Ο Μάνος Χατζιδάκις για τον Οδυσσέα Ελύτη κι ένας διάλογός τους νοσηλευόμενοι στον Ευαγγελισμό

Οδυσσέας Ελύτης - Μάνος Χατζιδάκις - Κάρολος Κουν
Οδυσσέας Ελύτης - Μάνος Χατζιδάκις - Κάρολος Κουν
το 1957 στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, τις μέρες
του Κύκλου με την Κιμωλία του Brecht.
Φωτογραφία από το αρχείο του Γιώργου Χατζιδάκι.

της Σοφίας Ντρέκου

2 Νοεμβρίου η γενέθλιος ημέρα του Οδυσσέα Ελύτη...
Του ποιητή του φωτός... ένα από τα πρόσωπα που
αποτελούν τους δασκάλους μας αενάως... τους χρωστάμε.

Ο νομπελίστας ποιητής είδε το πρώτο φως της ζωής του
στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης, στη
συνοικία Εφτά Μπαλτάδες, γωνία Αριάδνης και Πασιφάης…

Γράφει ο Μάνος Χατζιδάκις για τον Οδυσσέα Ελύτη:

«Ό,τι χάραζε σε στίχους
τα ’παιρνε η θάλασσα που ’χε στα χέρια του.
Ό,τι ζωγράφιζαν τα χείλια του
τα ’σβηνε ο ουρανός που ’χε στα μάτια του...».

Κι ο ίδιος ο ποιητής αυτοεξομολογείται:
«Όντας στον ελάχιστο βαθμό “ποιητικός”,
αγάπησα στον μέγιστο βαθμό την Ποίηση,
με τον ίδιο τρόπο που, όντας στον ελάχιστο βαθμό
“πατριώτης”, αγάπησα στον μέγιστο βαθμό τη Ελλάδα».

Διάλογος Μάνου Χατζιδάκι Οδυσσέα Ελύτη ένα 
απόγευμα νοσηλευόμενοι στον Ευαγγελισμό
απόσπασμα από το παρακάτω βίντεο

Ελύτης: «Γιατί τα κάναμε όλα αυτά, Μάνο, τι νόημα είχε που δουλέψαμε;»
– Χατζιδάκις: «Μην ανησυχείς, Οδυσσέα, για μας και τους φίλους μας
τα κάναμε όλα. Άλλωστε η Ελλάδα υπάρχει αληθινά μόνο στα όνειρα μας.» 

Μάνος Χατζιδάκις: Ο θάνατος μιας προσωπικότητας
είναι όπως και να το κάνουμε ανακουφιστικός.
Όλοι σκέφτονται επιτέλους δεν θα προχωρήσει άλλο.
Θα μπορέσουμε να αποσιωπήσουμε ό,τι μας ενοχλεί.
Θα παρερμηνεύουμε ό,τι μας ξέφυγε θα εκμεταλλευτούμε τις ασάφειες.
Και φυσικά θα του κατασκευάσουμε μνημείο στα μέτρα μας: ακίνδυνο
Θα τον κάνουμε σύμβολο, απαραιτήτως Εθνικό.
Μόνο που κληρονόμοι και εχθροί είμαστε εμείς οι ίδιοι.
«Τα λόγια του θα τα φορέσουν εμβλήματα οι εχθροί»* που λέει κι ο ποιητής.
Πολιτισμένοι και βάρβαροι υπήρξαμε εξ’ αρχής κι έτσι θα πορευτούμε.
Ολίγον βάρβαροι και κάπως περισσότερο πολιτισμένοι.
Ολίγον πολιτισμένοι και κάπως περισσότερο βάρβαροι,
όσο προχωράει ο καιρός. Ή μήπως θα βρούμε τρόπο να το αναστρέψουμε.

*Ο Χατζιδάκις εννοεί τον Κων. Καβάφη στο ποίημά του «Οι Εχθροί»



O θεολόγος, μουσικολόγoς Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος γράφει: Ήταν 13 Ιουλίου του 1987. Περιμέναμε τον Μάνο Χατζιδάκι να μιλήσει για τον Οδυσσέα Ελύτη σε εκδήλωση στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας.

Δεν ήρθε... Το κείμενό του δημοσιεύθηκε αργότερα στο περιοδικό «Λέξη» και τελικά συμπεριελήφθη στη συναγωγή κειμένων του Χατζιδάκι «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι» (1988). Στο τέλος του κειμένου υπάρχει η σημείωση του ίδιου του Χατζιδάκι: «Γραμμένο ξημερώματα Δευτέρας 13 Ιουλίου 1987 για να το διαβάσω στην Πάτρα, την ίδια μέρα». Αναφέρεται στη συλλογή του Ελύτη «Μαρία Νεφέλη».

Γράφει ο Χατζιδάκις:

«Την «Μαρία Νεφέλη» είχα την τύχη να την ακούσω από τον ίδιο τον ποιητή όσο την έγραφε, μια Πρωτομαγιά του '70 στο Παρίσι. Ήταν αυτοεξόριστος με το κορίτσι που αγαπούσε κι εγώ οδοιπόρος του κόσμου όλου, από την Καλιφόρνια ως τη Ρώμη, εξόριστος για χρέη εφοριακά, μα και μ' ασίγαστο το πάθος για πρόσωπα καινούρια, άλλων γλωσσών κι άλλων καταγωγών. Οι λεπτομέρειες, βλέπετε, είναι πολύ πιο ποιητικές απ' τους καιρούς που τότε ζούσαμε, σαν χουντοχτυπημένοι.

Έτσι καθώς μού διάβαζε το ένα ποίημα μετά το άλλο, ένιωθα πως ο Ελύτης ζούσε για άλλη μια φορά την επανάστασή του. Άφηνε πίσω την πραγματική του ηλικία κι έφτανε τροπαιούχος στην φανταστική νεότητά του. Εγκατέλειπε το βάθρο του επιβεβλημένου ποιητή και ξαναποκτούσε το μανδύα του επαναστάτη, όχι για την επανάσταση αλλά για το κορίτσι του. Κι ήταν πανέμορφος. Γιατί οι επαναστάσεις δεν εμπνέουν - κι ας λένε ό,τι θέλουν οι μέτριοι ποιητές των γενεών, που τάχα έχουν τάξει την ποίησή τους στο λαό, ετσιθελικά, ερήμην βέβαια της θελήσεως του λαού.

Ένα κορίτσι ζωντανό είναι μια ύλη καταλυτική, χίλιες φορές πιο δυνατή από δυο τίτλους με κεφαλαία στο «Ριζοσπάστη». Κι ο Ελύτης σαν αληθινός, το ξέρει αυτό και τ' ακολουθεί στις δυνατές στιγμές του.

Η «Μαρία Νεφέλη» είναι μια δυνατή στιγμή του, μια επανάσταση απέναντι στον Χρόνο που προσπάθησε να τον σφραγίσει, απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του.

Υ.Γ. Γραμμένο ξημερώματα Δευτέρας 13 Ιουλίου 1987 για να το διαβάσω στην Πάτρα, την ίδια μέρα.»

Στο κείμενό του για τον Ελύτη ο Χατζιδάκις ανθολογεί και μερικά ποιήματα που θα διάβαζε το βράδυ εκείνο του Ιουλίου του 1987 στην Πάτρα. Από την συλλογή «Ήλιος ο πρώτος», από την «Μαρία Νεφέλη», από τα «Ρω του Έρωτα» και «μερικά εξαίσια ποιητικά αποφθέγματα», όπως τα χαρακτηρίζει ο Χατζιδάκις, απ' τη «Μαρία Νεφέλη».

Με τον Οδυσσέα Ελύτη στο Παρίσι, το 1970

Η φωτογραφία αυτή, από το Παρίσι του '70, περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Μάνου Χατζιδάκι «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι», με τον Χατζιδάκι να την σχολιάζει ως εξής:

«Του Ελύτη του άρεσαν τα κορίτσια από παλιά. Αυτό δυσκόλεψε λίγο τη γνωριμία μας ώσπου άρχισα να γράφω μουσική για τον Ήλιο του. Και τραγουδούσα όπου βρισκόμουν, νύχτα - μέρα, «Σήκω μικρή μικρή Πορτοκαλένια», κι ο Ελύτης έτρεχε προς τη μεριά μου για ν' αγκαλιάσει την Πορτοκαλένια, έτσι καθώς ξυπνούσε από τη μουσική μου. Μ' αυτόν τον τρόπο γνωριστήκαμε και γίναμε πολύ φίλοι. Αλλά όσες φορές ξεχνούσε την Ελένη του και την Πορτοκαλένια, γινόταν το παράξενο να φεύγει κι από μένα. Κι ένιωθε τότες τις περίφημες Έξη και μία Τύψεις. Οι ενοχές του αυτές με σφράγισαν πότε αττικά και πότε αιγαιοπελαγίτικα».

Ο Χατζιδάκις δεν μας έδωσε ποτέ την μουσική που έγραψε -προφανώς στη νιότη του- για τον Ήλιο (τον πρώτο) του Ελύτη. Την Πορτοκαλένια του δεν την ακούσαμε, δυστυχώς... Κι αυτό γιατί ο ίδιος ο Χατζιδάκις απεφάνθη: «Το ποίημα δεν χρειαζόταν μουσική. Τώρα το ξέρω αυτό καλά. Γιατί ήταν το ίδιο Μουσική.»

Γι' αυτό κι εμείς δεν παύουμε να μνημονεύουμε Ελύτη και Χατζιδάκι,
όπου και να μας βρίσκει το κακό, όπου και να θολώνει ο νους μας.

by Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση

Περισσότερα: Μ. Χατζιδάκις, Οδ. Ελύτης, Ποίηση, Μουσική


Αφιέρωμα στο Νόμπελ λογοτεχνίας του Οδυσσέα Ελύτη (βίντεο)

Αφιέρωμα στον λόγιο ποιητή των στίχων και των ήχων Μάνο Χατζιδάκι

Δεν υπάρχουν σχόλια: