εικαστικό από το τέμπλο στον καθεδρικό ναό της Αγίας
Τριάδας στο ρωσικό ορθόδοξο μοναστήρι Pavlovo-Obnorsky,
cathédrale de la Trinité du monastère Pavlovo-Obnorsky
που ιδρύθηκε από τον Pavel of Obnora το 1414, image
Ευλογημένη ας είναι η αμφιβολία!
και σεβασμό εκείνον που τα λόγια σας
σαν κάλπικη δεκάρα εξετάζει !
Η απιστία ως αίτημα πίστεως...
Κάθε χρόνο την μέρα της Κυριακή του Θωμά, γεννάται μέσα μου ένα βαθύ ερώτημα. Τι είναι τελικά πίστη και τι απιστία; Ποιος είναι ο πιστός και ποιος ο άπιστος;
Αρκεί μια νοητική αποδοχή κάποιων άρθρων πίστεως; Ολοκληρώνεται κανείς αποδεχόμενος νοησιαρχικά κάποιες πεποιθήσεις; Γεμίζει η ζωή μονάχα με ιδεολογικές διαβεβαιώσεις, δίχως Παρουσία και Συνάντηση; Φτάνει μια ηθικολογία ή αρετολογία χωρίς γεύση και εμπειρία της όντως ζωή;
Έρχεται λοιπόν ο ιερός υμνωδός να ταυτιστεί με το εσωτερικό αίτημα του αποστόλου Θωμά και να πει όχι. Δεν αρκεί μια συμβατική αποδοχή ηθικών αρχών και κωδίκων. Είναι λειψή και υπαρξιακά πενιχρή μια εξωτερική συμμόρφωση σε λεκτικές διαβεβαιώσεις. Αργά η γρήγορα η ψυχή θα κουραστεί και η καρδιά ως κέντρο επιθυμιών, θα ποθήσει την εμπειρική βίωση της διαπίστευσης. Όσοι έπνιξαν μέσα τους αυτό τον πόθο και καημό, για νόημα και εσωτερική πληρότητα, το πλήρωσαν ακριβά στον απολογισμό της ψυχικής και σωματικής τους ολότητας.
Για αυτό σήμερα η υμνολογία της εκκλησίας, εκθειάζει την «καλή απιστία του Θωμά». Γιατί ο Θωμάς δεν είναι άπιστος όπως λανθασμένα μάς γαλούχησε η λαϊκή παράδοση. Ο απόστολος Θωμάς μέσα από το αίτημα του, καταθέτει μια αρχαϊκή πανανθρώπινη ανάγκη για την αμεσότητα της εμπειρίας.
Σε κανένα δεν αρκεί και κανείς δεν ολοκληρώνεται εάν και μόνο τον διαβεβαιώσουν ότι τον αγαπούν. Οι λέξεις απαιτούν την πραγμάτωση σε πρόσωπα και πράγματα. Το πρόσωπο επιθυμεί οι αγαπητικιές διαβεβαιώσεις να γίνουν εμπειρία, βίωμα και σχέση, αγκαλιά, φιλιά και βαθιά ψυχοσωματική αποδοχή.
Κατά τον ίδιο τρόπο η σχέση με τον Θεό δεν είναι μια εξωτερική συμμόρφωση σε ιδεολογικές διαβεβαιώσεις, αλλά προσωπική εμπειρία και συνάντηση, στο εσώτερο χώρο της ανθρώπινης καρδιάς. Στην βαθεία καρδία όπως την ονομάζουν οι νηπτικοί.
Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς εκφράζοντας την ησυχαστική παράδοση θα πει « το ανενέργητον και ανύπαρκτον εστί». Δηλαδή αυτό που δεν ενεργείται εντός της υπάρξεως μας ως συνάντηση και βίωμα Θεού, ουσιαστικά δεν υπάρχει. Διότι μπορεί οντολογικά ο Θεός να «υπάρχει», αλλά όταν εσύ δεν έχεις ενεργή εμπειρία αυτής της πραγματικότητας για σένα δεν υπάρχει.
Έτσι η ιερή υμνολογία και η όλη στάση του αποστόλου Θωμά, έρχεται να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά του αυτοδικαιοτισμού μας και των εσωτερικών τακτοποιήσεων μας. Λέγοντας μας ότι εκτός από την αμαρτωλή και καταδικαστέα απιστία υπάρχει και μια άλλη απιστία, η «καλή απιστία». Αυτή η απιστία που μεταμορφώνεται σε ουσιώδη πίστη και αποκαλυπτική συνάντηση.
Προς στιγμή αισθανόμαστε λίγο άβολα και περίεργα. Ίσως και ενοχλητικά. Ξαφνιασμένοι διερωτόμαστε, υπάρχει «καλή απιστία». Και όμως υπάρχει. Εκείνη η δίψα για κάτι ουσιώδες και αληθινό. Που δεν αναπαύεται στο σχετικό, τυπικό, νομικό και απλά ηθικό.
Ο Θωμάς δεν είναι άπιστος, αλλά δεν του φτάνει, δεν του αρκεί, η λεκτική διαβεβαίωση. Εάν απλά και μόνο αναπαυόταν σε μια λεκτική διαβεβαίωση, θα εγκλώβιζε την ύπαρξη του σε μια απλή πεποίθηση ή ιδέα. Αυτός όμως διψά και πεινά την συνάντηση, την γεύση, την εμπειρία και το βίωμα του Αναστημένου Χριστού.
Η πίστη κατά τους νηπτικούς πατέρες δεν είναι μια πεποίθηση. Δεν είναι η αποδοχή κάποιων ιδεολογικών θρησκευτικών άρθρων ή θεολογικών όρων τους οποίους δέχεσαι ή απορρίπτεις. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο και ουσιαστικότερο. Είναι χάρισμα και άνοιγμα της ύπαρξης στην εμπειρία του μυστηρίου του Θεού. Δεν είναι κατάκτηση αλλά χάρις, δώρο, εμπειρία και συνάντηση.
Η ησυχαστική εμπειρία μάς λέει ότι άλλο είναι να μιλάς για ένα όμορφο μήλο και άλλο να το έχεις γευθεί. Επίσης ότι εκείνος που μιλάει η ασχολείται περί του Θεού δίχως την εμπειρία Του, μοιάζει με τον μάγειρο εκείνο που φτιάχνει καταπληχτικά φαγητά και ενώ είναι διαρκώς πάνω από τα τσακάλια και τις κατσαρόλες ποτέ δεν δοκίμασε την νοστιμιά της γεύσεως τους.
Ο Θωμάς δεν είναι άπιστος. Απλά αναζητάει την επαφή και την εμπειρία την σχέσης με τον Θεό. Εάν η Χριστιανική ζωή δεν είναι εμπειρία και βίωμα, καταντάει ιδεολογία, άνευρος ηθικισμός, σκληρός και μισάνθρωπος νομικισμός, με λίγα λόγια μια ζωή δίχως χαρά, γεύσεις και ευωδίες. Και αυτό δεν είναι η ζωή Του Χριστού. Διότι ο Χριστός είναι η Ζωή.
Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος που διατείνεται για την απιστία του, δεν πράττει τίποτε άλλο παρά να περιφέρει με υπαρξιακά εκκωφαντικό τρόπο την βαθιά ανάγκη της καρδιάς του να πιστέψει. Την πίστη ζητάει πίσω από την άρνηση. Αυτό έκανε και ο απόστολος Θωμάς, απιστεί με βαθύτερο αίτημα την πίστη. Αλλα μια πίστη ως πρόταση ζωής και βιώματος και οχι ως μια εξωτερική συμμόρφωση σε νόμους και κανόνες, σε ηθικά και ιδεαλιστικά διδάγματα. Όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν για την Ζωή, και σε όλη τους την ζωή ψάχνουν να βρουν το νόημα και την αλήθεια της όντως Ζωής.
Τώρα ίσως κάποιος διερωτηθεί, μα τότε γιατί ο Χριστός ενώ δέχεται να απαντήσει στο αίτημα του Θωμά, συγχρόνως λέει, «Μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες;». Ακριβώς γιατί γνωρίζει ότι ο άνθρωπος όλα τα ιερά και αγνά μπορεί να τα μεταμορφώσει σε κίβδηλα, ψεύτικα και αυτοκαταστροφικά. Έτσι πολλές φορές αυτή η δίψα του ανθρώπου για πραγματική και ουσιώδης συνάντηση με τον Θεό, παραχαράσσετε σε φτηνή ιδιοτέλεια, σε θρησκευτική εμμονή, σε μπακαλίστικη δοσολητπική προσέγγιση. Ενώ ο Θωμάς δεν θέλει θαύματα για να πιστέψει, ούτε ζητά ανταλλάγματα. Απλά αναζητεί την βιωματική εμπειρία της Αναστάσεως πέραν της απλής νοησιαρχικής αποδοχής.
Ο Χριστός λοιπόν λέγοντας αυτή την φράση, δεν απορρίπτει την δίψα του Θωμά, διότι διαφορετικά δεν θα απαντούσε αποκαλυπτικά στο αίτημα του. Απλά βάζει τα διακριτά όρια της όντως υπαρξιακής πείνας από την θρησκευτική ιδιοτελή επαιτεία. Διαχωρίζει την αληθινή εσωτερική αναζήτηση από την θεαματική εξωτερική απόδειξη. Το ψευδές από το όντως αληθινό αίτημα της ανθρώπινης καρδιάς. Άλλο η αγάπη και άλλο η ανάγκη.
Ο Θεός αγαπάει κι εμάς και τις αμφιβολίες μας
Κι όμως οι αμφιβολίες μας δεν εμποδίζουν τον Θεό να μας αγαπήσει και να έρθει στην ζωή μας. Ο Θωμάς αμφισβητεί τους μαθητές περί της Αναστάσεως του Χριστού. «Θέλω να δω κι εγώ», λέει, «εάν δεν βάλω το δάκτυλο στις πληγές του Κυρίου δεν θα πιστέψω». Στον ευσεβισμό και νομικισμό μας, οι φράσεις αυτές του Θωμά ακούγονται σχεδόν ως βλασφημία. Στο Χριστό όμως, που ξέρει το βάθος κάθε ανθρώπινης καρδιάς, που δεν κρίνει επιφανειακά και εξωτερικά τα πλάσματα του, δεν ακούστηκε ως ύβρις, αλλά ως πείνα και δίψα συνάντησης. Θέληση για εμπειρία και βίωμα Θεού.
Υπάρχουν κάποιες αμφιβολίες που είναι γεμάτες πίστη και πολλές μορφές πίστεως που είναι γεμάτες αμφιβολία. Πιστός δεν είναι εκείνος που το δηλώνει αλλά αυτός που το φανερώνει στην καθημερινή πράξη της ζωής του.
Δεν είμαστε οι μόνοι που έχουμε αμφιβολίες, η Αγία Γραφή είναι γεμάτη από τέτοια περιστατικά και πρόσωπα. Πρόσωπο ιερά και άγια, που πέρασαν σε κάποια φάση της ζωής τους από την δυσπιστία π.χ Ιωάννης Πρόδρομος, Θωμάς, Αβραάμ και Σάρα, Ιωσήφ κ.α. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν διαβάζουμε την Αγία Γραφή. Από εκεί ξεκινάνε πολλά. Μπορεί σε ένα σπίτι Ορθοδόξου Χριστιανού, να βρεις δεκάδες θρησκευτικά βιβλία αλλά δεν θα βρεις την Βίβλο, και το χειρότερο δεν θα τον δεις να την μελετάει. Το γιατί, μεγάλη συζήτηση.
Όταν ο Θωμάς αμφισβητεί την Ανάσταση και ζητάει να γευτεί και ο ίδιος της Παρουσίας του Χριστού, ο Κύριος δεν τον μαλώνει, καταλαβαίνει και συγκαταβαίνει. Του εμφανίζεται, ανοίγει τα Χέρια του και αγκαλιάζει την αμφιβολία του, και τον Θωμά μαζί, θυμίζοντας του πόσο πολύ τον αγαπάει.
Οι αμφιβολίες μας δεν εμποδίζουν τον Θεό να μας αγαπάει. Οι αμφιβολίες μας δεν εμποδίζουν τον Θεό να μας δώσει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Αρκεί όμως να κάνουμε αυτό που έκανε ο Θωμάς. Δηλαδή; Εδώ είναι το μυστικό. Ο Θωμάς μεταμορφώνει και μεταπλάθει την αμφιβολία του σε προσευχή και αναζήτηση του Χριστού. Την δυσπιστία του την αναγνωρίζει και την καταθέτει ενώπιον του Κυρίου. Δεν την κρύβει, δεν την κάνει θυμό και επίθεση στους άλλους. Την μεταλλάσσει σε αίτημα συνάντησης.
Καμία αμφιβολία δεν μας κάνει άπιστους, απλά φανερώνει ότι είμαστε άνθρωποι. Ότι χρειαζόμαστε ενίσχυση από το Άγιο Πνεύμα, ότι μόνοι μας δεν μπορούμε και έχουμε ανάγκη της Παρουσίας του Κυρίου. Η αμφιβολία πρέπει να μεταμορφωθεί σε αίτημα συνάντησης με τον Χριστό. Ας Τον ζητήσουμε ακόμη και στο πιο βαθύ σκοτάδι της απιστίας μας, να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα μας αρνηθεί να τον Αγγίξουμε.
Δείτε επίσης: π. λίβυος: Η αγάπη είναι πληγή...
Πίστη, εμπιστεύομαι την στιγμή που αμφιβάλλω...
Ο Σταυρός είναι υπόθεση μοναχική. Σαφέστατα και η παρουσία ανθρώπων που σε αγαπάνε είναι σημαντική. Όμως παρά ταύτα παραμένει μοναχική υπόθεση. Εσύ πρέπει να αναμετρηθείς με τον εαυτό σου. Εσύ με την ψυχή σου. Εσύ με την ασθένεια. Εσύ τέλος με την πίστη και απιστία, την ελπίδα και την απόγνωση. Και ίσως εκεί να είναι και η μεγαλύτερη μάχη. Το πως θα αντιμετωπίσεις αυτή την απόγνωση που θέλει να τεμαχίσει τις δυνάμεις σου.
Λένε ορισμένοι, «μα έχεις πίστη». Ξέρετε η πίστη δεν είναι ένα ιδεολόγημα.
Αναφέρω στο νέο μου προς έκδοση βιβλίο, «Τι είναι πίστη; Πίστη είναι 24 ώρες αμφιβολία και ένα λεπτό ελπίδα...» (Ένας Θεός που έπαιζε κρυφτό, εκδ. Αρμός, Αθήνα, 2017)
Διαβάζοντας κάποιος αυτή την φράση ίσως θεωρήσει ότι πρόκειται για υπερβολή, όμως δεν είναι. Εάν είμαστε τίμιοι με τον εαυτό μας, θα ομολογήσουμε ότι αυτή είναι η πίστη του σημερινού ανθρώπου. Μια πίστη ρακένδυτη, εύθραυστη και χαμένη σε τεράστια «γιατί».
"Πίστη είναι μια υπαρξιακή νησίδα στο πέλαγος της αγωνίας. Η ευαγγελική αναφορά, «Πιστεύω, Κύριε! Βοήθει μοι τῇ ἀπιστίᾳ!» αισθάνομαι ότι είναι η κατεξοχήν προσευχή του σύγχρονου ανθρώπου.
Εάν νομίζουμε ότι το να πιστεύεις στον Θεό σημαίνει να έχεις μιαν αταλάντευτη απόλυτη κι ακυμάτιστη πεποίθηση, είμαστε γελασμένοι. Η πίστη δεν είναι ιδεολογία, ούτε ζητά υποταγή σε αρχές και συστήματα σκέψης. Άλλωστε αυτή η ιδεολογικοποίηση της ζωής «μυρίζει ανθρώπινο αίμα».
Πίστη στον Θεό σημαίνει εμπιστοσύνη, άφημα. Πίστη σημαίνει περιπέτεια σχέσης με ατελείωτα σκαμπανεβάσματα. Πίστη σημαίνει να κραυγάζω την αδυναμία μου. Να καταθέτω την διάθεσή μου και συγχρόνως την έλλειψή μου. Να αντέχω την σιωπή του Θεού δίχως να ραγίζουν οι ελπίδες μου, να παγώνει το κορμί μου στα πατώματα της θλίψης κοιτώνας με πόθο το ξημέρωμα.
Το γεγονός ότι εμπιστεύομαι κάποιον δεν αναιρεί την αμφιβολία ή την δυσπιστία, ακόμη και τον προβληματισμό απέναντι σε επιλογές και αποφάσεις του αγαπημένου προσώπου. Μπορώ να διαφωνώ και συγχρόνως να αγαπώ, να φοβάμαι και να εμπιστεύομαι, να χάνομαι και ν’ ανασταίνομαι. Αυτό είναι ζωή. Αυτό σημαίνει σχέση. Μα κι αυτό σημαίνει πί- στη. Όπως έλεγε ο Βλάσιος Πασκάλ: «Μια πίστη που δεν αμφιβάλλει είναι πεθαμένη πίστη». Πίστη στον Θεό σημαίνει να εμπιστεύομαι την στιγμή που αμφιβάλλω...»
π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, «Ένας Θεός
που έπαιζε κρυφτό», εκδ. Αρμός, Αθήνα, 2017
Ο πρωτοπρεσβύτερος Χαράλαμπος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1975 στο Ηράκλειο Κρήτης. Φοίτησε στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Κρήτης και μετέπειτα στην Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης. Σήμερα ζει στην νότια Κρήτη, στο χωριό Πύργος Μονοφατσίου, και είναι εφημέριος στην ενορία Αγ. Ειρήνης Πύργου. Είναι έγγαμος και έχει τρία παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.