Σελίδες

Άγνοια και Πλάνη: Αίτια, Συνέπειες, Θεραπεία. Διδασκαλία από την Φιλοκαλία - Άγιος Μάρκος ο Ασκητής ο Αθηναίος


Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Η άγνοια είναι η αρχηγικοτάτη των παθών. Στην πνευματική ζωή η άγνοια είναι μία γενικότερη πνευματική κατάσταση και αποτελεί έκφραση του χοϊκού φρονήματος του ανθρώπου, των γήινων σκέψεων, των γήινων επιθυμιών του και επιδιώξεων του. Επομένως η άγνοια είναι μία βαρεία ασθένεια της ανθρώπινης ψυχής και ειδικά του νου. Ακαθαρσία νοός χαρακτηρίζεται από τους Πατέρες.

α. Αίτια της αγνοίας
β. Συνέπειες
γ. Η αγνοία και η πλάνη
δ. Θεραπεία

α. Αίτια της αγνοίας

Αιτία είναι το ταπεινό και γήινο φρόνημα του ανθρώπου, η βοσκηματώδης ζωή όπως θα μας έλεγε ο Μ. Βασίλειος. Έτσι ο νους δεν μπορεί να αντιληφθεί τις θεϊκές πραγματικότητες και καταστάσεις. Έτσι η άγνοια είναι καρπός της αμαρτίας, της πτώσεως του ανθρώπου και της υποδουλώσεώς του στο θέλημα του, της απομακρύνσεώς του γενικά από τον Θεό. Όποιος ξέπεσε από τη θεϊκή αγάπη, μέσα του έχει ως κυρίαρχο τον νόμο της σάρκας.

Η κατάσταση αυτή δεν του επιτρέπει να φυλάξει οποιαδήποτε εντολή του Θεού. Και επειδή αντί για τις αρετές προτίμησε την φιλήδονη ζωή, τελικά, αντί για τη γνώση του Θεού επισύρει πάνω του την άγνοια του Θεού, τονίζει ο Άγιος Μάξιμος. Η αμέλειά μας να γνωρίσουμε τις δωρεές Του μας έφερε σε ραθυμία και αυτή μας παρέδωσε στη λησμοσύνη, από την οποία κυριάρχησε πάνω μας η άγνοια (Όσιος Μάρκος).

β. Συνέπειες

Η άγνοια χωρίζει την ψυχή από την ένωση της με τον Θεό. Κάνει ολόκληρο τον άνθρωπο παράλογο και αναίσθητο. Εκείνος που πέφτει στην άγνοια δεν γνωρίζει τα κρίματα του Θεού... Με αυτούς που τον ελέγχουν μαλώνει και όσους τον συγχωρούν τους θεωρεί ανόητους. Όταν γίνεται πλούσιος, φέρνεται αλαζονικά και όταν φτωχαίνει υποκρίνεται. Όταν καλοπερνάει, πέφτει σε διάφορες ασέλγειες και ακατονόμαστες πράξεις, και όταν κακοπερνάει, κλαίει την μοίρα του.

Αν λοιπόν κανείς δεν αποκτήσει με τη χάρη του Θεού τη γνώση της αλήθειας και το φόβο του Θεού, όχι μόνον από τα πάθη του, αλλά και από όσα λυπηρά του συμβαίνουν τραυματίζεται βαρεία. Αυτές είναι μερικές από τις συνέπειες της άγνοιας στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου.

Ο Άγιος Μάξιμος μας λέει ότι η άγνοια φταίει για τη φιλαυτία και την τυραννία. Η άγνοια είναι αιτία της φιλοδοξίας και της φιλαργυρίας.

Ο όσιος Θεόδωρος ο Εδέσσης λέει χαρακτηριστικά: Επομένως πρέπει να φροντίσεις για το πρώτο αγαθό, να αποκτήσεις ορθή ιδέα για τα όντα και κατόπιν να δώσεις φτερά στη βούληση, για να πετάξεις προς το πρώτο αγαθό, να καταφρονήσεις όλα τα παρόντα και να πληροφορηθείς για τη μεγάλη τους ματαιότητα.

γ. Η αγνοία και η πλάνη 

Η άγνοια ευθύνεται και για την πλάνη και για την αίρεση. Η άγνοια γεννά την οίηση και αυτή την πλάνη. Μπορούμε να πούμε ότι η άγνοια ισοδυναμεί με την πλάνη. Την άγνοια εκμεταλλεύεται ο πλανών την οικουμένην διάβολος. Ο διάβολος είναι εισηγητής και συνεργός όχι μόνο στην δημιουργία της άγνοιας, αλλά και της πλάνης με οποιαδήποτε μορφή και αν εμφανίζεται αυτή στο χώρο της πνευματικής ζωής.

Η μεγάλη αντίπαλος της αλήθειας, αυτή πού τραβά σήμερα τους ανθρώπους στην απώλεια, είναι η πλάνη. Εξαιτίας της κυριάρχησε στις ψυχές των ράθυμων η σκοτεινή άγνοια και τους αποξένωσε από τον Θεό. Αυτοί δεν αναγνωρίζουν ως Θεό τον Χριστό, ο όποιος μας αναγέννησε και μας φώτισε, ή Τον πιστεύουν και Τον αναγνωρίζουν απλώς και μόνο στα λόγια και όχι στην πράξη. Πιστεύουν ότι μόνο στους παλιούς φανερωνόταν ο Θεός, όχι όμως και σε εμάς. Νομίζουν πως οι μαρτυρίες της Γραφής περί Θεού δεν αφορούν αυτούς, αλλ' άλλους η εκείνους που τις έγραψαν και βλασφημούν την περί Θεού διδασκαλία, αφού απαρνούνται την αληθινή και με επίγνωση ευσέβεια.

Τις Γραφές τις διαβάζουν σωματικά μόνο, για να μη πω Ιουδαϊκά, και απαρνούνται την δυνατότητα της εδώ αναστάσεως του ανθρώπου μέσω της ψυχής, επιθυμώντας να κατοικούν στον τάφο της αγνωσίας. 

Στην πλάνη λοιπόν υπάρχουν τα τρία αυτά πάθη: 
απιστία, πονηρία και ραθυμία. 
Αυτά γεννούν και υποστηρίζουν το ένα το άλλο.

Η απιστία δηλαδή είναι δάσκαλος της πονηρίας, η πονηρία είναι σύντροφος της ραθυμίας, της οποίας σύμβολο είναι η οκνηρία. Η αντιστρόφως η ραθυμία γεννά την πονηρία, όπως είπε ο Κύριος: Πονηρέ δούλε και οκνηρέ. Η πονηρία είναι μητέρα της απιστίας. Γιατί κάθε πονηρός είναι άπιστος, και όποιος δεν πιστεύει, δεν έχει φόβο Θεού. Από την απιστία τώρα, γεννιέται η ραθυμία, η μητέρα της καταφρονήσεως, από την οποία αμελείται κάθε καλό και διαπράττεται κάθε κακό.

δ. Θεραπεία

Την άγνοια, πολέμησε την με την φωτισμένη γνώση, με την οποία η ψυχή ξαναξυπνάει και διώχνει από πάνω της το σκοτάδι της άγνοιας.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ακολουθώντας τη γνήσια ορθόδοξη παράδοση, θεωρεί απαραίτητη την παρουσία του Γέροντα, του Πνευματικού, που θα οδηγήσει τον άλλον στον ασφαλή δρόμο της σωτηρίας, Ει τις θέλει απαλλαγήναι τούτου, μη πιστευέτω τω ιδίω λογισμώ, αλλ' ερωτάτω γέροντα.

Η άρσις της άγνοιας είναι χάρισμα του Θεού. Δίνεται σε όσους αγωνίζονται και προσπαθούν. Ο Θεός βλέποντας την προσπάθεια που καταβάλλει ο άνθρωπος, του αφαιρεί το σύννεφο πού καλύπτει το νου του και δεν μπορεί να βλέπει καθαρά, του αφαιρεί δηλαδή την άγνοια και του χαρίζει τη γνώση του εαυτού του, την γνώση των μυστηρίων και της αληθείας του.

Βιβλιογραφία

Άγιος Μάρκος ο Ασκητής (Αββάς Μάρκος - Επιστολή προς τον μονάζοντα Νικόλαο) Αρχιμ. Χρυσοστόμου Μαϊδώνη, Πρωτοσυγκέλου της Ιεράς Μητροπόλεως Ιερισσού, περιοδικό Διάλογος, τ. 23. Επιμέλεια: Πηγή

Άγιος Μάρκος ο Ασκητής και Θαυματουργός (5 Μαρτίου)


Όσιος Μάρκος ο ασκητής και Θαυματουργός
Εορτάζει στις 5 Μαρτίου εκάστου έτους.

Βλάστημα ὑπάρχων τῶν Ἀθηνῶν, ἄνθος τῆς ἐρήμου,
διὰ βίου ἀγγελικοῦ, Μᾶρκε ἀνεδείχθης, καὶ κόσμῳ διαπνέεις,
τῶν ἀρετῶν σου Πάτερ, ὀσμὴν τὴν κρείττονα. [Μεγαλυνάριον]

Ὅσιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής: ΡΙΖΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΚΩΝ 
ἔχει ὀνομαστεῖ ἡ φιλαργυρία, ἀλλὰ εἶναι φανερὸ ὅτι ἡ 
φιλαργυρία ἀποτελεῖται ἀπὸ κενοδοξία καὶ ἡδονή. 
ΤΥΦΛΩΝΕΤΑΙ ὁ νοῦς μ' αὐτὰ τὰ τρία πάθη
Ο ΟΣΙΟΣ Μάρκος ὁ ἀσκητής εἶναι ἕνας ἀπό τούς ἐπιφανέστερους ἀσκητικούς συγγραφεῖς τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἔζησε στά τέλη του 4ου καί στίς ἀρχές τοῦ 5ου αἰ. Ἦταν μαθητής τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Διετέλεσε πρεσβύτερος καί προϊστάμενος μοναστικῆς ἀδελφότητας στην Ἄγκυρα, πρίν ἀποσυρθεῖ στήν ἔρημο τῆς Γαλατίας, ὅπου ἀσκήτεψε μόνος. Κοιμήθηκε αἰωνόβιος μετά τό 430. Φιλόθεος καί φιλόπονος ὁ ὅσιος Μάρκος, ἐπιδόθηκε για ἑξήντα χρόνια στή νήψη καί τή μελέτη τῶν θείων Γραφῶν. Φτάνοντας «εἰς τὸ ἄκρον τῆς ἀσκήσεως καὶ τῆς ἀρετῆς», ὅπως σημειώνει χαρακτηριστικά ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό συναξάρι του (5 Μαρτίου), ἀπέκτησε τά χαρίσματα τῆς θαυματουργίας καί τῆς ἁγιοπνευματικῆς σοφίας.

Εἶπε ὁ ἀββᾶς Μᾶρκος σὲ ἕναν ἀδελφὸ ποὺ
τυρρανούνταν ἀπὸ τὸν μέγιστο πειρασμό:
Νηστεία, προσευχὴ καὶ νὰ μὴν μένεις ἀργός.
τοῦτο τὸ γένος οὐκ ἐκπορεύεται,
εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ.

Σιγάς ὁ Mᾶρκος τῷ τεθνηκότων νόμῳ,
Ἀλλ’ οὐ σιγῇ δώσω σε καὶ τεθνηκότα.

Ο Όσιος Μάρκος ήταν Αθηναίος και έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. Αφού έλαβε αξιόλογη μόρφωση, εγκατέλειψε την Αθήνα και πήγε στην Αντιόχεια, όπου μαθήτευσε κοντά στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο (13 Νοεμβρίου). Αργότερα εκάρη μοναχός και αφιέρωσε τον εαυτό του στην μελέτη των Θείων Γραφών και έφθασε στον ύψιστο βαθμό της αρετής. Φανερές αποδείξεις και οι λόγοι που εγράφησαν από αυτόν για την ωφέλεια και την ενέργεια των θαυμάτων. Γιατί κάποτε, ενώ ησύχαζε, πλησίασε αυτόν μια ύαινα που είχε το παιδί της τυφλό, με ταπεινή στάση σαν να παρακαλούσε να την ευσπλαχνισθεί για την τύφλωση του μικρού της. Και ο Όσιος, αφού κατάλαβε, έπτυσε στα μάτια του ζώου και αυτό βρήκε την όρασή του. Μετά από ημέρες ήλθε πάλι η ύαινα στον Άγιο, μεταφέροντάς του το δέρμα ενός μεγάλου κριαριού ως ανταπόδοση για την θεραπεία. Αυτός όμως δεν δεχόταν να το λάβει, προτού το θηρίο υποσχεθεί να μην βλάπτει πια τα πρόβατα των πτωχών.

Ο Όσιος είχε φθάσει σε τέτοια ύψη αρετής, ώστε ο πρεσβύτερος της μονής έλεγε ότι ποτέ αυτός δεν μετέδωσε Θεία Κοινωνία στον Όσιο, αλλά την παρείχε σε αυτόν χέρι Αγγέλου.

Ο Όσιος Μάρκος κοιμήθηκε με ειρήνη σε βαθύ γήρας.

Από τα έργα του σώζονται μόνο μερικοί λόγοι, επιστολές και συμβουλευτικές πραγματείες. Είναι δε τόση η πρακτικότητα και η ωφέλεια τους, ώστε ελέχθη για τον συγγραφέα τους, ότι: «Πάντα πώλησαν καὶ Μᾶρκον ἀγόρασαν». Να όμως, και μερικά από τα πολύτιμα παραγγέλματα του:

«Προτιμότερον να σε βλάπτουν οι άνθρωποι παρά να σε εξουσιάζουν οι δαίμονες».

«Ο απλούς, αλλά ταπεινόφρων άνθρωπος είναι σοφότερος από τους σοφούς».

«Όποιος ενθυμείται τα προηγούμενα σφάλματα του, προφυλάσσεται από τα μέλλοντα».

«Εάν δεν υπέστης θλίψεις να μη νομίζεις ότι έχεις αρετήν. Διότι δεν είναι τίποτε ό,τι φύεται μέσα εις την άνεσιν».

www.sophia-ntrekou.gr/Αέναη επΑνάσταση

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.