Ο Αριστοτέλης μπροστά στην προτομή του Ομήρου - ανάλυση στον πίνακα του Ρέμπραντ (Rembrandt)

Ο Αριστοτέλης μπροστά από την προτομή του Ομήρου, έργο

του Ρέμπραντ (1653, Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης).

Aristotle with a Bust of Homer, 1653 painting by Rembrandt.

Collection: Metropolitan Museum of Art. Wikimedia Commons

Οι εικόνες της νύχτας

έφερναν φως

και έλουζαν κάθε σκέψη

σαν έναν πίνακα

που ζωγραφίζεται

από τα πινέλα

του Rembrandt

για την επόμενη ημέρα.

της Σοφίας Ντρέκου (Sophia Drekou)
Αρθρογράφος (BSc in Psychology)

Το φως του Rembrandt

γέμισε κάθε πίνακα

με πολλαπλό τρόπο

για να σβήσει

σιωπηλά το σκοτάδι

με σπάνιες πινελιές

που με ρεαλιστικό τρόπο

άγγιζαν την ουσία

της ολλανδικής εποχής

του δέκατου έβδομου

γι’ αυτό πρέπει να θυμηθείς

κι αυτόν τον Δάσκαλο

αν θες να κατανοήσεις

την επινόηση του επόμενου

που επηρέασε με το έργο του.

Τα ελληνικά είναι η γλώσσα του Ομήρου και του Αριστοτέλη. Αλλά και η γλώσσα του Σεφέρη και του Ελύτη. Αφετηρία της ιστορίας και του πολιτισμού. Πυξίδα του σήμερα και φάρος του μέλλοντος. Μια γέφυρα πάνω από σύνορα, στον κόσμο. Γι’ αυτό μαθαίνουμε ελληνικά. Για να μιλάμε και να νιώθουμε ελληνικά.

Ο Αριστοτέλης μπροστά στην προτομή του Ομήρου (Aristotle Contemplating a Bust of Homer) είναι πίνακας του Ρέμπραντ που εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.

Ανάμεσα στα πιο διάσημα έργα τέχνης στο The Met Fifth Avenue of New York, αυτός ο πίνακας μάς μεταφέρει τον διαλογισμό του Ρέμπραντ για την έννοια της φήμης. Ο πλούσια ντυμένος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και επιστήμονας Αριστοτέλης (384 - 322 π.Χ.) ακουμπάει το χέρι του συλλογισμένος σε μια προτομή του Ομήρου, του επικού ποιητή που είχε φτάσει στη λογοτεχνική αθανασία με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του αιώνες πριν τον 8ο αιώνα π.Χ.

Ο Αριστοτέλης φορά ένα χρυσό μετάλλιο με ένα πορτρέτο του ισχυρού μαθητή του, του Μεγάλου Αλεξάνδρου - ίσως ο φιλόσοφος ζυγίζει τη δική του κοσμική επιτυχία ενάντια στο διαχρονικό επίτευγμα του Ομήρου.

Αν και το έργο θεωρείται κατ' ουσίαν ολλανδικό, ζωγραφίστηκε για έναν Σικελό θαμώνα τη στιγμή που το χαρακτηριστικό στυλ του Ρέμπραντ, με τη σκοτεινή παλέτα του και τη σχεδόν γλυπτική συσσώρευση χρωμάτων, άρχιζε να ξεφεύγει από τη μόδα στο Άμστερνταμ.

Περιγραφή

Στην ελαιογραφία του Rembrandt (1653, 143.5x136.5 εκ.) αποτυπώνεται η δυνάμει σχέση έλξης και, συνάμα, απώθησης της Φιλοσοφίας με τη Λογοτεχνία. Ο Αριστοτέλης σκεπτόμενος αγγίζει τη μαρμάρινη προτομή του ποιητή Ομήρου, αναγνωρίζοντας την προσφορά του.

Ο Ρέμπραντ εικονίζει τον Αριστοτέλη μπροστά στην προτομή του τυφλού Ομήρου να αναπολεί σκεπτικός με το χέρι του ακουμπισμένο στο μαρμάρινο κεφάλι.

Η πολυτελής ενδυμασία του Αριστοτέλη έρχεται σε αντίθεση με την εποχή που έδρασε ο φιλόσοφος, κάτι που, όμως, δεν απωθεί, αλλά ελκύει. Η αρμονία επέρχεται μέσω των αντιθέσεων.

Ο πίνακας δημιουργήθηκε κατόπιν παραγγελίας του Don Antonio Ruffo από την Μεσσήνη της βόρειας Σικελίας χωρίς θεματικό περιορισμό. Αγοράστηκε το 1961 έναντι 2,3 εκατομμυρίων δολαρίων.

