την Βιάννο, μετά τον Εσπερινό, τελέσαμε Τρισάγιο στον αδελφό Επιφάνιο, γέροντα στο κελί του Αγίου Ευσταθίου, στο Μυλοπόταμο του Αγίου Όρους.
Είναι η πρώτη βραδιά, που το σώμα του Επιφανίου μοναχού στο εξής θα αναπαύεται μέσα στην αγιορείτικη γη της Παναγίας. Επέστρεψε «εις γην εξ ης ελήφθη». Η ψυχή του θα συναντηθεί με τον αγιοπνευματικό κόσμο του ουρανού. Θα ζήσει τη δεύτερη γέννησή της, την εν Πνεύματι. Για τον μοναχό Επιφάνιο, όπως όλοι οι δίκαιοι, εν Πνεύματι Χριστού.
Γνωστοί και άγνωστοι Άγιοι, όπου οι δεύτεροι υπερέχουν πληθυσμιακά και μάλιστα με διαφορά, όλοι μαζί, όπως εμείς, πανηγυρίζουν, αοράτως στους ουρανούς τον Άγιο Σπυρίδωνα.
Ο Επιφάνιος μοναχός, θα ζει, εις τον αόρατο κόσμο ορατός, το πρώτο του ουράνιο αγιοπνευματικό πανηγύρι, για και με τον λαοφιλή παππού Άγιο Σπυρίδωνα.
Μακάριος και τρισμακάριος από την επί γης βιοτή του. Κατά πάντα και δια πάντα.
Σίγουρα η ψυχή του πορευόμενη θα βρεθεί στο στάδιο της προσαρμογής, στο νέο εκείνο αόρατο κόσμο, τον φωτιζόμενο από το άκτιστο και ανέσπερο φως της Θείας Χάριτος.
Ο φίλος του Επιφανίου, ο Σπυρίδων μοναχός, Μικραγιαννανίτης, κοντά του, θα τον βοηθά στην προσαρμογή.
Και οι δύο τους αγιορείτες δάσκαλοι, ο μεν της γαστρονομίας, ο δε της ιεροψαλτικής, συνευφραινόμενοι και συναγαλλόμενοι.
Στο τεσσαρακονθήμερο του μοναχού Σπυρίδωνα, ο μοναχός Επιφάνιος, είχε φέρει ευλογία τα κρασιά από το Μυλοπόταμο και ετοίμασε το φαγητό για τις εκατοντάδες που βρεθήκαμε στην Αγία Άννα.
Στην αυλή της Μονής Αγίου Παύλου, πριν από τριάντα χρόνια, συνάντησα για πρώτη φορά τον Επιφάνιο, νεαρό καλογεράκι. Το βλέμμα του φωτεινό.
Το πρόσωπό του απαστράπτον. Το χαμόγελό του αγγελικό, και είπα στον εαυτό μου, οι άγγελοι στον ουρανό θα είναι όπως αυτό το καλογεράκι.
Στα συνεχόμενα μου μπαινοβγαλτίκια Θεσσαλονίκη – Άγιον Όρος και τανάπαλιν, γνωριστήκαμε, και συνδεθήκαμε για καλά, με τον ακατάκριτο γέροντα, εκείνης της παλιάς αγιορείτικης στόφας.
Τον μοναχό Επιφάνιο της αγάπης, της ανεξικακίας, της συγχωρητικότητος, του καλού λόγου, της φιλαδελφίας, της ακαταπόνητης φιλοξενίας, αδιακρίτως προς όλους τους αδελφούς.
Ο λόγος του ατόφιος, αληθής, ανάπαυε, μακριά από τους κατά συνθήκη λόγους. Τους γλυκανάλατους.
Διακεκριμένος μάγειρας και οινοποιός. Είχε τα διακονήματά, για να μας τέρπει και να μας ευφραίνει, μαζί με τον π. Ιωακείμ τον διάδοχο του.
Εκείνη η νοστιμιά της αλάδωτης μεγαλοπαρασκευιάτικης σούπας ήταν τέτοια και τόση, που δεν σκεπτόσουν και δεν συγκρινόταν με το πασχαλινό τραπέζι.
Ο μοναχός Επιφάνιος γνώρισε, έζησε, βίωσε και εξέφρασε την αγιορείτικη παράδοση, που παρέλαβε από τις Μονές του Αγίου Παύλου, όπου η Μονή της μετανοίας του, και Μεγίστης Λαύρας, στην οποία ανήκει το κελί του Μυλοποτάμου, μια παράδοση ατόφια, ζωντανή, δυναμική, ανεπιτήδευτη, αφτιασίδωτη, που, δια των πρεσβειών της Παναγίας, ακατάλυτα πορεύεται στους αιώνες και τις χιλιετίες.
Η συνάντηση του αδελφού Επιφανίου με τον Άγιο Σπυρίδωνα δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε απροϋπόθετη.
Αντιθέτως, ο Επιφάνιος ακολούθησε τον άλογο λόγο της καρδιακής βιωτής. Ενστερνίστηκε το παλαμικό «κάθε λόγος παλαίει με το λόγο» και διαζεύκτηκε τη λογική του κόσμου τούτου.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, βίωσε την αποκαλυπτική εμπειρία του Αγίου Σπυρίδωνα.
Στον Βαρλαάμ της Α' Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια το 325, ο οποίος τότε ονομαζόταν Άρειος, που με τη λογική, τα δίκαια του ήταν χίλια, απάντησε ο Άγιος Σπυρίδωνας αποκαλυπτικά, με εμπειρία και βίωμα που δεν προϋποθέτει, ούτε ταυτίζεται με καμία θεωρητική θεολογία ή ανθρωπιστική ιδεολογία.
Ευλόγησε ο Άγιος Σπυρίδωνας ένα κομμάτι κεραμίδι. Εις το όνομα του Πατρός..., το πυρ, η φωτιά έφυγε για τον ουρανό, και του Υιού..., το νερό έτρεξε στην γη, και του Αγίου Πνεύματος..., το χώμα έμεινε στην παλάμη.
Το ουράνιο επιτίμιο του κορωνοϊού δεν επέτρεψε σε πολλούς, πάρα πολλούς, να είμαστε μαζί του για τον ύστατο επίγειο αποχαιρετισμό.
Στο Μυλοπόταμο, στο κελί τριών Πατριαρχών, του Ιωακείμ Γ', του τότε διακόνου Αθηναγόρα και του Μελετίου Μεταξάκη, που επευλόγησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης μας Βαρθολομαίος.
Τελευταία μας συνάντηση στο 424 Νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη, τον Σεπτέμβρη. Προσευχητικά θα συνυπάρχουμε και θα συμπορευόμαστε και αλλήλων τα βάρη θα βαστάζωμεν.
Τα απαθή δια τις ψυχές στο φώς του Χριστού, και τα εδώ, τα αλλά, τα γνωστά και άγνωστα σ’ εμάς.
Περισσότερα: Άγιον Όρος, Μοναχισμός
ΟΨΟΝ ΚΑΙ ΨΑΛΜΟΣ (Ιαν 2020 ΣΕΙΡΑ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ)
Μαγειρέματα Αγίου Όρους με τον γέροντα Επιφάνιο
Το φιλόξενο κελί-κάθισμα του μάγειρα γέροντα Επιφάνιου στο Περιβόλι της Παναγιάς, θα μας προσφέρει πολλές και αξέχαστες εμπειρίες ανάτασης ψυχής και ταπεινής γαστριμαργικής απόλαυσης. Δίπλα στον γέροντα, μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε την καθημερινή μας ανάγκη για τροφή μ’ έναν νέο τρόπο αντίληψης.
Η ευλογία του Αγίου Όρους περνάει στο πιάτο μας και γεμίζει το ποτήρι μας με οίνο…
Είναι, η κουζίνα του σύγχρονου μοναχού που γνωρίζει την κοσμική πραγματικότητα και μας τη σερβίρει μέσω των μαγειρικών συνταγών του.
Η σειρά αυτή απευθύνεται σε όλους εμάς που ψάχνουμε στοιχεία για να αλλάξουμε θετικά τη ζωή μας. Το μαγείρεμα είναι μια διέξοδος στα καθημερινά μας προβλήματα και ο πατέρας Επιφάνιος γνωρίζει καλά την τέχνη της καθοδήγησης.
Μαγειρεύει απλά, νόστιμα, δημιουργικά και ευλογημένα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.