Ο πατέρας Σταύρος Καρπαθιωτάκης προπορεύεται της πομπής με τον σταυρό,
συνοδεύοντας τη σορό του Νίκου Καζαντζάκη στο Ηράκλειο το 1957.
Η συγκλονιστική μαρτυρία του ιερέα που αψήφησε τις απαγορεύσεις, στάθηκε μόνος στο πλευρό του μεγάλου συγγραφέα και συνόδευσε την ταφή του στον προμαχώνα Μαρτινέγκο.
✍️ Σοφία Ντρέκου
Ηρωική στάση στην κηδεία του Καζαντζάκη
Η ιστορική κηδεία του Νίκου Καζαντζάκη στις 5 Νοεμβρίου 1957 στο Ηράκλειο καταγράφηκε σε βίντεο ντοκουμέντο, που προβάλλεται μέχρι σήμερα. Το σπάνιο αυτό υλικό στο video ντοκουμέντο, αποτυπώνει τον πατέρα Σταύρο Καρπαθιωτάκη να συνοδεύει τη σορό του μεγάλου συγγραφέα, κόντρα στις απαγορεύσεις της εποχής.
Έμεινε στην ιστορία όχι μόνο για τον συγκλονισμό του λαού αλλά και για την παρουσία του πατέρα Σταύρου Καρπαθιωτάκη, του μοναδικού ιερέα που τόλμησε να συνοδεύσει τον συγγραφέα στην τελευταία του κατοικία.
Παρά την εκκλησιαστική απαγόρευση, ο στρατιωτικός ιερέας εγκατέλειψε κρυφά το στρατόπεδο, έψαλε την εξόδιο ακολουθία και πλήρωσε το τίμημα με στρατοδικείο και φυλάκιση.
Το θάρρος και το ήθος του πατέρα Σταύρου σφράγισαν τη μνήμη του Καζαντζάκη και έγραψαν μια σελίδα αξιοπρέπειας και αντίστασης που τιμά την Κρήτη, την Εκκλησία και τον Ελληνισμό.
Κοιμήθηκε σε ηλικία 86 ετών ο μοναδικός ιερέας που συνόδευσε
την κηδεία του Νίκου Καζαντζάκη, π. Σταύρος Καρπαθιωτάκης.
Ο ιερέας άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του στον Άι-Γιάννη Κνωσού, στο Ηράκλειο στις 25 Αυγούστου 2018. Ο μοναδικός ιερέας που συνόδευσε για την ταφή το σεπτό σκήνωμα του Νίκου Καζαντζάκη, φεύγοντας κρυφά από το στρατό, μέχρι την τελευταία κατοικία του, στον προμαχώνα Μαρτινέγκο και ο οποίος στη συνέχεια πέρασε από Στρατιωτικό Δικαστήριο!
Η πομπή της κηδείας του Νίκου Καζαντζάκη με τον
πατέρα Σταύρο Καρπαθιωτάκη να προπορεύεται.
Ο Σταύρος Καρπαθιωτάκης το Νοέμβριο του 1957 ήταν στρατιωτικός ιερέας και υπηρετούσε στο Ηράκλειο. Κι όπως είχε πει σε συνέντευξή του:
«Τον Νοέμβριο του 1957 ήμουνα στρατιώτης και παπάς και υπηρετούσα την θητεία μου στο Ηράκλειο. Μια μέρα πριν την κηδεία του Καζαντζάκη, ο διοικητής κάλεσε όλους τους στρατιωτικούς και έδωσε διαταγή να μην βγει κανείς έξω από το στρατόπεδο στις 5 Νοέμβριου. Οι αρχές και ο στρατός φοβόνταν μεγάλες φασαρίες, γιατί είχε έρθει εκκλησιαστική διαταγή να μην ταφεί ο Καζαντζάκης. Όταν θα το 'παιρναν χαμπάρι οι Κρητικοί θα έκαναν μεγάλες φασαρίες. Εγώ σαν παπάς ένιωσα πολύ άσχημα. Η συνείδηση μου με πείραζε πολύ. Ήμουν παπάς. Δεν άντεχα να πάρω στον λαιμό μου τέτοιο άδικο. Δεν μπορούσα να αρνηθώ τα ιερά μυστήρια σ' ένα βαφτισμένο Χριστιανό που δεν έκανε ποτέ κάτι ανήθικο ή εγκληματικό. Όσο αφορά τα βιβλία του δεν είμαι εγώ άξιος να τον κρίνω. [...] Το 'σκασα κρυφά από τον στρατό την μέρα της κηδείας. Πήρα αθόρυβα τα ράσα μου και έτρεξα στον Μαρτινέγκο και τον έθαψα. [...] Όλοι νόμισαν ότι με έστειλε η εκκλησία να τον κηδέψω. Είχαν δει και τον Μητροπολίτη Ευγένιο στον Άγιο Μηνά. Δεν ήξερε κανείς τι γινόταν στα παρασκήνια! [...] Πέρασα από στρατιωτικό δικαστήριο και μπήκα φυλακή για έξι μήνες».
Ο π. Σταύρος θα μείνει αθάνατος αλλά αθάνατη και η φράση του,
που είπε στον επικήδειο λόγο του Νίκου Καζαντζάκη:
«Τα βιβλία του στολίζουν την βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου μας»
Τα βιβλία του κοσμούν μέχρι και σήμερα την βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου, παρά το γεγονός ότι στο παρελθόν υπήρξαν συγκρούσεις και διαφωνίες σχετικά με το έργο του. Αυτή η αντίθεση υπογραμμίζει την αναγνώριση της αξίας του έργου του συγγραφέα, ακόμα και από θεσμούς που αρχικά αντιτάχθηκαν σε αυτό.
Παρότι υπήρξαν αντιδράσεις, όπως η απογοήτευση και η κατακραυγή που εκφράστηκε από τους ιεράρχες. Η αντίθεση μεταξύ της αρχικής στάσης της Εκκλησίας και της σημερινής παρουσίας των έργων του Καζαντζάκη στη βιβλιοθήκη της, είναι το βασικό σημείο της φράσης. Δείχνει μια εξέλιξη ή μια παραδοχή της πνευματικής συνεισφοράς του Καζαντζάκη, παρά την προηγούμενη σύγκρουση.
Ο νωπός ακόμη τάφος του Νίκου Καζαντζάκη στον προμαχώνα Μαρτινέγκο, Ηράκλειο 1957.
Ο τάφος του Νίκου Καζαντζάκη στο Ηράκλειο, αμέσως μετά την ταφή του το 1957.
Ο Νίκος Καζαντζάκης έγινε ευρέως γνωστός στο λογοτεχνικό –και όχι μόνο- κοινό στην Ελλάδα, αλλά και όλο τον κόσμο, κυρίως λόγω των μυθιστορημάτων του «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», «Ο Καπετάν Μιχάλης», «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», «Ο Τελευταίος Πειρασμός» «Αναφορά στον Γκρέκο», «Οδύσσεια» και «Ασκητική».
Δείτε: Το ύφος του Καζαντζάκη και το βάθος της Ασκητικής - Νίκος Λυγερός
Ο Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο, στις 18 Φεβρουαρίου του 1883 και άφησε την τελευταία πνοή στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας, στις 26 Οκτωβρίου του 1957.
Η κηδεία του η οποία έγινε στις 5 Νοεμβρίου του 1957 στο Ηράκλειο καταγράφηκε από την κάμερα του Μιχάλη Γαζιάδη και προβλήθηκε στα «Επίκαιρα» των κινηματογραφικών αιθουσών της εποχής.
Η εξόδιος ακολουθία τελέστηκε κανονικά στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά από τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ευγένιο. Το πρόβλημα όμως δημιουργήθηκε μετά, με την ταφή∙ υπήρξε απαγόρευση να ταφεί ο Καζαντζάκης μέσα σε εκκλησιαστικό κοιμητήριο, λόγω των αντιδράσεων που είχε προκαλέσει το έργο του. Έτσι η σορός οδηγήθηκε και τάφηκε στον προμαχώνα Μαρτινέγκο, εκτός κοιμητηρίου, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.
Το φιλμ ντοκουμέντο που αποτελεί μόνιμο έκθεμα του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, στη Μυρτιά (Βαρβάροι):
O θάνατος του πατέρα Σταύρου Καρπαθιωτάκη
ekriti.gr: Με αίσθημα βαθύτατης θλίψης έγινε γνωστός ο θάνατος του πατέρα Σταύρου Καρπαθιωτάκη, του μοναδικού ιερέα που συνόδευσε τη σορό του Νίκου Καζαντζάκη μέχρι την τελευταία κατοικία της στον προμαχώνα Μαρτινέγκο. Η ηρωική στάση του πατέρα Σταύρου κατά την τέλεση της κηδείας του μεγάλου συγγραφέα, το ήθος και η προσφορά του επί δεκαετίες ως ιερέα, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση και αναδεικνύει το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής του.
Γι’ αυτή του την στάση, το Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου Καζαντζάκη τον τίμησε σε μια σεμνή συνάντηση στην οικία του το 2015 και σήμερα, στην εξόδιο ακολουθία στον Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννη, ο καθηγητής Μιχάλης Ταρουδάκης, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου Καζαντζάκη, του απηύθηνε τον ακόλουθο αποχαιρετισμό.
Ο π.Σταύρος Καρπαθιωτάκης σε προχωρημένη ηλικία, με τον Στ. Ματζαπετάκη.
«Πατέρα Σταύρο,
Η πρωτοβουλία σου εκείνη που βγήκε αυθόρμητα από τα βάθη της ψυχής σου, όταν κανείς άλλος δεν το τολμούσε, έδωσε στον μεγάλο μας συγγραφέα τη δυνατότητα να παρουσιάσει την ψυχή του απέναντι στον Μεγάλο Κριτή με τις ευλογίες της εκκλησίας μέχρι την τελευταία στιγμή που το σώμα συναντά το χώμα για να βρει τον «αναπαμό» που προσδοκά σε όλη την επίγεια ζωή. Και η ζωή σου όλη, πλήρης κοινωνικής προσφοράς αλλά και τόλμης και αποφασιστικότητας να βρίσκεις πάντα λύσεις στα προβλήματα του πλησίον σου, ήταν εμπνευσμένη από τις τρείς φράσεις με τις οποίες αναφέρθηκες στο διοικητή της ΣΕΑΠ όταν σε κάλεσε να απολογηθείς γιατί τόλμησες να ξεπροβοδίσεις το Νίκο Καζαντζάκη: Είμαι Κρητικός. Είμαι η Εκκλησία. Η Εκκλησία συγχωρεί...
Ο πατέρας Σταύρος Καρπαθιωτάκης τιμημένος από το
Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη.
Πατέρα Σταύρο,
Ήσουν ίσως η τελευταία στην επίγεια ζωή πνευματική σύνδεση με τον Μεγάλο Κρητικό. Πηγαίνεις τώρα κοντά στους Αγίους για να τον συναντήσεις μαζί με όλο το ποίμνιό σου που έχει μεταφερθεί στην αιώνια ζωή. Είμαι σίγουρος ότι ο Νίκος Καζαντζάκης σε περιμένει για να συναντήσει για πρώτη φορά από κοντά τον άνθρωπο που του έδωσε το τελευταίο πνευματικό αποχαιρετισμό. Εμείς στο Μουσείο Καζαντζάκη θα θυμόμαστε πάντα την επίγεια συνάντηση που είχαμε στο σπίτι σου πριν τρία περίπου χρόνια και την κατάθεση ψυχής που μας παρείχες μιλώντας για τη ζωή σου, για τα πιστεύω σου, για τον Μεγάλο Κρητικό στοχαστή. Η κατάθεση αυτή, ηχητικό ντοκουμέντο, φυλάσσεται στο Μουσείο κοντά στα τεκμήρια για τον Νίκο Καζαντζάκη, πολύτιμο απόκτημα για όλες τις ερχόμενες γενιές. Καλό σου ταξίδι, Πατέρα Σταύρο.
Ήσουν ίσως η τελευταία στην επίγεια ζωή πνευματική σύνδεση με τον Μεγάλο Κρητικό. Πηγαίνεις τώρα κοντά στους Αγίους για να τον συναντήσεις μαζί με όλο το ποίμνιό σου που έχει μεταφερθεί στην αιώνια ζωή. Είμαι σίγουρος ότι ο Νίκος Καζαντζάκης σε περιμένει για να συναντήσει για πρώτη φορά από κοντά τον άνθρωπο που του έδωσε το τελευταίο πνευματικό αποχαιρετισμό. Εμείς στο Μουσείο Καζαντζάκη θα θυμόμαστε πάντα την επίγεια συνάντηση που είχαμε στο σπίτι σου πριν τρία περίπου χρόνια και την κατάθεση ψυχής που μας παρείχες μιλώντας για τη ζωή σου, για τα πιστεύω σου, για τον Μεγάλο Κρητικό στοχαστή. Η κατάθεση αυτή, ηχητικό ντοκουμέντο, φυλάσσεται στο Μουσείο κοντά στα τεκμήρια για τον Νίκο Καζαντζάκη, πολύτιμο απόκτημα για όλες τις ερχόμενες γενιές. Καλό σου ταξίδι, Πατέρα Σταύρο.
ΔΕΙΤΕ: Οι στερνές ώρες του Νίκου Καζαντζάκη όπως τις περιγράφει η γυναίκα του Ελένη
Mε αφορμή την κοίμηση του ιερέα π. Σταύρου, ας δούμε ένα μικρό απόσπασμα από το έργο του Νικολάου Καζαντζάκη «Ασκητική» (βλ. αφιέρωμα εδώ) περί θανάτου. Ο Καζαντζάκης ξεκίνησε να γράφει την «Ασκητική» στη Βιέννη το 1922 και ολοκλήρωσε τη συγγραφή της ένα χρόνο μετά, στο Βερολίνο.
Δεν τον φοβάμαι το Θεό, αυτός καταλαβαίνει και συχωρνάει. Τους ανθρώπους φοβάμαι. Αυτοί δεν καταλαβαίνουν και δε συχωρνούν. («Αναφορά στον Γκρέκο»)
«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.» (Ασκητική. Salvatores Dei. Αθήνα, 1945. 7.)
«Ξέρω καλά πως ο θάνατος δε νικιέται· μα η αξία του ανθρώπου δεν είναι η νίκη, παρά ο αγώνας για τη Νίκη. Και ξέρω ακόμα ετούτο, το δυσκολότερο: δεν είναι ούτε ο αγώνας για τη Νίκη· η αξία του ανθρώπου είναι μια μονάχα, ετούτη: να ζει και να πεθαίνει παλικαρίσια και να μην καταδέχεται αμοιβή. Κι ακόμα ετούτο, το τρίτο, ακόμα πιο δύσκολο: η βεβαιότητα, πως δεν υπάρχει αμοιβή, να μη σου κόβει τα ήπατα παρά να σε γεμίζει χαρά, υπερηφάνεια κι αντρεία.» (Αναφορά στον Γκρέκο, 1961. Εκδόσεις Ελένης Καζαντζάκη, 1981. 477.)
Η παρακαταθήκη του π. Σταύρου και του Νίκου Καζαντζάκη
Σοφία Ντρέκου ✒️
Η ιστορία της κηδείας του Νίκου Καζαντζάκη και η γενναία παρουσία του πατέρα Σταύρου Καρπαθιωτάκη αποτελούν ζωντανή υπενθύμιση ότι η αλήθεια και το χρέος απέναντι στον άνθρωπο υπερβαίνουν κάθε φόβο. Ο ιερέας με την πράξη του ένωσε τη φωνή της Εκκλησίας με τη φωνή του λαού, χαρίζοντας στον Καζαντζάκη την τιμή που του άξιζε. Μια στιγμή που έμεινε για πάντα στη συλλογική μνήμη, φωτίζοντας τη σχέση ανάμεσα στη λογοτεχνία και την ελευθερία.
Ο αγώνας και το φως
Ο άνθρωπος, έλεγε ο Καζαντζάκης, έρχεται από μια σκοτεινή άβυσσο και πορεύεται προς μια άλλη· κι ανάμεσά τους το μικρό διάστημα που ονομάζουμε Ζωή λάμπει σαν σπίθα μέσα στο σύμπαν. Ο πατέρας Σταύρος, με την πράξη του, τίμησε αυτή τη σπίθα· την υπεράσπισε απέναντι σε σκοτάδια φόβου και εξουσίας. Γιατί το μεγαλείο δεν βρίσκεται στη νίκη, αλλά στον αγώνα και στην αντρεία να στέκεσαι μόνος, σαν φλόγα που δεν σβήνει στον άνεμο. Έτσι, στην κηδεία του Καζαντζάκη, δυο ψυχές συναντήθηκαν: η ψυχή του ποιητή και η ψυχή του ιερέα. Και μαζί αντήχησαν στον αιώνα, σαν μαρτυρία ότι ο άνθρωπος μπορεί να υψωθεί πάνω από κάθε απαγόρευση, αγκαλιάζοντας το φως που τον ξεπερνά.
Σπάνιο στιγμιότυπο από την κηδεία του Νίκου Καζαντζάκη, Ηράκλειο 1957.
Christos Bakas: Η συνειδητότητα συσκοτίζεται από την φιλαρχία. Ο Αγ. Εφραίμ ο Σύρος το επισημαίνει στην ευχή του: "... πνεύμα φιλαρχίας ...μη μοι δως". Ο π. Σταύρος εννόησε ορθόδοξα κι εκκλησιαστικά την ευχή, όταν οι "δεσποτάδες" έκαναν πολιτική, παραγνωρίζοντας και την ρήση του Παύλου ότι "ο νεκρός δεδικαίωται από της αμαρτίας", αφού αυτή δεν έχει πλέον εξουσία πάνω του. Στο πρόσωπο του πατέρα Σταύρου η τραγική Αντιγόνη συναντά τον απ. Παύλο και τον Αγ. Εφραίμ και δι αυτών ο Ελληνισμός απαντά στην στρέβλωση της φιλαρχίας υπηρετώντας το πρέπον.· 26 Οκτ. 2019
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ groups 27 Αυγούστου - Basilis Chrysostomides: Το καλοκαίρι του 1955, η ΚΥΠΡΟΣ μαχότανε και μάτωνε για ΕΝΩΣΗ με την ΕΛΛΑΔΑ. Ως αντίποινα, στην Κωνσταντινούπολη, κατά τις ΕΞΙ & ΕΠΤΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, έγιναν τα Σεπτεμβριανά. Και φυσικά μαζί με όλα τα άλλα, ρημάχτηκαν και, οι εκκλησίες (κάποιες μεσαιωνικές!) και, το Πατριαρχείο.
Το 1999 τέτοιες μέρες ήτανε, όπου ο "εθνικός μας μουσικάρχης" μαζί με αυτά τα 2 ... όντα, από πίσω του (Μ. Φαραντούρη & Γ. Νταλάρας), κάλεσε τον Αθηναϊκό λαό, σε συναυλία για ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΥΠΕΡ των ΤΟΥΡΚΩΝ, προγραμματισμένη για τις ΕΠΤΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ !!! Από τότε τον υποψιάζομαι ως πράκτορά τους. Αν όμως όντως είναι, αναγνωρίζω ότι κάνει πολύ καλά τη "δουλειά" του. Το πρόβλημά μου είναι αλλού. Εκείνες τις μέρες, κανείς μα κανείς επίσημος-εκπρόσωπος, δεν βγήκε να εκφράσει μια κάποια στοιχειώδη αντίρρηση όχι τόσο για τη συναυλία αλλά για την επετειακή ημερομηνία. Και φυσικά ούτε και η ΤΟΠΙΚΗ εκκλησία. Ωστόσο όμως την σιωπή της ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΗΣ μητροπόλεως Αθηνών και πάσης Ελλάδος, την κατανόησα αμέσως. Το Πατριαρχείο το βλέπει ανταγωνιστικά. Για το ρημαδιό που έκαναν οι Τούρκοι, στις 6 & 7 Σεπτεμβρίου του 1955 ως αντίδραση στο ΚΥΠΡΙΑΚΟ, αντί να τους ευχαριστήσει γι' αυτό θα τους κατέκρινε ;!;!;!;! Και μάλιστα, όταν η Αρχιεπισκοπή είχε ζητήσει ΤΟΝ ΑΦΟΡΙΣΜΟ του ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ, λίγο πριν το 1955 αλλά ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΡΝΗΘΗΚΕ.
Για τα Σεπτεμβριανά, υποψιάζομαι την Αρχιεπισκοπή, να προσευχήθηκε μυστικά στο Θεό, ευχαριστώντας τον για την τραγωδία αυτή. Οπότε, αφήνει η ίδια αυτή αρχιεπισκοπή, χωρίς καμία παρέμβαση (όπως άλλωστε και κάθε άλλος), αυτός ο ΜΑΣΤΟΥΡΟΜΕΝΟΣ ΛΑΟΣ, ... να αναμένει-προσδοκά την συναυλία αλληλεγγύης, υπέρ των Τούρκων, στις ΕΠΤΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, ... ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΩΣ !!! Θα ήτανε και μία υπονοούμενη-λανθάνουσα ευχαριστία στους Τούρκους, για τα Σεπτεμβριανά που κάνανε 44 χρόνια πριν, επαναλαμβάνω, ρημάζοντας καί, το Πατριαρχείο. Τελικά η διαμαρτυρία και αναβολή για τη συναυλία, επήλθε από την ίδια την ΑΤΤΙΚΗ ΓΗ ! ~6 ώρες πριν αρχίσει η συναυλία, σεισμός ! Ένας σεισμός, με τον οποίο, πάθανε ζημιές και, εκκλησίες της Αρχιεπισκοπής, αυτή τη φορά !
Όχι μόνο ο π. Σταύρος θα μείνει αθάνατος αλλά θα μείνει αθάνατη και η φράση του, στον επικήδειο του Ν.Κ., <<ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟΛΙΖΟΥΝ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΜΑΣ>> ! 27 Αυγ. 2018