Η θεμελίωση και τα θυρανοίξια του πρώτου ορθόδοξου ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, μετά την καταστροφή κατά τη Στάση του Νίκα

Agia Sofia Constantinople
Η Αγία Σοφία πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
στην κορυφή ήταν τοποθετημένος ο μέγας ερυσίπτολις σταυρός

Ο Ναός της Αγίας Σοφίας, όπως ήταν προ της Αλώσεως της Κωνσταντινούπολης απεικονίζεται σε λιθογραφία που βρίσκεται στη συλλογή Λαϊκών Εικόνων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.

Εξωτερικά και επί της κορυφής του θόλου διακρίνεται ο μέγας «ερυσίπτολις σταυρός» (=έρεισμα της πόλης), που σήμερα έχει αντικατασταθεί με την ημισέληνο. Μετά τη μετατροπή του ναού σε μουσουλμανικό τέμενος προστέθηκαν τέσσερις μιναρέδες.

ἐρῠσίπτολις: ὁ, ἡ (ἐρύομαι), αυτός που προστατεύει την πόλη, πολιούχος, σε Ομήρ. Ιλ. ἐρῠσίπτολις. αρχ. επίθ. της Αθηνάς («Ἀθηναίη ἐρυσίπτολι», Ομ. Ιλ.).

Ο Βυζαντινός Ναός της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου 
Λόγου του Θεού, περισσότερο γνωστή ως Αγία Σοφία ή 
Αγιά-Σοφιά, γνωστός και ως Ναός της Αγίας του Θεού.

23 Φεβρουαρίου 532 μ.Χ. Θεμελιώνεται o Βυζαντινός Ναός Αγία Σοφία ή Αγιά-Σοφιά, γνωστός και ως Ναός της Αγίας του Θεού. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ δίνει εντολή για την οικοδόμηση του νέου ορθόδοξου ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, μετά την καταστροφή του παλαιότερου κατά τη Στάση του Νίκα. 

27 Δεκεμβρίου του 537 μ.Χ. τελούνται τα θυρανοίξια της Αγια-Σοφιάς. Τότε, σύμφωνα με το θρύλο, ο Ιουστινιανός αναφώνησε «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!», θέλοντας έτσι να εκφράσει το θαυμασμό του για το μνημείο το οποίο ήταν πιο θαυμαστό από τον Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα.

Ο πρώτος ναός της Ορθοδοξίας στην Κωνσταντινούπολη

Η Αγία Σοφία είναι το πρώτο κτίσμα που χτυπάει στα μάτια του επισκέπτη, καθώς εισέρχεται από την Προποντίδα. Το ξεχωριστό αυτό σημείο είχαν επιλέξει για να χτίσουν τους ναούς τους, αιώνες πριν από τους Βυζαντινούς, οι ειδωλολάτρες.

Η περιοχή στην οποία χτίστηκε η Αγιά Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη είναι ιδιαίτερα σεισμογενής. Παρ' όλα αυτά, ο επιβλητικός ναός έμεινε «όρθιος» για 15 αιώνες, αποτελώντας ένα μοναδικό τεχνολογικό επίτευγμα.

Αν και το έργο ήταν τεράστιο, για τα δεδομένα της εποχής, χρειάστηκαν μόλις πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο ναός ήταν έμπνευση του Μέγα Κωνσταντίνου, όραμα του Ιουστινιανού και σχέδιο των δύο σημαντικών αρχιτεκτόνων της αυτοκρατορίας, Ανθεμίου και Ισιδώρου.

    Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ., όταν ονόμασε τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. (βλ. τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης

    Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.

    Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404, η πρώτη Αγιά Σοφιά πυρπολείται και θα κτισθεί εκ νέου από τον Θεοδόσιο Β’. Τα εγκαίνια θα γίνουν στις 10 Οκτωβρίου του 415, όμως ο ναός θα πυρποληθεί και πάλι το το 532 μ.Χ., κατά τη Στάση του Νίκα. Η εξέγερση αυτή είχε διάρκεια μίας εβδομάδας και ήταν η πιο βίαιη ταραχή στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης, με τη μισή σχεδόν πόλη να καίγεται ή να καταστρέφεται και με δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να σκοτώνονται. Έτσι, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ αποφασίζει να κατασκευάσει την εκκλησία από την αρχή, στον ίδιο χώρο, αλλά πολύ πιο επιβλητική, για να δεσπόζει στη Βασιλεύουσα. 

    Τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπή ναού θα μπουν στις 23 Φεβρουαρίου του 532, με σχέδια που εκπόνησαν οι αρχιτέκτονες του ναού, Ανθέμιος Τραλλιανός (από τις Τράλλεις) και Ισίδωρος ο Μιλήσιος (από τη Μίλητο).

    Για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου 120.000.000 ευρώ). Από κάθε σημείο όπου υπήρχε Ελληνισμός, έγινε προσφορά: Τα πράσινα μάρμαρα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από τον υπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν τα πολύτιμα πετράδια, ο χρυσός, το ασήμι και το ελεφαντόδοντο, για τη διακόσμηση του εσωτερικού.

    «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον
    έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!»

    27 Δεκεμβρίου του 537 μ.Χ. τελούνται τα θυρανοίξια της Αγια-Σοφιάς. Τότε, σύμφωνα με το θρύλο, ο Ιουστινιανός αναφώνησε: «Δόξα τῷ Θεῷ τῷ καταξιώσαντί με τοιοῦτον ἔργον ἐπιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!», δηλαδή «Δόξα τω Θεώ που με καταξίωσε να ολοκληρώσω τέτοιο έργο, σε νίκησα Σολομώντα», θέλοντας έτσι να εκφράσει το θαυμασμό του για το μνημείο το οποίο ήταν πιο θαυμαστό από τον Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα.

    Για χίλια και πλέον χρόνια (537-1453), η Αγία Σοφία θα αποτελέσει το κέντρο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Εκεί, ο λαός θα γιορτάσει τους θριάμβους, θα θρηνήσει τις συμφορές και θα αποθεώσει τους νέους αυτοκράτορες.

    Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ’ Δραγάτης, αφού προσευχήθηκε μαζί με το λαό και ζήτησε συγνώμη για λάθη που πιθανόν έκανε, έφυγε για τα τείχη, όπου έπεσε μαχόμενος. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Αγία Σοφία έγινε τζαμί και με την «Επανάσταση για το Σύνταγμα» των Νεοτούρκων του Κεμάλ Ατατούρκ το 1908 μετατράπηκε σε μουσείο.

    Το μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO


    H Αγία Σοφία έχει χαρακτηριστεί μνημείο 
    παγκόσμιας κληρονομιάς από το 1985.

    Από το 1981 υπάρχει η Συνθήκη της UNESCO για την προστασία των μνημείων και χώρων παγκόσμιας κληρονομιάς. Στόχος της UNESCO είναι η προστασία από κάθε είδους φθορά και καταστροφή, προκειμένου αυτά να κληροδοτηθούν στις γενιές του μέλλοντος.

    Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της UNESCO οι ιστορικές περιοχές στην Κωνσταντινούπολη, μεταξύ αυτών και η Αγιά Σοφιά, προστατεύονται νομικά από την τουρκική νομοθεσία διατήρησης.

    Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο σε διεθνές επίπεδο, για την προστασία τοποθεσιών παγκόσμιας κληρονομιάς. Η διαχειριστική δομή για την προστασία και την διατήρηση συμπεριλαμβάνει την από κοινού ευθύνη της κυβέρνησης κάθε κράτους, των τοπικών αρχών και διαφόρων κρατικών ιδρυμάτων. Για κάθε φυσική παρέμβαση και λειτουργικές αλλαγές στα καταγεγραμμένα κτήρια και τοποθεσίες, θα πρέπει να υπάρχει η σχετική αδειοδότηση του Συμβουλίου Διατήρησης της UNESCO.

    Η Τουρκία θα πρέπει από τη στιγμή που έχει υπογράψει τη σχετική συνθήκη να προστατέψει τον χαρακτήρα της Αγιάς Σοφιάς ως αρχιτεκτονικού αλλά και πολιτιστικού συμβόλου.

    Δείτε σχετικά: 
    Οι κουρτίνες του Ερντογάν στην Αγιά Σοφιά. Τι ακριβώς είναι αυτό που μας εκπλήσσει;

    Πληροφορίες αντλήθηκαν και από το βιβλίο: Gibbon, Edward.
    The History of the Decline and Fall of the Roman Empire,
    τομ. 7ος, New York: 1906 Πηγή: www.Sophia-Ntrekou.gr


    Τώρα που ξέρεις
    πρόσεχε τις κινήσεις σου
    γιατί η καθεμία είναι σημαντική
    για την εξέλιξή σου ως πολεμιστής.

    «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!»
    View of the Augustaion and Hagia Sophia
    Άποψη του Αυγουσταίου και της Αγίας Σοφίας

    Ξέρετε κάτι; Αν θέλετε να δώσετε ραντεβού σε κάποιον σε εκατό χρόνια, μπορεί μερικοί από εσάς να πουν στο σπίτι μου, στη γειτονιά μου. Θα δείτε ότι το πιο εύκολο και το πιο αποτελεσματικό είναι οι εκκλησίες για καλό ραντεβού. Από όλες αυτές τις εκκλησίες υπάρχει μία που είναι πιο ιδανική για τέτοια ραντεβού. Στην Κωνσταντινούπολη έχετε όλοι ένα ραντεβού με το μέλλον και το παρελθόν είναι η Αγία Σοφία... Διαβάστε περισσότερα »

    Δεν υπάρχουν σχόλια: