Η πάλη με τον Θεό ...μέσα σε κάθε σκέψη περί Θεού ...είναι ο Θεός

Μέσα σε κάθε σκέψη περί Θεού, είναι ο Θεός

Βίντεο: ο εκφραστής της ομορφιάς του Θεού

Η Πάλη με τον Θεό - Παύλος Ευδοκίμωφ 

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

«Μέσα σε κάθε σκέψη περί Θεού είναι ο Θεός, που σκέφτεται τον εαυτό του μέσα στο ανθρώπινο πνεύμα και συνιστά αμέσως το βίωμα της παρουσίας του.» (Παύλος Ευδοκίμωφ, Η πάλη με τον Θεό, Εκδόσεις Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών). Ο Παύλος Ευδοκίμωφ παραπέμπει στο ρητό του Αγίου Βαρσανουφίου: «Οι Άγιοι ουκ αυτοί εισίν οι λαλούντες αφ' εαυτών, αλλ' ο Θεός εν αυτοίς λαλεί».

Το ίδιο πράγμα λέει ο Απόστολος με τα λόγια: 

«το πνεύμα του Θεού προσεύχεται μέσα μας στεναγμοίς αλαλήτοις».

Σε άλλο σημείο ο Ευδοκίμωφ κάνει την εξής διάκριση.

Ότι εμείς δεν μπορούμε να πούμε τίποτε για το Θεό. 

Μπορούμε μόνο να τον επικαλούμαστε.

Πρόκειται για τη διάκριση ανάμεσα στη γνώση της έννοιας του Θεού και στην πίστη στο Θεό. Η Ορθοδοξία μένει στην πίστη στο Θεό και όχι στη γνώση της έννοιας του Θεού. «Ο άνθρωπος» λέει ο Ευδοκίμωφ «δεν μπορεί να ειπή τίποτε ακόμη για το Θεό, αλλά μπορεί ήδη να τον επικαλεσθή και να βρεθή κοντά του.»[1]

Παύλος Ευδοκίμωφ - Η πάλη με τον Θεό

Η βαθειά απαισιοδοξία του Freud ή του Heidegger διαμορφώνεται εντελώς φυσικά, όταν σκέπτεται κανείς την ζωή σε σχέση με το τέλος της. Το να αναγνωρίσει κανείς και να δεχθεί αυτό το τέλος είναι ήδη μια φιλοσοφική στάση βαθειά και αληθινή, διότι «κανείς δεν ομιλεί για την ζωή τόσο καλά όσο ο θάνατος», σημειώνει ο Julien Green. Πράγματι, μια ατέλειωτη διάρκεια μέσα στις συνθήκες της επίγειας ζωής, ο χρόνος κομμένος απλούστατα από το τέλος του, θα στερούσε την ύπαρξη από το νόημά της.

Η Simone de Beauvoir στο έργο της, «Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί» (Tous les hommes sont mortels) συναντά τον Berdiaev και εκφράζει μια σωστή διαίσθηση: η ατέλειωτη διάρκεια της βιολογικής υπάρξεως θα κορυφωνόταν σε μια ατέλειωτη ανία. Θα μπορούσε κανείς να προσθέσει ότι η φρίκη για την κόλαση προέρχεται ακριβώς από μια τέτοια ανία, πού μπορεί να διαιωνισθεί. Για τους Πατέρες της Εκκλησίας, η ζωή χωρίς τέλος με τις γήϊνες συνθήκες δεν μπορεί να είναι, παρά ένας δαιμονικός εφιάλτης, η αγάπη δε του Θεού προς την δημιουργία του εμποδίζει αυτή την διαιώνιση αυτής της καταστάσεως ζωής, πού δεν θα ήταν παρά ο επικρεμάμενος θάνατος.

Το νόημα της Ιστορίας, η ίδια η ύπαρξή της, είναι σε άμεση σχέση με το τέλος της, με τον ισολογισμό της, με την υπερβατικότητά της προς το «εντελώς άλλο», υπερβατικότητα περισσότερο αναπόφευκτη από τον ίδιο τον θάνατο. «Έσχατος εχθρός καταργείται o θάνατος», διακηρύσσει αποφασιστικά ο Απόστολος Παύλος(2). 

Το υπέρτατο κακό αποδεικνύεται ότι κυοφορεί την υπέρτατη λύση της ανθρώπινης μοίρας. Ο θάνατος προκαλεί την πολύ νόμιμη αγωνία, σταματά την συνήθη βεβήλωση με την λήθη και τοποθετεί αμέσως σ’ εκείνο το επίπεδο βάθους, το όποιον εντυ­πωσιάζει όλες τις περιπτώσεις με το μεγαλείο του μυστηρίου του. Ο άγιος Αυγουστίνος, στην αρχή της ζωής του, θρηνεί την αναχώρηση του φίλου του και ομολογεί: «Έγινε ένα μεγάλο ερώτημα για μένα τον ίδιο, και ερωτούσα την ψυχή μου» (3).

Η αξία του ανθρώπου μετρείται με την στάση του προς τον θάνατο. Ο Πλάτωνας δίδασκε την φιλοσοφία σαν την τέχνη του «καλώς άποθανείν». Αλλά η φιλοσοφία δεν γνωρίζει νίκη πάνω στον θάνατο, μπορεί να την απαιτήσει, δεν μπορεί να μας μάθει, πώς μπορούμε να πεθάνουμε «εν τη Αναστάσει». Βεβαιώνει μόνον, και σ' αυτό έγκειται όλο το μεγαλείο της, ότι ο χρόνος δεν μπορεί να περικλείσει την αιωνιότητα, ότι χωρίς το τέλος του είναι περισσότερο άνευ νοήματος από τον θάνατο, ότι αυτός ο κόσμος, πού σκοτώνει τον Δίκαιο Σωκράτη, δεν είναι ο αληθινός κόσμος. Πολύ περισσότερο, τα εγκλήματα του μαρτυρούν για την ύπαρξη ενός αλλού κόσμου, οπού βασιλεύει ή δικαιοσύνη και όπου ο Σωκράτης ζει αιωνίως νέος και ωραίος. Για τον Ιουστίνο, η μοίρα του Σωκράτους προεικονίζει την τύχη του Χριστού, ο οποίος πεθαίνει και ανίσταται, και «εν τω οποίω» ο Σωκράτης ξαναγεννιέται για την αιωνιότητα.

Ο θάνατος δεν είναι μια στιγμή, συνυπάρχει και συντροφεύει τον άνθρωπο καθ' όλη την πορεία της ζωής του. Είναι παρών σε όλα τα πράγματα, είναι το προφανές όριό τους. Ο χρόνος και ο χώρος, οι στιγμές πού χάνονται και οι αποστάσεις πού χωρίζουν, είναι τόσες τομές, τόσοι τμηματικοί θάνατοι. Κάθε αποχαιρετισμός, λήθη, αλλαγή, το γεγονός ότι τίποτε δεν μπορεί να ξαναγίνει ακριβώς το ίδιο, μεταφράζουν την πνοή τού θανάτου μέσα στην καρδιά της ζωής και μας αιωρούν μέσα στην οδύνη.

Κάθε αναχώρηση ενός αγαπημένου προσώπου, το τέλος κάθε πάθους, τα ίχνη του χρόνου πάνω σ' έvα πρόσωπο, το τελευταίο βλέμμα πάνω σε μια πόλη ή σ' ένα τοπίο, πού δεν θα ξαναδούμε πια ποτέ, ή απλούστατα ένα μαραμένο λουλούδι προκαλούν μια βαθειά μελαγχολία, μια προκαταβολικά άμεση εμπειρία του θανά­του. 

Η φύση δεν γνωρίζει προσωπική αθανασία, δεν γνωρίζει παρά την επιβίωση του είδους. Οι «άθεοι» δεν μπορούν να οραματίζονται παρά επιβίωση μέσα στα έργα τους ή μέσα στην ανάμνηση των μελλοντικών γενεών είναι μια μελαγχολική αθανασία λεξικού, το πολύ - πολύ.

Η βιαιότητα του θανάτου δεν μπορεί να εξουδετερωθεί παρά με την άρνησή του. Γι' αυτό στο κέντρο της ζωής ορθώνεται ο Σταυρός η δε Ζωή δέχεται ελεύθερα να περάσει από τον θάνατο, για να τον ανατινάξει και να τον εκμηδενίσει: «θανάτω θάνατον πατήσας», ψάλλει η Εκκλησία την νύχτα του Πάσχα. 

Ο Ωριγένης αναφέρει μια παράδοση, κατά την οποία το σώμα του Αδάμ είχε ταφεί εκεί όπου ο Χριστός σταυρώθηκε. Μια άλλη παράδοση λέγει ότι το ξύλο τού Σταυρού έχει την προέλευσή του από το δένδρο της Εδέμ. Έτσι ο Σταυρός του Χριστού έγινε το Δένδρο της ζωής. Η Βίβλος αγνοεί την φυσική αθανασία και αποκαλύπτει την Ανάσταση πού έρχεται από το υπερπέραν: από τον θάνατο και την Ανάσταση του Θεανθρώπου. Έτσι μόνον ο Χριστιανισμός δέχεται την τραγικότητα του θανάτου, τον κοιτάζει κατά πρόσωπο, γιατί o Θεός περνά απ' αυτό τον δρόμο και όλοι τον ακολουθούν. 

*Ο Παύλος Νικολάγιεβιτς Ευδοκίμωφ (ρωσ. Павел Николаевич Евдокимов - Πάβελ Νικολάγιεβιτς Εβντοκίμοφ) (1901-1970) ήταν Ρώσος θεολόγος και φιλόσοφος. Ο Θεολογικός στοχασμός του Ευδοκίμωφ δεν υπόκειται σε συστηματική παρουσίαση: ο Christopher P.Klofft την παρομοιάζει με μία σπειροειδή αλλά διακεκομμένη γραμμή. [Christopher P.Klofft,«GENDER AND THE PROCESS OF MORAL DEVELOPMENT IN THE THOUGHT OF PAUL EVDOKIMOV», Theological Studies, (Mar. 2005), τομ.66 σελ.71]

Παραπομπές

1. "Μέσα σε κάθε σκέψη περί Θεού είναι ο Θεός" (Παύλος Ευδοκίμωφ) Μόσχος Ε. Λαγκουβάρδος http://moschoblog.blogspot.com/2012/04/blog-post.html
2. 1. Α' Κορ. 15, 26. και 2. Εξομολογήσεις, σ. 69. anagnosmatario.blogspot.com
Παύλου Ευδοκίμωφ «Η Πάλη με τον Θεό» Πατριαρχικό Ιδρυμα Πατερικών Μελετών, 1991. Σελ. 238-240. Πηγή: www.sophia-ntrekou.gr / Αέναη επΑνάσταση


Βίντεο: «Ο Παύλος Ευδοκίμωφ ως εκφραστής της ομορφιάς του Θεού» 10 και 11 Δεκεμβρίου 2010. Εισήγηση από τον Σεβασμιώτατο Gabriel de Comane και τον πατέρα Nicolas Gernokrak.

Βίντεο 1: Παύλος Ευδοκίμωφ, ο εκφραστής ομορφιάς Θεού 10:40

Βίντεο 2: Παύλος Ευδοκίμωφ, ο εκφραστής ομορφιάς Θεού 20:25