Σύμφωνα με ιστορικούς τέχνης, για την ολοκλήρωση του εν λόγω έργου, ο Ρέμπραντ συμβουλεύτηκε πιθανώς κάποιον κλασικό φιλόλογο, ενδεχομένως τον φίλο του, Γιαν Σιξ.

Ερμηνεία

Έχει ερμηνευτεί ποικιλοτρόπως ως προσωποποίηση του σοβαρού συστηματικού επιστήμονα, ή κάποιου εύπορου και φημισμένου φιλόσοφου, ή λόγω της χρυσής ζώνης που φοράει είπαν ότι εικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο που ζήλεψε τη ζωή του φτωχού τυφλού ποιητή.

Η αμφίεση του Αριστοτέλη είναι ολοσχερώς εκτός εποχής, ωστόσο στην αλληλογραφία μεταξύ καλλιτέχνη και Ρούφφο (1662) η μορφή κατονομάζεται ως Αριστοτέλης.

Στο κέντρο της σύνθεσης, ο Ρέμπραντ, φιλοτεχνεί τη μορφή του μεγάλου Φιλοσόφου Αριστοτέλη. Είναι περιτριγυρισμένος από αρχαία γλυπτά και ντυμένος με πλούσιο, πολυτελές ένδυμα. Ολομέταξο το πουκάμισό του, είναι κοσμημένο από χοντρή, ολόχρυση αλυσίδα που κρέμεται από τον ώμο ως τη μέση και φέρει στην κατάληξή της μετάλλιο, με τη μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αγαπημένου μαθητή του.

Από τη μια ο σεβασμός προς τον φιλόσοφο, από την άλλη η επιθυμία να αγγίξει το υπέρτατο της γνώσης αγαθό, ο Αριστοτέλης, ακουμπά με το δεξί του χέρι την προτομή του Ομήρου, που φέρει τα χαρακτηριστικά της Ελληνιστικής εποχής. Θα μπορούσε να ακουμπήσει τον ώμο του, όμως, στο κεφάλι κρύβεται η σοφία και τα δάχτυλα πιέζουν σα να θέλουν να την αποσπάσουν.

Στην απεικόνιση αυτής της σύνθεσης, ο Ρέμπραντ, ίσως ήθελε να υποδηλώσει το μέγεθος της μοναδικής αυτής τριάδας. Την αστείρευτη έμπνευση του Ομήρου, τη μοναδική μεθοδικότητα του Αριστοτέλη και την ατέρμονη δράση του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Προσκυνητές του έργου του Rembrandt, θαυμάζουμε τον τρόπο που μεγαλουργεί στην τέχνη του, αναδεικνύοντας, εκτός από το συναίσθημα, την πεμπτουσία της πνευματικής του υπεροχής, την δημιουργική του φαντασία και την λεπταίσθητη αισθητική του.

► Δείτε επίσης: Η Επιστροφή του ασώτου υιού του Ρέμπραντ το 1668 (ανάλυση εικόνας) στην ανατολική και δυτική τέχνη by Rembrandt

Rembrandt Self-Portrait, by Rembrandt, 1650;

in the National Gallery of Art, Washington, D.C.

«Αυτό που μ’ αγγίζει εξαιρετικά ξαναβλέποντας

τους πίνακες των παλιών Ολλανδών,

είναι το γεγονός ότι έχουν στην πλειοψηφία τους

ζωγραφίσει γρήγορα.

Κι ακόμη ένα πράγμα, παρακαλώ.

Όταν ο πίνακας έβγαινε άνετα

τον άφηναν έτσι όπως ήταν.

Θαύμασα ιδιαίτερα τα χέρια

του Rembrandt και του Hals

που ζούσαν αλλά δεν είχαν τελειώσει

με την έννοια που θέλουμε

απόλυτα να το πιέζουμε σήμερα.»

Τίποτε δεν είναι αποσιωπήθηκε σ’ αυτόν τον θαυμασμό

Ούτε η έλξη της χειρονομίας ούτε η χειρονομία της έλξης.

Έπρεπε να παραμείνει ζωντανό ακόμη και ημιτελές.

Η τελειοποίηση δεν υπάρχει παρά μόνον από ανάγκη.

Η ζωντάνια είναι ο σκοπός της ζωγραφικής.

Γιατί η ανθρωπότητα πρέπει να ζήσει.

Ρέμπραντ

Ο Rembrandt Harmenszoon van Rijn (Ρέμπραντ Χάρμενσοον φαν Ράιν 15 Ιουλίου 1606 - 4 Οκτωβρίου 1669), γνωστός ευρύτερα ως Ρέμπραντ, ήταν πολύ σημαντικός Ολλανδός ζωγράφος και χαράκτης του 17ου αιώνα, που σήμερα συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων ζωγράφων όλων των εποχών. Το όνομά του συμβολίζει την περίοδο της «χρυσής εποχής» της Ολλανδίας, στην οποία ανήκει χρονικά το έργο του.

Ένας αυθεντικός επαναστάτης για την τέχνη και την εποχή του είναι ο Rembrandt van Rijn και για όλους εμάς, μια ύψιστη πνευματική άσκηση, η ανακάλυψη του έργου του.

Το όνομά του είναι συνώνυμο της «Χρυσής εποχής» της τέχνης της Ολλανδίας. Φιλοτέχνησε περί τους 890 πίνακες, περισσότερα από 1000 σχέδια και 430 χαρακτικά περίπου. Μεγάλο το φάσμα των θεμάτων του, περιλαμβάνει τοπιογραφίες, μυθικές, βιβλικές και αλληγορικές σκηνές. Οι βαθιές αλλαγές που χαρακτηρίζουν το ύφος τού έργο του, είναι ένδειξη της διαρκούς αναζήτησής του.

Μια εστία φωτός δίνει ζωή στη σύνθεσή του, ενώ η υπόλοιπη βυθίζεται στο σκοτάδι. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύει τον πνευματικό πυρήνα του έργου, προκαλώντας πολλαπλά ερωτήματα και συναισθήματα στον παρατηρητή, καθώς συμβαίνει με τα έργα εκείνα που υποκρύπτουν κάτι περισσότερο από μια απλή αφήγηση.

Μπροστά σε ένα πίνακα του Rembrandt, δεν μπορεί να μην προσπαθήσει, να διεισδύσει, κανείς, στα άδυτα της τέχνης του και να μην ανακαλύψει τον άνθρωπο εκ των έσω, τα οράματα και τις αλήθειες του.

Άμστερνταμ, Ολλανδία. Γλυπτική σύνθεση νυχτοφύλακας

πλατεία Rembrandt. Εικόνα από bellena Μάρτιος, 2016

Στην πλατεία του Rembrandt

η πορεία της νύχτας

έγινε μπρούντζος

για να διατηρήσει

τη δύναμη του έργου

που έζησε μέσα μας

μέσω του χρόνου

χωρίς να αλλοιωθεί

από την κοινωνία

ξεπερνώντας τα όρια

κάθε χώρου

για να φτάσουν στο μέλλον

κατευθείαν από το παρελθόν

γιατί πέρασαν από τη γέφυρα.

Η πλατεία του Rembrandt πήρε το όνομά της από τον ζωγράφο, το σπίτι του οποίου βρισκόταν στη περιοχή! Αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα σημεία της πόλης, ενώ στο κέντρο της δεσπόζει το άγαλμα του ζωγράφου μαζί με κάποια 3D μπρούτζινα αγαλματίδια ενός από τους σημαντικότερους πίνακες τους, του «Νυχτερινή περίπολος» (The Night Watch),1642.

Η ζωντάνια είναι ο σκοπός της ζωγραφικής

Γιατί η ανθρωπότητα πρέπει να ζήσει.

Βιβλιογραφία

• Rembrandt (Rembrandt van Rijn). Aristotle with a Bust of Homer. The Metropolitan Museum of Art. www.metmuseum.org/art/collection.
• Simon Schama, Rembrandt's Eyes, Knopf, 2001.
• 13066 - Το φως του Rembrandt, Ν. Λυγερός August 16, 2013

• Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα - Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Πολυμεσικός οδηγός για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση.
• 5020 - Τιμή στους παλιούς Ολλανδούς, Ν. Λυγερός, June 3, 2012, Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου
• Gary Schwartz, The Rembrandt Book, Harry N. Abrams, Inc., 2006.
• 67202 - Οι εικόνες, Ν. Λυγερός. December 5, 2021
• Περί ου ο λόγος περιοδικό, όπως κάθε καθώς πρέπει περιοδικό Λόγου και Τέχνης. www.periou.gr
• The Met Fifth Avenue, 1000 Fifth Avenue. New York, metmuseum.org
• 13091 - Στην πλατεία του Rembrandt, Ν. Λυγερός August 18, 2013

Πηγή: Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση

► Δείτε επίσης: Η Επιστροφή του ασώτου υιού του Ρέμπραντ το 1668 (ανάλυση εικόνας) στην ανατολική και δυτική τέχνη by Rembrandt

Περισσότερα Θέματα: Τέχνες, Ρέμπραντ (Rembrandt)