Οι Αυτοκράτορες: Ιουστινιανός (αριστερά) και ο
Μέγας Κωνσταντίνος (δεξιά), προσκομίζουν στη Θεοτόκο
την Αγία Σοφία και την Κωνσταντινούπολη αντίστοιχα.
(το ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας του 10ου αιώνα, νότια είσοδος).
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
11 Μαΐου η Ανάμνηση των εγκαινίων της
Κωνσταντινούπολη, Βασιλεύουσα Πόλη,
δίπλα στον καταγάλανο Βόσπορο,
ποιας άλλης πόλης η δόξα μπορεί ποτέ
με τη δική σου να συγκριθεί…
Φώτισες την οικουμένη με την Αγία Πίστη.
Γιάτρεψες τον κόσμο
απ’ την ειδωλολατρία και τις αιρέσεις.
Βασανισμένη αλλά όχι θανατωμένη,
ακόμη δεν έχεις τελειώσει.
Γι’ αυτό όλοι εμείς σε εορτάζουμε,
Πόλη των Ομολογητών!
Στις 11 Μαΐου τοῦ 330 μ.Χ. τελέσθηκαν τὰ ἐγκαίνια τῆς
Κωνσταντινουπόλεως, τῆς πόλεως τῆς Θεοτόκου, μία ποὺ
κατὰ τὸ ἀρχαῖο ἔθος «τὰς πόλεις μετὰ τὴν κτίσιν καθαίρειν εἴθιστο».
Γενέθλιον της Κωνσταντινούπολης
Με το όνομα Γενέθλιον της Κωνσταντινούπολης εορτάζεται κατ' έτος από τους Χριστιανούς στις 11 Μαΐου η ανάμνηση των εγκαινίων «της θεοφυλάκτου και θεομεγαλύντου Κωνσταντινουπόλεως, εξαιρέτως ανακειμένης την προστασία της Παναχράντου και Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας και παρ' Αυτής διασωζομένης».
Είναι γνωστό, πως όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο πρώτος χριστιανός Αυτοκράτορας, επέλεξε την πόλη του Βυζαντίου ως νέα πρωτεύουσα, έκτισε σε αυτή πολύ μεγαλύτερη πόλη, ονομάζοντάς την Νέα Ρώμη· οι επόμενοι την ονόμασαν Κωνσταντινούπολη. Όταν τελείωσε την περιτείχιση και καθόρισε τους χώρους των δημοσίων κτιρίων και εκκλησιών, αφιέρωσε την πόλη στην Θεοτόκο.
Κατά τη χριστιανική παράδοση ο Αυτοκράτορας, θέλοντας να ευχαριστήσει τον Θεό που τον αξίωσε σ΄ αυτό το έργο, στις 11 Μαΐου του 330 μ.Χ. τέλεσε λιτανεία με προεξάρχοντα τον τότε επίσκοπο Αλέξανδρο και με την πάνδημη συμμετοχή του λαού. Ακολούθησαν επίσημες τελετές και αγώνες και ο λαός έφθασε στον Φόρο, όπου εκεί έστησε τον ανδριάντα του Αυτοκράτορα. Στο βάθρο του ανδριάντα τοποθέτησαν 12 καλάθια, εντός των οποίων υπήρχαν τεμάχια άρτου από αρτοκλασία.
Έκτοτε καθιέρωσε η Εκκλησία να εορτάζει κατ' έτος
την ημέρα αυτή την ανάμνηση εκείνης της εορτής.
Στις 12 Μαΐου του 2010 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ευρισκόμενος στην Κοινότητα Ποτηρά Αντιφωνητού, όπου χοροστάτησε κατά τη Θεία Λειτουργία που τελέσθηκε στο Ναό του Αγίου Γεωργίου, αναφερόμενος στην επέτειο των εγκαινίων της Κωνσταντινουπόλεως, δήλωσε μεταξύ άλλων.
«Έχουμε τις ημέρες αυτές και άλλα εορταζόμενα γεγονότα. Χθες 11 Μαΐου ήταν τα εγκαίνια, η γενέθλια ημέρα της Κωνσταντινουπόλεως. Η Πόλις μας αυτή, η μεγαλόπολις, η ιστορική, η όμορφη πόλις των πατέρων μας, έχει και αυτή, όπως ο καθένας μας, τα γενέθλιά της. Την εγκαινίασε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 330 μ.Χ. και συνεχίζει να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες πόλεις του κόσμου ολοκλήρου. Έχει μία μεγάλη και ανεξάντλητη ιστορία, ιδιαιτέρως από πλευράς του ιδικού μας Γένους, από πλευράς της Χριστιανοσύνης. Αυτή η Πόλις με τα μνημεία με τις μνήμες, με τόσα μέγιστα γεγονότα της Εκκλησιαστικής μας ιστορίας τα οποία συνετελέσθησαν εδώ, εόρτασε λοιπόν, χθες τα γενέθλιά της και εμείς είμαστε ευτυχείς, που μας αξίωσε ο Θεός να ζούμε και να εκπληρώνουμε την Οικουμενική αποστολή του Πατριαρχείου μας από αυτήν την Πόλη, εις την οποίαν το Πατριαρχείο εδρεύει από της ιδρύσεώς του, περίπου επί 1.700 χρόνια».
Υμνολογία
Απολυτίκιο Γενεθλίου Κωνσταντινούπολης (ήχος δ΄)
Της Θεοτόκου η πόλις, τη θεοτόκω προσφόρως
την εαυτής ανατίθεται σύστασιν.
εν αυτή γαρ εστήρικται διαμένειν,
και δι' αυτής περισώζεται και κραταιούται,
βοώσα προς αυτήν, Χαίρε η ελπίς
πάντων των περάτων της γης.
Κοντάκιο Γενεθλίου Κωνσταντινούπολης (ήχος β΄)
Ως περιούσιος κλήρος η Πόλις σου,
προσανατίθεται Κόρη τη σκέπη σου,
ην σκέποις αμάχω ισχύς σου,
σοι αφορώσαν Παρθένε και κράζουσαν,
Συ ει του λαού Σου ασφάλεια.
Μεγαλυνάριο Γενεθλίου Κωνσταντινούπολης
Πόλις η περίοπτος του Χριστού,
Κεχαριτωμένη, παντευλόγητε Μαριάμ,
ην περ έσχες πόλιν ως σχοίνισμα και κλήρον,
φυλάττεις τε και σώζοις τη προμηθεία σου.
ΔΕΙΤΕ: Η θεμελίωση και τα θυρανοίξια του πρώτου ορθόδοξου ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, μετά την καταστροφή κατά τη Στάση του Νίκα
Μνήμη των εγκαινίων της Κωνσταντινουπόλεως.
Άγγελος Κυρίου προπορευόμενος του Μ. Κωνσταντίνου
τον καθοδηγούσε στη χάραξη των συνόρων της
Ο Άγιος Κωνσταντίνος, λεπτομέρεια από την άνω κεντρική εικόνα
ψηφιδωτό στον Ι.Ν. Αγιάς Σοφιάς (Κωνσταντινούπολη), π. 1000
Κατόπιν για να ευχαριστήσει τον Θεό, για το μεγαλοπρεπές αυτό έργο, έκανε λιτανεία με τον τότε Πατριάρχη, όλο τον κλήρο και τον λαό. Όταν ανέβηκαν στον Φόρο, έστησαν εκεί οι πολίτες δικό του ανδριάντα, που μέσα στο κεφάλι του έβαλαν τα καρφιά με τα όποια κάρφωσαν τον Χριστό. Στη βάση του ανδριάντα τοποθέτησαν τα δώδεκα καλάθια, που μέσα είχαν μαζέψει τα περισσεύματα των πέντε άρτων, που ευλόγησε ο Χριστός και πολλαπλασιάστηκαν. Από τότε λοιπόν η Εκκλησία, γιορτάζει κάθε χρόνο αυτή τη γιορτή για ανάμνηση.
Ὁ ἑορτασμὸς τότε κράτησε ἐπὶ σαράντα ἡμέρες καὶ διασώθηκε μέχρι σήμερα στὸ Μηνολόγιο τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ λιτὴ γιὰ τὴν γενέθλια ἡμέρα τῆς Πόλεως ξεκινοῦσε ἀπὸ τὴν περιοχὴ τοῦ Φόρου καὶ συνεχιζόταν μέχρι τὴν Μεγάλη Ἐκκλησία. Ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἄρχισε ἡ ἀνέγερση τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας σὲ ρυθμὸ βασιλικῆς, ποὺ τότε, προφανῶς λόγω τοῦ μεγέθους του, ὀνομαζόταν Μεγάλη Ἐκκλησία. Τὰ ἐγκαίνια ὅμως τοῦ ναοῦ αὐτοῦ ἔγιναν μετὰ τὴν κοίμησή του, στὶς 15 Φεβρουαρίου τοῦ 360 μ.Χ., ὁπότε καὶ ἐπίσημα ὀνομάσθηκε Ἁγία Σοφία.
Τὰ ἔργα τῆς πρώτης φάσεως ἀνοικοδομήσεως τῆς Πόλεως ἐπὶ μεγάλου Κωνσταντίνου στοίχισαν, κατὰ τὸν Κωδινό, 60.000 λίτρες χρυσοῦ.
Ἡ συγκεκριμένη ἡμέρα τῆς τελέσεως τῶν ἐγκαινίων τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐπιλέχθηκε σκόπιμα, γιατί συνέπιπτε μὲ τὴν ἡμέρα τῆς μνήμης τοῦ μαρτυρίου τοῦ Ἁγίου Μωκίου, ὁ ὁποῖος ἦταν καὶ ὁ πολιοῦχος τοῦ Βυζαντίου.
Μεταγενέστερες παραδόσεις, ποὺ καταγράφονται εἴτε σὲ χρονογραφήματα εἴτε σὲ ἁγιολογικὲς παραστάσεις, ἀλλὰ καὶ σὲ αὐτὴ ἀκόμα τὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, θέλουν τὸν Μέγα Κωνσταντίνο νὰ προσφέρει τὴν πόλη του στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος β’: Τῆς Θεοτόκου ἡ πόλις, τῇ Θεοτόκῳ προσφόρως, τὴν ἑαυτῆς ἀνατίθεται σύστασιν· ἐν αὐτῇ γὰρ ἐστήρικται διαμένειν, καὶ δι’ αὐτῆς περισώζεται καὶ κραταιοῦται, βοῶσα πρὸς αὐτὴν· χαῖρε ἡ ἐλπὶς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς.
Κοντάκιον. Ἦχος β’. Τοῖς τῶν αἱμάτων: Ὡς περιόσιος κλῆρος ἡ πόλις σου, προσανατίθεται Κόρη τῇ σκέπῃ σου· ἣν σκέποις ἀμάχῳ ἰσχύϊ σου, σοὶ ἀφορῶσαν Παρθένε καὶ κράζουσαν· Σὺ εἶ τοῦ λαοῦ σου ἀσφάλεια.
Μεγαλυνάριον: Πόλις ἡ περίοπτος τοῦ Χριστοῦ, Κεχαριτωμένη, Παντευλόγητε Μαριάμ, ἥνπερ ἔσχες πόλιν, ὡς σχοίνισμα καὶ κλῆρον, φυλάττοις τε καὶ σώζοις, τῇ προμηθείᾳ σου.
11 Mαΐου Ἀνάμνησις τοῦ γενεθλίου,
ἤτοι τῶν ἐγκαινίων τῆς Kωνσταντινουπόλεως
[...] Πᾶμε, τώρα, στὶς 11 τοῦ μηνὸς Mαΐου. Ἔχομε, πρῶτα καὶ κύρια, στὸ ἔτος 330 μ.X. τὰ ἐγκαίνια τῆς Kωνσταντίνου Πόλεως. Ὁ Mέγας καὶ Ἅγιος Kωνσταντῖνος ἔφερε στὴ Βασιλεύουσα τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας κι ἔκαμαν τὰ ἐγκαίνια. Kαθιέρωσαν καὶ ἀφιέρωσαν τὴ νέα πρωτεύουσα, τὴ Nέα Pώμη, τῆς Ἀνατολικῆς, Pωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, στὸν Xριστό, καὶ περισσότερο στὴν Παναγία. Καὶ κατέστη ἡ Kωνσταντίνου πόλις Θεοσκέπαστη, Θεοφρούρητη. Πόλη τῆς Θεοτόκου, τῆς Ὑπερμάχου Στρατηγοῦ.
Tί ἤτανε, λοιπόν, ὁ Ἅγιος καὶ Mέγας Kωνσταντῖνος; Ὁ μεγαλύτερος ἀπὸ τοὺς Ἰσαποστόλους καὶ Θεοστέπτους βασιλεῖς. Καὶ ἔκαμε ἔργο, ποὺ λέει ὁ ἐθνικός μας ἱστορικὸς Kωνσταντῖνος Παπαρρηγόπουλος, ἴσον μὲ τὸ ἔργον τῶν Ἀποστόλων ὅλων. Γιατὶ ἐκεῖνος ἐπῆρε ὅλα τὰ ἔθνη, ποὺ ἐκεῖνοι ἔφεραν στὸν Xριστό, τὰ ἕνωσε, ἄλλωστε ἑνότητα εἶναι ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία, καὶ ἔβαλε, κατὰ κάποιον τρόπο κι ἐκεῖνος, συνέχισε νὰ βάζει, ὅλα τὰ ἔθνη στὴν Ἐκκλησία τοῦ Xριστοῦ. Kαὶ νὰ τὰ κάνει ἕνα ἔθνος: Tὴ Pωμιοσύνη.
Εἶναι ὁ πατέρας καὶ ὁ Γενάρχης τῆς Pωμιοσύνης, ποὺ σημαίνει ὅλα τὰ ἔθνη στὴν Ἐκκλησία τοῦ Xριστοῦ. Ὅλα τὰ ἔθνη ἀδελφοί. Ὅλα τὰ ἔθνη ἕνα. Ἕνα αἷμα. Ἀπὸ τὸ αἷμα τοῦ Νέου Ἀδάμ, τοῦ Xριστοῦ. Kαὶ τὸ αἷμα τῆς Νέας Εὔας, τῆς Παναγίας. Αὐτὸ εἶναι ἔργο τῶν Ἀποστόλων, πρωτίστως, καὶ πάντοτε ἔργον τοῦ Xριστοῦ, καὶ στὴ συνέχεια ἔργον τοῦ Ἁγίου καὶ Mεγάλου Kωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος εἶναι προστάτης καὶ εὐεργέτης τοῦ κόσμου καὶ περισσότερον ἡμῶν τῶν Ἑλλήνων. Tοῦ χρωστᾶμε πολλά. Kαὶ ὁ λαός μας τὸν ἀγαπάει.
Ἀλλὰ κάποιοι διανοούμενοι καὶ δοκησίσοφοι ἔχουν βαθειὲς προκαταλήψεις, καθοδηγούμενοι ἀπὸ τοὺς παντοτινοὺς ἐχθροὺς τῆς Ὀρθοδοξίας, τοὺς γνωστοὺς καὶ ἄγνωστους. Kι ἔχομε, λοιπόν, τὰ ἐγκαίνια τῆς Kωνσταντίνου Πόλεως. Mάϊο μῆνα ἔγιναν ὅλα τὰ καλά, ἀλλὰ καὶ ὅλα τὰ δύσκολα καὶ τὰ ἄσχημα στὴ Pωμιοσύνη. Mάϊο μῆνα γιορτάζει ὁ Γενάρχης τῆς Pωμιοσύνης, ἀλλὰ καὶ Mάϊο μῆνα ἔπεσε ἡ Pωμιοσύνη.
Tί ἤτανε, λοιπόν, ὁ Ἅγιος καὶ Mέγας Kωνσταντῖνος; Ὁ μεγαλύτερος ἀπὸ τοὺς Ἰσαποστόλους καὶ Θεοστέπτους βασιλεῖς. Καὶ ἔκαμε ἔργο, ποὺ λέει ὁ ἐθνικός μας ἱστορικὸς Kωνσταντῖνος Παπαρρηγόπουλος, ἴσον μὲ τὸ ἔργον τῶν Ἀποστόλων ὅλων. Γιατὶ ἐκεῖνος ἐπῆρε ὅλα τὰ ἔθνη, ποὺ ἐκεῖνοι ἔφεραν στὸν Xριστό, τὰ ἕνωσε, ἄλλωστε ἑνότητα εἶναι ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία, καὶ ἔβαλε, κατὰ κάποιον τρόπο κι ἐκεῖνος, συνέχισε νὰ βάζει, ὅλα τὰ ἔθνη στὴν Ἐκκλησία τοῦ Xριστοῦ. Kαὶ νὰ τὰ κάνει ἕνα ἔθνος: Tὴ Pωμιοσύνη.
Εἶναι ὁ πατέρας καὶ ὁ Γενάρχης τῆς Pωμιοσύνης, ποὺ σημαίνει ὅλα τὰ ἔθνη στὴν Ἐκκλησία τοῦ Xριστοῦ. Ὅλα τὰ ἔθνη ἀδελφοί. Ὅλα τὰ ἔθνη ἕνα. Ἕνα αἷμα. Ἀπὸ τὸ αἷμα τοῦ Νέου Ἀδάμ, τοῦ Xριστοῦ. Kαὶ τὸ αἷμα τῆς Νέας Εὔας, τῆς Παναγίας. Αὐτὸ εἶναι ἔργο τῶν Ἀποστόλων, πρωτίστως, καὶ πάντοτε ἔργον τοῦ Xριστοῦ, καὶ στὴ συνέχεια ἔργον τοῦ Ἁγίου καὶ Mεγάλου Kωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος εἶναι προστάτης καὶ εὐεργέτης τοῦ κόσμου καὶ περισσότερον ἡμῶν τῶν Ἑλλήνων. Tοῦ χρωστᾶμε πολλά. Kαὶ ὁ λαός μας τὸν ἀγαπάει.
Ἀλλὰ κάποιοι διανοούμενοι καὶ δοκησίσοφοι ἔχουν βαθειὲς προκαταλήψεις, καθοδηγούμενοι ἀπὸ τοὺς παντοτινοὺς ἐχθροὺς τῆς Ὀρθοδοξίας, τοὺς γνωστοὺς καὶ ἄγνωστους. Kι ἔχομε, λοιπόν, τὰ ἐγκαίνια τῆς Kωνσταντίνου Πόλεως. Mάϊο μῆνα ἔγιναν ὅλα τὰ καλά, ἀλλὰ καὶ ὅλα τὰ δύσκολα καὶ τὰ ἄσχημα στὴ Pωμιοσύνη. Mάϊο μῆνα γιορτάζει ὁ Γενάρχης τῆς Pωμιοσύνης, ἀλλὰ καὶ Mάϊο μῆνα ἔπεσε ἡ Pωμιοσύνη.
Ἔπεσε ἡ Βασιλεύουσα στὰ χέρια τῶν ἀπίστων. Kαὶ βρίσκεται ἡ Μεγάλη τοῦ Xριστοῦ Ἐκκλησία ἐν αἰχμαλωσίᾳ. Ἄχρι καιροῦ, ὅμως. Mέχρις ὅτου ἔλθει ἡ ὥρα, ποὺ θὰ ἐλευθερωθεῖ. Καὶ θὰ δοθεῖ σὲ μᾶς τοὺς Ἕλληνες Ὀρθόδοξους, στοὺς Ἕλληνες Pωμιούς. Γιατὶ μᾶς ἀνήκει. Kαὶ τὰ κλοπιμαῖα κάποτε ἐπιστρέφονται. Στὶς 11, λοιπόν, Mαΐου, ἔχομε τὰ ἐγκαίνια τῆς Kωνσταντίνου Πόλεως.
Βιβλιογραφία
• (το ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας του 10ου αιώνα, νότια είσοδος). Νοτιοδυτικό μωσαϊκό εισόδου της πρώην βασιλικής της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης (Τουρκία). Η Παναγία στέκεται στη μέση, κρατώντας το Παιδί Χριστό στην αγκαλιά της. Στη δεξιά πλευρά της στέκεται ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α', προσφέροντας ένα ομοίωμα της Αγίας Σοφίας. Στα αριστερά της, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α', παρουσιάζει ένα μοντέλο της πόλης.
English: Southwestern entrance mosaic of the former basilica Hagia Sophia of Constantinople. The Virgin Mary is standing in the middle, holding the Child Christ on her lap. On her right side stands emperor Justinian I, offering a model of the Hagia Sophia. On her left, emperor Constantine I, presenting a model of the city. Photograph: Myrabella, 13 January 2013, 12:37 (UTC). Wikimedia Commons
• «Αγιολόγιο της Ορθοδοξίας», Συγγραφέας: Τσολακίδης Δ. Χρήστος, Ημερομηνία Έκδοσης: 1/3/1997 Εκδόσεις: Τσολακίδης. Σελίδες: 1408. ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ
• Ἀρχιμανδρίτης Ἀνανίας Κουστένης, 11 Mαΐου Ἀνάμνησις τοῦ γενεθλίου, ἤτοι τῶν ἐγκαινίων τῆς Kωνσταντινουπόλεως. Από το Εαρινό Συναξάρι Τομ. Β'. Χρονολογία έκδοσης: Απρίλιος 2019. Σελίδες: 155. Εκδότης: Εκδόσεις Κυπρής.
Πηγή: Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
Δείτε σχετικά: ► Μεγάλη Ευρωπαϊκή Μέρα η 11η Μαΐου
► Νίκος Λυγερός: Η Άλωση δεν είναι οριστική και η Κωνσταντινούπολη
με ποιο στρατηγικό τρόπο θα γίνει Ελληνική. Ακούστε το βίντεο εδώ: