Λέλα Καραγιάννη: ο βαθμός του ταξίαρχου επί τιμή, απενεμήθη στην ηρωίδα της Αντίστασης, στην Μπουμπουλίνα της Κατοχής

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
(Sophia Drekou, BSc in Psychology)

Αναρτήθηκε στη Διαύγεια το Προεδρικό Διάταγμα 

για την απονομή του βαθμού του Ταξιάρχου επί τιμή 

στην Λέλα Καραγιάννη.

ΦΕK /Γ 826 - 05.06.2020: Με προεδρικό διάταγμα που εκδόθηκε στην Αθήνα, την 18-05-2020, μετά από πρόταση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας:

Απονέμεται στην Ελληνίδα αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944, αρχηγό της Οργάνωσης Πληροφοριών και Δολιοφθοράς «Μπουμπουλίνα», Λέλα Καραγιάννη του Αθανασίου, για τον απαράμιλλο ηρωισμό της, την αυτοθυσία και την αφοσίωση που επέδειξε προς το Ελληνικό Έθνος, τα οποία την κατέστησαν στη μνήμη όλων των Ελλήνων και Ελληνίδων ως Εθνικό ιδεώδες, ο βαθμός του Ταξίαρχου επί τιμή, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 39 του ν. 3883/2010. (Αριθμ. βεβ. ΓΕΣ/ΔΟΙ/2ο/1254166/28-05-2020).

Νικόλαος Παναγιωτόπουλος
Υπουργείο Εθνικής Άμυνας

Το ΠΔ εκδόθηκε εκδόθηκε μετά από πρόταση του υπουργού Εθνικής Άμυνας και σχετική απόφαση του ΣΑΓΕ.

Επτά δεκαετίες μετά την εκτέλεσή της, η προσφορά της Λέλας Καραγιάννη κερδίζει μία ακόμη αναγνώριση. Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα, που εκδόθηκε στη Διαύγεια, η Λένα Καραγιάννη ανακηρύσσεται ταξίαρχος επί τιμή. Στην απόφαση αυτή οδηγήθηκε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου έπειτα από σχετική πρόταση του υπουργού Εθνικής Αμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου και απόφαση του Συμβουλίου Αρχηγών Γενικού Επιτελείου, τιμώντας τη μνήμη της «Μπουμπουλίνας» του 1940.

Είχε προηγηθεί το 1947 η μετά θάνατον βράβευση με το Βραβείο Αρετής και Αυτοθυσίας από την Ακαδημία Αθηνών, ενώ το 2011 κέρδισε τον τίτλο του Δικαίου των Εθνών από το Ίδρυμα για τη Μνήμη των Μαρτύρων και των Ηρώων.

H Ταξίαρχος Λέλα (Ελένη) Καραγιάννη

Αντιστασιακός, μητέρα εφτά παιδιών

24 Ιουνίου 1898 - 8 Σεπτεμβρίου 1944

Μία ηρωική μορφή της Εθνικής Αντίστασης, που εκτελέστηκε από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στο Δαφνί για την εθνική της δράση στις 8 Σεπτεμβρίου 1944.

Γεννήθηκε στη Λίμνη Ευβοίας το μακρινό 1898. Κόρη του Θανάση Μινόπουλου και της Σοφίας Μπούμπουλη. Όπως φαίνεται από το επώνυμο, η μητέρα της καταγόταν από τη γνωστή Σπετσιώτικη οικογένεια της Μπουμπουλίνας. Η νεαρή Λέλα, παντρεύτηκε τον φαρμακοποιό στις σπουδές αλλά έμπορο κατ’ επάγγελμα, αρωμάτων και φαρμακευτικών υλών, Νικόλαο Καραγιάννη. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή ο, καταγόμενος από τον Μπουρνόβα, Καραγιάννης, υποχρεώθηκε να περιορίσει τις δραστηριότητές του στο κέντρο της Αθήνας.

Το ζεύγος Λέλας και Νικόλαου απέκτησε εφτά παιδιά. Τρία αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, τα αγόρια και το μεγαλύτερο από τα κορίτσια κατατάχθηκαν στον Ερυθρό Σταυρό και υπηρέτησαν ως τραυματιοφορείς. Με τη συνθηκολόγηση στους Γερμανούς και την έναρξη της Κατοχής, η Λέλα Καραγιάννη και η οικογένειά της ξεκίνησαν την ενεργό αντίσταση.

η Λέλα Καραγιάννη με τα 7 παιδιά της

Τον Μάιο του 1941, ο πρώτος στον οποίο προσέφερε φροντίδα η ομάδα της Λέλας Καραγιάννη ήταν ο Αυστραλός John Wilson τον οποίο μάζεψαν τυχαία από τον δρόμο έξω από το σπίτι της οικογένειας Καραγιάννη. Η ίδια η Λέλα τον φρόντισε, του έδωσε τροφή και με τις συμβουλές του άνδρα της, τον θεράπευσε. Με την πάροδο του χρόνου αλλά σχετικά γρήγορα, η ομάδα μεγάλωσε και υπό την αρχηγία της ίδιας της Λέλας, περιέθαλπε, απέκρυπτε και φυγάδευε Έλληνες και Συμμάχους οι οποίοι είχαν παγιδευτεί στην ηπειρωτική Ελλάδα και δεν είχαν καταφέρει να διαφύγουν με το υπόλοιπο εκστρατευτικό σώμα στην Κρήτη και εν συνεχεία τη Βόρειο Αφρική.

Οργάνωση «Μπουμπουλίνα»

Κατά την κατοχή, έγινε μέλος της αντίστασης, μετατρέποντας το σπίτι της σε αρχηγείο της οργάνωσης «Μπουμπουλίνα». Την οργάνωση δημιούργησε και χρηματοδότησε η ίδια, το 1941.

