Πλησιάζοντας τον θάνατο: Τα πέντε στάδια του πένθους της Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος (Video Elisabeth Kubler-Ross)


Πλησιάζοντας τον θάνατο: Τα πέντε στάδια του πένθους.
Βιβλιοπαρουσίαση και Διαδικτυακή συζήτηση (Βίντεο)

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
(Sophia Drekou, BSc in Psychology)


Διαδικτυακή συζήτηση με αφορμή το βιβλίο της Elisabeth Kübler-Ross, 
«Πλησιάζοντας τον θάνατο: Τα πέντε στάδια του πένθους».

Συγγραφέας Kübler - Ross, Elisabeth, 1926-2004. Μετάφραση Βαγγέλης Προβιάς. Σχεδιασμός εξωφύλλου Ευτυχία Λιάπη. Κυκλοφορία 2019. Σελίδες 448.

Πενήντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, το βιβλίο της Elisabeth Kübler-Ross κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες ψυχολογικές μελέτες του 20ού αιώνα, που επηρέασε βαθιά τους τομείς της ψυχικής υγείας και της έρευνας σχετικά με τον άνθρωπο. Εισήγαγε τη θεωρία για τα «πέντε στάδια του πένθους» που διατρέχει ο καταληκτικός ασθενής: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή.

Πόσο σημαντικό είναι να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας
ακόμα και σε δύσκολες συγκυρίες, όπως αυτή της απώλειας;

Η Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος (Kübler - Ross, Elisabeth, 1926-2004), συγγραφέας του best seller «On Death and Dying», μας εξηγεί πώς μέσα από τη διεργασία του πένθους μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε τη ζωή μας αποτελεσματικά και θετικά. Η Αμερικανοελβετίδα ψυχίατρος, όπως είναι πολύ γνωστό, εισήγαγε τη θεωρία για τα «πέντε στάδια του πένθους» που διατρέχει ο καταληκτικός ασθενής: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Μέσω συνεντεύξεων και συνομιλιών, η Kübler-Ross διερεύνησε πώς ο επικείμενος θάνατος επηρεάζει τον ασθενή, τους γιατρούς και το ιατρικό προσωπικό που βρίσκεται κοντά του, καθώς και το οικογενειακό του περιβάλλον, και διαμόρφωσε τη θεωρία της, η οποία παραμένει μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς στον χώρο της ψυχιατρικής.

Η έκδοση περιλαμβάνει εισαγωγικό σημείωμα του ψυχίατρου, παιδοψυχίατρου και ψυχαναλυτή Αθανάσιου Αλεξανδρίδη.

Στο βίντεο για το βιβλίο 19 Νοεμβρίου 2020 στις 20:15 οι εκδόσεις Ίκαρος και το Public μιλούν οι: • Αθανάσιος Αλεξανδρίδης, ψυχίατρος, παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής • Τασούλα Επτακοίλη, δημοσιογράφος, συγγραφέας • Βαγγέλης Προβιάς, μεταφραστής, συγγραφέας











Ένα βιβλίο που αν και non fiction, λειτουργεί, όπως και η καλή λογοτεχνία, σε πολλά επίπεδα, (ψυχικά, νοητικά, αλλά και αφηγηματικά), διαβάζεται σαν συλλογή διηγημάτων, και, κυρίως, σε αλλάζει, σε κάνει διαφορετικό άνθρωπο. Διδακτικό δίχως να είναι pedantic, στοχαστικό δίχως να είναι αφηρημένο και ασαφές, συγκινητικό δίχως να είναι προσποιητό, ουσιαστικό δίχως να είναι δύσκολο. Το «Πλησιάζοντας τον Θάνατο» είναι πλησίασμα στην αξία και στην ουσία της ζωής, στο σήμερα και στο τώρα, αλλά και στην διάρκειά της. Διαβάστε ένα απόσπασμα ΕΔΩ

H Elisabeth Kubler - Ross, M.D., άλλαξε ριζικά τον τρόπο που εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν το θάνατο και αυτούς που πεθαίνουν και έχει υπάρξει ένας από τους σημαντικότερους υποστηρικτές της κίνησης δημιουργίας ξενώνων για τους ανθρώπους που πεθαίνουν. Πριν από τριάντα πέντε χρόνια, στο βιβλίο της "On death and dying" -ένα από τα πενήντα πιο σημαντικά βιβλία του περασμένου αιώνα, σύμφωνα με το New York Public Library- διατύπωσε την παγκόσμια αποδεκτή πλέον θεωρία της για τα πέντε στάδια που περνούν όσοι πεθαίνουν: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή.
Έχει τιμηθεί με πάνω από είκοσι πέντε διδακτορικούς τίτλους. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα πέντε γλώσσες. Πέθανε από φυσικά αίτια το Σεπτέμβριο του 2004.


Μια απ’ τις σημαντικότερες ψυχολογικές μελέτες του 20ου αιώνα, που επηρέασε βαθειά τους τομείς της ψυχικής υγείας και της έρευνας και πενήντα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά το βιβλίο της Elisabeth Kubler-Ross.

Σε μια περίοδο που οι επαγγελματίες της υγείας μιλούσαν για τις σοβαρές ασθένειες με ευφημισμούς και ψιθύρους, εμφανίστηκε μια γιατρός που συζητούσε με ειλικρίνεια με τους ανθρώπους για την αρρώστια τους, κυρίως όμως άκουγε με μεγάλη προσοχή όσα της έλεγαν. Ο τρόπος με τον οποίο πέθαιναν οι άνθρωποι έγινε κάτι σημαντικό.

Μέσα απ’ τις συνεντεύξεις και τις συνομιλίες που είχε με τους ασθενείς, διερεύνησε πώς ο θάνατος επηρεάζει εκτός απ’ τον ίδιο, το οικογενειακό του περιβάλλον, τους γιατρούς και το ιατρικό προσωπικό που βρίσκεται κοντά του. Εισήγαγε τη θεωρία για τα στάδια της άρνησης, του θυμού, της διαπραγμάτευσης, της κατάθλιψης και της αποδοχής. Δηλαδή τις συναισθηματικές καταστάσεις που βίωναν οι σοβαρά ασθενείς, καθώς και τους μηχανισμούς προσαρμογής που χρησιμοποιούσαν για να κατανοήσουν αυτό που τους συνέβαινε.

Η θεωρία της Kubler-Ross -αν και έχει δεχθεί επικρίσεις- προκάλεσε μια επανάσταση για τη βελτίωση της φροντίδας στο τέλος της ζωής κυρίως όμως άλλαξε τη δομή των σχέσεων των ασθενών με τους γιατρούς και τους επαγγελματίες της υγείας.

Τα πέντε στάδια του πένθους ήταν ορόσημο και για έναν ακόμα λόγο. Οι ειδικοί στον τομέα της ψυχικής υγείας παρατήρησαν ότι οι άνθρωποι, κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποια απώλεια, μικρή ή μεγάλη, βιώνουμε αυτά τα πέντε στάδια. efthimiopoulou.com


Όταν ξέρεις ότι θα πεθάνεις

Τη θεωρία για τα πέντε στάδια του πένθους τη γνωρίζουμε λίγο-πολύ όλοι από τον Τύπο. Εμφανίζεται συχνά από τα πλέον σοβαρά άρθρα και ρεπορτάζ μέχρι τα πιο pop έντυπα.

Τη θεωρία αυτή τη διατύπωσε πριν από 50 χρόνια η Αμερικανοελβετίδα ψυχίατρος Elizabeth Kubler-Ross (Ελίζαμπεθ Κούμπλερ- Ρος) αλλάζοντας τις μέχρι τότε αντιλήψεις για τον τρόπο που πρέπει να προσεγγίζουμε τον ασθενή που πλησιάζει το θάνατο.

Είναι εντυπωσιακό πόσα κοινά έχει η συγκυρία της πρώτης δημοσίευσης του «Πλησιάζοντας τον θάνατο» με την πρώτη μετάφρασή του στα Ελληνικά από τον Βαγγέλη Προβιά για τις εκδόσεις «Ίκαρος», την ψυχαναλυτική σειρά του οποίου διευθύνει ο γνωστός ψυχίατρος και δημόσιος διανοούμενος Θάνος Αλεξανδρίδης.

Όταν η Kubler-Ross δημοσίευσε τη μελέτη της αυτή, οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε μια περίοδο «μέθης» που έδινε η ισχύ της χώρας, ο καλπασμός της ιατρικής επιστήμης και οι επιτυχίες στην ίαση των ασθενειών που διαδέχονταν η μία την άλλη. Σ' αυτό το περιβάλλον, ο ετοιμοθάνατος καρκινοπαθής ασθενής ήταν μια ιστορία αποτυχίας, κόντρα στο γενικό success story και «εξοβελίζονταν» σε θαλάμους στις γωνιές των νοσοκομείων όπου δεχόταν υπηρεσίες νοσηλείας από επαγγελματίες που απέστρεφαν αποστασιοποιημένοι το πρόσωπο από την πραγματικότητα του θανάτου του.

Τότε, πριν από 50 χρόνια κανείς δεν είχε σκεφθεί να ασχοληθεί με την ψυχολογική κατάσταση αυτών των ασθενών.

Προερχόμενη από τη «γηραιά ήπειρο», από τον «παλαιό κόσμο» της Κεντρικής Ευρώπης, κι αφού επισκέφθηκε και είδε προσεκτικά τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία, η Kubler-Ross έστρεψε την προσοχή της σε αυτούς ακριβώς τους ασθενείς που γνώριζαν ότι θα πεθάνουν.

Το έργο της όταν δημοσιεύθηκε έκανε απλώς πάταγο και έκτοτε θεωρείται κλασικό έργο της Ψυχιατρικής.

Σήμερα, 50 χρόνια μετά, στην Ελλάδα ο θάνατος, μας απασχολεί ως γεγονός που αφορά τους ζωντανούς που μένουν πίσω. Η ελληνική κοινωνία ακολουθεί την παγκόσμια τάση που αρνείται το γήρας και προσκολλάται στην ομορφιά της νιότης με κάθε δυνατό τρόπο. Ο θάνατος των άλλων γίνεται μια αφορμή να μιλήσουμε για τα δικά μας συναισθήματα, μια συμπεριφορά βέβαια που ενισχύουν τα social media.

To «Πλησιάζοντας τον θάνατο» μας καλεί να στρέψουμε το βλέμμα από τον εαυτό μας στον ίδιο το ετοιμοθάνατο ασθενή και μας διδάσκει ότι υπάρχει τρόπος να τον βοηθήσουμε να κάνει τα τελευταία βήματά του στη ζωή όχι μόνο με αξιοπρέπεια αλλά ως ζωντανός. Άλλωστε, είμαστε ζωντανοί μέχρι να έρθει η ώρα του θανάτου μας.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη: την ανάπτυξη της θεωρίας των πέντε σταδίων του πένθους, μια επιλογή από συνεντεύξεις που πήρε η συγγραφέας από ετοιμοθάνατους ασθενείς και μια αποτίμηση της ανταπόκρισης που είχε η θεωρία της στον κόσμο της υγείας.

Γραμμένο σε «καθομιλουμένη» και όχι ως ιατρικό σύγγραμμα, σε γλώσσα ρυθμική και προφορική που την αποδίδει σε ωραία Ελληνικά ο μεταφραστής Βαγγέλης Προβιάς (η γλωσσική ποιότητα των εκδόσεων «Ίκαρος» βέβαια είναι το «σήμα κατατεθέν» τους και μας έχουν μάθει να τη θεωρούμε αυτονόητη αλλά δεν είναι) επιτρέπει και στον τελευταίο αναγνώστη να το ρουφήξει χωρίς κανένα πρόβλημα.

