Γέροντας Παΐσιος: «Τη Μεγάλη Παρασκευή εάν θέλει κάποιος να
νιώσει κάτι, δεν πρέπει να κάνει τίποτε άλλο εκτός από προσευχή»
– Τις γιορτές για να τις ζήσουμε, πρέπει να έχουμε τον νου μας στις άγιες ημέρες και όχι στις δουλειές που έχουμε να κάνουμε για τις άγιες ημέρες.
Να σκεφτόμαστε τα γεγονότα της κάθε άγιας ημέρας (Χριστούγεννα, Θεοφάνεια, Πάσχα κ.λπ.) και να λέμε την ευχή δοξολογώντας τον Θεό. Έτσι θα γιορτάζουμε με πολλή ευλάβεια κάθε γιορτή.
Άγιος Γέροντας Παΐσιος: πως να ζήσουμε τα Αληθινά Χριστούγεννα;
Οι αληθινοί μοναχοί όμως κάθε μέρα ζουν τα θεία γεγονότα και αγάλλονται συνέχεια. Κάθε εβδομάδα ζουν την Μεγάλη Εβδομάδα. Κάθε Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή ζουν την Μεγάλη Τετάρτη, την Μεγάλη Πέμπτη, την Μεγάλη Παρασκευή, δηλαδή τα Πάθη του Χριστού, και κάθε Κυριακή το Πάσχα, την Ανάσταση. Τι, θα πρέπει να έρθει η Μεγάλη Εβδομάδα, για να θυμηθεί κανείς τα Πάθη του Χριστού;
Πρέπει να έρθει το Πάσχα με το αρνί, για να καταλάβω το «Χριστός Ανέστη» σαν τους κοσμικούς; Ο Χριστός τι είπε; «Έτοιμοι γίνεσθε» είπε. Δεν είπε, «ετοιμασθείτε τώρα». Από την στιγμή που λέει ο Χριστός, «έτοιμοι γίνεσθε», πρέπει ο άνθρωπος, και ιδίως ο μοναχός, να είναι έτοιμος συνέχεια. Να μελετά και να ζει τα θεία γεγονότα συνέχεια. Όταν κανείς μελετά τα γεγονότα της κάθε γιορτής, φυσιολογικά θα συγκινηθεί και με ιδιαίτερη ευλάβεια θα προσευχηθεί.
Έπειτα στις Ακολουθίες ο νους να είναι στα γεγονότα που γιορτάζουμε και με ευλάβεια να παρακολουθούμε τα τροπάρια που ψάλλονται. Όταν ο νους είναι στα θεία νοήματα, ζει τα γεγονότα ο άνθρωπος, και έτσι αλλοιώνεται.
Στην γιορτή, για να νοιώσει κανείς το γεγονός, δεν πρέπει να δουλεύει. Την Μεγάλη Παρασκευή λ.χ., εάν θέλει να νιώσει κάτι, δεν πρέπει να κάνη τίποτε άλλο εκτός από προσευχή.
Στον κόσμο οι καημένοι οι κοσμικοί την Μεγάλη Εβδομάδα έχουν δουλειές. Μεγάλη Παρασκευή να δίνουν ευχές. «Χρόνια πολλά! Να ζήσετε! Με μια νύφη!»… Δεν κάνει! Εγώ την Μεγάλη Παρασκευή κλείνομαι στο Καλύβι. Όπως και μετά το Αγγελικό Σχήμα η εβδομάδα της ησυχίας που ακολουθεί, βοηθάει, γιατί ποτίζει η θεία Χάρις την ψυχή και καταλαβαίνει ο μεγαλόσχημος τι έγινε, έτσι και στις γιορτές η ησυχία πολύ βοηθάει. Μας δίνεται περισσότερη ευκαιρία να ξεκουρασθούμε λίγο, να μελετήσουμε και να προσευχηθούμε. Θα έρθει ένας καλός λογισμός, θα εξετάσουμε τον εαυτό μας, θα πούμε λίγο την ευχή και θα νιώσουμε έτσι κάτι από το θείο γεγονός της ημέρας.
Οι Ύμνοι της Μεγάλη Παρασκευής σε πρωτότυπο και μετάφραση
Την Μεγάλη Εβδομάδα κάθε χρόνο, για να συμμετέχει περισσότερο στα Πάθη του Χριστού, διάβαζε τα Ευαγγέλια των Παθών. Από την σύλληψη του Χριστού ως την Αποκαθήλωση, δηλαδή από την Μεγάλη Πέμπτη την νύχτα ως την Μεγάλη Παρασκευή εσπέρας, ούτε καθόταν, ούτε κοιμόταν, ούτε έτρωγε.
Μάλιστα έλεγε ότι αξίζει περισσότερο να βιάσουμε τον εαυτό μας σε ασιτία αυτό το διήμερο (Μ. Παρασκευής, Μ. Σαββάτου) παρά το τριήμερο (της Καθαράς Εβδομάδος). Μόνο έπινε λίγο ξύδι, για να θυμηθεί το Δεσποτικό όξος.
Αυτές τις μέρες δεν άνοιγε σε κανέναν. Έμενε κλεισμένος στο Κελί του και ούτε του έκανε καρδιά να ψάλει. «Πρώτη φορά ένιωσα μια τέτοια κατάσταση», είπε τελευταία στην «Παναγούδα».
- Γέροντα, πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε την χαρά της Αναστάσεως;
– Να καλλιεργήσουμε το χαροποιόν πένθος, για να έρθει η πραγματική χαρά. Αν ζήσουμε με ευλάβεια και κατάνυξη την Μεγάλη Εβδομάδα, θα ζήσουμε με πνευματική αγαλλίαση και θεία ευφροσύνη την Αγία Ανάσταση.
- Είναι, γέροντα, φυσικό να μην νιώθω πολλή χαρά το βράδυ της Αναστάσεως;
- Ναι, είναι φυσικό. Επειδή το συναίσθημα της λύπης είναι μεγαλύτερο από το συναίσθημα της χαράς, δεν μπορούμε σε μια μέρα να ξεπεράσουμε αυτή την ψυχική κατάσταση. Σιγά-σιγά όμως, κατά τη Διακαινήσιμο Εβδομάδα, που είναι σαν μία ημέρα πασχαλινή, φεύγει ο πόνος της Μ. Εβδομάδας και η ψυχή γεμίζει από την αναστάσιμη χαρά.
- Γιατί, Γέροντα, σε μερικά μοναστήρια κάνουν λιτανεία κατά την δεύτερη ή Τρίτη ημέρα του Πάσχα;
- Για να σκορπίσουν την πασχαλινή χαρά.
Την Διακαινήσιμο Εβδομάδα χτυπούν όλα μαζί- καμπάνες σήμαντρα, και η καρδιά χτυπά δυνατά ζώντας το «Αναστάσεως ημέρα…».
Εύχομαι να χαίρεστε πάντοτε
με αγαλλίαση πνευματική,
με συνεχή πνευματική χαρά,
με εσωτερική γλυκειά αναστάτωση.
Ἄξιον ἐστίν
Διηγήθηκε ο Γέροντας Παΐσιος: «Τη Δευτέρα της Διακαινησίμου καθόμουν στο Αρχονταρίκι και έλεγα την ευχή. Ξαφνικά αισθάνθηκα μια ευωδία, άλλο πράγμα! Βγήκα στο διάδρομο να δω από πού προέρχεται, πήγα στην Εκκλησία, τίποτα. Βγήκα έξω στην αυλή. Η ευωδία ήταν πολύ πιο έντονη. Ακούστηκε να χτυπά το τάλαντο. Κοίταξα και είδα να κατεβαίνει προς τα κάτω η λιτανεία, και κατάλαβα ότι προέρχεται από την εικόνα της Παναγίας».
Αυτή την ημέρα γίνεται η λιτανεία της θαυματουργού εικόνας του «Ἄξιον ἐστίν». Κατεβαίνει πιο κάτω από το Κουτλουμούσι, ως το Κελλί των Αγίων Αποστόλων (Αλυπίου). Το Κελλί της «Παναγούδας» απέχει ένα χιλιόμετρο περίπου. Από αυτή την απόσταση η Παναγία έστειλε τρόπον τινά τον χαιρετισμό της στον Γέροντα.
Η φράση Άξιον Εστί αναφέρεται στο μεγαλυνάριο της Θεοτόκου, το οποίο ψάλλεται μετά την θ΄ Ωδή των Κανόνων και στη Θεία Λειτουργία αμέσως μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων.
Ως «Άξιον Εστίν» αναφέρεται και η εικόνα της Παναγίας που βρίσκεται σήμερα στο Ιερό Σύνθρονο του Ναού του Πρωτάτου, στις Καρυές του Αγίου Όρους. Θεωρείται η σημαντικότερη εικόνα του Αγίου Όρους, μιας και είναι «Εφέστιος» και «Προστάτις» των 20 Αγιορείτικων Μονών. Εορτάζει με μεγάλη θρησκευτική λαμπρότητα τη Δευτέρα του Πάσχα στην περιοχή των Καρεών.
Επίσης στις 11 Ιουνίου πραγματοποιείται Θεία Λειτουργία στο Πρωτάτο και πανήγυρη στο Ιερό Παντοκρατορινό Κελλί του «Άξιον Εστίν», σε ανάμνηση θαύματος.
Ο Άγιος Παΐσιος για το θάρρος και
την παλληκαριά των Μυροφόρων
– Γέροντα, μου κάνει εντύπωση το θάρρος των Μυροφόρων.
– Οι Μυροφόρες είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη στον Χριστό, είχαν πνευματική κατάσταση, γι’ αυτό δεν υπολόγισαν τίποτα. Αν δεν είχαν πνευματική κατάσταση, θα έκαναν αυτό που έκαναν; Ξεκίνησαν χαράματα, ώρα που απαγορευόταν η κυκλοφορία, με αρώματα στα χέρια για τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού, από αγάπη προς τον Χριστό.
Γι’ αυτό και αξιώθηκαν να ακούσουν από τον Άγγελο το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως.
Σήμερα λείπουν και οι δυό παλληκαριές· ούτε πνευματική παλληκαριά υπάρχει, η οποία γεννιέται από την αγιότητα και την παρρησία στον Θεό, για να αντιμετωπισθεί μια δυσκολία με πνευματικό τρόπο, ούτε φυσική παλληκαριά υπάρχει, ώστε να μη δειλιάσει κανείς σε έναν κίνδυνο. Πρέπει να έχει κανείς πολλή αγιότητα, για να φρενάρει ένα μεγάλο κακό, αλλιώς που να στηριχθεί;
Μια ψυχή σε ένα μοναστήρι αν έχει πνευματική παλληκαριά, να δεις, τον άλλον που έρχεται με κακό σκοπό θα τον καθηλώνει με το ένα πόδι μέσα από την μάνδρα και με το άλλο απ᾿ έξω! Θα τον χτυπάει στο κεφάλι με πνευματικό τρόπο, με το κομποσχοίνι, με την ευχή, και όχι με το πιστόλι. Λίγη προσευχή θα κάνη, και ο άλλος θα μένη εκεί έξω ακίνητος! Θα μένη για… σκοπός! Μια ψυχή, αν έχη πνευματική κατάσταση, και το κακό θα φρενάρη και τον κόσμο θα βοηθήση, και για το μοναστήρι θα είναι ασφάλεια. Οι Μυροφόρες δεν υπολόγισαν τίποτε, γιατί είχαν πνευματική κατάσταση και εμπιστεύθηκαν στον Χριστό. Αν δεν είχαν πνευματική κατάσταση, που θα εμπιστεύονταν, για να κάνουν αυτό που έκαναν;
Στην πνευματική ζωή και ο πιο δειλός μπορεί να αποκτήσει πολύ ανδρισμό, αν εμπιστευθεί τον εαυτό του στον Χριστό, στην θεία βοήθεια. Μπορεί να πάει στην πρώτη γραμμή να πολεμήσει και να νικήσει. Ενώ οι καημένοι οι άνθρωποι που θέλουν να κάνουν το κακό, και παλληκαριά να έχουν, φοβούνται, διότι αισθάνονται την ενοχή τους και μόνο στην βαρβαρότητά τους στηρίζονται.
Ο άνθρωπος του Θεού έχει θεϊκές δυνάμεις, έχει και το δίκαιο με το μέρος του. Βλέπεις, ένα κουταβάκι κάνει «γαβ-γαβ» και φεύγει ο λύκος, γιατί αισθάνεται ενοχή. Οικονόμησε ο Θεός και ο λύκος να φοβάται από ένα κουταβάκι, γιατί αυτό έχει δικαιώματα στο σπίτι του νοικοκύρη του, – πόσο μάλλον ο άνθρωπος που πάει να κάνη κακό μπροστά στον άνθρωπο που έχει Χριστό μέσα! Γι’ αυτό μόνον τον Θεό να φοβόμαστε, όχι τους ανθρώπους, όσο κακοί και να είναι.
Ο φόβος του Θεού και τον πιο δειλό τον κάνει παλληκάρι. Όσο ενώνεται κανείς με τον Θεό, τόσο δεν φοβάται τίποτε. Ο Θεός θα βοηθήσει στις δυσκολίες. Αλλά για να δώσει ο Θεός την θεϊκή δύναμη, πρέπει και ο άνθρωπος να δώσει αυτό το λίγο που μπορεί.
– Οι Μυροφόρες είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη στον Χριστό, είχαν πνευματική κατάσταση, γι’ αυτό δεν υπολόγισαν τίποτα. Αν δεν είχαν πνευματική κατάσταση, θα έκαναν αυτό που έκαναν; Ξεκίνησαν χαράματα, ώρα που απαγορευόταν η κυκλοφορία, με αρώματα στα χέρια για τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού, από αγάπη προς τον Χριστό.
Γι’ αυτό και αξιώθηκαν να ακούσουν από τον Άγγελο το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως.
Σήμερα λείπουν και οι δυό παλληκαριές· ούτε πνευματική παλληκαριά υπάρχει, η οποία γεννιέται από την αγιότητα και την παρρησία στον Θεό, για να αντιμετωπισθεί μια δυσκολία με πνευματικό τρόπο, ούτε φυσική παλληκαριά υπάρχει, ώστε να μη δειλιάσει κανείς σε έναν κίνδυνο. Πρέπει να έχει κανείς πολλή αγιότητα, για να φρενάρει ένα μεγάλο κακό, αλλιώς που να στηριχθεί;
Μια ψυχή σε ένα μοναστήρι αν έχει πνευματική παλληκαριά, να δεις, τον άλλον που έρχεται με κακό σκοπό θα τον καθηλώνει με το ένα πόδι μέσα από την μάνδρα και με το άλλο απ᾿ έξω! Θα τον χτυπάει στο κεφάλι με πνευματικό τρόπο, με το κομποσχοίνι, με την ευχή, και όχι με το πιστόλι. Λίγη προσευχή θα κάνη, και ο άλλος θα μένη εκεί έξω ακίνητος! Θα μένη για… σκοπός! Μια ψυχή, αν έχη πνευματική κατάσταση, και το κακό θα φρενάρη και τον κόσμο θα βοηθήση, και για το μοναστήρι θα είναι ασφάλεια. Οι Μυροφόρες δεν υπολόγισαν τίποτε, γιατί είχαν πνευματική κατάσταση και εμπιστεύθηκαν στον Χριστό. Αν δεν είχαν πνευματική κατάσταση, που θα εμπιστεύονταν, για να κάνουν αυτό που έκαναν;
Στην πνευματική ζωή και ο πιο δειλός μπορεί να αποκτήσει πολύ ανδρισμό, αν εμπιστευθεί τον εαυτό του στον Χριστό, στην θεία βοήθεια. Μπορεί να πάει στην πρώτη γραμμή να πολεμήσει και να νικήσει. Ενώ οι καημένοι οι άνθρωποι που θέλουν να κάνουν το κακό, και παλληκαριά να έχουν, φοβούνται, διότι αισθάνονται την ενοχή τους και μόνο στην βαρβαρότητά τους στηρίζονται.
Ο άνθρωπος του Θεού έχει θεϊκές δυνάμεις, έχει και το δίκαιο με το μέρος του. Βλέπεις, ένα κουταβάκι κάνει «γαβ-γαβ» και φεύγει ο λύκος, γιατί αισθάνεται ενοχή. Οικονόμησε ο Θεός και ο λύκος να φοβάται από ένα κουταβάκι, γιατί αυτό έχει δικαιώματα στο σπίτι του νοικοκύρη του, – πόσο μάλλον ο άνθρωπος που πάει να κάνη κακό μπροστά στον άνθρωπο που έχει Χριστό μέσα! Γι’ αυτό μόνον τον Θεό να φοβόμαστε, όχι τους ανθρώπους, όσο κακοί και να είναι.
Ο φόβος του Θεού και τον πιο δειλό τον κάνει παλληκάρι. Όσο ενώνεται κανείς με τον Θεό, τόσο δεν φοβάται τίποτε. Ο Θεός θα βοηθήσει στις δυσκολίες. Αλλά για να δώσει ο Θεός την θεϊκή δύναμη, πρέπει και ο άνθρωπος να δώσει αυτό το λίγο που μπορεί.
– Παλληκαριά, λεβεντιά, φιλότιμο! Με το φιλότιμο να εργάζεσαι στον Χριστό. Και ο Χριστός στην ψυχή που έχει καλή διάθεση, αγωνιστικό πνεύμα και φιλότιμο, εργάζεται αθόρυβα.
– Γέροντα, γιατί δεν γεμίζω από την προσευχή, ενώ φροντίζω να είμαι συνεπής στα πνευματικά μου καθήκοντα;
– Ε, πώς να γεμίσεις; Έτσι θα γεμίσεις; Θέλει γύρισμα το κουμπί αλλού. Εξέτασε να δεις πόσο δουλεύεις στην πνευματική ζωή με την λογική και πόσο με την καρδιά• πόσο κινείσαι από την ευρωπαϊκή συνέπεια και πόσο από το ορθόδοξο φιλότιμο. Αυτό που λέμε «συνέπεια», μερικές φορές είναι εγωισμός και μας κλέβει. Να φανώ συνεπής, για να δείξω στους άλλους ότι είμαι σε όλα εντάξει. Τότε όμως η ζωή μου γίνεται μια μεγάλη αταξία πνευματική. Να κινείσαι παντού με φιλότιμο, γιατί σ’ αυτήν την συχνότητα κινούνται ο Χριστός, η Παναγία, οι Άγιοι… Χωρίς φιλότιμο δεν έρχεται η θεία Χάρις.
Εύχομαι να χαίρεστε πάντοτε
με αγαλλίαση πνευματική,
με συνεχή πνευματική χαρά,
με εσωτερική γλυκειά αναστάτωση.
Πάσχα 1994 το τελευταίο Πάσχα επί γης του αγίου Παΐσίου
Τί να πρωτοαναφέρω, από όσα επιτρέπονται, βέβαια. Ο τρόπος με τον οποίο ο π. Παΐσιος έπαιρνε το Άγιο Φώς κι ενώ έψελνε τόσο σιγά, νόμιζες ότι βοά προς τον Κύριο. Όπως τότε, πού είπε ο Θεός στον Μωυσή «τί βοάς προς με;» κι ο Μωυσής μιλούσε από μέσα του. Πώς σιγόψελνε σέ όλη την ακολουθία. Ο τρόπος πού έλεγε τα «Αληθώς Ανέστη!»
Η ευλάβεια του. Οι σταυροί του. Το ύφος του, οι κινήσεις του, τα πάντα του. Το πώς κοινωνούσε από την αναξιότητα μου. Μας έπιανε ένα τρέμουλο… Η καρτερία του, πού έδειχνε στους πόνους. Η όλη φερέπονος διάθεσίς του, κλπ., γιατί, τότε, είχαν απομείνει μόνο 25-30 κιλά βάρος στο σώμα του.
Φυσικά, μου μένει αξέχαστη η τελευταία συνάντησις πού είχαμε μετά τον Εσπερινό της Αγάπης, όπου μεταξύ των άλλων, μου έλεγε τί του είχαν πει οι γιατροί. Οι γιατροί του είπαν, ότι ο καρκίνος θα έκανε μετάστασή και θα πήγαινε από το Α όργανο, στο Β στο Γ, στο Δ…. στο Ν, παντού. Έτσι του είχαν πει οι γιατροί, γιατί ήθελε να μάθει και την αλήθεια. Και, τότε ο π. Παΐσιος απήντησε χαριτωμένα, αναστάσιμα, ευχάριστα: «Ας πάει όπου θέλει ο καρκίνος, αρκεί εδώ να μη πάει» είπε δείχνοντας το κεφάλι του. Δηλ., εννοούσε αρκεί να μη πειραζόταν ο νους του, για να έχει καλή απολογία. Γιατί, μου έλεγε: «Δεν έχει σημασία το πότε θα φύγωμε. Σημασία έχει να είμαστε πάντοτε έτοιμοι».
Μετά απ’ αυτό, είπε στους γιατρούς: «Με κάνατε αστροναύτη, με τα οξυγόνα, με το α’ καί με το β’… Τώρα, όμως, τελείωσε η αποστολή σας. Τώρα αρχίζει η δουλειά του Θεού». Μου είπε τότε και διάφορα άλλα.
Έχω μία κασέτα, από την ακολουθία της Αναστάσεως, στο Κελλί του π. Ισαάκ, όπου πάντα έκανε Πάσχα ο Γέροντας. Τότε, ήμουν δόκιμος, αλλά και άλλες φορές, ως φοιτητής, είχε τύχει να κάνω εκεί Πάσχα. Όλοι ήμασταν συγκινημένοι από την παρουσία του Γέροντα, ο οποίος ερχόταν από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και διηγούταν ευχάριστα, ωφέλιμα περιστατικά.
Ο Γέροντας, όταν έψελνε, έψελνε από τα φυλλοκάρδια της καρδιάς του. Όταν μάλιστα κάποιοι του έλεγαν «Γέροντα ψάλε κάτι κι εσύ», έλεγε «ά, εγώ δεν θέλω να ψάλω κάτι, γιατί θέλω να ψέλνω συνέχεια», δηλ. συνεχώς. Πράγματι, σιγόψελνε σ’ όλην την ακολουθία εκεί στην Λιτή -ας την πούμε έτσι- του παρεκκλησίου του Κελιού, του π. Ισαάκ.
Μάλιστα, εκεί ήταν κι ένας Λιβανέζος, -γιατί ήμαστε είκοσι πέντε περίπου άτομα εκ των οποίων δύο ήσαν Λιβανέζοι- και του είπε ο π. Παΐσιος «να διαβάσετε τις Πράξεις και στα Αραβικά». Και του απαντά ο Λιβανέζος «μα, Γέροντα, δεν είναι σωστό, γιατί όλοι εσείς είστε Έλληνες, δεν θα καταλαβαίνετε τίποτε από τα Αραβικά». Και λέει ο π. Παΐσιος: «Καλύτερα, για να μην έχωμε και ευθύνη εν ημέρα Κρίσεως»…. Έλεγε κι άλλα τέτοια χαριτωμένα.
Κάποια στιγμή, του είπε ένας Λιβανέζος: «Γέροντα, να σέ βγάλω «μία» φωτογραφία;» Κι ο Γέροντας του λέει: «Πονηρούλη, «μία» στα Αραβικά, σημαίνει 100»!
Ήταν άνοιξη, άκουγε τα πουλιά έξω να κελαϊδάνε και με ρωτάει: «Τί λένε, τώρα, τα πουλάκια;» «Που να ξέρω Γέροντα;» του λέω. «Ευλογημένε, λένε το “Χριστός Ανέστη!”»
Απολυτίκιον Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου
Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τῆς ἐνθέου ἀγάπης τὸ πῦρ δεξάμενος,
ὑπερβαλλούσῃ ἀσκήσει ἐδόθης ὅλος Θεῷ
καὶ παράκλησις πολλῶν ἀνθρώπων γέγονας,
λόγοις θείοις νουθετῶν, προσευχαῖς θαυματουργῶν, Παΐσιε θεοφόρε·
καὶ νῦν πρεσβεύεις ἀπαύστως ὑπὲρ παντὸς τοῦ κόσμου, Ὅσιε.
Βιβλιογραφία
• Από το βιβλίο: Βίος Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου, του Ιερομονάχου Ισαάκ. Εκδόσεις: Ιερόν Ησυχαστήριον Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, 2004. Σελίδες: 720.
• Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Λόγοι ΣΤ΄, Περί προσευχής, εκδ. Ιερ. Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2012, σελ. 203.
• Αγίου Παισίου Αγιορείτου, Λόγοι Β΄, «Πνευματική αφύπνιση», εκδ. Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Βασιλικά Θεσσαλονίκης 1999
• «Ἄξιον ἐστίν»: Βίος Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου, Ιερομονάχου Ισαάκ, Άγιο Όρος, 2004, σελ. 288
• Πάσχα 1994, το τελευταίο Πάσχα επί γης του αγίου Παΐσίου. Από το βιβλίο αρχιμ. Αρσενίου Κατερέλου «Περιστατικά και συνεντεύξεις δια τους γέροντας Παΐσιον και Ισαάκ τους αγιορείτας» Εκδόσεις Ορθόδοξος Κυψέλη
Πηγή: Sophia Ntrekou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.