Η οργάνωση στην αρχή της δράσης της αποτελούνταν «απ’ τα μέλη της οικογένειάς μας και μερικούς φίλους μας πατριώτες», αφηγείται ο γιος της Λέλας Καραγιάννη Βύρων, σε ένα άρθρο του το 2001 για την προσφορά της μητέρας του. Όπως λέει, τον πρώτο καιρό, πηγαίνοντας «ψαχουλευτά», μην έχοντας συγκεκριμένα σχέδια, «ασχολήθηκε με την περίθαλψη και φυγάδευση των συμμάχων μας, με αυτούς που δεν τα κατάφεραν να φύγουν μαζί με το εκστρατευτικό σώμα και είχαν εγκλωβισθεί στην Ελλάδα».

Τον Οκτώβρη του 1941 συνελήφθη και μετά από 7 μήνες απελευθερώθηκε. Στόχος της οργάνωσης ήταν η φυγάδευση Βρετανών στρατιωτών (είχε οργανώσει δίκτυο 150 στρατιωτών) στο Κάιρο αλλά και δολιοφθορές κατά του εχθρού. Η οργάνωση διώχθηκε ανηλεώς από την Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους κάτι που οδήγησε στην μεταπολεμική δικαστική καταδίκη των μελών της Ειδικής Ασφάλειας.

Η Καραγιάννη δημιούργησε και δίκτυο κατασκοπείας το οποίο μεταξύ άλλων συγκέντρωσε πληροφορίες για την κίνηση των γερμανικών πλοίων, υπέκλεψε σχεδιαγράμματα αεροδρομίων, διοχέτευσε πληροφορίες για Έλληνες συνεργάτες των αρχών κατοχής.

H oικία της Λέλας Καραγιάννη των οδών Λέλας Καραγιάννη αριθ. 1 

και Σταυροπούλου στην Αθήνα, κοντά στην Πλατεία Αμερικής

Ένα σπίτι στην οδό Φυλής που νοίκιαζε η οικογένεια και το φαρμακείο του Νίκου Καραγιάννη στην Πατησίων, η Λέλα Καραγιάννη είχε στήσει το δίκτυο της οργάνωσής της στην οποία είχε δώσει το όνομα της θρυλικής προγόνου της «Μπουμπουλίνα». Είχαν οργανωθεί τμήμα φυγάδευσης ξένων, άλλο τμήμα το οποίο φυγάδευε Έλληνες αντιστασιακούς στη Μέση Ανατολή ή στα βουνά της χώρας, τμήμα αποδράσεων από το στρατόπεδο της Κοκκινιάς, απόκρυψης και υγειονομικής περίθαλψης.

Με τη βοήθεια συγκεκριμένων (ενίοτε επιφανών, όπως οι αδερφοί Παπαστράτου) Αθηναίων, κυρίως με τη μορφή χρηματοδότησης, η οργάνωση της Λέλας Καραγιάννη περιέθαλψε πάνω από 140 συμμάχους τους οποίους έκρυβε σε τρία διαφορετικά σπίτια (επιπλέον του δικού της!). Τα σπίτια αυτά τα είχε νοικιάσει ακριβώς για αυτόν τον σκοπό! Επιπλέον, η οργάνωση περιέθαλπε Έλληνες στρατιώτες οι οποίοι επέστρεφαν από το μέτωπο πεζοί!

Θεωρούσε πως ήταν το ελάχιστο χρέος της να βοηθήσει με όποιον τρόπο μπορούσε, άνδρες οι οποίοι είχαν έρθει στην Ελλάδα από τα πέρατα του κόσμου για να πολεμήσουν, να διαφύγουν ώστε να έχουν την ευκαιρία να πολεμήσουν κάπου αλλού ή έστω να διαφύγουν της σύλληψης από τις κατοχικές αρχές! Ένα από τα σπίτια- κρησφύγετα της οργάνωσης ήταν στην οδό Λήμνου, κοντά στην πλατεία της Κυψέλης, η οποία σήμερα φέρει το όνομα της μεγάλης αυτής αγωνίστριας.

Από το στρατόπεδο της Κοκκινιάς κατάφερε η οργάνωση να δραπετεύσουν Βρετανοί αξιωματικοί οι οποίοι φυγαδεύτηκαν στην Αίγυπτο με το καΐκι που αγόρασε η Λέλα Καραγιάννη και καπετάνιο τον Ηλία Χρυσίνη. Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια, η Λέλα Καραγιάννη μπόρεσε να αγοράσει άλλα δύο καΐκια, το ένα με καπετάνιο τον Κρητικό Γιώργο Μαμαλάκη και στο δεύτερο τον καπετάν Γιαννούλο.

Φυσικά, η ομάδα της Μπουμπουλίνας, όσο καλά κι αν έμενε «κάτω από τα ραντάρ» έγινε αντιληπτή από τις κατοχικές αρχές. Τον Οκτώβριο του 1941, οι Γερμανοί συνέλαβαν τον Γιώργο (τον μεγαλύτερό της γιό) και τις μεγαλύτερες από τις τέσσερις κόρες της, την Ιωάννα και την Ηλέκτρα. Ευτυχώς, μετά από συντονισμένες ενέργειες πατριωτών άλλων τοπικών οργανώσεων, μπόρεσαν και απελευθερώθηκαν.

Στις 23 Οκτωβρίου 1941, ένας προδότης, προσποιούμενος Άγγλο που χρειαζόταν βοήθεια, εμφανίστηκε στα σκαλιά του σπιτιού της Λέλας Καραγιάννη. Εκείνη, αφού τον πήρε χαμπάρι, τον έδιωξε αλλά Ιταλοί καραμπινιέροι κύκλωσαν το σπίτι της και τη συνέλαβαν μαζί με τον σύζυγό της. Φυλακίστηκαν και οι δύο με την κατηγορία της υπόθαλψης και διευκόλυνσης Άγγλων και βασανίστηκαν σκληρά. Μετά από έξι μήνες δικάστηκαν αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι λόγω... αμφιβολιών.

Με τη μακάβρια κάλυψη του πτώματος της συνεργάτιδάς του Γαβριέλλας Μυλωνοπούλου, ο Γιέρζυ Ιβάνωφ, παρέδωσε στην Καραγιάννη τον ασύρματο της δικής του οργάνωσης καθώς οι γερμανοί ήταν πολύ κοντά στον εντοπισμό του.

Ο ελληνοπολωνός σαμποτέρ Γιέρζυ Ιβάνωφ 

Αυτή ήταν η αφορμή για να στραφεί η οργάνωση της Καραγιάννη στην κατασκοπεία και τη συγκέντρωση πληροφοριών, χωρίς όμως να αφήσει τη δράση της υπόθαλψης «επικίνδυνων εγκληματιών». Η οργάνωση είχε στενή συνεργασία με τον αρχηγό της αστυνομίας Άγγελο Έβερτ, τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, τον επίσκοπο Κισσάμου και Σελήνου Ειρηναίο αλλά ακόμη και Γερμανούς και Αυστριακούς αντιναζιστές. Από το 1943, η οργάνωσή της αριθμούσε πάνω από 140 μέλη! Κύριος αποδέκτης των πληροφοριών που συγκέντρωνε η οργάνωση της Λέλας Καραγιάννη ήταν το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής.

Χάρις στη Λέλα Καραγιάννη η οποία ήταν εκείνη που έστειλε τα σχέδια του αεροδρομίου του Τατοΐου, στο Κάιρο, η RAF βομβάρδισε επιτυχώς το εν λόγω αεροδρόμιο, αχρηστεύοντάς το. Δε δίστασε να μεταμφιεστεί σε ζητιάνα, καλόγρια ή νοσοκόμα προκειμένου να προσεγγίσει τις πηγές της και κατάφερε να στρατολογήσει μία δακτυλογράφο του γερμανικού Ναυαρχείου. Με τις πληροφορίες που τις έδινε, ο βρετανικός στόλος βύθισε πολλούς τόνους γερμανικών νηοπομπών!

Το δίκτυο της Μπουμπουλίνας χαρακτηριζόταν από την ακρίβεια και την εγκυρότητα των πληροφοριών του. Πληροφορίες τις οποίες παρείχαν γενναίοι πατριώτες οι οποίοι είχαν ακολουθήσει το φωτεινό παράδειγμα της Λέλας Καραγιάννη. Ένας από αυτούς, ο Ζήσιμος Παρρίδος, κατετάγη ως μάχιμος διερμηνέας στο τάγμα Χολμαν των Βραδεμβούργων. Η μεραρχία αυτή είχε ως σκοπό τη δίωξη των ανταρτών στη στερεά Ελλάδα και όχι μόνο. Ο Ζήσιμος Παρρίδος παρείχε πολλές πληροφορίες για τις κινήσεις του τάγματός του αλλά και πολεμικό υλικό από τις αποθήκες του τάγματος. Να σημειωθεί ότι, του ζήτησε η ίδια η Καραγιάννη να καταταγεί κι εκείνος δέχτηκε τον άχαρο και επικίνδυνο ρόλο μόνο και μόνο επειδή του το είχε ζητήσει εκείνη. Να σημειωθεί επίσης ότι αν σε μηχανή αναζήτησης βάλετε τον όρο Ζήσιμος Παρρίδος, θα σας εμφανίσει άρθρο του 2001 της ΑΣΠΕ, το οποίο το έχει γράψει ο Βύρων Καραγιάννης, το δεύτερο από τα παιδιά της Λέλας…

Όπως ήταν φυσικό η στάση και η δράση της μητέρας τους, είχε εμπνεύσει και τα παιδιά της. Ο Βύρων κουβαλούσε πυρομαχικά και φάρμακα στους αντάρτες και τους συνδέσμους τους στην Αθήνα και η μικρή Νεφέλη μετέφερε μηνύματα στους συνδέσμους της οργάνωσης (μία από τις πολλές άσχημες πτυχές του πολέμου ασφαλώς). Ο μεγαλύτερος γιος της ο Γιώργος, παρέμεινε στα βουνά, καταζητούμενος από τους Γερμανούς και μπόρεσε να κατέβει στην Αθήνα μονάχα μετά την απελευθέρωση!

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, η Λέλα Καραγιάννη υπέθαλπε και Ιταλούς οι οποίοι προσπαθούσαν να αποφύγουν τη μήνη των μέχρι πρότινος συμμάχων τους. Από την άνοιξη του 1944, τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν πάρα πολύ για τους Γερμανούς και το πολυπόθητο Πρωινό φαινόταν όλο και πιο κοντά για τους σκλαβωμένους Έλληνες.

Η όλη κατάσταση και η συνεχής πίεση είχαν κλονίσει την υγεία της Λέλας Καραγιάννη η οποία μάλιστα, χρειάστηκε να εισαχθεί στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού. Εκεί πληροφορήθηκε ότι οι Γερμανοί ετοιμάζονταν να τη συλλάβουν. Μάλιστα, ο ίδιος ο Έβερτ προθυμοποιήθηκε να τη φυγαδεύσει αλλά εκείνη αρνήθηκε καθώς η ελληνική της ψυχή δεν μπορούσε να δεχτεί ότι θα εγκατέλειπε τους συνεργάτες της, κάποιοι από τους οποίους βρίσκονταν ήδη στα χέρια της Γκεστάπο!

Σύλληψη

Την 11η Ιουλίου 1944, εξ αιτίας αμέλειας μιας άλλης αντιστασιακής ομάδας, έπεσε στα χέρια της Γκεστάπο, έγγραφο που καταδείκνυε τη δράση της «Μπουμπουλίνας».

Η Λέλα Καραγιάννη είχε γίνει και συνεργάτης του κατασκοπευτικού δικτύου του Απόλλωνα, οπότε και συνελήφθη μαζί με πέντε από τα παιδιά της και βασανίστηκε άγρια στα μπουντρούμια των Ες-Ες στα κρατητήρια της οδού Μέρλιν, χωρίς ποτέ να υποκύψει και να μιλήσει, μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου. 

Ομάδα Γερμανών μετέβη στο νοσοκομείο όπου και συνέλαβε τη Λέλα Καραγιάννη. Η σύλληψη έγινε καθώς ο συνεργάτης των Γερμανών Γιώργος Ριζόπουλος ζήτησε από την Καραγιάννη να μεσολαβήσει για να τον συνδέσει μαζί με τον αρχηγό των ταγμάτων ασφαλείας Ντερτιλή, με το δίκτυο του Απόλλωνα. Δυστυχώς, ανάμεσα σε εκείνους που συνελήφθησαν τη μέρα εκείνη ήταν και ο στενός συνεργάτης της Λέλας, ο φωτογράφος Ρήγγος Ριζόπουλος. Ήταν μέλος της ομάδας φωτογράφησης και πλαστογραφίας.

Κατέδωσε τη Καραγιάννη με αποτέλεσμα τη σύλληψη της μαζί με 2 συνεργάτες της. Η Καραγιάννη είχε αναφέρει ότι σε μελλοντική απόβαση των Βρετανών τα τάγματα ασφαλείας θα μπορούσαν να «προσφέρουν μεγάλες υπηρεσίες».

Για να αποφύγει τα βασανιστήρια, ο Ριζόπουλος κατέδωσε συνεργάτες της οργάνωσης. Ο κατάλογος φαινόταν ατελείωτος. Μετά από φαινομενικά πολλά ονόματα, ο διερμηνέας, αηδιασμένος από τη λιποψυχία του Ριζόπουλου, τον έβρισε στα ελληνικά. Τότε ο Ριζόπουλος, κατέδωσε και τον διερμηνέα! Τέτοιος ήταν ο βαθμός στον οποίο είχε παρεισφρήσει η Μπουμπουλίνα στις κατοχικές δυνάμεις!

Τα φρικτά βασανιστήρια

Η Καραγιάννη υποβλήθηκε σε τρομερά βασανιστήρια με ξυλοδαρμούς, σπάσιμο των πλευρών (με πόμολο πόρτας), κάψιμο των άκρων με πυρωμένο σίδερο, γροθιές στο πρόσωπο και το κεφάλι, εξάρθρωση των άκρων της στο ικρίωμα, πολυήμερη στέρηση φαγητού και νερού αλλά και ψυχικά βασανιστήρια με ξυλοδαρμούς των παιδιών της σε διπλανό κελί, μέχρι και απειλές εκτέλεσης των παιδιών της μπροστά στα μάτια της!
Κρατώντας τον γιό της τον Νέλσονα στην αγκαλιά του, ο Γερμανός ανακριτής τράβηξε το Luger του και το κόλλησε στον κρόταφο του παιδιού. Κοιτώντας το ρολόι του και μέσω του διερμηνέα, της είπε κοφτά:

Λέλα Καραγιάννη, έχεις δύο λεπτά προθεσμία να μου απαντήσεις σε αυτά που σε ρωτάω. Αλλιώς θα εκτελέσω ένα- ένα τα παιδιά σου, αρχίζοντας από αυτόν εδώ. Λέγε γιατί θα πιέσω τη σκανδάλη, πού έχεις τον πομπό σου, ποιός τον χειρίζεται, με ποιούς συνεργάζεσαι ποιές είναι οι πηγές απ’ τις οποίες παίρνεις πληροφορίες για τις κινήσεις μας, ποιοί είναι οι συνεργάτες σου, πού βρίσκεται ο καπετάνιος Χρυσίνης με το καΐκι του;

Η κρύα κάννη του πιστολιού του ανακριτή πίεζε τον κρόταφο του μικρού παιδιού, κάνοντάς το να γέρνει. Ο Γερμανός φαινόταν έτοιμος να πράξει το αδιανόητο. Μπροστά σε αυτήν την εικόνα, ο καθένας θα έλεγε ο,τιδήποτε για να σώσει το σπλάχνο του. Έτσι και η Λέλα Καραγιάννη μίλησε και του είπε με σταθερή φωνή:

«Τα παιδιά μου, εγώ τα γέννησα, δικά μου είναι, αλλά πρέπει να ξέρεις ότι πρωτίστως ανήκουν στην πατρίδα μας. Πρόσεξε καλά, και πάλι σου λέω ότι αυτά δεν ξέρουν τίποτα και άδικα θα τα σκοτώσεις», απάντησε στις απειλές του Γερμανού που την ανέκρινε.

Ζητάτε από μια μάνα Ελληνίδα να προδώσει τους συνεργάτες της με την απειλή του τουφεκισμού των παιδιών της. Ε όχι! Μάθετε λοιπόν ότι τα παιδιά μου ανήκουν στην Ελλάδα και το αίμα τους θα πνίξει τους Ούννους και όλη τη Γερμανία σας!

Με χέρι που έτρεμε από οργή, ο Γερμανός τράβηξε το πιστόλι του και το έβαλε στη δερμάτινη θήκη του. Λέγεται ότι στον φάκελό της έγραψε ¨Λέλα Καραγιάννη, η μεγαλύτερη κατάσκοπος των Βαλκανίων¨ πριν τον κλείσει και παραδώσει την ίδια στον Ούγγρο σαδιστή Σμίτσερ, τον μονόφθαλμο δήμιο του στρατοπέδου του Χαϊδαρίου για τα… περαιτέρω. Παρά τους πόνους που την υποχρέωναν να περπατά στα τέσσερα, λέγεται πως βρήκε το σθένος να πει σε μία γνωστή της, υπάλληλο των φυλακών.

Πες του άντρα μου να συνεχίσουν τη δουλειά. Κουβέντα δεν πήραν από μένα!

Εκτέλεση

Μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου. Τα ξημερώματα της 8ης Σεπτεμβρίου, στα κελιά των κρατουμένων προσήλθαν ιερείς απεσταλμένοι της Μητρόπολης για να εξομολογήσουν τους μελλοθάνατους και να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων. Η Καραγιάννη δεν έχασε το θάρρος της και όπως είπε αργότερα ο Νίκος Μπάρδης (ο οποίος έτυχε χάριτος) του είπε:

Πρέπει να είμαστε υπερήφανοι που πεθαίνουμε για την πατρίδα μας και πρέπει να πεθάνουμε σαν Έλληνες (…) Να δείξουμε στους Γερμανούς ότι ο Έλλην δε φοβάται τον θάνατο, όταν πρόκειται για την πατρίδα. (…) Να δουν οι Ούννοι πως ξέρουν οι Έλληνες να πεθαίνουν για την πατρίδα τους!

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βύρωνα Καραγιάννη, όταν μάζεψαν τους μελλοθάνατους στο προαύλιο, κοντά στη μητέρα του η οποία στεκόταν στο γκρουπ των γυναικών, στεκόταν αλλά στο γκρουπ των ανδρών, ο Ριζόπουλος. Μια στιγμή είδαν τον Ριζόπουλο να πηγαίνει μπροστά της, να σκύβει και γονατιστός να της φιλάει τα πόδια σα να της ζητούσε συγχώρεση για αυτό που έκανε. Εκείνη έσκυψε προς το μέρος του σα να τον συγχωρούσε.

Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς κατακτητές στο παρακείμενο άλσος Χαϊδαρίου μαζί με άλλους αγωνιστές της Αντίστασης στη πλειοψηφία τους συνεργάτες της S.O.E, στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, ένα μήνα πριν από την Απελευθέρωση.

Αν και η κατηγορίες για τη Λέλα Καραγιάννη ήταν βαρύτατες, όλοι ήλπιζαν σε κάποιο θαύμα. Δυστυχώς, εκείνο το θαύμα δεν ήρθε ποτέ και η Λέλα Καραγιάννη πέρασε στην Αιωνιότητα μαζί με άλλους 70 συναγωνιστές και συναγωνίστριές της. Ακόμη και την τελευταία στιγμή, εκείνη τραγουδούσε τον Εθνικό Ύμνο. Λέγεται πως «στην κόψη» διακόπηκε απότομα το τραγούδι της. Πόσο πιο περήφανα να τερματιστεί η παραμονή μίας τόσο υπερήφανης Ελληνίδας στον κόσμο αυτόν; Η σωρός της τάφηκε στον οικογενειακό τάφο στο Β’ κοιμητήριο Πατησίων. Η κληρονομιά που άφησε πίσω της όμως είναι σίγουρα παντοτινή!

Η εκτέλεση της πιθανόν να ήταν το αποτέλεσμα της πολιτικής των Ες Ες των Βάλτερ Σιμάνα και Βάλτερ Μπλούμε η οποία παρέκαμψε την πιο μετριοπαθή πολιτική των Γερμανών στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο.

H Ταξίαρχος Λέλα (Ελένη) Καραγιάννη 
24 Ιουνίου 1898 - 8 Σεπτεμβρίου 1944

Υστεροφημία

Μετά θάνατον της απενεμήθη το Βραβείο Αρετής και Αυτοθυσίας από την Ακαδημία Αθηνών και το 2011 ο τιμητικός τίτλος του Δικαίου των Εθνών από το Γιαντ Βασσέμ, το Ίδρυμα για την Μνήμη των Μαρτύρων και των Ηρώων (βλ. Έλληνες Δίκαιοι των Εθνών).

Η Καραγιάννη επίσης έλαβε το 2020 από την πρόεδρο της δημοκρατίας Κατερίνα Σακελαροπουλου τον βαθμό του Ταξιάρχου, επί τιμή. 

Στη συμβολή των οδών Λέλας Καραγιάννη αριθ. 1 και Σταυροπούλου στην Αθήνα, κοντά στην Πλατεία Αμερικής υπάρχει η Οικία Λέλας Καραγιάννη. 

Η Οικία Λέλας Καραγιάννη, κατασκευή του 1923, ανήκει στην ιδιοκτησία του Δήμου Αθηναίων και έχει κηρυχθεί από το 1995 ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική προστασία, ως «αξιόλογο δείγμα κτιρίου της ύστερης εκλεκτικιστικής περιόδου».

Μια μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα είναι τοποθετημένη (1987) από το Δήμο Αθηναίων στην πρόσοψη της οικίας, η οποία αναγράφει:

Αναμνηστική πλάκα στην oικία της Λέλας Καραγιάννη

«Σ' αυτό το σπίτι έζησε και το χρησιμοποίησε σαν αρχηγείο της η ηρωίδα της Κατοχής Λέλα Καραγιάννη, «Μπουμπουλίνα». Εκτελέστηκε στις 8.9.1944. Τιμής Ένεκεν, ο Δήμος Αθηναίων, 8-9-1987». Στη μνήμη της, η πρότερη οδός Λήμνου μετωνομάσθη σε Λέλας Καραγιάννη (από τη Σταυροπούλου έως την Φωκίωνος Νέγρη).

Το σπίτι της Λέλας Καραγιάννη αναπαλαιωμένο.

Κηρύχθηκε το 1995 ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Ανήκει στο Δήμο Αθηνών. Φωτ. Alexis A. Βλ. Panoramio.

 
Μαρμάρινη προτομή της Λέλας Καραγιάννη τοποθετήθηκε στην οδό Τοσίτσα στα Εξάρχεια το 1963 και είναι έργο της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή. Στις 26 Σεπτεμβρίου 2016 βανδάλισαν το γλυπτό αποκεφαλίζοντάς το.

Η μαρμάρινη προτομή είναι έργο της Λουκίας Γεωργαντή 

και τοποθετήθηκε στην Τοσίτσα το έτος 1963.

Ένα από τα παιδιά της, ο επίσης αντιστασιακός Νέλσων Καραγιάννης πέθανε στο Ντένβερ των ΗΠΑ στις 12 Νοεμβρίου 1984, έπειτα από καρδιακή προσβολή.

Ποια ήταν η «Αόρατη Στρατιά» της Λέλας Καραγιάννη. Στρατολόγησε
ακόμα και τον καπνοβιομήχανο Τάσο Παπαστράτο στην αντίσταση

Ήταν αρχές Μαΐου του 1941, όταν η Λέλα Καραγιάννη ίδρυσε μια μυστική ομάδα που θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην Εθνική Αντίσταση. Η «Αόρατη Στρατιά», όπως την ονόμασε, αποτελείτο από τα έξι μεγαλύτερα παιδιά της, τον σύζυγό της, τρεις οικογενειακούς γιατρούς και ορισμένους φίλους απόλυτης εμπιστοσύνης. Ο χώρος όπου συναντιόταν η ομάδα και κατέστρωνε τα σχέδιά της ήταν το σπίτι της οικογένειας Καραγιάννη στην οδό Λήμνου 1.

Ένα μήνα μετά εξελίχθηκε σε αντιστασιακή οργάνωση και μετονομάστηκε σε «Μπουμπουλίνα», προς τιμήν της ηρωίδας του ’21 και προγόνου της Λέλας. Τα μέλη της ανέρχονταν πλέον στα 100, συμπεριλαμβανομένων ανδρών και γυναικών όλων των κοινωνικών στρωμάτων.

Ο γιος της Γιώργος μπροστά στην προτομή της.

Οι πρώτες ενέργειες της οργάνωσης

Η Λέλα Καραγιάννη, ως επικεφαλής της αντιστασιακής οργάνωσης «Μπουμπουλίνα», ήταν εκείνη που έθεσε τους κανόνες για τη δράση και την ασφάλεια των μελών.

Από την πρώτη στιγμή συγκάλεσε τους συνεργάτες της, προκειμένου να τους δώσει κατευθυντήριες γραμμές.

Για λόγους ασφαλείας, απέφευγε να τους συναντήσει όλους μαζεμένους και έτσι τους χώρισε σε μικρές ομάδες των δύο ή τριών ατόμων. Τα λόγια της ήταν ενθαρρυντικά και είχαν ως στόχο να ξεσηκώσουν τα μέλη της οργάνωσης.

«Ο αγώνας μας δεν έχει μέτωπο, μόνο στόχους. Για να πετύχουμε τους στόχους μας χρειάζεται πειθαρχία, απόλυτη μυστικότητα και σύνεση. Πρέπει να χτυπήσουμε τον εχθρό με τα δικά του όπλα, εκ των έσω. Θα φτιάξουμε τον δικό μας Δούρειο Ίππο», έλεγε η Λέλα.

Η πρώτη τους ενέργεια ήταν η ανεύρεση και περίθαλψη αξιωματικών και οπλιτών των συμμαχικών δυνάμεων, που είχαν αποκοπεί από τις μονάδες τους και αναζητούσαν τρόπους επιβίωσης και διαφυγής.

Η Λέλα Καραγιάννη αναγνωρίστηκε ως “Αυτοτελής Αρχηγός”

της Αντιστασιακής Οργάνωσης “Μπουμπουλίνα 1941-1944”

με επίσημο βασιλικό διάταγμα

Πολλούς από αυτούς τους έστειλαν να μείνουν σε σπίτια ντόπιων, οι οποίοι δέχτηκαν να τους βοηθήσουν και να τους κρύψουν.

Ωστόσο, η Καραγιάννη δήλωσε εξαρχής πως θα ήταν εκείνη υπεύθυνη για τα έξοδα της διατροφής τους, τον ρουχισμό και την ιατρική τους περίθαλψη. Μία ακόμη ανάγκη που έπρεπε να καλυφθεί όμως, ήταν τα τσιγάρα τους. Η επικεφαλής της οργάνωσης έλεγε χαρακτηριστικά: «Αυτά τα εγγλεζάκια δεν τα προφταίνω. Καπνίζουν σαν φουγάρα».

Η λύση δόθηκε με ένα τηλεφώνημα του συζύγου της, Νίκου Καραγιάννη, στον καλό του φίλο και καπνοβιομήχανο, Τάσο Παπαστράτο. Εκείνος δέχτηκε να συνεισφέρει, εξασφαλίζοντάς τους αρκετές κούτες με τσιγάρα.

Η μεταμφίεση των Βρετανών και ο ασύρματος

Σημαντικό ρόλο στην οργάνωση έπαιξαν και πρόσωπα γνωστά στο ευρύ κοινό για το κοινωνικό ή πολιτιστικό τους έργο. Ανάμεσα σε αυτά ήταν ο Αλέξανδρος Πάλλης, μετέπειτα πρέσβης της Ελλάδας στο Λονδίνο και ο Γεώργιος Αβέρωφ, γόνος της μεγάλης οικογένειας των ευεργετών του έθνους.

Εκείνοι μαζί με τον καπνοβιομήχανο Τάσο Παπαστράτο, ορίστηκαν ως «έκτακτοι συνεργάται». Ο αρχιεπίσκοπος Ελλάδος Δαμασκηνός και η συγγραφέας Ιωάννα Τσάτσου βοήθησαν στις αποκρύψεις των συμμάχων, ενώ παράλληλα οργάνωσαν συσσίτια για τον λαό της Αθήνας και τα μικρά παιδιά που πέθαιναν κατά χιλιάδες στους δρόμους από ασιτία.

Σύντομα οι Άγγλοι που έκρυβαν σε σπίτια, θέλησαν να επιστρέψουν στον αγώνα. Επειδή τα κοκκινόξανθα μαλλιά και τα γαλανά μάτια τους θα αποτελούσαν αμέσως στόχο, η Λέλα επιστράτευσε δύο φίλους κομμωτές της εμπιστοσύνης της προκειμένου να αναλάβουν τη μεταμόρφωσή τους.

Έτσι, τα ξανθά τους μαλλιά και τα μουστάκια τους έγιναν σκούρα καστανά, ενώ προμηθεύτηκαν γυαλιά ηλίου προκειμένου να καλύψουν τα μάτια τους κατά τις μετακινήσεις. Οι περισσότεροι από αυτούς μεταφέρθηκαν σε δύο μεγάλες μονοκατοικίες των οδών Ρόδου και Φυλής τις οποίες νοίκιασε η οργάνωση αποκλειστικά για εκείνους.

Αμέσως ζήτησαν ασύρματο ώστε να επικοινωνήσουν με το συμμαχικό στρατηγείο στη Μέση Ανατολή και να πάρουν εντολές.

Τότε η Λέλα Καραγιάννη ήρθε σε επαφή με τον Γεώργιο Ιβάνωφ, τον Ελληνοπολωνό σαμποτέρ, ο οποίος έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιό του. Οδήγησε μια νεκροφόρα, μεταφέροντας μέσα σε φέρετρο τη συνεργάτιδά του Γαβριέλα Μυλονοπούλου, στα πόδια της οποίας έκρυβε τον ασύρματο που θα παρέδιδε. Η επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία και οι Βρετανοί κατάφεραν να έρθουν σε επαφή με το στρατηγείο τους.

«Ο πόλεμος μόλις έχει αρχίσει»

Η αντιστασιακή δράση της Λέλας έγινε αντιληπτή από τις κατοχικές δυνάμεις τον Σεπτέμβριο του 1941. Τότε το ζεύγος Καραγιάννη συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ.

Η Λέλα για να απαλλάξει τον σύζυγό της από τις ευθύνες, δήλωσε το πατρικό της όνομα, Μινοπούλου και ισχυρίστηκε πως είναι σε διάσταση με τον άντρα της τα δύο τελευταία χρόνια.

Ο Νίκος Καραγιάννης αφέθηκε ελεύθερος δύο μήνες μετά τη σύλληψή του, ενώ η Λέλα παρέμεινε στη φυλακή, πέρασε από ιταλικό στρατοδικείο και τελικά απαλλάχθηκε τον Μάρτιο του 1942, λόγω έλλειψης στοιχείων.

Κατά την εξάμηνη παραμονή της στη φυλακή, καλλιέργησε διασυνδέσεις που τη βοήθησαν να διοικήσει την οργάνωσή της και να κρατήσει άμεση επαφή με τα παιδιά και τους συνεργάτες της. Κατάφερε να χρησιμοποιήσει τους ίδιους τους δεσμοφύλακες, οι οποίοι αποδείχθηκαν καλοί πατριώτες και πρόθυμοι να μεταφέρουν τα μηνύματά της στα παιδιά και τους συνεργάτες της.

Παράλληλα, της έδιναν πληροφορίες για όσα άκουγαν από τους άλλους φυλακισμένους και την ενημέρωναν για τις εξελίξεις μέσα στις φυλακές. Όλα αυτά της φάνηκαν χρήσιμα μετά την αποφυλάκισή της. Τα λόγια της Λέλας Καραγιάννη όταν ανέλαβε και πάλι τα ηνία της οργάνωσης ήταν:

«Αν νομίζουν τα ναζιστικά θηρία πως οι Έλληνες έχουμε υποκύψει και ο πόλεμος έχει τελειώσει, θα τους δώσουμε να καταλάβουν πως για μας ο πόλεμος μόλις έχει αρχίσει».

Η μετάδοση των πληροφοριών και το τέλος

Δικοί της άνθρωποι σε θέσεις κλειδιά, έκλεψαν σχέδια και πληροφορίες για τις μετακινήσεις του εχθρού. Έτσι, τα μυστικά των γερμανικών και ιταλικών ναυαρχείων και φρουραρχείων έφτασαν στα χέρια της αρχηγού.

Αμέσως, οι πολύτιμες πληροφορίες μεταδόθηκαν στο συμμαχικό στρατηγείο, με αποτέλεσμα να προκληθούν σημαντικές ζημιές κατά του Γ’ Ράιχ.

Το δίκτυο πληροφοριών της Καραγιάννη ήταν υπεύθυνο για τις ανατινάξεις αεροδρομίων, αλλά και για τις καταβυθίσεις υποβρυχίων και νηοπομπών που μετέφεραν πυρομαχικά, καύσιμα και τρόφιμα στους κατακτητές.

Τον Ιούλιο του ’44, η λεγόμενη «Μπουμπουλίνα της Κατοχής» συνελήφθη ως αρχηγός της αντιστασιακής οργάνωσης.

Κατηγορήθηκε για κατασκοπεία και μετάδοση πληροφοριών στους Εγγλέζους και τους συμμάχους τους και υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1944, η Λέλα Καραγιάννη εκτελέστηκε μαζί με άλλα 70 άτομα στο Χαϊδάρι. Ξεψύχησε με τη φράση «Ζήτω η Πατρίδα! Ζήτω η Λευτεριά!».

Βιβλιογραφία:
• Αλέξανδρος Λ. Ζαούσης, Λέλα Καραγιάννη. Η Μπουμπουλίνα της Κατοχής 1941 - 1944, Ωκεανίδα, Αθήνα 2004, σελ. 26 - 27.
• Ιάσονας Χανδρινός, Το τιμωρό χέρι του λαού-Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944, εκδόσεις Θεμέλιο σελ. 148.
• Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Γ', Μέρος Β' Κατοχή - Αντίσταση, 2007, Οι οργανώσεις της Αντίστασης, Μιχάλης Λυμπεράτος εκδόσεις Βιβλιόραμα σελ. 63.
• Οι Βρετανικές υπηρεσίες κατά την περίοδο του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου στην Ελλάδα σελ 311-312, 319-320 (Σαμπατακάκης,Θεόδωρος, 2003, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών)

• Λέλα Καραγιάννη- Η Μπουμπουλίνα της Κατοχής… covertangels.net

• το άλμπουμ Lela Carayianni-Λελα Καραγιαννη. 8 Σεπτεμβρίου 2016

• Βλ. greekencyclopedia.com και Lela Carayianni.FB.

• Οφειλόμενη τιμή στους τελευταίους εκτελεσμένους από τους Ναζί στο αλσύλλιο Χαϊδαρίου στις 8-9-1944 http://gzmosxos.blogspot.com/2016/09/8-9-1944.html, Wikipedia.• Ποια ήταν η «Αόρατη Στρατιά» της Λέλας Καραγιάννη. Αντλήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο: «Λέλα Καραγιάννη, η θρυλική γιαγιά μου» της Λέλας Βυρ. Καραγιάννη, εκδόσεις Πελασγός. στη “ΜτΧ” από τη Μηχανή του Χρόνου. mixanitouxronou.gr

Πηγή: Αέναη επΑνάσταση

Σχετικό Θέμα:

Ηρώ Κωνσταντοπούλου: την εκτέλεσαν 17 ετών με 17 σφαίρες το 1944 στην Καισαριανή (αφιέρωμα) - Το όνειρο της 17χρονης Ηρωίδας εκπληρώθηκε 37 μέρες προτού απελευθερωθεί η Ελλάδα. Η ίδια δεν πρόλαβε να γευτεί τη λευτεριά. Το σώμα της ηρωικής Ελληνίδας, Ηρώς Κωνσταντοπούλου, έγινε λευτεριάς, λίπασμα... Διαβάστε περισσότερα »

Βίντεο αφιέρωμα

"Λέλα Καραγιάννη, η Μπουμπουλίνα της Κατοχής".
Θεατρική παράσταση που παρουσιάσε το Κέντρο
Νεότητας Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κορίνθου στις
26, 27, 28 και 29 Δεκεμβρίου 2014, για την επέτειο
των 70 χρόνων από την εκτέλεσή της, 1944-2014.

Θεατρική παράσταση

Θεατρικές παραστάσεις από το Κέντρο Νεότητας Κοιμήσεως της
Θεοτόκου Κορίνθου - Προβολή πλήρους λίστας αναπαραγωγής

Γυναίκες στην αντίσταση: Τη ζωή της Λέλας Καραγιάννη και της Ηρώς Κωνσταντοπούλου, των γυναικών που με τη δράση και το ηρωικό τέλος τους σημάδεψαν την αντίσταση, παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» στο Cosmote History

49:19

Το σημείο όπου εκτελέσθηκαν η Λέλα Καραγιάννη,
ο Μανώλης Λίτινας και άλλοι 70 Έλληνες κι Ελληνίδες

Το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ c+p 2017 παρουσιάζει το ρεπορτάζ του Γιώργου Λεκάκη. Το σημείο όπου εκτελέσθηκαν η Λέλα Καραγιάννη, ο Μανώλης Λίτινας και άλλοι 70 Έλληνες κι Ελληνίδες πατριώτες, από τους Γερμανούς. Κάμερα-ήχος: Μάνος Κιλημάντζος. Μουσική: DHON

10:39

Συναντήσεις με τη μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη
Ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λουλέ, 29' ΕΡΤ, 2005

Στιγμές από τη δράση και την προσωπικότητα της Λέλας Καραγιάννη, της θρυλικής "Μπουμπουλίνας" της Αντίστασης, μέσα από την τρυφερή ματιά του γιου της Γιώργου.
Καταζητούμενος στην διάρκεια της Κατοχής, ο νεαρός συναντούσε κρυφά τη μητέρα του για τις ανάγκες του Αγώνα. Ακόμα όμως και κάτω από κείνες τις δύσκολες συνθήκες είχε την ευκαιρία να απολαμβάνει την τρυφερότητα και τη στοργή της ηρωίδας, που δεν έπαψε ποτέ να είναι μητέρα.

Παράνομες κινηματογραφικές λήψεις μεταφέρουν σπάνιες εικόνες από την Αθήνα της Κατοχής, ενώ οι αποσπασματικές μνήμες του Γιώργου κρατάνε ακόμα, κάτι από τη "Βιολέτα της Πάρμας", το αγαπημένο άρωμα της Λέλας.

Συναντήσεις με τη μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη

Video

Δύο σπουδαίες και ηρωικές Ελληνίδες: Λέλα Καραγιάννη και Ηρώ Κωνσταντοπούλου
Λέλα Καραγιάννη: Η μάνα της Αντίστασης

8 Σεπτεμβρίου. Ο Μανιάτης αντιστασιακός- Άλλος ένας συγκεκαλυμμένος άγγελος