From photo of young Fotis Kontoglou, in artwork by Aggeliki Vrettou
ΜΝΗΜΗ ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
Αφιέρωμα, έρευνα Σοφία Ντρέκου,
Αρθρογράφος (Sophia Drekou)
Ζωγράφος, αγιογράφος και λογοτέχνης, γεννημένος το 1896 στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, ο Φώτης Κόντογλου υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοελληνικής πνευματικής ζωής του 20ου αιώνας και από τους κυριότερους εκπροσώπους της «Γενιάς του ‘30».
Ο άνθρωπος που κατά δημόσια ομολογία του Καρόλου Κουν, δημιουργού τού Ελληνικού θεατρικού εμπρεσσιονισμού, λαϊκού και ταυτόχρονα υψηλά ποιοτικού, εθνικού και ταυτόχρονα παγκόσμιου, στάθηκε ο καταλύτης, ο ισχυρός επηρεασμός τού έργου του. Είναι σαν οι μορφές του Κόντογλου, ζωγραφισμένες απ’ τον ίδιο είτε με λέξεις είτε με χρώματα, να στήθηκαν ζωντανές πάνω στο θεατρικό σανίδι του Θεάτρου Τέχνης.
Μιλώντας ο Κόντογλου, σαν γνήσιος εκφραστής των Ελλήνων δημιουργών τής Γενιάς τού ’30, το μήνυμα των οποίων δεν έχει υποσταλεί αλλά είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, μας λέει:
~ «Όσοι απομείναμε πιστοί στην παράδοση, όσοι δεν αρνηθήκαμε τα γάλα που βυζάξαμε, αγωνιζόμαστε, άλλος εδώ, άλλος εκεί, καταπάνω στην ψευτιά. Καταπάνω σ᾿ αυτούς που θέλουνε την Ελλάδα ένα κουφάρι χωρίς ψυχή, ένα λουλούδι χωρίς μυρουδιά.» Κ. Κουν
Αφιερώθηκε στη βυζαντινή ζωγραφική, αγιογράφησε πολλές εκκλησίες -μεταξύ των οποίων και τον ναό της Παναγίας Καπνικαρέας στην Αθήνα- φιλοτέχνησε πολλές φορητές εικόνες, καθώς και τις τοιχογραφίες του Δημαρχείου της Αθήνας, ενώ ασχολήθηκε ακόμη, με την εικονογράφηση βιβλίων.
Με το ζωγραφικό του έργο επηρέασε σημαντικά τη νεότερη εκκλησιαστική ζωγραφική, ενώ παράλληλα σημαντική ήταν η προσφορά του στα ελληνικά γράμματα, με έργα που υμνούν μέσα από την ιδιαίτερη γραφή του την ορθοδοξία, την ελληνική παράδοση, το ελληνικό τοπίο.
Ο Φώτης Κόντογλου έφυγε από τη ζωή στις 13 Ιουλίου 1965. Ετάφη σε ένα κομμάτι γης, χωρίς μάρμαρα και μνημεία, παρά με έναν ξύλινο σταυρό ακουμπισμένο στη μάντρα κι απάνω έγραφε: «Φώτης Κόντογλου Κυδωνιεύς»!
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Μέλος της μαθητικής παρέας του Γυμνασίου, στο Αϊβαλί, αλλά και της φοιτητικής στην Αθήνα υπήρξε ο συγγραφέας Στρατής Δούκας, ο οποίος εμφανίζεται στην εκπομπή να μιλάει για τα νεανικά τους χρόνια αλλά και το λογοτεχνικό του έργο «Πέδρο Καζάς» (1918) που θα εκδώσει ο ίδιος ο Στρ. Δούκας με δικά του έξοδα, έργο που τον καθιέρωσε στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής.
Περίληψη: Το έργο και την προσφορά του λογοτέχνη και ζωγράφου ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ στα πολιτιστικά πράγματα της Ελλάδας έχει ως θέμα το επεισόδιο αυτό της σειράς ντοκιμαντέρ.
Μιλούν για τον ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ άνθρωποι που τον έζησαν, όπως η κόρη και ο γαμπρός του, η ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ, ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΔΟΥΚΑΣ, ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, αλλά και μελετητές του έργου του όπως ο καθηγητής ΝΙΚΟΣ ΖΙΑΣ.
Η Εικόνα της Γέννησης του Χριστού από τον Φ. Κόντογλου σε ανάλυση του καθ. Νικολάου Ζία
Ο Φώτης Κόντογλου, οι χώροι που έζησε και τα δημιουργήματά του, είναι το αντικείμενο της εκπομπής «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ». Η κόρη του Δέσπω Κόντογλου-Μαρτίνου, παρουσιάζει σειρά βιογραφικών του στοιχείων και επισημαίνει αυτοβιογραφικές αναφορές στο έργο του «Πέδρο Καζάς».
Η συγγραφέας Έλλη Αλεξίου αναφέρεται στη γνωριμία της με τον Φ. Κόντογλου το 1922 μέσα από το εν λόγω βιβλίο. Με τη μεσολάβηση του κύκλου Έλλης Αλεξίου και Βάσου Δασκαλάκη έρχεται στην Αθήνα, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, όπου θα εργαστεί στον εκδοτικό οίκο του Ελευθερουδάκη.
Στη συνέχεια, ο εκδότης Αλέξανδρος Παπαδημητρίου μιλάει για τη συνεργασία του με τον Φώτη Κόντογλου και τη μεταξύ τους φιλία.
Ο καθηγητής Ιστορίας Τέχνης Νίκος Ζίας, μελετητής του έργου του Κόντογλου, μιλάει για το ζωγραφικό του έργο. Αναφέρεται στην προσφορά του να φέρει έμπρακτα τη νεοελληνική ζωγραφική κοντά στις ρίζες του ελληνικού πολιτισμού, εντοπίζοντας και τη σύνδεσή του με τα ευρωπαϊκά κινήματα.
Έπειτα, ο φακός της κάμερας εισέρχεται στο κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης, όπου ο Δημήτρης Παπαστάμου, τότε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, παρουσιάζει την τοιχογραφία που βρισκόταν στο σπίτι του Φ. Κόντογλου, στον παλιό αθηναϊκό οικισμό της Κυπριάδου.
Επίσης, ο Νίκος Ζίας μάς ξεναγεί στις τοιχογραφίες του Φ. Κόντογλου στο Δημαρχιακό Μέγαρο της πόλης των Αθηνών και στο παρεκκλήσι της Αγίας Ειρήνης στο κτήμα της οικογένειας του Γεωργίου Πεσμαζόγλου στην Κηφισιά.
Τέλος, στοιχεία της προσωπικότητας του Φώτη Κόντογλου φωτίζει ο γαμπρός του Γιάννης Μαρτίνος σε σχέση με τις έννοιες της ελληνικής παράδοσης και της Ορθοδοξίας και τη σημασία τους στη ζωή του Κόντογλου.
Στη διάρκεια της εκπομπής ακούγεται ηχογραφημένη η φωνή του Φώτη Κόντογλου που μιλάει για τα έργα του «Αϊβαλί η Πατρίδα μου» και «Πέδρο Καζάς», καθώς και για τη σχέση του με την παράδοση.
Από το Αρχείο της ΕΡΤ Σκηνοθεσία: Τάκης Χατζόπουλος
Εκπομπή «Παρασκήνιο» - Πρώτη Προβολή 14/4/1982
Έρευνα: Τέτα Παπαδοπούλου Διάρκεια: 00:51:11:00
Δείτε το βίντεο ► ►
Εποχές και Συγγραφείς - Φώτης Κόντογλου
Το επεισόδιο της σειράς είναι αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ (γεν. 1895 – θαν. 1965). Παρατίθενται βιογραφικά στοιχεία, πληροφορίες για τις σπουδές του και τις επιρροές που δέχτηκε, τα ταξίδια του και την προσωπικότητά του.
Ο θεατής παρακολουθεί το συγγραφικό έργο του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ με έμφαση στο πρώτο του διήγημα «Πέδρο Καζάς» (1920) και την πεζογραφική παραγωγή του τη δεκαετία του ’40, τη σχέση του με τη λογοτεχνική γενιά του ’30 και τη συνεργασία του με τους εκδοτικούς οίκους Ελευθερουδάκη και Γανιάρη, με εφημερίδες και περιοδικά.
Περιγράφονται επίσης, η επαφή του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ με τη βυζαντινή ζωγραφική, οι πρώτες του εκθέσεις, οι εικονογραφήσεις εκδόσεων, οι προσωπογραφίες του και οι αγιογραφήσεις βυζαντινών ναών από τη δεκαετία του ’30 και μετά.
Μεταξύ άλλων, αναφέρονται η σχέση του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ με τον κύκλο των μαθητών του και ειδικότερα με τον ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ, η περίοδος εργασίας του στο Κοπτικό Μουσείο του Καϊρου καθώς και το μεγάλο έργο του κοσμικής ζωγραφικής λίγο πριν τον πόλεμο στο Δημαρχείο Αθηνών.
Παρακολουθείται επίσης η σχέση του με το θέατρο και η σκηνογραφική του συνεργασία με τον ΣΠΥΡΟ ΠΑΠΑΛΟΥΚΑ και τον ΦΩΤΟ ΠΟΛΙΤΗ.
Στο τέλος του ντοκιμαντέρ αναφέρονται οι τιμητικές διακρίσεις που έλαβε για το έργο του. Για τον Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ μιλούν οι: ΙΩΣΗΦ ΒΙΒΙΛΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΕΣΠΩ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ και ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΤΙΝΟΣ.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται πλούσιο οπτικοακουστικό φωτογραφικό και έντυπο αρχειακό υλικό. Περιλαμβάνονται ηχογραφήσεις (1956 και 1960) με τη φωνή του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ να ψέλνει και αλλού να μιλάει για τη σχέση του με την ελληνική παράδοση, την ορθοδοξία και την παγκόσμια συνείδηση.
Επίσης, σχολιάζει τα βιβλία του «Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου» και «Αδάμαστες Ψυχές».
Προβάλλονται πλάνα από την έκθεση του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ και των μαθητών του στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης (11/2002), από βυζαντινούς ναούς και τοιχογραφίες, από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής στην Αθήνα και τη Μικρασιατική καταστροφή.
Μνήμη Φώτη Κόντογλου († 13 Ιουλίου 1965) Το βίντεο είναι αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ (γεν. 1895 – θαν.1965). Παρατίθενται βιογραφικά στοιχεία, πληροφορίες για τις σπουδές του και τις επιρροές που δέχτηκε, τα ταξίδια του και την προσωπικότητά του. Για τον Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ μιλούν οι: ΙΩΣΗΦ ΒΙΒΙΛΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΕΣΠΩ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ και ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΤΙΝΟΣ. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται πλούσιο οπτικοακουστικό φωτογραφικό και έντυπο αρχειακό υλικό.
Περιλαμβάνονται ηχογραφήσεις (1956 και 1960) με τη φωνή του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ να ψέλνει
και αλλού να μιλάει για τη σχέση του με την ελληνική παράδοση, την ορθοδοξία και την παγκόσμια συνείδηση. Επίσης, σχολιάζει τα βιβλία του «Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου» και «Αδάμαστες Ψυχές». Προβάλλονται πλάνα από την έκθεση του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ και των μαθητών του στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης (11/2002), από βυζαντινούς ναούς και τοιχογραφίες, από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής στην Αθήνα και τη Μικρασιατική καταστροφή.
Περιλαμβάνονται ηχογραφήσεις (1956 και 1960) με τη φωνή του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ να ψέλνει
και αλλού να μιλάει για τη σχέση του με την ελληνική παράδοση, την ορθοδοξία και την παγκόσμια συνείδηση. Επίσης, σχολιάζει τα βιβλία του «Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου» και «Αδάμαστες Ψυχές». Προβάλλονται πλάνα από την έκθεση του Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ και των μαθητών του στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης (11/2002), από βυζαντινούς ναούς και τοιχογραφίες, από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής στην Αθήνα και τη Μικρασιατική καταστροφή.
Η ΔΕ ΠΟΛΙΣ ΕΛΑΛΗΣΕΝ - ΝΑΥΠΛΙΟ – ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
Το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ του Γιάννη Σμαραγδή «Η δε πόλις ελάλησεν», αφιερωμένο στον Φώτη Κόντογλου και το Ναύπλιο, όπως παρουσιάζεται στο λογοτεχνικό του έργο «Ταξείδια», ένα από τα πρώτα του πεζογραφήματα. «Θέλησα να πω τα όσα είδα στα μέρη που ‘λαχε να πάγω και το τι διαλογίστηκα πατώντας σε χώματα που βγαίνει ο ήλιος και πάλι βασιλεύει δίχως να το θυμηθεί άνθρωπος ζωντανός».
Ο Κόντογλου προσεγγίζει το Ναύπλιο με μια ιδιότυπα ματιά, που αποπνέει ρωμιοσύνη, πίστη και αίσθημα, όπως υπογραμμίζεται στην καταχώρηση της πρώτης τηλεοπτικής προβολής της εκπομπής στο περιοδικό Ραδιοτηλεόραση (Ραδιοτηλεόραση, τ.1045, 24 Φεβρουαρίου - 2 Μαρτίου 1990).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.