Όταν ο Τσε επέστρεψε για πάντα στη Σάντα Κλάρα - Το μυστικό της Βολιβίας και η αποκάλυψη | Αέναη επΑνάσταση

Αφιέρωμα στον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: από τη σύλληψη και την δολοφονία του στη Βολιβία, ως την αποκάλυψη του επτασφράγιστου μυστικού της ταφής του και την ιστορική επιστροφή της σωρού του στην Κούβα, τριάντα χρόνια αργότερα το 1997. Η σιωπή, η εξομολόγηση και η δικαίωση ενός παγκόσμιου συμβόλου ελευθερίας. Ο θρύλος, η έρευνα και η επιστημονική αποκάλυψη που συγκίνησε τον κόσμο.

🟣 Όταν ο Τσε επέστρεψε για πάντα στη Σάντα Κλάρα

Στις 12 Ιουλίου 1997, η Κούβα υποδέχτηκε με δάκρυα, συγκίνηση και τιμή τη σωρό του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, τριάντα χρόνια μετά τη δολοφονία του στη Βολιβία. Το γεγονός σηματοδότησε το τέλος μιας μακράς ιστορικής αναζήτησης, καθώς μια διεθνής ομάδα επιστημόνων εντόπισε τον μαζικό τάφο στο Βαλεγκράντε, βάζοντας τέλος σε δεκαετίες σιωπής και θρύλων.

Το αφιέρωμα ανασυνθέτει βήμα προς βήμα την πορεία της έρευνας, τη μαρτυρία του στρατηγού Βάργκας, την αποκάλυψη του δημοσιογράφου Τζον Λι Άντερσον, και τον συγκλονιστικό επαναπατρισμό του Κομαντάντε στην Αβάνα και τη Σάντα Κλάρα, όπου ο Φιντέλ Κάστρο εκφώνησε λόγια αιώνιας ευγνωμοσύνης.

✍️ Εργασία - Σχολιασμοί: Σοφία Ντρέκου

Αρθρογράφος - Columnist (Sophia Drekou)

🟣 Οι τελευταίες του στιγμές και το επτασφράγιστο μυστικό της ταφής του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα - Η προϊστορία της αποκάλυψης και το μαρτύριο του Τσε. Εδώ «γεννιέται ο θρύλος.

• Το επτασφράγιστο μυστικό της ταφής – Από τη σιωπή του 1967 ως την αποκάλυψη του 1997

(Η περιγραφή του ιστορικού ρεπορτάζ της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ (12–13 Ιουλίου 1997) που αποκάλυψε την αλήθεια για την ταφή του Τσε. Η «ιδιωτική κηδεία» στο Βαγεγκράντε το 1967, οι αξιωματικοί που τον έθαψαν μυστικά, και το βάρος της ενοχής που κράτησε 30 χρόνια ο τότε υπολοχαγός και αργότερα στρατηγός Μάριο Βάργκας Σαλίνας.

Αναλύεται πώς ο δημοσιογράφος Τζον Λι Άντερσον εντόπισε τον Σαλίνας το 1995, πώς προέκυψε η μαγνητοφωνημένη συνέντευξη και πώς αποκαλύφθηκε ο τόπος ταφής στο οροπέδιο Βαγεγκράντε, 150 μίλια δυτικά από τη Σάντα Κρουζ... η κορύφωση: ύστερα από 1,5 χρόνο ερευνών, τα οστά του Τσε βρίσκονται και αναγνωρίζονται.)

Χρειάστηκε να περάσουν 30 χρόνια για να βγάλει ο απόστρατος στρατηγός Μάριο Βάργκας Σαλίνας το βάρος από την ψυχή του

Στις 12 Ιουλίου 1997, 30 χρόνια μετά την εκτέλεση του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, επιβεβαιώνεται ότι οστά που ανακαλύφθηκαν σε ομαδικό τάφο στη Βολιβία, ανήκουν εκείνον..Ο αργεντινός κομμουνιστής επαναστάτης υπήρξε, με τον Φιντέλ Κάστρο, ηγετική φυσιογνωμία των ανταρτών της Κούβας και αποτέλεσε παγκόσμιο σύμβολο ιδεαλισμού και αντίστασης.

Η τοποθεσία της ταφής του παρέμενε επτασφράγιστο μυστικό για δεκαετίες. «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 13ης Ιουλίου 1997 αφηγείται τις τελευταίες ώρες του Τσε και το πώς αποκαλύφθηκε τελικά το μεγάλο μυστικό.

«Ιδιωτική κηδεία»

«Ο οδηγός ο Τίκονα εμφανίστηκε οδηγώντας μπουλντόζα... Έσκαψε ένα μεγάλο λάκκο. Πήγε μετά στο φορτηγό, το μανουβράρισε να ευθυγραμμιστεί η καρότσα με το όρυγμα και μετά άρχισε την ανατροπή.

✧ Τέλος, ξαναγύρισε στην μπουλντόζα και σκέπασε τα επτά πτώματα με το φρεσκοσκαμμένο χώμα. Ισοπέδωσε τον ομαδικό τάφο και αμέσως μετά μπήκαν και οι τρεις – ο οδηγός και οι δύο νεαροί αξιωματικοί – στο φορτηγό και άφησαν πίσω τους το Βαγεγκράντε.

✧ Ήταν η ιδιωτική κηδεία του Τσε Γκεβάρα και έξι συντρόφων του. Έτσι είπαν στους δύο νεαρούς αξιωματικούς όταν τους ξύπνησαν χαράματα της Τρίτης 11 Οκτωβρίου 1967 για να συνοδεύσουν το φορτηγό. «Πηγαίνουμε σε ιδιωτική κηδεία».

✧ Χρειάστηκε να περάσουν 30 χρόνια για να βγάλει ο Μάριο Βάργκας Σαλίνας το βάρος από την ψυχή του. Απόστρατος στρατηγός σήμερα – τότε που παράχωσε τον Τσε ήταν τριαντάρης υπολοχαγός.

Η αποκάλυψη

✧ Τριάντα χρόνια κρατούσε το μυστικό. Ενώ κόντευε να τελειώσει τη συγκέντρωση των στοιχείων για τη βιογραφία του Τσε, ο Τζον Λι Άντερσον έτυχε να μάθει το όνομα ενός αξιωματικού που υπηρετούσε στο Σάντα Κρουζ την εποχή όπου σκότωσαν τον Τσε, σκέφτηκε να του μιλήσει και έτσι βρέθηκε στο σπίτι του στη Σάντα Κρουζ τον Νοέμβριο 1995, χωρίς να γνωρίζει ότι είχε μπροστά του έναν αυτόπτη μάρτυρα.

(…)

✧ Έχοντας τελειώσει τη συνέντευξη και τακτοποιώντας τις σημειώσεις του, ρωτάει ο Άντερσον – έτσι για να πει κάτι:

✧ «Tι να έγινε άραγε το πτώμα του Τσε;
– Μα αυτό περίμενα να με ρωτήσετε τόση ώρα..., απαντάει ο στρατηγός.

✧ Και το μαγνητοφωνάκι πήρε φωτιά. Ο στρατηγός τα είπε όλα με το νι και με το σίγμα. Και έτσι για πρώτη φορά μαθεύτηκε η ημερομηνία και ο τόπος όπου είχε δεχτεί το σώμα του Τσε Γκεβάρα. Στη Βαγεγκράντε, επάνω στα βουνά, διπλά σε έναν πρόχειρο διάδρομο προσγείωσης στο οροπέδιο, 150 μίλια δυτικά από τη Σάντα Κρουζ (Βολιβία).

Ύστερα από 1,5 έτος ερευνών και ανασκαφών στο σημείο που είχε υποδείξει ο βολιβιανός στρατιωτικός, τα οστά του Τσε Γκεβάρα εντοπίστηκαν.

🟣 Οι τελευταίες ώρες του Τσε Γκεβάρα – Το μαρτύριο και η εκτέλεση στη Βολιβία

(Ανασύνθεση των τελευταίων ημερών του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία το 1967. Ο Τσε φτάνει για να οργανώσει αντάρτικο κίνημα και να ξεκινήσει τη μαρξιστική επανάσταση στη Λατινική Αμερική, όμως οι δυνάμεις του περικυκλώνονται από τον βολιβιανό στρατό με τη βοήθεια της CIA. Περιγράφονται οι δραματικές ώρες της σύλληψης και της εκτέλεσης στο χωριό Λα Χιγκουέρα, η μεταφορά του σώματος στο νοσοκομείο του Βαγεγκράντε, η διαπόμπευση του νεκρού μέσα στο πλυσταριό, η ιατρική ταρίχευση και ο συγκλονιστικός τρόπος που οι νοσοκόμες τον αντιμετώπισαν σαν Χριστό. Η ενότητα φωτίζει την τραγική κορύφωση της ζωής του Τσε, αναδεικνύοντας την ανθρωπιά του, την αποστασιοποίηση των εκτελεστών του και τον συμβολισμό του μαρτυρίου του. Εδώ ο Τσε περνά από άνθρωπος σε μύθο.)

Οι τελευταίες ώρες του Τσε

Το 1966, ο Τσε Γκεβάρα φτάνει στη Βολιβία με σκοπό τη δημιουργία μαρξιστικής επανάστασης ενάντια στον «ιμπεριαλισμό των γιάνκηδων» που θα απλωνόταν σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.

Για 11 μήνες ο Τσε και η ολιγομελής αντάρτικη ομάδα του ανέπτυξε δράση στη Βολιβία, χωρίς όμως καμία ουσιαστική επιτυχία. Τελικά ο βολιβιανός στρατός με την καθοριστική συμβολή της CIA, εντόπισε τον Τσε και την ομάδα του μέσα στη ζούγκλα και κατόρθωσε να τους εγκλωβίσει.

✧ Η ομάδα περικυκλώθηκε και ο Τσε συνελήφθη. Δεμένο πισθάγκωνα με την ίδια του τη ζώνη τον πυροβόλησε ένας έξαλλος λοχίας του βολιβιανού στρατού, ο Μάριο Τεράν, που μόλις την προηγούμενη ημέρα είχε χάσει τρεις φίλους του σε μάχη με τους αντάρτες.

✧ Παρών κατά την εκτέλεση ήταν και αμερικανός (κουβανικής καταγωγής) πράκτορας της CIA. Το ίδιο βράδυ, κατ’ εντολή του τότε προέδρου της Βολιβίας, στρατηγού Ρενέ Μπαρέντος, το πτώμα μεταφέρθηκε στο σχολείο του κοντινού χωριού Λα Χιγκουέρα.

✧ Την επόμενη, για να επιβραδυνθεί η αποσύνθεση, ο νεκρός μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο του Βαγεγκράντε Νουέστρο Σενιόρ ντε Μάλτα, πενήντα μίλια μακριά. Εκεί ένας γιατρός έκοψε τον λάρυγγα και διοχέτευσε φορμαλδεΰδη στην κοιλότητα των σπλάχνων.

✧ Έτσι, για να παινευτούν και για να τον διαπομπεύσουν, παρουσίασαν τον νεκρό ήρωα, που έγινε ίνδαλμα της παγκόσμιας σπουδάζουσας νεολαίας, μέσα στο πλυσταριό του νοσοκομείου. Με τα μάτια ανοικτά, λες και ζούσε ακόμη, τον φωτογράφησαν οι δημοσιογράφοι και τον προσκύνησαν «ενδόμυχα» οι ντόπιοι που πέρασαν δήθεν από περιέργεια.

✧ Λένε ότι οι νοσοκόμες που έπλυναν το σώμα τον έβλεπαν σαν τον Χριστό. Κάποιες έκοψαν για φυλακτό μερικές τρίχες από τα μαλλιά και τα γένια του.

• Βαδίζουμε στη γέφυρα ανάμεσα στον θάνατο και την ανάσταση της μνήμης του Τσε. Από το μυστικό και τη συνενοχή, περνάμε στη λύτρωση της αλήθειας.

🕊️ Μετά τη σιωπή και την αποκάλυψη, έμενε το ταξίδι της επιστροφής.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 12.7.1997, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από τα βουνά της Βολιβίας ως τη γη της Σάντα Κλάρα, ο Τσε ξαναγύρισε εκεί όπου η Επανάσταση έγινε ιστορία... όχι πια ως στρατιώτης, αλλά ως σύμβολο που επιστρέφει στο λαό του.

Κάθε μυστικό που αποκαλύπτεται αφήνει πίσω του μια σιωπή πιο δυνατή από τον θάνατο. Έπειτα από τριάντα χρόνια κρυφής ταφής, ο Τσε Γκεβάρα δεν επέστρεψε απλώς ως σώμα∙ επέστρεψε ως ζωντανή ιδέα, φλεγόμενη μνήμη ενός ονείρου που δεν πέθανε στη Βολιβία.

Από τον ανώνυμο λάκκο του Βαγεγκράντε ως τη Σάντα Κλάρα, το ταξίδι του ήταν μια πομπή από τη λήθη προς τη δικαίωση, μια επιστροφή όχι στη γη, αλλά στην καρδιά εκείνων που ακόμη πιστεύουν πως η επανάσταση δεν τελειώνει, μονάχα αλλάζει μορφή.

🟣 Η επιστροφή του Τσε Γκεβάρα στη Σάντα Κλάρα – η ανακάλυψη, η έρευνα και ο θρύλος.

(Το ποίημα με συμβολισμό και συγκίνηση λειτουργεί ως προοίμιο μνήμης και συναισθηματικό κάλεσμα. Θέτει το ύφος: ο Τσε ως σύμβολο αθανασίας, αντίστασης και φιλίας.)

Όταν ο Τσε επέ­στρε­ψε για πάντα στην Σάντα Κλάρα:

22 χρό­νια από την ανα­κά­λυ­ψη του μυ­στι­κού της Βο­λι­βί­ας

«…κι αν σ’ έκα­ψαν, κι αν σ’ έχω­σαν

βαθιά κάτω απ’ το χώμα,

κι αν έκρυ­ψαν τη στά­χτη σου

σε κοι­μη­τή­ρια, σε δάση και τυρ­φώ­νες,

δε θα μας εμπο­δί­σουν να σε βρού­με,

Τσε Κο­μα­ντά­ντε, φίλε.» Νι­κο­λάς Γκι­γιέν*.

🟣 Η Επιστροφή στη Σάντα Κλάρα – Ιούλιος 1997

(Το χρονικό της επιστροφής και το συγκινησιακό φορτίο του γεγονότος. Περιγράφεται η ιστορική πτήση, η τελετή υποδοχής στην Αβάνα, η παρουσία του Φιντέλ και των στρατιωτικών αγημάτων. Εδώ τίθεται το ιστορικό πλαίσιο: η Κούβα ξαναβρίσκει τον Τσε.)

Ήταν 12 Ιούλη 1997 όταν ένα, -ει­δι­κά ναυ­λω­μέ­νο από την κυ­βέρ­νη­ση- αε­ρο­σκά­φος των κουβα­νι­κών αε­ρο­γραμ­μών προ­σγειώ­νο­νταν στο αε­ρο­δρό­μιο Χοσέ Μαρτί της Αβά­νας. Δεν επρόκει­το για μια συ­νη­θι­σμέ­νη προ­γραμ­μα­τι­σμέ­νη πτήση, από αυτές που με­τα­φέ­ρουν επιβάτες η εμπο­ρεύ­μα­τα. Ήταν μια άφιξη ιστο­ρι­κής ση­μα­σί­ας, κάτι που ήταν ολο­φά­νε­ρο από τις προ­ε­τοι­μα­σί­ες που είχαν γίνει στο αε­ρο­δρό­μιο, με την πα­ρου­σία στρα­τιω­τι­κών αγημάτων και κυ­βερ­νη­τι­κών αξιω­μα­τού­χων συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του ίδιου του Φι­ντέλ. Έτσι, με λιτή επι­ση­μό­τη­τα, συ­γκί­νη­ση και σε­βα­σμό, η Κούβα υπο­δέ­χο­νταν, 30 χρό­νια μετά τη δο­λο­φο­νία του, την σωρό του Κο­μα­ντά­ντε Ερ­νέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα, καθώς και άλλων τεσ­σά­ρων συντρόφων του.

🟣 Η Έρευνα και το Μυστικό της Βολιβίας

(Η αποκάλυψη του μυστηρίου. Παρουσιάζεται η επιστημονική αποστολή, ο ρόλος του κουβανού επιστήμονα Χόρχε Γκονζάλες Πέρεζ, οι δυσκολίες της έρευνας και η κρίσιμη μαρτυρία του στρατηγού Μάριο Σαλίνας Βάργκας. Ανασυνθέτει την πορεία προς την αλήθεια και την αποκάλυψη της θέσης του τάφου. Εδώ κορυφώνεται η ένταση του ντοκιμαντερίστικου στοιχείου.)

Λίγες ημέ­ρες πριν, στις 28 Ιούνη, μια διε­θνής ομάδα ει­δι­κών επι­στη­μό­νων με επι­κε­φα­λής τον κου­βα­νό Δρ. Χόρχε Γκον­ζά­λες Πέρεζ είχε εντο­πί­σει στο Βα­λε­γκρά­ντε -ένα μικρό χωριό της βολι­βια­νής επαρ­χί­ας- το μα­ζι­κό τάφο που βρί­σκο­νταν θαμ­μέ­νη η σωρός του Τσε και άλλων έξι ανταρ­τών. Αν και οι προ­σπά­θειες για την ανεύρεση του ση­μεί­ου που είχε ταφεί ο θρυλικός Κομα­ντά­ντε είχαν ξε­κι­νή­σει δε­κα­ε­τί­ες πριν, μέχρι το Νο­έμ­βρη του 1995 δεν υπήρχε καμιά ουσια­στι­κή και αξιό­πι­στη πλη­ρο­φο­ρία που θα μπο­ρού­σε να οδη­γή­σει τις έρευνες.

🟣 5. Η Μαρτυρία του Τζον Λι Άντερσον και το Ντοκουμέντο
(Αναλύεται η μαρτυρία του Άντερσον και η δημοσιογραφική τεκμηρίωση. Εξηγείται πώς ο ρεπόρτερ αποκάλυψε τη μαζική ταφή, τις ηχογραφήσεις και την πολιτική αναταραχή που ακολούθησε. Αναδεικνύει τον ρόλο του Τύπου και της μαρτυρίας στην ιστορική δικαίωση του Τσε.)

Η πλη­ρο­φο­ρία-κλει­δί δό­θη­κε από τον από­στρα­το στρα­τη­γό Μάριο Σα­λί­νας Βάρ­γκας, αξιωματι­κό του βολιβιανού στρατού που το 1967 ηγού­νταν δυνάμεων που έστησαν ενέδρα την αντάρ­τι­κη ομάδα του Τσε, στο δη­μο­σιο­γρά­φο Τζον Λι Άντερ­σον των New York Times. Ο ίδιος ο Άντερ­σον πε­ρι­γρά­φει τα γε­γο­νό­τα εκεί­νων των ημε­ρών στο βι­βλίο-βιογραφία του Τσε υπό τον τίτλο “Che: A Rev­o­lu­tion­ary Life” (Grove Press, New York):

«Ένα πρωί το Νο­έμ­βρη του 1995, ευ­ρι­σκό­με­νος στη Βο­λι­βία προ­κει­μέ­νου να πάρω συνέντευξη από οποιον­δή­πο­τε θα μπο­ρού­σα να βρω που είχε σχέση με τη δρα­στη­ριό­τη­τα του Τσε στην πε­ριο­χή, πήγα στην Σάντα Κρουζ να δω τον Μάριο Σα­λί­νας Βάρ­γκας, έναν απόστρα­το στρα­τη­γό γύρω στα 50. Ως νε­α­ρός αξιω­μα­τι­κός το 1967, ο Βάρ­γκας έγινε διάσημος καθώς ηγή­θη­κε ενέ­δρας που ο στρα­τός έστη­σε στον πο­τα­μό Μα­σι­κού­ρι εξολοθρεοντας την 2η φάλαγ­γα των αντάρ­τι­κων δυ­νά­με­ων του Τσε. Η Γερμανίδα συντρόφισ­σα του Τσε, η Τάνια, καθώς και οκτώ άλλοι μα­χη­τές σκο­τώ­θη­καν».

Ο Βάρ­γκας εξι­στό­ρη­σε ανα­λυ­τι­κά στον Άντερ­σον τι ακο­λού­θη­σε της σύλ­λη­ψης του Τσε, βάζοντας τον αμε­ρι­κα­νό δη­μο­σιο­γρά­φο στον πει­ρα­σμό να τον ρω­τή­σει τι απέ­γι­νε το σώμα του Κομα­ντά­ντε.

Γρά­φει σχε­τι­κά ο Άντερ­σον:

«Η ευ­θύ­τη­τα του Βάρ­γκας με ώθησε να τον ρωτήσω για το σώμα του Τσε, παρ’ ότι δεν περίμενα μια ει­λι­κρι­νή απά­ντη­ση. Έμει­να έκπληκτος όταν μου απά­ντη­σε πως ήθελε να ξεδιαλύ­νει το πα­ρελ­θόν. Είπε πως μετά τη δολο­φο­νία του Τσε, τα χέρια του ακρω­τη­ριά­στη­καν. Πάρ­θη­καν δα­χτυ­λι­κά απο­τυ­πώ­μα­τα ώστε να υπάρ­χει από­δει­ξη της ταυ­τό­τη­τας του σώ­μα­τος και τα χέρια το­πο­θε­τή­θη­καν σε φορ­μαλ­δε­ΰ­δη. Το βράδυ, μια ομάδα αξιω­μα­τι­κών στην οποία με­τεί­χε ο Βάρ­γκας, πέ­τα­ξαν τα σώ­μα­τα του Τσε και ορι­σμέ­νων άλλων συ­ντρό­φων του σε έναν ομα­δι­κό τάφο».

Φω­το­γρα­φία από τις ανα­σκα­φές στην πε­ριο­χή του Βα­λε­γκρά­ντε, 1997.

Όταν δη­μο­σιεύ­θη­κε η συ­νέ­ντευ­ξη του Σα­λί­νας Βάρ­γκας, με την ση­μα­ντι­κή αυτή απο­κά­λυ­ψη στους New York Times, οι εξε­λί­ξεις στη Βο­λι­βία πήραν δρα­μα­τι­κή τροπή. Ο πρό­ε­δρος της χώρας Γκον­σά­λο Σάν­τσες ντε Λο­ζά­δα δή­λω­σε ότι ο Άντερ­σον είχε επι­νο­ή­σει την όλη ιστο­ρία παίρ­νο­ντας συ­νέ­ντευ­ξη από έναν... πιω­μέ­νο Βάρ­γκας. Την ίδια στιγ­μή, ο Βάρ­γκας κρύ­φτη­κε σε άγνω­στη το­πο­θε­σία και σε ανα­κοί­νω­ση του αρ­νή­θη­κε ότι είπε το πα­ρα­μι­κρό. Ωστό­σο, τόσο ο πρό­ε­δρος Σάν­τσες ντε Λο­ζά­δα όσο και ο στρα­τη­γός, αγνο­ού­σαν ότι ο Άντερ­σον είχε ηχογραφή­σει την συ­νέ­ντευ­ξη. Η απο­κά­λυ­ψη της ύπαρ­ξης ηχο­γρα­φη­μέ­νου ντο­κου­μέ­ντου οδήγη­σε το μεν Βάρ­γκας να πα­ρα­δε­χθεί δη­μό­σια τα όσα είπε στον Άντερ­σον και το δε βολιβιανό πρόεδρο να δώσει εντο­λή για τον σχη­μα­τι­σμό επι­τρο­πής έρευ­νας για τον εντο­πι­σμό των σωρών.

Η απο­κά­λυ­ψη του Βάρ­γκας για το τι απέ­γι­νε η σωρός του Τσε διεύ­ψευ­σε μια σειρά από θεωρί­ες που έβλε­παν κατά και­ρούς το φως της δη­μο­σιό­τη­τας και οι οποί­ες αποπροσανατόλιζαν τις όποιες έρευ­νες: μια πλη­ρο­φο­ρία έλεγε ότι το σώμα του Γκε­βά­ρα είχε απο­τε­φρω­θεί και οι στάχτες είχαν σκορ­πι­στεί από ελι­κό­πτε­ρο στη ζού­γκλα, μια άλλη ότι η σωρός είχε μεταφερθεί από αμε­ρι­κα­νούς μυ­στι­κούς πρά­κτο­ρες στα κε­ντρι­κά γρα­φεία της CIA στη Βιρτζί­νια, ή, όπως ση­μεί­ω­ναν άλλα δη­μο­σί­ευ­μα­τα σε αμε­ρι­κα­νι­κή βάση στον Παναμά. Τί­πο­τε από αυτά βε­βαί­ως δεν ίσχυε. Η δε κου­βα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση, απο­φα­σι­σμέ­νη να φτάσει τις έρευνες μέχρι το τέλος, συ­νέ­στη­σε επι­τρο­πή που επι­βα­ρύ­νο­νταν με το έργο της ανακάλυψης, ταυτοποίησης και επανα­πα­τρι­σμού της σωρού του Τσε. Επι­κε­φα­λείς της επιτρο­πής αυτής ήταν οι Ραούλ Κά­στρο και Ρα­μί­ρο Βαλ­ντές.

🟣 6. Η Ανασκαφή στο Βαλεγκράντε – Ιούνιος 1997
(Ανασύνθεση των γεγονότων της ανασκαφής. Η ομάδα ερευνητών, η αποπροσανατολιστική παρουσία του Φέλιξ Ροντρίγκεζ, η πληροφορία της χήρας του συνταγματάρχη Σέλιχ και η τελική ανακάλυψη. Κλιμάκωση και κορύφωση. Το σημείο όπου η ιστορία συναντά την αλήθεια... «τον βρήκαμε».)

Οι έρευ­νες που ξε­κί­νη­σαν στις αρχές του 1996 στην πε­ριο­χή του Βα­λε­γκρά­ντε δεν έδω­σαν αμέ­σως απο­τέ­λε­σμα, καθώς δεν ήταν γνω­στό το ακρι­βές ση­μείο που είχαν ταφεί τα σώ­μα­τα του Τσε και των συ­ντρό­φων του. Τις ανα­σκα­φές επι­χεί­ρη­σε να απο­προ­σα­να­το­λί­σει ο γνωστός κου­βα­νός πρά­κτο­ρας της CIA– ο οποί­ος είχε ανα­μει­χθεί στην σύλ­λη­ψη και δολοφονία του Τσε Φέλιξ Ρο­ντρί­γκες. Σύμ­φω­να με τη «Γκράν­μα», ο Ρο­ντρί­γκες τα­ξί­δε­ψε μέχρι το ση­μείο των ανασκα­φών και υπέ­δει­ξε στους ερευ­νη­τές ότι θα έπρε­πε να ψά­ξουν προς την αντί­θε­τη κατεύθυν­ση από εκεί­νη που είχαν ξε­κι­νή­σει.

Ση­μα­ντι­κές πλη­ρο­φο­ρί­ες που οδή­γη­σαν τις ανα­σκα­φές στην σωστή πε­ριο­χή έδωσε στον Άντερ­σον η χήρα ενός πρώην αξιω­μα­τι­κού του βο­λι­βια­νού στρα­τού, του συ­νταγ­μα­τάρ­χη Αντρές Σέλιχ. Κά­ποιες πα­λιές σημειώσεις του Σέλιχ επι­βε­βαί­ω­ναν την εκ­δο­χή του Βάρ­γκας για την ύπαρ­ξη ενός μα­ζι­κού τάφου στα πέριξ ενός πρό­χει­ρου, χω­μα­τέ­νιου αε­ρο­δια­δρό­μου λίγο έξω από το Βα­λε­γκρά­ντε. Ήταν πλέον θέμα χρό­νου η ομάδα των επι­στη­μό­νων που εργάζονταν στις ανα­σκα­φές να φτά­σουν σε μια ση­μα­ντι­κή ανα­κά­λυ­ψη. Αυτή ήρθε στις 9 το πρωί της 28 Ιούνη 1997.

Δι­η­γεί­ται σχε­τι­κά ο Άντερ­σον:

«Βρι­σκό­μουν στο Μαϊ­ά­μι όταν μου τη­λε­φώ­νη­σε ο Αλε­χά­ντρο (επι­κε­φα­λής των αρ­γε­ντί­νων επι­στη­μό­νων). Με μια ήρεμη φωνή, που πρό­δι­δε όμως ενθουσια­σμό, μου είπε: «Τον βρή­κα­με. Έλα». Πήγα στην Σάντα Κρουζ και από κεί οδι­κώς για το Βα­λε­γκρά­ντε. Τί­πο­τα δεν είχε ακόμη δη­μο­σιευ­θεί στον Τύπο, αλλά είχαν ξε­κι­νή­σει να διαδίδο­νται οι πρώ­τες φήμες. Οι σωροί είχαν βρε­θεί από μια ομάδα κου­βα­νών και βο­λι­βια­νών ει­δι­κών ερευ­νη­τών. Δίπλα στον αε­ρο­διά­δρο­μο, πέντε σχε­δόν μέτρα από τις τε­λευ­ταί­ες εκσκαφές που είχαν αρ­χί­σει το Νο­έμ­βρη του ’95, βρι­σκό­ταν ένα νέο ση­μείο. Η πε­ριο­χή είχε απο­κλει­στεί και βο­λι­βια­νοί στρα­τιώ­τες έλεγ­χαν όποιον πλη­σί­α­ζε. Ο τάφος είχε πε­ρί­που 2 μέτρα βάθος».

🟣 Η Ταυτοποίηση του Σκελετού – Η Επιστημονική Απόδειξη
(Η επιστημονική επιβεβαίωση. Το κομμένο χέρι, τα ευρήματα μέσα στο χιτώνιο, ο καπνός της πίπας, η ιατροδικαστική απόδειξη ταυτότητας. Η απόδειξη της ιστορικής αλήθειας· το σώμα του Τσε αναγνωρίζεται και η θυσία παίρνει σάρκα.)

Στον μα­ζι­κό τάφο είχαν βρε­θεί 7 αν­θρώ­πι­νοι σκε­λε­τοί. Ένας όμως ξε­χώ­ρι­ζε καθώς ήταν καλυμ­μέ­νος με στρα­τιω­τι­κό χι­τώ­νιο. Αυτό που έκανε τους επι­στή­μο­νες να βε­βαιω­θούν ότι είχαν βρει την- επί 30 χρό­νια αγνο­ού­με­νη- σωρό του Τσε, ήταν ότι από τον αν­θρώ­πι­νο σκελετό έλει­παν τα χέρια. «Το χέρι είχε κοπεί στο ύψος του καρ­πού, ενώ το κόκ­κα­λο έμοιαζε να είχε αφαι­ρε­θεί με χει­ρουρ­γι­κή ακρί­βεια» γρά­φει ο Άντερ­σον. Μέσα στο στρατιωτι­κό χιτώ­νιο βρέ­θη­καν ίχνη από καπνό πίπας που συ­νή­θι­ζε να κα­πνί­ζει ο Γκε­βά­ρα, ενώ έγινε και ταυτοποίη­ση των οδο­ντι­κών χα­ρα­κτη­ρι­στι­κών.

🟣 Η Ανθρώπινη Πλευρά των Επιστημόνων
(Οι μαρτυρίες και η ψυχολογική φόρτιση των ερευνητών. Ο Δρ. Πέρες μιλά για τη συγκίνηση, την αγρύπνια, τον φόβο και το καθήκον. Προσδίδει ανθρωπιά, αποκαλύπτει τη συναισθηματική πλευρά πίσω από την επιστημονική ανακάλυψη.)

Για τους κου­βα­νούς επι­στή­μο­νες που συμ­με­τεί­χαν στις έρευ­νες, ο εντο­πι­σμός και η ταυτοποίη­ση της σωρού του ηρω­ϊ­κού Κο­μα­ντά­ντε ήταν πηγή εν­θου­σια­σμού αλλά ταυτόχρονα και έντονου στρες, δε­δο­μέ­νης της ιστο­ρι­κής απο­στο­λής που είχαν ανα­λά­βει. «Ήταν πολύ έντονες μέρες, με με­γά­λη έντα­ση» ση­μειώ­νει ο Δρ. Χόρχε Γκον­ζά­λες Πέρες και προ­σθέ­τει:

«Δεν εγκα­τα­λεί­ψα­με κα­θό­λου το ση­μείο, ούτε το για­πω­νέ­ζι­κο νο­σο­κο­μείο (σ.σ. στη Σάντα Κρούζ) όπου με­τα­φέρ­θη­καν τα οστά μετά την εκτα­φή προ­κει­μέ­νου να ταυτοποιη­θούν. Μπορώ να σας δια­βε­βαιώ­σω ότι κα­νέ­νας μας δεν κοι­μή­θη­κε, για να βρι­σκό­μα­στε συνέ­χεια σε επαφή με το χώρο που ήταν οι σωροί, ώστε να μην συμ­βεί τί­πο­τε».

🟣 Ο Επαναπατρισμός στην Αβάνα – Ιούλιος 1997
(Το ιστορικό ταξίδι της επιστροφής. Περιγραφή του τελετουργικού, των πομπών, της λαϊκής συμμετοχής και του στρατιωτικού σεβασμού. Αποδίδει το μεγαλείο και τη συγκίνηση της εθνικής τιμής· η Κούβα ξαναπαίρνει τον Τσε στα χέρια της.)

Ο επαναπατρι­σμός της σωρού του Τσε και των έξι συ­ντρό­φων του απο­τε­λού­σε για την Κούβα ζή­τη­μα αξιοπρέπειας, ώστε να απο­δο­θούν- έστω και μετά θά­να­τον- όλες οι απα­ραί­τη­τες εκείνες τιμές στον κο­ρυ­φαίο κομμουνι­στή αντάρ­τη και γνή­σιο τέκνο της κου­βα­νι­κής επανάστασης.

Αβάνα, 1997- Κου­βα­νοί αξιω­μα­τι­κοί με­τα­φέ­ρουν το φέ­ρε­τρο με τα οστά του Τσε.

Αυ­το­κι­νη­το­πο­μπή με­τα­φέ­ρει τις σω­ρούς του Τσε

και των συ­ντρό­φων του στην Σάντα Κλάρα.

🟣 Η Σάντα Κλάρα και το Μαυσωλείο – Οκτώβριος 1997
(Ο τελικός προορισμός. Το μαυσωλείο, το άγαλμα, η τελετή ενταφιασμού, η συμβολική σημασία της Σάντα Κλάρα για την Επανάσταση. Αναπαύεται ο θρύλος στο έδαφος της Επανάστασης. Η εικόνα του Τσε περνά στην αιωνιότητα.)

Στις 17 Οκτώβρη 1997 ξημέρωνε για τον κουβανικό λαό μια ιστορική ημέρα. Με κάθε επισημότητα και παλλαϊκή συμμετοχή, οι σωροί του Κομαντάντε Ερνέστο Γκεβάρα και άλλων έξι συντρόφων του θα ενταφιάζονταν στο ειδικά χτισμένο Μαυσωλείο που είχε χτιστεί τη δεκαετία του ’80 στην πόλη της Σάντα Κλάρα.

Στην είσοδο του Μαυσωλείου, εντυπωσιακό και περήφανο, δεσπόζει το περίπου 7 μέτρων μπρούτζινο άγαλμα του επαναστάτη Τσε με το τουφέκι στο χέρι.

Μαυσωλείο Τσε Γκεβάρα (Che Guevara Mausoleum) Στην είσοδο 

του Μαυσωλείου, εντυπωσιακό και περήφανο, δεσπόζει το  περίπου 

7 μέτρων μπρούτζινο άγαλμα του επαναστάτη Τσε με το τουφέκι στο χέρι.

🟣 Ο Λόγος του Φιντέλ Κάστρο και το Ιστορικό Συμπέρασμα
(Η κορύφωση και το ιδεολογικό αποτύπωμα. Ο Φιντέλ Κάστρο απευθύνεται στον Τσε· λόγος ευγνωμοσύνης, συνέχειας και επαναστατικής πίστης. Από την απώλεια στην αιώνια παρουσία. Ο Τσε γίνεται παγκόσμιο σύμβολο δικαιοσύνης και ελπίδας.)

Η Σάντα Κλάρα, η πόλη-ορόσημο για την επιτυχή έκβαση της Επανάστασης, στην οποία ο Τσε έδωσε μια απ’ τις πλέον σημαντικές του μάχες οδηγώντας τις αντάρτικες δυνάμεις το 1959 σε θριαμβευτική νίκη, υποδέχονταν και πάλι τον θρυλικό Κομαντάντε. Έπειτα από εβδομάδες λαϊκού προσκυνήματος στην Αβάνα και επτά ημέρες επίσημου πένθους, επτά μικρά ξύλινα φέρετρα με τα λείψανα των ανταρτών έφταναν πάνω σε στρατιωτικά αγήματα μπροστά από το χώρο του Μαυσωλείου.

«Ο Τσε πολεμά και κερδίζει περισσότερες μάχες από ποτέ», σημείωσε στην ομιλία του ενώπιον εκατοντάδων χιλιάδων κουβανών, ο Φιντέλ Κάστρο. 

«Ευχαριστούμε, Τσε, για την ιστορία, τη ζωή και το παράδειγμα σου. Ευχαριστούμε που έρχεσαι να μας δώσεις δύναμη στο δύσκολο αγώνα που δίνουμε σήμερα προκειμένου να διατηρήσουμε τις ιδέες για τις οποίες εσύ πολέμησες τόσο σκληρά».

📽️ Βίντεο – Άφιξη και Ενταφιασμός του Τσε (1997) Ήταν 30 χρόνια και 8 ημέρες μετά τη δολοφονία του Τσε στη Βολιβία.

Το βίντεο αποτελεί συγκλονιστικό τεκμήριο της επαναστατικής μνήμης και της εθνικής συγκίνησης του κουβανικού λαού. Από την κουβανική τηλεόραση που καταγράφει την ιστορική υποδοχή της σωρού του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και των έξι συντρόφων του στην Κούβα, στις 12 Ιουλίου 1997, και την τελετή ενταφιασμού στη Σάντα Κλάρα στις 17 Οκτωβρίου 1997.

Στο πρώτο μέρος προβάλλεται η άφιξη της πτήσης της Cubana de Aviación από τη Βολιβία και η επίσημη τελετή στο αεροδρόμιο της Αβάνας.

Στο δεύτερο μέρος του βίντεο είναι η μεγαλειώδης τελετή στο Μαυσωλείο της Σάντα Κλάρα, στις 17 Οκτώβρη 1997 και η εναπόθεση των λειψάνων, παρουσία εκατοντάδων χιλιάδων κουβανών και της πολιτικής & στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας.

Στην τελετή ο Κομαντάντε Φιντέλ Κάστρο εκφώνησε τον ιστορικό λόγο του, ακριβώς τριάντα χρόνια και οκτώ ημέρες μετά τη δολοφονία του Τσε στη Βολιβία.

🟣 Ο Τσε και η αιώνια επιστροφή της ελευθερίας

Η μορφή του Τσε Γκεβάρα παραμένει ανοιχτή πληγή και φλόγα στον παγκόσμιο χάρτη. Δεν είναι πια απλώς ένα πρόσωπο της Ιστορίας∙ είναι μια ηθική σταθερά που μετρά τη στάση μας απέναντι στην εξουσία.

Όσο η ανθρωπότητα υποτάσσεται σε νέες αυτοκρατορίες – οικονομικές, στρατιωτικές ή επικοινωνιακές – ο Τσε επιστρέφει για να θυμίζει πως η ελευθερία δεν χαρίζεται, αλλά κατακτάται.

Ο θάνατός του στη Βολιβία, με την υπογραφή της CIA και τη συνενοχή της τοπικής εξουσίας, δεν ήταν απλώς μια εκτέλεση· ήταν ένα σύμβολο παγκόσμιας σύγκρουσης. Από τη μια πλευρά, οι αυτοκρατορίες που οικοδομούν την τάξη τους πάνω στην εκμετάλλευση∙ από την άλλη, οι λαοί που παλεύουν για το δικαίωμα να αναπνέουν ελεύθερα.

Η ταφή του Τσε, μυστική και ταπεινωτική, έγινε το ίδιο το μέτρο της μικρότητας εκείνων που φοβήθηκαν τη μνήμη του. Όμως η μνήμη δεν θάβεται... αναπνέει μέσα στους αγώνες που συνεχίζονται.

Στη σημερινή εποχή των ψηφιακών αυτοκρατοριών και των νέων μορφών αποικιοκρατίας, το βλέμμα του Τσε μας προκαλεί ακόμη:

να σταθούμε απέναντι στην αδικία, να μην υποκύψουμε στη βολική ουδετερότητα, να θυμηθούμε πως κάθε άνθρωπος που αγωνίζεται είναι φορέας μιας παγκόσμιας ευθύνης.
Η επανάσταση δεν είναι πια αντάρτικο στα βουνά, αλλά αντίσταση συνείδησης σε έναν κόσμο που τείνει να ξεχάσει τον άνθρωπο.

Ο Τσε δεν ανήκει στη λατρεία ούτε στη ρητορική της επανάστασης.
Ανήκει σε όσους εξακολουθούν να πιστεύουν
ότι η αξιοπρέπεια είναι πολιτική πράξη.
Κι έτσι, κάθε φορά που η εξουσία ζητά υποταγή,
η σκιά του επιστρέφει από τα βουνά της Βολιβίας και ψιθυρίζει:
Hasta la victoria siempre.

🕊️ Κι ίσως τελικά ο Τσε να μην έπεσε ποτέ.
Ίσως απλώς να στάθηκε λίγο πιο ψηλά
απ’ ό,τι αντέχει ο κόσμος να βλέπει,
εκεί όπου η επανάσταση γίνεται ψίθυρος
και η ψυχή βρίσκει ξανά το θάρρος να ελπίζει.

...για όσους δεν σταμάτησαν ποτέ να πιστεύουν στο φως της δικαιοσύνης.
Ο Τσε «επέστρεψε» πραγματικά μέσα από τα λόγια και τη μνήμη μας...

✨ Αστερόσκονη για τη μνήμη που δεν παύει να ανασαίνει,
και για κάθε ψυχή που ακόμη πιστεύει πως ο κόσμος μπορεί να αλλάξει.

✒️ Ανάλυση - σχολιασμοί: Σοφία Ντρέκου (Sophia Drekou)

Πηγές
• Απόσπασμα από το ποίημα του Νικολάς Γκιγιέν «Che Comandante, Amigo» (Τσε Κομαντάντε, Φίλε). Στα ελληνικά, το ποίημα περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Νικολάς Γκιγιέν: Αηδόνια και Μπαζούκας», σε μετάφραση Μπάμπη Ζαφειράτου, από τις εκδόσεις New Star.
• Όταν ο Τσε επέ­στρε­ψε για πάντα στην Σάντα Κλάρα - Από το Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα © Guevaristas.org
• Ιστορικό Αρχείο ΤΟ ΒΗΜΑ: Οι τελευταίες του στιγμές και το επτασφράγιστο μυστικό της ταφής του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα - tovima.gr
• Ομιλία Φιντέλ Κάστρο γιά τον Τσε στην Σάντα Κλάρα (17 Οκτωβρίου 1997) Η ομιλία εκφωνήθηκε από τον Πρόεδρο Φιντέλ Κάστρο κατά τη διάρκεια της επίσημης υποδοχής των λειψάνων του Τσε και των συντρόφων του στην πόλη της Σάντα Κλάρα, τον Οκτώβρη του 1997. Λίγες ημέρες πριν είχαν συμπληρωθεί 30 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε και των έξι ανταρτών στη Βολιβία. https://guevaristas.org/1967/10/09/fidel-speech-1997/

Περισσότερα Θέματα: Τσε Γκεβάρα, Φιντέλ Κάστρο

by Αέναη επΑνάσταση