Όποιος φαντάζεται ένα ανάγνωσμα «βαρύ» και «ψυχοπλακωτικό» πέφτει έξω. Το κείμενο δεν δημιουργεί κανένα απολύτως αρνητικό συναίσθημα. Υπάρχει βέβαια η αιδώς που προκαλεί και στην ίδια την ψυχίατρο το γεγονός του θανάτου αλλά ας μην φοβηθεί κανείς να το διαβάσει.

Το συγκλονιστικό κομμάτι είναι βέβαια αυτό με τις συνεντεύξεις που η συγγραφέας τις δημοσίευσε χωρίς καμία επιμέλεια, καταγράφοντας απλώς ολόκληρες τις συνομιλίες.

Διαβάζοντάς το υποχρεώθηκα να βγω για πρώτη φορά από τον καλά οχυρωμένο εαυτό μου και να δω με τα μάτια αυτών των ανθρώπων.

Η εμπειρία αυτή είναι συγκλονιστική και μόνο γι' αυτό αξίζει η ανάγνωση του βιβλίου. Τα πέντε στάδια του πένθους αφορούν και μια γκάμα από στιγμές του βίου και βέβαια μικρότερες απώλειες όπως ένας χωρισμός οπότε η ανάγνωσή του είναι πολλαπλώς επωφελής.

Elisabeth Kübler-Ross

Μοντέλο της Κιούμπλερ-Ρος


Η Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος (Elisabeth Kübler-Ross) στο δημοφιλέστερο έργο της «On Death and Dying» (ελλ. Αυτός που πεθαίνει), το 1969, περιέγραψε πέντε φάσεις, από τις οποίες περνάει ένας ασθενής τελικού σταδίου, έως ότου τελικά οδηγηθεί στο θάνατο. Το εν λόγω μοντέλο έγιναν ευρέως γνωστό ως τα Τα πέντε στάδια του πένθους και υιοθετήθηκε από τις κοινωνικές επιστήμες για τη διαχείριση των καταστάσεων πένθους, όχι μόνο του ετοιμοθάνατου αλλά και των οικείων προσώπων.

Τα στάδια του πένθους

Άρνηση: Στο στάδιο αυτό ο ασθενής δυσκολεύεται να αποδεχθεί τον επικείμενο θάνατο του και αποζητά μία ελπίδα από το γιατρό του. Στη φάση της άρνησης ο ασθενής συχνά χρησιμοποιεί φράσεις όπως «Αποκλείεται, δεν μπορεί να συμβαίνει σε εμένα!». Για τη ψυχαναλύτρια η άρνηση, έστω και μερική, χρησιμοποιείται από όλους τους αρρώστους και θεωρεί ότι είναι ένας υγιής τρόπος αναμέτρησης με την κατάσταση. Η απομόνωση που αναζητά ο ασθενής σε αυτό το στάδιο, είναι συνέπεια μία επερχόμενης συνειδητοποίησης της θνητότητας του.

Θυμός: Η οργή και ο θυμός είναι πιθανό να μετατίθενται προς πάσα κατεύθυνση, όπως το οικείο περιβάλλον του ασθενούς, τον ιατρό του, το Θεό ή ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό. Ο ασθενής διερωτάται «Γιατί σε εμένα;» έχοντας ξεπεράσει το στάδιο της άρνησης και συνειδητοποίηση την πάθηση του.

Διαπραγμάτευση: Κατά τη διαπραγμάτευση ή παράζεμα σύμφωνα με τη Kübler-Ross, ο ασθενής επιζητεί κάποιους είδους συμφωνία προκειμένου να αναβάλει το αναπόφευκτο. Οι περισσότερες διαπραγματεύσεις γίνονται με το Θεό αναζητώντας ανταλλάγματα για την καλή συμπεριφορά, όπως για παράδειγμα με την υπόσχεση «για μια ζωή αφιερωμένη στο Θεό» σε αντάλλαγμα της προέκταση της ζωής ή η αποφυγή του πόνου.

Κατάθλιψη: Η κατάθλιψη μπορεί να οφείλεται σε όλες τις απώλειες που βιώνει ο ασθενής στο άκουσμα της αρρώστιας του, όπως η απώλεια της δουλειάς του ή τα οικονομικά βάρη που μπορεί να επιφέρει στο κοντινό του περιβάλλον. Σύμφωνα με τη Kubler - Ross η κατάθλιψη διακρίνεται στην αντιδραστική θλίψη όπου ο ασθενής αναλογίζεται τα παραπάνω και την προπαρασκευαστική θλίψη, κατά την οποία προετοιμάζεται για το θάνατο του, για τις απώλειες που μέλλουν να συμβούν. Στο στάδιο της κατάθλιψης ο ασθενής θα πρέπει να παροτρύνεται να εκφράσει τα συναισθήματα του, καθώς με τον τρόπο αυτό διευκολύνει την κατάσταση της αποδοχής.

Αποδοχή: Στο τελικό στάδιο, της αποδοχής, ο ασθενής αισθάνεται πλέον άδειος από και είναι πιθανό να επιθυμεί να μείνει μόνος, να μην ενοχλείται από εξωτερικά προβλήματα. Σκέψεις όπως «ποιό είναι το νόημα πια» περνούν από το μυαλό του και τον κάνουν λιγότερο ομιλητικό και απόμακρο. 

Η διαπρεπής ψυχίατρος Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος
Η επιστήμονας που κατανόησε και απενοχοποίησε τον θάνατο

Dr. Elisabeth Kübler-Ross

Η Γυναίκα που αποφάσισε να συνοδεύσει τον ετοιμοθάνατο ασθενή στα τελευταία του στάδια, βοηθώντας τον να αποδεχτεί το οριστικό του τέλος, έμελλε να καθελκύσει στον ψυχολογικό στίβο ένα μοντέλο για τη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων του πένθους, αλλάζοντας δραστικά το τρόπο που έβλεπε τόσο η επιστημονική κοινότητα όσο και η κοινωνία τον θάνατο.

Ο άνθρωπος που πεθαίνει πενθεί για τη ζωή του, προσπαθώντας να κρατηθεί με νύχια και με δόντια απ’ ό,τι μπορεί να βρει, αγωνιώντας και αγκομαχώντας. Η Κιούμπλερ-Ρος έβαλε σκοπό να το αλλάξει αυτό, ανακουφίζοντας την υπαρξιακή αγωνία και φέρνοντας τον ασθενή σε κατάσταση αποδοχής.

Το μνημειώδες βιβλίο της του 1969 «On Death and Dying» θα δονούσε συθέμελα τα οικοδομήματα της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας, ρίχνοντας το βάρος σε έναν τομέα που φαινόταν να έχει αγνοηθεί καθοριστικά: την πορεία μέχρι τον θάνατο.

Το περίφημο μοντέλο της των 5 σταδίων από τα οποία διέρχεται ο ψυχισμός του ετοιμοθάνατου (άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη, αποδοχή) θα γινόταν έκτοτε σταθερή αναφορά των επαγγελματιών της Υγείας στην προσπάθειά τους να να προσεγγίσουν το πένθος, τη θλίψη, την απώλεια, την τραγωδία και την τραυματική εμπειρία.

Ο θάνατος δεν θα ήταν ποτέ πια ο ίδιος...

Πρώτα χρόνια

Dr. Elisabeth Kübler-Ross

Η Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ γεννιέται στις 8 Ιουλίου 1926 στη Ζυρίχη της Ελβετίας ως τρίδυμη. Λίγο έλειψε να χαθεί στη γέννα, καθώς το μωρό ζύγιζε μόλις 1 κιλό, οι προσπάθειες των γιατρών ωστόσο θα την κρατούσαν στη ζωή.

Η Ελίζαμπεθ ανακάλυψε την κλίση της στην ιατρική από μικρή ηλικία, συνάντησε ωστόσο τη σθεναρή αντίσταση του πατέρα της στην απόφασή της να γίνει γιατρός. Σε ηλικία 16 ετών, ο πατέρας τής δίνει τελεσίγραφο: ή θα εργαζόταν ως γραμματέας στην οικογενειακή επιχείρηση ή θα γινόταν μαία.


Αψηφώντας τις οικογενειακές επιταγές, η έφηβη Ελίζαμπεθ εγκαταλείπει το σπίτι της και περιπλανιέται, κάνοντας μια σειρά από δουλειές του ποδαριού για να επιβιώσει. Είναι βέβαια και τα ζοφερά χρόνια του Β’ Παγκοσμίου, με την ίδια να προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες της σε νοσοκομεία και προσφυγικούς καταυλισμούς. Μετά τον πόλεμο, βρίσκεται και πάλι εθελοντικά σε κοινότητες που μαστίστηκαν από τις εχθροπραξίες, βοηθώντας όπως μπορούσε τους πληγέντες.

Σε επίσκεψή της μάλιστα στο πολωνικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαϊντάνεκ, επηρεάζεται από την εικόνα των εκατοντάδων πεταλούδων που είχαν σκαλίσει οι όμηροι στους τοίχους. Τα στερνά αυτά έργα τέχνης των μελλοθάνατων εγγράφονται στη μνήμη της και επηρεάζουν τη σκέψη της για τη ζωή και τον θάνατο.

Σπουδές ιατρικής


Το 1951, αποφασισμένη να ακολουθήσει την κλίση της, επιστρέφει στη Ζυρίχη και γράφεται στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου της πόλης. Στα φοιτητικά έδρανα γνωρίζει τον Αμερικανό Εμάνιουελ Ρόμπερτ Ρος, επίσης σπουδαστή ιατρικής, με τον οποίο ερωτεύονται παράφορα.


Το ειδύλλιο καταλήγει σε γάμο το 1958, τον επόμενο χρόνο της αποφοίτησής τους, με το ζευγάρι να αποφασίζει τελικά να εγκατασταθεί στην Αμερική. Φτάνοντας στη Νέα Υόρκη, γίνονται αμφότεροι δεκτοί στο κοινοτικό νοσοκομείο του Γκλεν Κόουβ. Η Ελίζαμπεθ αποφασίζει κατόπιν να πάρει ειδικότητα στην ψυχιατρική και γίνεται τελικά ψυχίατρος στο πολιτειακό νοσοκομείο του Μανχάταν.

Συμβολή στην ψυχολογία

Elisabeth-Kübler-Ross

Το 1962, η Κιούμπλερ-Ρος και ο άντρας της μετακομίζουν στο Ντένβερ για να διδάξει η Ελίζαμπεθ στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κολοράντο. Η ψυχολογική στήριξη των ετοιμοθάνατων ασθενών την έχει απασχολήσει ήδη από νεαρή ηλικία, με την ίδια να ενοχλείται όταν διαπιστώνει ότι στο πρόγραμμα σπουδών της ιατρικής σχολής απουσιάζει εκκωφαντικά οποιοδήποτε μάθημα ή έστω αναφορά στον θάνατο.

Αντικαθιστώντας μάλιστα συνάδελφο καθηγητή, η Κιούμπλερ-Ρος φέρνει στην τάξη ένα 16χρονο κορίτσι που πέθαινε από λευχαιμία, ζητώντας από τους φοιτητές να τη ρωτήσουν ό,τι θέλουν. Οι σπουδαστές περιορίστηκαν φυσικά σε ερωτήσεις για τη σωματική της κατάσταση και την εξέλιξη της νόσου, παραλείποντας εντελώς τον παράγοντα «άνθρωπος».

Ταραγμένη η κοπέλα, ξεσπά σε κλάματα και αρχίζει να μιλά για τα θέματα που την απασχολούσαν, όπως το γεγονός ότι δεν θα έφτανε ποτέ στην ενηλικίωση ή θα έχανε τον σχολικό χορό της αποφοίτησης κ.λπ. Η Κιούμπλερ-Ρος συνειδητοποίησε ότι η απουσία στην ιατρική εκπαίδευση ακαδημαϊκών θεμάτων που άπτονται του θανάτου ήταν εγκληματική.

Μετακομίζοντας στο Σικάγο το 1965 για τα νέα διδακτικά της καθήκοντα στο πανεπιστήμιο της πολιτείας, σχηματίζει ένα μικρό γκρουπ από φοιτητές θεολογίας για να συζητηθούν εκτενέστερα τα θέματα που αφορούν στον θάνατο. Σύντομα ο μικρός κύκλος σπουδαστών θα μετατραπεί σε σειρά σεμιναρίων με εκατοντάδες συμμετοχές, στα οποία παρουσιάζονται ζωντανές συνεντεύξεις με ετοιμοθάνατους και πάσχοντες από ανίατες ασθένειες.


Ο εκτεταμένος κύκλος συνεντεύξεων και η ερευνητική της δουλειά θα κατέληγαν στο περίφημο πλέον δοκίμιό της «On Death and Dying» του 1969, στο οποίο και περιγράφει το μοντέλο της για τη θλίψη, που αναγνωρίζει 5 στάδια από τα οποία περνάει ο άνθρωπος για να αποδεχτεί τελικά τον θάνατο (ή την απώλεια): άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη, αποδοχή. Η καθέλκυση στον επιστημονικό στίβο των 5 αυτών φάσεων θα έφερνε τα πάνω-κάτω στην ψυχολογία, με σφοδρότατες κριτικές και δριμείες ενστάσεις, αν και αργότερα η θεωρία της Κιούμπλερ-Ρος θα γινόταν ευρύτερα αποδεκτή και θα ανανέωνε καθοριστικά μια σειρά από κλάδους.

Το περιοδικό Life φιλοξενεί άρθρο για το μοντέλο της Κιούμπλερ-Ρος τον Νοέμβριο του 1969, κάνοντάς τη ιδιαίτερα γνωστή και εκτός επιστημονικού κόσμου. Η υποδοχή της θεωρίας της και οι συζητήσεις που ξεσήκωνε επηρέασαν σαφώς την απόφαση της ψυχιάτρου να επικεντρώσει έκτοτε την καριέρα της στη στήριξη των ανθρώπων που έπασχαν από ανίατες ασθένειες αλλά και τις οικογένειές τους.

Από την άλλη βέβαια, ο ξεσηκωμός του ανδρικού επιστημονικού κατεστημένου ενάντια στη θεωρητική της εργασία θα άφηνε το στίγμα του στην καριέρα της. Αισθανόμενη αποστροφή από την υποδοχή και τις αντιδράσεις, εγκαταλείπει την ακαδημαϊκή καριέρα και δεν επιστρέφει ποτέ πια στην πανεπιστημιακή έδρα: ιδιωτεύει σε αυτό που η ίδια αποκαλεί «το μεγαλύτερο μυστήριο της επιστήμης», τον θάνατο.

Γραπτά και κοινωνικό έργο

Elisabeth-Kübler-Ross-mother-Tereza

Στη διάρκεια της καριέρας της, η Κιούμπλερ-Ρος έγραψε περισσότερα από 20 δοκίμια για τον θάνατο και τον τρόπο διαπραγμάτευσής του, φωτίζοντας μια πτυχή της ιατρικής και ψυχολογικής πειθαρχίας που παρέμενε εν πολλοίς στο περιθώριο. Η ίδια ταξίδεψε ακούραστα στα πέρατα του κόσμου, μεταφέροντας το μήνυμα της ανακουφιστικής φροντίδας σε ασθενείς τελικού σταδίου, μέσω σεμιναρίων και workshop.

Με τα χρήματα που αποκόμισε από τα βιβλία και τα σεμινάριά της, χρηματοδότησε την ανέγερση του Shanti Nilaya, του εκπαιδευτικού κέντρου που ίδρυσε στην Καλιφόρνια το 1977. Την ίδια εποχή, ιδρύει το περίφημο Elisabeth Kübler-Ross Center, το οποίο στα μέσα της δεκαετίας του ’80 θα μετεγκατασταθεί στο κτήμα της στη Βιρτζίνια.

Η σημαντικότερη συμβολή της είναι βέβαια η ανάπτυξη ενός νέου μοντέλου περίθαλψης ασθενών, του hospice: πρόκειται για ξενώνες φροντίδας ασθενών τελικού σταδίου, με το βάρος να ρίχνεται στην ψυχολογική στήριξη και την προσπάθεια αποδοχής εκ μέρους του ετοιμοθάνατου του οριστικού του τέλους.

Η Κιούμπλερ-Ρος θα είναι μάλιστα από τους πρώτους που θα δουλέψουν εκτεταμένα με τους ασθενείς του AIDS κατά το πρώτο κύμα εκδήλωσης της επιδημίας. Προσπάθησε να λειτουργήσει ακόμα και hospice για τη φροντίδα των ασθενών του ΗIV, συνάντησε ωστόσο δριμεία αντίθεση από το στίγμα που ενείχε η νόσος.

Θάνατος και κληρονομιά

Elisabeth-Kübler-Ross

Για κάποιον που ασχολήθηκε τόσο εκτενώς με τον θάνατο, η μετάβαση της Κιούμπλερ-Ρος από τη ζωή στον θάνατο δεν θα είναι καθόλου εύκολη. Η ίδια αποσύρεται στην Αριζόνα το 1995 έπειτα από μια σειρά εγκεφαλικών που την αφήνουν παράλυτη και καθηλωμένη σε αναπηρικό καροτσάκι. «Είμαι σαν αεροπλάνο που έφυγε από τη φυσούνα αλλά δεν απογειώθηκε ποτέ», θα δηλώσει στην εφημερίδα Los Angeles Times, για να συνεχίσει: «προτιμώ είτε να επιστρέψω στη θύρα είτε να πετάξω ψηλά».

Το 2002, η Κιούμπλερ-Ρος μετακομίζει σε hospice, όπου και πεθαίνει δύο χρόνια αργότερα, στις 24 Αυγούστου 2004, από φυσικά αίτια, περιβαλλόμενη από τα δύο παιδιά της, τα δύο εγγόνια της και τους αναρίθμητους οικείους της. Λίγο πριν από τον θάνατό της μάλιστα, πρόλαβε να ολοκληρώσει το τελευταίο της σύγγραμμα για το πένθος («On Grief and Grieving»), που θα κυκλοφορούσε το 2005, κοινή εργασία με τον David Kessler.


Η κληρονομιά της Κιούμπλερ-Ρος δεν θα πέθαινε ωστόσο μαζί της. Η ψυχίατρος που άνοιξε τον δημόσιο διάλογο για τον θάνατο και τη συνοδεία του ασθενούς στο τελικό στάδιο της νόσου του, προωθώντας ενεργά την αποτελεσματικότερη ψυχολογική θεραπεία του ετοιμοθάνατου, άφησε έργο που θα επηρέαζε τόσο την επιστημονική κοινότητα όσο και το παγκόσμιο υγειονομικό σύστημα.


by Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση

ΠερισσότεραΘάνατοςΨυχοθεραπευτικά


Δείτε την τελευταία συνέντευξη που έδωσε
η Kubler-Ross στην Oprah Winfrey λίγο πριν
πεθάνει και η ίδια. Dr. Elisabeth Kübler-Ross
on Oprah Winfrey Show - Last Appearance 1997














Δεν υπάρχουν σχόλια: