Ποιος ήταν «ο πρίγκιπας της Ανατολής
που νόμισε ότι θα αλλάξει τον κόσμο»;
Η πραγματική ιστορία του «Κεμάλ»,
όπως την αφηγήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις
Νίκος Γκάτσος: Καληνύχτα Κεμάλ...
Είναι κάποιοι στίχοι που όσα χρόνια και αν περάσουν, είναι σαν να γράφτηκαν σήμερα... Γράφτηκε στην Αμερική την δεκαετία του '60, αρχικά σε αγγλικό στίχο και αποτελεί ένα από τα πιο αγαπημένα τραγούδια των Ελλήνων. Είναι η συγκινητική ιστορία του Κεμάλ, ενός νέου παιδιού που γνώρισε ο Μάνος Χατζιδάκις στη Νέα Υόρκη. Ενός ταξικού αποστάτη που πηγαίνει κόντρα στην εκ καταγωγής τάξη του, που συντάσσεται με τους καταπιεζόμενους και ζητά να τον ακολουθήσουν, υποσχόμενος τη ριζική αλλαγή! Ο Νίκος Γκάτσος, εκ των υστέρων, τον κάνει άραβα πρίγκιπα να προστατεύει τους αδυνάτους.
Μπορεί να έχει το Λόγο αλλά όχι την Ισχύ και στο τέλος καταλήγει στην κρεμάλα. Φτάνει λοιπόν να ακούσει από το στόμα του Αλλάχ την πικρή συμβουλή: «Νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί, με φωτιά και με μαχαίρι, πάντα ο κόσμος προχωρεί.»
Οι βουλές του Αλλάχ είναι πικρές και οι ψυχές των ανθρώπων σκοτεινές.
Το «Kemal» είναι ένα τραγούδι του αμερικανικού rock συγκροτήματος New York Rock & Roll Ensemble, το οποίο συμπεριλήφθηκε στον δίσκο τους Reflections, το 1970. Στον δίσκο αυτόν συμμετείχε και ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος έγραψε και το εν λόγω τραγούδι, σε συνεργασία με τον Μαρκ Σνόου, ο οποίος έγραψε τους στίχους. Ο Χατζιδάκις το είχε γράψει κατά την παραμονή του στις ΗΠΑ.
Ο ίδιος ο συνθέτης είχε πει ότι η έμπνευση του για αυτό το τραγούδι ήταν ένας νεαρός που είχε γνωρίσει ονόματι Κεμάλ, όσο διέμενε στην Αμερική. Το τραγούδι γράφτηκε το 1968. Το τραγούδι αυτό ακούστηκε σε Ελληνικό στίχο στην συναυλία της Μαρίας Φαραντούρη και του Βασίλη Λέκκα το 1982 στο Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας (από τον Β. Λέκκα).
Κυκλοφόρησε σε διπλό δίσκο την ίδια χρονιά από το Θέατρο Ηρώδη του Αττικού. Το τραγούδι, ωστόσο, έλαβε μεγάλη δημοτικότητα στη χώρα μας τη δεκαετία του 1990, όταν ο Χατζιδάκις επανακυκλοφόρησε το Reflections, υπό τον τίτλο «Αντικατοπτρισμοί», το 1993, μαζί με το κομμάτι, το οποίο τιτλοφορήθηκε ως «Κεμάλ».
Οι βουλές του Αλλάχ είναι πικρές και οι ψυχές των ανθρώπων σκοτεινές.
Δυστυχώς πάντα θα υπάρχει βία και τραγικές σκηνές θα μας σοκάρουν.
Οι στίχοι στην κατακλείδα του τραγουδιού
αποκαλύπτουν την τραγική αλήθεια που κυριαρχεί:
«Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ.»
Το «Kemal» είναι ένα τραγούδι του αμερικανικού rock συγκροτήματος New York Rock & Roll Ensemble, το οποίο συμπεριλήφθηκε στον δίσκο τους Reflections, το 1970. Στον δίσκο αυτόν συμμετείχε και ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος έγραψε και το εν λόγω τραγούδι, σε συνεργασία με τον Μαρκ Σνόου, ο οποίος έγραψε τους στίχους. Ο Χατζιδάκις το είχε γράψει κατά την παραμονή του στις ΗΠΑ.
Ο ίδιος ο συνθέτης είχε πει ότι η έμπνευση του για αυτό το τραγούδι ήταν ένας νεαρός που είχε γνωρίσει ονόματι Κεμάλ, όσο διέμενε στην Αμερική. Το τραγούδι γράφτηκε το 1968. Το τραγούδι αυτό ακούστηκε σε Ελληνικό στίχο στην συναυλία της Μαρίας Φαραντούρη και του Βασίλη Λέκκα το 1982 στο Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας (από τον Β. Λέκκα).
Κυκλοφόρησε σε διπλό δίσκο την ίδια χρονιά από το Θέατρο Ηρώδη του Αττικού. Το τραγούδι, ωστόσο, έλαβε μεγάλη δημοτικότητα στη χώρα μας τη δεκαετία του 1990, όταν ο Χατζιδάκις επανακυκλοφόρησε το Reflections, υπό τον τίτλο «Αντικατοπτρισμοί», το 1993, μαζί με το κομμάτι, το οποίο τιτλοφορήθηκε ως «Κεμάλ».
Στην ελληνική έκδοση του κομματιού, οι στίχοι γράφτηκαν από τον Νίκο Γκάτσο και διέφεραν ριζικά από τους πρωτότυπους. Την ελληνική έκδοση την τραγούδησε στον δίσκο αυτόν, η Αλίκη Καγιαλόγλου, με τον Χατζιδάκι να κάνει την αφήγηση.
Η εν λόγω έκδοση θεωρείται ένα από τα καλύτερα κομμάτια του Έλληνα συνθέτη. Η ελληνική έκδοση του κομματιού έχει υποστεί πολυάριθμες διασκευές, μερικές από τις πιο γνωστές είναι του Αλκίνοου Ιωαννίδη, της Νάνας Μούσχουρη, του Μάριου Φραγκούλη και του Βασίλη Λέκκα. Επίσης, το 2005, η ελληνική μπάντα, Raining Pleasure, κυκλοφόρησε σε διασκευή την πρωτότυπη, αγγλόφωνη, έκδοση του δίσκου, μαζί με το Kemal.
Με άλλα λόγια, η κατά Ρασούλη αλλαγή μιλάει για «σωστούς χιλιάδες, όχι για νεκρούς. Κατά τον Ρασούλη οι «σωστοί», είτε ηγέτες είτε κινήματα, μπορούν να φέρουν την κοινωνική αλλαγή. Και «σωστοί» είναι εκείνοι που ενώνουν το μυαλό με το συναίσθημα. Πιο συγκεκριμένα λέει, να είναι «η νύφη η ψυχή και γαμπρός ο νους».
Στον τάφο του Μανώλη Ρασούλη, στο Α’ Νεκροταφείο, έχουν χαραχτεί τα λόγια από μία εκ των τελευταίων συνεντεύξεών του. Ερωτώμενος σε ανύποπτο χρόνο πως ήθελε να φύγει από την ζωή, είχε απαντήσει «πλήρης ιδεών».
Βίντεο σε διάφορες εκτελέσεις
Εδώ με τον πρωτότυπο αγγλικό στίχο:
Εκπαιδευτικός καταγγέλλει δημόσια μέσω του προσωπικού του προφίλ στο facebook φαινόμενο λογοκρισίας στο σχολείο του επειδή έκανε μάθημα με αναφορά στον Κεμάλ σε στίχους Νίκου Γκάτσου και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ο εκπαιδευτικός έχει δώσει το προσωπικό του e-mail και φυσικά είναι γνωστό το ονοματεπώνυμό του από το μέσω κοινωνικής δικτύωσης. Παρακάτω διαβάστε την καταγγελία του:
«Γονιός ήρθε στο σχολείο να διαμαρτυρηθεί στη διευθύντρια επειδή δίδαξα στα παιδιά (Ε’ δημοτικού) τον Κεμάλ του Χατζιδάκι στο μάθημα της μουσικής, κατηγορώντας με για ισλαμική προπαγάνδα.
Αντίδραση διευθύντριας; Μπήκε στην τάξη και μάζεψε από τα παιδιά τις φωτοτυπίες που είχα μοιράσει. Έπειτα με κάλεσε στο γραφείο της και αφού δήλωσε απογοητευμένη από τη δουλειά μου, μου ανέλυσε για ποιους λόγους στο δημοτικό μόνο μας μέλημα οφείλει να είναι να μαθαίνουμε στα παιδιά να αγαπούν την πατρίδα και να τονώνουμε το εθνικό τους φρόνημα.
Αν σας έχει συμβεί κάτι αντίστοιχο (απευθύνομαι στους εκπαιδευτικούς φίλους), θα ήθελα να επικοινωνήσετε μαζί μου (ft_xia@yahoo.gr), γιατί θεωρώ πως τα πράγματα έχουν ξεφύγει και κάπως πρέπει να αντιδράσουμε, έστω σε επίπεδο δημοσιοποίησης αυτών των φαινομένων.
Δεν είναι δυνατόν το έργο των εκπαιδευτικών και ιδίως των καλλιτεχνικών μαθημάτων να υφίσταται λογοκρισία, ούτε τα φαινόμενα φανατισμού που μας έχουν παγώσει το αίμα να τα βλέπουμε να τρυπώνουν στα σχολεία με τις ευλογίες των διευθυντών και των ανωτέρων τους."
Ο προφητικός Χατζιδάκις για ακόμα μια φορά δίνει την απάντηση: "Πικρές οι βουλές του Αλλάχ και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων… Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Καληνύχτα!". Λογοκρίθηκε ο Κεμάλ του Χατζιδάκι σε σχολείο MUSICPAPER.GR. Το Μονοπάτι του Φωτός. 30 Μαΐου 2013
Η εν λόγω έκδοση θεωρείται ένα από τα καλύτερα κομμάτια του Έλληνα συνθέτη. Η ελληνική έκδοση του κομματιού έχει υποστεί πολυάριθμες διασκευές, μερικές από τις πιο γνωστές είναι του Αλκίνοου Ιωαννίδη, της Νάνας Μούσχουρη, του Μάριου Φραγκούλη και του Βασίλη Λέκκα. Επίσης, το 2005, η ελληνική μπάντα, Raining Pleasure, κυκλοφόρησε σε διασκευή την πρωτότυπη, αγγλόφωνη, έκδοση του δίσκου, μαζί με το Kemal.
Ποιος ήταν όμως ο Κεμάλ που αναφέρεται στο τραγούδι του Χατζιδάκι;
Αφηγείται ο ίδιος ο συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις.
«Στη Νέα Υόρκη το χειμώνα του ΄68, συνάντησα ένα νέο παιδί είκοσι χρονών που το λέγανε Κεμάλ. Μου τον γνωρίσανε. Τι μεγάλο και φορτισμένο από μνήμες όνομα για ένα τόσο όμορφο και νεαρό αγόρι, σκέφθηκα. Είχε φύγει απ’ τον τόπο του με πρόσχημα κάποιες πολιτικές του αντιθέσεις. Στην πραγματικότητα, φαντάζομαι, ήθελε να χαθεί μέσ’ στην Αμερική.
Του το είπα. Χαμογέλασε. -Δέχεστε να σας ξεναγήσω; Αρνήθηκε ευγενικά. Προτιμούσε μόνος. Κι έτσι σαν γύρισα στο σπίτι μου τον έκανα τραγούδι, μουσική. Ο Γκάτσος εκ των υστέρων, γράφοντας τους στίχους στα ελληνικά, τον έκανε Άραβα πρίγκιπα να προστατεύει τους αδυνάτους. Κάτι σαν μια ταινία του Έρολ Φλιν του ΄35.
Η Πελοπόννησος (σσ. καταγωγή του Γκάτσου), από τη φύση της αδυνατεί να κατανοήσει την αμαρτωλή ιδιότητα των μουσουλμάνων Τούρκων, που μοιάζουν σαν ηλεκτρισμένα σύννεφα πάνω απ’ τον Έβρο, ή σαν χαμένα και περήφανα σκυλιά. Το μόνο που αφήσαμε ανέπαφο στα ελληνικά είναι εκείνο το «Καληνύχτα Κεμάλ».
Είτε πρίγκιπας άραψ είτε μωαμεθανός νεαρός της Νέας Υόρκης, του οφείλουμε μια «καληνύχτα» τέλος πάντων, για να μπορέσουμε να κοιμηθούμε ήσυχα τη νύχτα. Χωρίς τύψεις, χωρίς άχρηστους πόθους κι επιθυμίες. Κατά πως πρέπει σ' Έλληνες, απέναντι σ' ένα νεαρό μωαμεθανό- όπως θα έλεγεν κι ο φίλος μας ο ποιητής ο Καβάφης.»...
Μ.Χ.
Οι στίχοι του τραγουδιού
Ακούστε την ιστορία του Κεμάλ
ενός νεαρού πρίγκιπα, της Ανατολής
απόγονου του Σεβάχ του θαλασσινού,
που νόμισε ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
Αλλά πικρές οι βουλές του Αλλάχ
και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων.
Στης Ανατολής τα μέρη μια φορά και ένα καιρό
ήταν άδειο το κεμέρι, μουχλιασμένο το νερό
στη Μοσσούλη, τη Βασσόρα, στην παλιά τη χουρμαδιά
πικραμένα κλαίνε τώρα της ερήμου τα παιδιά.
Κι ένας νέος από σόι και γενιά βασιλική
αγροικάει το μοιρολόι και τραβάει κατά εκεί.
τον κοιτάν οι Βεδουίνοι με ματιά λυπητερή
κι όρκο στον Αλλάχ τους δίνει, πως θ’ αλλάξουν οι καιροί.
Σαν ακούσαν οι αρχόντοι του παιδιού την αφοβιά
ξεκινάν με λύκου δόντι και με λιονταριού προβιά
απ’ τον Τίγρη στον Ευφράτη, απ’ τη γη στον ουρανό
κυνηγάν τον αποστάτη να τον πιάσουν ζωντανό.
Πέφτουν πάνω του τα στίφη, σαν ακράτητα σκυλιά
και τον πάνε στο χαλίφη να του βάλει την θηλιά
μαύρο μέλι μαύρο γάλα ήπιε εκείνο το πρωί
πριν αφήσει στην κρεμάλα τη στερνή του την πνοή.
Με δύο γέρικες καμήλες μ’ ένα κόκκινο φαρί
στου παράδεισου τις πύλες ο προφήτης καρτερεί.
πάνε τώρα χέρι χέρι κι είναι γύρω συννεφιά
μα της Δαμασκού τ’ αστέρι τους κρατούσε συντροφιά.
Σ’ ένα μήνα σ’ ένα χρόνο βλέπουν μπρος τους τον Αλλάχ
που από τον ψηλό του θρόνο λέει στον άμυαλο Σεβάχ:
«νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί,
με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί»
Καληνύχτα Κεμάλ...αυτός ο κόσμος
δε θα αλλάξει ποτέ... Καληνύχτα...
Βίντεο: Κεμάλ - Μάνος Χατζιδάκις, Αλίκη Καγιαλόγλου.
Τα στιγμιότυπα στο βίντεο προέρχονται από την
ταινία του Ελία Καζάν «America - America».
Το τραγούδι του Χατζιδάκι πυροδότησε την «κόντρα»
με τον Ρασούλη. «Αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ»
έλεγε ο συνθέτης. «Μπορεί να αλλάξει, θέλει σωστοί
χιλιάδες να ‘ναι στους τροχούς» απαντούσε ο στιχουργός...
Η μουσική κόντρα του Ρασούλη με τον Μάνο Χατζηδάκι. Ο μέγας και πολλαπλά ευαίσθητος Χατζιδάκις είχε γράψει ένα τραγούδι για τον Κεμάλ, πριγκιπόπουλο στης «Ανατολής τα μέρη», που είχε επαναστατήσει αλλά είχε αποτύχει.
Κατέληγε, λοιπόν, ο Χατζηδάκις με την φράση «καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ», αφού «με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί». Παρενέβη διορθωτικά στον Χατζηδάκι ο Ρασούλης με τους ακόλουθους στίχους δικού του τραγουδιού «Αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει Κεμάλ // θέλει σωστοί χιλιάδες να ναι στους τροχούς //να ‘ναι ψυχή η νύφη και γαμπρός ο νους».
Στον τάφο του Μανώλη Ρασούλη, στο Α’ Νεκροταφείο, έχουν χαραχτεί τα λόγια από μία εκ των τελευταίων συνεντεύξεών του. Ερωτώμενος σε ανύποπτο χρόνο πως ήθελε να φύγει από την ζωή, είχε απαντήσει «πλήρης ιδεών».
Βίντεο σε διάφορες εκτελέσεις
Εδώ με τον πρωτότυπο αγγλικό στίχο:
Λογοκρίθηκε ο Κεμάλ του Χατζιδάκι σε σχολείο
Εκπαιδευτικός καταγγέλλει δημόσια μέσω του προσωπικού του προφίλ στο facebook φαινόμενο λογοκρισίας στο σχολείο του επειδή έκανε μάθημα με αναφορά στον Κεμάλ σε στίχους Νίκου Γκάτσου και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ο εκπαιδευτικός έχει δώσει το προσωπικό του e-mail και φυσικά είναι γνωστό το ονοματεπώνυμό του από το μέσω κοινωνικής δικτύωσης. Παρακάτω διαβάστε την καταγγελία του:
«Γονιός ήρθε στο σχολείο να διαμαρτυρηθεί στη διευθύντρια επειδή δίδαξα στα παιδιά (Ε’ δημοτικού) τον Κεμάλ του Χατζιδάκι στο μάθημα της μουσικής, κατηγορώντας με για ισλαμική προπαγάνδα.
Αντίδραση διευθύντριας; Μπήκε στην τάξη και μάζεψε από τα παιδιά τις φωτοτυπίες που είχα μοιράσει. Έπειτα με κάλεσε στο γραφείο της και αφού δήλωσε απογοητευμένη από τη δουλειά μου, μου ανέλυσε για ποιους λόγους στο δημοτικό μόνο μας μέλημα οφείλει να είναι να μαθαίνουμε στα παιδιά να αγαπούν την πατρίδα και να τονώνουμε το εθνικό τους φρόνημα.
Αν σας έχει συμβεί κάτι αντίστοιχο (απευθύνομαι στους εκπαιδευτικούς φίλους), θα ήθελα να επικοινωνήσετε μαζί μου (ft_xia@yahoo.gr), γιατί θεωρώ πως τα πράγματα έχουν ξεφύγει και κάπως πρέπει να αντιδράσουμε, έστω σε επίπεδο δημοσιοποίησης αυτών των φαινομένων.
Δεν είναι δυνατόν το έργο των εκπαιδευτικών και ιδίως των καλλιτεχνικών μαθημάτων να υφίσταται λογοκρισία, ούτε τα φαινόμενα φανατισμού που μας έχουν παγώσει το αίμα να τα βλέπουμε να τρυπώνουν στα σχολεία με τις ευλογίες των διευθυντών και των ανωτέρων τους."
Ο προφητικός Χατζιδάκις για ακόμα μια φορά δίνει την απάντηση: "Πικρές οι βουλές του Αλλάχ και σκοτεινές οι ψυχές των ανθρώπων… Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Καληνύχτα!". Λογοκρίθηκε ο Κεμάλ του Χατζιδάκι σε σχολείο MUSICPAPER.GR. Το Μονοπάτι του Φωτός. 30 Μαΐου 2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου