21 Απριλίου 1967 Λίγες μέρες πριν τις γενικές εκλογές στην Ελλάδα,
ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός ηγείται πραξικοπήματος, Χούντα
Ετυμολογία: χούντα < (άμεσο δάνειο) ισπανική junta (ένωση) < λατινική iuncta, θηλυκό του iunctus, μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος iungo < πρωτοϊταλική *jungō < ινδοευρωπαϊκή ρίζα *yunégti / *yungénti < *yewg- (ενώνω, συνδέω, ζεύγνυμι)
Ουσιαστικό, χούντα θηλυκό: (πολιτική) ομάδα στρατιωτικών που κυβερνούν δικτατορικά, αφού ανήλθαν συνήθως με πραξικόπημα στην εξουσία
Η λέξη Χούντα (Junta) έχει ισπανική προέλευση και κυριολεκτικά σημαίνει σύνδεσμος ή γενικότερα επιτροπή διοίκησης/ συμβούλιο διοίκησης. Ο όρος στρατιωτική χούντα επικράτησε ιστορικά να αναφέρεται σε ομάδες αξιωματικών που συνωμοτούν και καταλαμβάνουν την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα.
Στην ελληνική γλώσσα και διεθνώς
Κατά καιρούς έχει χρησιμοποιηθεί για πραξικοπήματα που έγιναν στη Μεσόγειο (Τουρκία, Συρία, Ιράκ, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Λιβύη, Πορτογαλία, Ισπανία), στη Λατινική Αμερική, καθώς και στην Ελλάδα. Παρόλο που για την Ελλάδα υπάρχει ιστορικό πραξικοπημάτων, ο όρος αυτός αναφέρεται περισσότερο στην πιο πρόσφατη επταετή περίοδο της δικτατορίας από τη Χούντα των Συνταγματαρχών (1967-1974). Αυτό πιθανόν λόγω της υιοθέτησης και χρήσης του όρου από εκπομπές ξένων ραδιοφωνικών σταθμών στην ελληνική, όπως το ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας, τη Ντόιτσε Βέλλε, το Μπι Mπι Σι.
Σήμερα αναφέρεται σε αυταρχική μορφή διακυβέρνησης που χαρακτηρίζεται από ολιγαρχική στρατιωτική δικτατορία, όπως διακρίνεται από άλλες κατηγορίες αυταρχικής κυριαρχίας, συγκεκριμένα την αυταρχική στρατιωτική δικτατορία, την ολιγαρχική κομματική δικτατορία και την αυταρχική κομματική δικτατορία.
Άλλες χρήσεις
Στα ισπανικά, η λέξη χρησιμοποιείται ακόμα στην δημόσια διοίκηση (π.χ. στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση). Παράδειγμα η Junta de Comunidades de Castilla-La Mancha (Σύνδεσμος των Κοινοτήτων της Καστίλλης-Λα Μάντσας), η διοίκηση της αυτόνομης κοινότητας της Καστίλλης-Λα Μάντσας της Ισπανίας. wikipedia.org - Junta (governing body) Historical examples
Η χούντα της Μιανμάρ ή Βιρμανία κυβερνάται από ένα βάναυσο στρατιωτικό καθεστώς. Διαβάστε περισσότερα »Βιβλιογραφία
• Λεξικό Merriam-Webster's Dictionary, Λήμμα: Junta. www.merriam-webster.com
• Lai, Brian; Slater, Dan (2006). «Institutions of the Offensive: Domestic Sources of Dispute Initiation in Authoritarian Regimes, 1950-1992». American Journal of Political Science 50.
• Επίσημος Ιστότοπος της Junta de Comunidades de Castilla-La Mancha. www.jccm.es
Τον Οκτώβριο του 1967 ξεκίνησε να χρησιμοποιείται για το δικτατορικό καθεστώς ο ισπανικός όρος «χούντα», που είχε εισαχθεί στον ελληνικό δημόσιο λόγο από το 1965 για να περιγράψει ομάδες που απεργάζονταν αντιδημοκρατικά σχέδια και η χρήση του οποίου για τη δικτατορία διαδόθηκε ευρέως. Την εξουσία ασκούσε άμεσα ή έμμεσα κυρίως μία ομάδα πραξικοπηματιών συνταγματαρχών, από τους οποίους το καθεστώς ονομάστηκε και «Χούντα των Συνταγματαρχών» ή «Δικτατορία των Συνταγματαρχών».
Στη διάρκεια της επταετίας σχηματίστηκαν τέσσερις δικτατορικές κυβερνήσεις: η Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κόλλια 1967, η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπαδόπουλου 1967, η Κυβέρνηση Σπύρου Μαρκεζίνη 1973, η Κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973.
Ο Αντιδικτατορικός αγώνας έλαβε χώρα κατά την επταετία και είχε ως κορυφαίες στιγμές την απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου το 1968 από τον Αλέκο Παναγούλη, το Κίνημα του Ναυτικού το 1973 υπό την ηγεσία του Σπύρου Μουστακλή και τη φοιτητική Εξέγερση του Πολυτεχνείου, επίσης το 1973. Μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 και τη βίαιη καταστολή της, ένα νέο πραξικόπημα υπό τον Ιωαννίδη ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, ισχυρό άνδρα του καθεστώτος έως τότε.
Κατά την επταετία η χώρα γνώρισε γενική οικονομική αύξηση, επενδύσεις (μέχρι το 1974, οπότε και μειώθηκαν), δημόσια έργα που πραγματοποιήθηκαν ως προπαγάνδα για την εμπιστοσύνη του λαού, βασανιστήρια - καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διώξεις, εμπορικό έλλειμμα, καθώς και κακές σχέσεις με τις περισσότερες δημοκρατικές χώρες πλην των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Τα έργα που έκανε είναι αμφιλεγόμενα.
Στις 24 Ιουλίου 1974, αδυνατώντας η τελευταία κυβέρνηση να αντιμετωπίσει την Τούρκικη Εισβολή στην Κύπρο, ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, προσκάλεσε από το εξωτερικό και διόρισε πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ο οποίος και σχημάτισε την λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και δρομολόγησε την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην Ελλάδα. Περισσότερα για το Ιστορικό πλαίσιο - Κατηγορία: Χούντα των Συνταγματαρχών
Πραξικόπημα, ή κίνημα (προπολεμική χρήση του όρου), ονομάζεται η βίαιη και αιφνιδιαστική συνωμοτική πράξη που έχει σκοπό τη μεταβολή του πολιτεύματος προς όφελος της πολιτικής και στρατιωτικής κάστας μιας χώρας. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι τα πραξικοπήματα έχουν σκοπό την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος και τον περιορισμό των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Διακρίνεται σε πολιτικό ή στρατιωτικό ενώ υπάρχει και ο όρος συνταγματικό πραξικόπημα. Πρόκειται για έννοια που έρχεται σε αντίθεση με την επανάσταση, η οποία προέρχεται από μαζικές δράσεις καταπιεζόμενων τάξεων και αποσκοπεί στην επέκταση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους.
Διεθνώς, πραξικοπήματα ή απόπειρες πραξικοπημάτων εκδηλώνονται συνήθως σε χώρες με πολιτική αστάθεια αλλά και οικονομικά προβλήματα, κυρίως στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική (το 19ο αιώνα έγιναν πάνω από 200 πραξικοπήματα και απόπειρες πραξικοπημάτων στη Βολιβία). Σε πολλές περιπτώσεις με στρατιωτικά πραξικοπήματα που πετυχαίνουν εγκαθιδρύονται δικτατορίες, όπως στην Ελλάδα, όπου το 1967 επιβλήθηκε στρατιωτική δικτατορία, στη Μιανμάρ το 1990, στη Νιγηρία, στο Νίγηρα, το 1996 και αλλού.
Τα τελευταία χρόνια εκδηλώθηκαν επιτυχημένα πραξικοπήματα σε χώρες, όπως οι Κομόρες (Στις Κομόρες το τελευταίο πραξικόπημα έλαβε χώρα το 1999. Ήταν το 18ο από την ανεξαρτησία της χώρας, το 1975), η Σιέρα Λεόνε, η Μαυριτανία, το Πακιστάν, η Ταϊλάνδη, τα νησιά Φίτζι, το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, οι Νήσοι Σολομώντα και άλλες ενώ πολλοί ηγέτες του κόσμου (αρκετοί έχουν κατοχυρώσει την εξουσία τους με τη διεξαγωγή πολυκομματικών εκλογών) κατέλαβαν την εξουσία με πραξικοπήματα, όπως στη Λιβύη ο Μουαμάρ Καντάφι, στο Σουδάν ο Ομάρ Μπασίρ, στην Γκάμπια ο Γιαγιά Τζαμέ, στην Ισημερινή Γουινέα ο Τεοδόρο Ομπιάνγκ Νγκέμα Μπασόνγκο, στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ο Φρανσουά Μποζιζέ, στη Γουινέα ο Μουσά Νταντίς Καμαρά και άλλοι.
Στην Ευρώπη στην πρόσφατη ιστορία πραξικοπήματα έγιναν, εκτός από την Ελλάδα, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Το 1991 το πραξικόπημα που είχε γίνει στην τότε Σοβιετική Ένωση οδήγησε στη διάλυση της ΕΣΣΔ. Απόπειρες πραξικοπημάτων, φανερές ή μη, έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη Βενεζουέλα, στον Ισημερινό, στις Σεϋχέλλες, στη Μαδαγασκάρη, στην Αϊτή, στην Ονδούρα, στην Τουρκία και αλλού. [in English]
Βιβλιογραφία
Νέα Εγκυκλοπαίδεια, τ. 21, σελ. 414, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία.
Χρονολογία: 21 Απριλίου 1967
Τόπος: Ελλάδα
Αίτια: Κατάλυση κοινοβουλευτικού πολιτεύματος
Μέθοδοι: Στρατιωτική κατάληψη δημοσίων κτιρίων και οργανισμών
Έκβαση: Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967 - 1974)
• Lai, Brian; Slater, Dan (2006). «Institutions of the Offensive: Domestic Sources of Dispute Initiation in Authoritarian Regimes, 1950-1992». American Journal of Political Science 50.
• Επίσημος Ιστότοπος της Junta de Comunidades de Castilla-La Mancha. www.jccm.es
Η Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα ή αλλιώς
Το Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου (1967 - 1974)
Η Ελλάδα από τον Απρίλιο του 1967 μέχρι τον Ιούλιο του 1974 κυβερνήθηκε από στρατιωτική δικτατορία που επιβλήθηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα στις 21 Απριλίου 1967, γι' αυτό και ονομάζεται και «Δικτατορία της 21ης Απριλίου» και οι ηγέτες της «Απριλιανοί». Η περίοδος της δικτατορικής διακυβέρνησης διήρκησε μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974, δηλαδή επτά χρόνια, εξ ου και η περίοδος αυτή αποκαλείται «επταετία». Οι πραξικοπηματίες την αποκαλούσαν «Επανάσταση της 21ης Απριλίου»!!!
Τον Οκτώβριο του 1967 ξεκίνησε να χρησιμοποιείται για το δικτατορικό καθεστώς ο ισπανικός όρος «χούντα», που είχε εισαχθεί στον ελληνικό δημόσιο λόγο από το 1965 για να περιγράψει ομάδες που απεργάζονταν αντιδημοκρατικά σχέδια και η χρήση του οποίου για τη δικτατορία διαδόθηκε ευρέως. Την εξουσία ασκούσε άμεσα ή έμμεσα κυρίως μία ομάδα πραξικοπηματιών συνταγματαρχών, από τους οποίους το καθεστώς ονομάστηκε και «Χούντα των Συνταγματαρχών» ή «Δικτατορία των Συνταγματαρχών».
Στη διάρκεια της επταετίας σχηματίστηκαν τέσσερις δικτατορικές κυβερνήσεις: η Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κόλλια 1967, η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπαδόπουλου 1967, η Κυβέρνηση Σπύρου Μαρκεζίνη 1973, η Κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973.
Ο Αντιδικτατορικός αγώνας έλαβε χώρα κατά την επταετία και είχε ως κορυφαίες στιγμές την απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου το 1968 από τον Αλέκο Παναγούλη, το Κίνημα του Ναυτικού το 1973 υπό την ηγεσία του Σπύρου Μουστακλή και τη φοιτητική Εξέγερση του Πολυτεχνείου, επίσης το 1973. Μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 και τη βίαιη καταστολή της, ένα νέο πραξικόπημα υπό τον Ιωαννίδη ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, ισχυρό άνδρα του καθεστώτος έως τότε.
Κατά την επταετία η χώρα γνώρισε γενική οικονομική αύξηση, επενδύσεις (μέχρι το 1974, οπότε και μειώθηκαν), δημόσια έργα που πραγματοποιήθηκαν ως προπαγάνδα για την εμπιστοσύνη του λαού, βασανιστήρια - καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διώξεις, εμπορικό έλλειμμα, καθώς και κακές σχέσεις με τις περισσότερες δημοκρατικές χώρες πλην των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Τα έργα που έκανε είναι αμφιλεγόμενα.
Στις 24 Ιουλίου 1974, αδυνατώντας η τελευταία κυβέρνηση να αντιμετωπίσει την Τούρκικη Εισβολή στην Κύπρο, ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, προσκάλεσε από το εξωτερικό και διόρισε πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ο οποίος και σχημάτισε την λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και δρομολόγησε την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην Ελλάδα. Περισσότερα για το Ιστορικό πλαίσιο - Κατηγορία: Χούντα των Συνταγματαρχών
Πραξικόπημα
Πραξικόπημα, ή κίνημα (προπολεμική χρήση του όρου), ονομάζεται η βίαιη και αιφνιδιαστική συνωμοτική πράξη που έχει σκοπό τη μεταβολή του πολιτεύματος προς όφελος της πολιτικής και στρατιωτικής κάστας μιας χώρας. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι τα πραξικοπήματα έχουν σκοπό την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος και τον περιορισμό των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Διακρίνεται σε πολιτικό ή στρατιωτικό ενώ υπάρχει και ο όρος συνταγματικό πραξικόπημα. Πρόκειται για έννοια που έρχεται σε αντίθεση με την επανάσταση, η οποία προέρχεται από μαζικές δράσεις καταπιεζόμενων τάξεων και αποσκοπεί στην επέκταση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους.
Διεθνώς, πραξικοπήματα ή απόπειρες πραξικοπημάτων εκδηλώνονται συνήθως σε χώρες με πολιτική αστάθεια αλλά και οικονομικά προβλήματα, κυρίως στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική (το 19ο αιώνα έγιναν πάνω από 200 πραξικοπήματα και απόπειρες πραξικοπημάτων στη Βολιβία). Σε πολλές περιπτώσεις με στρατιωτικά πραξικοπήματα που πετυχαίνουν εγκαθιδρύονται δικτατορίες, όπως στην Ελλάδα, όπου το 1967 επιβλήθηκε στρατιωτική δικτατορία, στη Μιανμάρ το 1990, στη Νιγηρία, στο Νίγηρα, το 1996 και αλλού.
Τα τελευταία χρόνια εκδηλώθηκαν επιτυχημένα πραξικοπήματα σε χώρες, όπως οι Κομόρες (Στις Κομόρες το τελευταίο πραξικόπημα έλαβε χώρα το 1999. Ήταν το 18ο από την ανεξαρτησία της χώρας, το 1975), η Σιέρα Λεόνε, η Μαυριτανία, το Πακιστάν, η Ταϊλάνδη, τα νησιά Φίτζι, το Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, οι Νήσοι Σολομώντα και άλλες ενώ πολλοί ηγέτες του κόσμου (αρκετοί έχουν κατοχυρώσει την εξουσία τους με τη διεξαγωγή πολυκομματικών εκλογών) κατέλαβαν την εξουσία με πραξικοπήματα, όπως στη Λιβύη ο Μουαμάρ Καντάφι, στο Σουδάν ο Ομάρ Μπασίρ, στην Γκάμπια ο Γιαγιά Τζαμέ, στην Ισημερινή Γουινέα ο Τεοδόρο Ομπιάνγκ Νγκέμα Μπασόνγκο, στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ο Φρανσουά Μποζιζέ, στη Γουινέα ο Μουσά Νταντίς Καμαρά και άλλοι.
Στην Ευρώπη στην πρόσφατη ιστορία πραξικοπήματα έγιναν, εκτός από την Ελλάδα, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία. Το 1991 το πραξικόπημα που είχε γίνει στην τότε Σοβιετική Ένωση οδήγησε στη διάλυση της ΕΣΣΔ. Απόπειρες πραξικοπημάτων, φανερές ή μη, έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες στη Βενεζουέλα, στον Ισημερινό, στις Σεϋχέλλες, στη Μαδαγασκάρη, στην Αϊτή, στην Ονδούρα, στην Τουρκία και αλλού. [in English]
Βιβλιογραφία
Νέα Εγκυκλοπαίδεια, τ. 21, σελ. 414, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία.
Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα
Το έμβλημα του νέου καθεστώτος.
Ο Φοίνικας με τον Στρατιώτη, σύμβολο της Στρατιωτικής
Δικτατορίας που εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα
με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.
Χρονολογία: 21 Απριλίου 1967
Τόπος: Ελλάδα
Αίτια: Κατάλυση κοινοβουλευτικού πολιτεύματος
Μέθοδοι: Στρατιωτική κατάληψη δημοσίων κτιρίων και οργανισμών
Έκβαση: Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967 - 1974)
Αντιμαχόμενοι
Οι Ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων
εναντίον (vs) με την Ελληνική Κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο
Οι Ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων
εναντίον (vs) με την Ελληνική Κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο
Ηγετικά πρόσωπα
Γεώργιος Παπαδόπουλος
Νικόλαος Μακαρέζος
Στυλιανός Παττακός
Κωνσταντίνος Β' της Ελλάδας
Παναγιώτης Κανελλόπουλος
Γεώργιος Παπανδρέου
Γεώργιος Παπαδόπουλος
Νικόλαος Μακαρέζος
Στυλιανός Παττακός
Κωνσταντίνος Β' της Ελλάδας
Παναγιώτης Κανελλόπουλος
Γεώργιος Παπανδρέου
Στις 21 Απριλίου 1967, και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μαΐου, μια ομάδα αξιωματικών του στρατού, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, με τη συμμετοχή του ταξίαρχου τεθωρακισμένων Στυλιανού Παττακού και του συνταγματάρχη Νικόλαου Μακαρέζου, όπως και άλλων αξιωματικών του στρατού ξηράς, κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα, το οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «εθνοσωτήριο επανάσταση» ή «Επανάσταση της 21ης Απριλίου».
Την πράξη τους, οι πραξικοπηματίες δικαιολόγησαν ως απαραίτητη προκειμένου να αποφευχθεί αναρχία την οποία σχεδίαζαν κεντροαριστερές ομάδες, υποστηρίζοντας ότι έχουν «τρανταχτές» αποδείξεις. Το δημοκρατικό πολίτευμα καταλύθηκε και στην χώρα επιβλήθηκε δικτατορία η οποία κράτησε για επτά χρόνια.
Στις 20 Ιουλίου 1974, η ξαφνική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο ανάγκασε το καθεστώς της Χούντας του Ιωαννίδη ο οποίος είχε ανατρέψει τον Παπαδόπουλο, να εγκαταλείψει την εξουσία. Η Ε' Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, με το Δ' ψήφισμα στις 8 Ιανουαρίου 1975 χαρακτήρισε την κίνηση της 21ης Απριλίου 1967 ως πραξικόπημα. Οι τρεις πρωταίτιοι καταδικάστηκαν σε θάνατο ως στασιαστές, ποινή που μετατράπηκε σε ισόβια με απόφαση της κυβέρνησης Καραμανλή. » Το χρονικό του πραξικοπήματος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.