Σελίδες

Ο Επιτάφιος των Γιάννη Ρίτσου και Μίκη Θεοδωράκη τον ματωμένο Μάη του '36 αφιέρωμα ~ video

Η μητέρα του Τάσου Τούση θρηνεί τον γιο της. η ιστορική φωτογραφία της 9ης Μαΐου 1936,  που ενέπνευσε τον Επιτάφιο του Ρίτσου. πηγή φώτο: εφημ. Ριζοσπάστης 10 Μαΐου 1936
Η μητέρα του Τάσου Τούση θρηνεί τον γιο της.
η ιστορική φωτογραφία της 9ης Μαΐου 1936, 
που ενέπνευσε τον Επιτάφιο του Ρίτσου.
πηγή φώτο: εφημ. Ριζοσπάστης 10 Μαΐου 1936

9 Μαΐου 1936 Οι δρόμοι βάφονται με εργατικό αίμα. 

Ο ματωμένος Μάης του '36 στη Θεσσαλονίκη 
αποτελεί  τον τελευταίο μεγάλο απεργιακό σταθμό 
πριν τη δικτατορία Μεταξά.

Εργατοϋπάλληλοι, υφαντουργοί, τσαγκαράδες, αυτοκινητιστές, χαρτεργάτες, τυπογράφοι και άλλοι. Καθημερινά, τις πρώτες ημέρες του Μάη, οι δρόμοι πλημμυρίζουν εργατιά. Στις 8 του Μάη η Χωροφυλακή στήνει παντού πολυβολεία. Και στις 9 του Μάη (Σάββατο ήταν) η Χωροφυλακή χτυπά τον άοπλο λαό.
 
12 νεκροί και πάνω από 280 τραυματίες ήταν ο απολογισμός της αιματηρής καταστολής από τη Χωροφυλακή της μεγάλης διαδήλωσης των απεργών καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη.

Οι καπνεργάτες
ήταν ένα από τα πιο μαχητικά και οργανωμένα συνδικάτα στην Ελλάδα. Σε αντίθεση με άλλους κλάδους, οι διεκδικήσεις τους δεν αφορούσαν μόνο το οκτάωρο και τις καλύτερες συνθήκες εργασίας, αλλά και διαδικασίες που καθόριζαν οι εργοδότες, όπως το ποιος θα εργάζεται πού και πώς θα γίνεται η διαδικασία παραγωγής.

Η στάση των εργατών δεν άρεσε σε κανέναν εργοδότη και η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Στις 29 Απριλίου 1936, 12 χιλιάδες καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, εκ των οποίων περίπου το 70% γυναίκες, κατέβηκαν σε απεργία. Η αστυνομία και ο στρατός βρίσκονται σε επιφυλακή και ετοιμότητα.

Η απεργία των καπνεργατών σύντομα γενικεύτηκε με τη συμμετοχή σιδηροδρομικών και τροχιοδρομικών. Ο Μεταξάς που επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη και γέμισε τους εργάτες με υποσχέσεις δεν κατάφερε να τους πείσει. Τα επεισόδια δεν αποφεύχθηκαν.

Τα γεγονότα ξεκίνησαν γύρω στο Φεβρουάριο, με κατάληψη ενός εργοστασίου ύστερα από την απόρριψη των αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια. Εναντίον τους χρησιμοποιήθηκε τόσο η αστυνομία όσο και ο στρατός. Δεν υπήρχε κεντρική συγκέντρωση, αλλά μικρές συγκεντρώσεις με ομιλητές σε διάφορα μέρη της πόλης.


Σε μια συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβόλησαν και σκότωσαν 7-8 εργάτες. Σ' αυτό το σημείο έχει στηθεί το μνημείο του καπνεργάτη. Με πυροβολισμούς προσπάθησαν να διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις και συνολικά είχαμε τουλάχιστον 12 νεκρούς και 300 τραυματίες

Οι δολοφονίες των εργατών αποτέλεσαν την έμπνευση του Ρίτσου για τον «Επιτάφιο».

Ο Επιτάφιος δεν είναι θεατρικό - Ν. Λυγερός

– Ο Επιτάφιος δεν είναι θεατρικό…
– Το ξέρω… Αλλά μου ζήτησαν ένα ποίημα…
– Εδώ πρόκειται για άσμα… Θέλει πολύ δουλειά… Είναι έργο…
– Θα με βοηθήσετε;
– Δεν μπορώ να κάνω και αλλιώς… Αλλά θα πρέπει πρώτα να βρεθούμε στο 1936.
– Στην Θεσσαλονίκη; Στην απεργία;
– Και στη συνέχεια στο 1956 για την τελική έκδοση.
– Και θα κάνουμε όλα αυτά για την ερμηνεία ενός ποιήματος.
– Ενός αποσπάσματος μόνο αλλιώς…
– Απόλυτα κατανοητό.
– Αλλιώς πώς θα μπορέσει η ψυχή σου ν’ αντέξει τη ζωή της.
– Και ν’ αποκτήσω παιδί…
– Ενώ δεν έχεις κλείσει ούτε είκοσι φορές την Άνοιξη.
– Γίνεται όμως;
– Αν σέβεσαι το έργο και δεν το εκφυλίζεις, θα δουν την προσπάθεια.
– Είμαι πιστή.
– Και Χριστιανή.
– Θα κάνω ό,τι δεν μπορώ, Δάσκαλε…


«Επιτάφιος»: Ένα από τα έπη της ελληνικής ποίησης 
Γιάννης Ρίτσος: Μέρα Μαγιού μου μίσεψες

Ένα από τα έπη τής ελληνικής ποιήσεως γράφτηκε με αφορμή μια πρωτομαγιάτικη φωτογραφία. Είναι ο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, του ποιητή της Ρωμιοσύνης, του κορυφαίου νεοέλληνα λυρικού, ο οποίος, με καταγεγραμμένα στο γονιδίωμα του τα ομηρικά μοιρολόγια της Μαλβάζιας και της Ακροταιναρίας, αποτύπωσε, συν τοις άλλοις, το μεγαλειώδες: «άρμεγες με τα μάτια σου το φώς της οικουμένης»

Ο Γιάννης Ρίτσος λέει στον Μίκη Θεοδωράκη για τον Επιτάφιο. 
«Ήταν τα πρώτα ποιήματα μου που είχαν μελοποιηθεί. Μου έκανε τρομερή εντύπωση, μα είναι δυνατόν η ποίηση να βρει μια πλήρη αντιστοιχία με την μουσική. Μέχρι τίνος έλεγα ότι η κάθε τέχνη είναι αυτάρκης και δεν έχει ανάγκη από την βοήθεια της άλλης. Αλλά όταν έγραψες τον Επιτάφιο και αργότερα φυσικά την Ρωμιοσύνη που ήταν η μεγάλη δόξα σου, είπα πραγματικά ότι εδώ πέρα είναι ένας δρόμος για να πλησιάσει η ποίηση μέσω της μουσικής εκείνους τους ανθρώπους που δεν θα τους πλησίαζε ίσως ποτέ».

Τα αιματηρά γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη ξέσπασαν με αφορμή την απεργία των καπνεργατών του εργοστασίου «Κομέρσιας». Οι εργάτες μετά από απόρριψη αιτημάτων τους από τον εργοδότη, κατέλαβαν το εργοστάσιο, κλείστηκαν μέσα σε αυτό και με πανό και μαύρες σημαίες στα παράθυρα ζητούσαν συμπαράσταση. 


Στη συνέχεια αρχίζει απεργία μαζί με άλλους εργαζόμενους και συγκεντρώσεις σε διάφορα σημεία της Θεσσαλονίκης. Σε μια τέτοια συγκέντρωση οι χωροφύλακες (στην πλατεία Αριστοτέλους), πυροβόλησαν χωρίς λόγο πάνω στους συγκεντρωμένους εργάτες και σκότωσαν 9. Κατόπιν πυροβολούν και σε άλλα σημεία, προσπαθώντας να διαλύσουν τους συγκεντρωμένους, σκοτώνοντας και άλλους, ανάμεσα σ' αυτούς και γυναίκες. Οι σκοτωμένοι ήταν τελικά πάνω από 12 και οι τραυματίες πάνω από 300.


Ο Γιάννης Ρίτσος είδε μετά από 2-3 μέρες την φωτογραφία, στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης», με το νεκρό (Τάσος Τούσης), οποίος έπεσε νεκρός στη μεγάλη διαδήλωση των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη και από πάνω την απελπισμένη μάνα του να μοιρολογεί και μέσα σε μια νύχτα σχεδόν, έγραψε τη συλλογή ποιημάτων «Επιτάφιος», που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και πρωτοτραγούδησε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης.

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες μέρα Μαγιού σε χάνω
άνοιξη γιε που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω.
Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης.
Και μου ιστορούσες με φωνή γλυκιά ζεστή κι αντρίκεια
τόσα όσα μήτε του γιαλού δεν φτάνουν τα χαλίκια.
Και μου 'λεγες πως όλ' αυτά τα ωραία θα ν' δικά μας
και τώρα εσβήστης κι έσβησε το φέγγος κι η φωτιά μας.

...Και η μάνα κλαίγοντας να εξιστορεί μοιρολογώντας, τις χάρες του παλικαριού, των παλικαριών, του μπροστάρη, των μπροστάρηδων, για μια ζωή καλλίτερη, για το δικαίωμα ώστε η προσφορά του να έχει την δίκαιη ανταπόδοση. Και πίσω στο μαύρο σκοτάδι ο φασισμός μαζί με τα όργανά του, να σχεδιάζουν στο τραπέζι, στο εργαστήρι του τρόμου, τα βρώμικα σχέδια τους για το πισωγύρισμα του υπερήφανου Λαού, για τον εξανδραποδισμό του, την ταπείνωση του, το γονάτισμα του, το πως θα γίνει βορά, στο ντόπιο και ξένο κεφάλαιο. Από την άλλη ο ποιητής, αυτός που αφουγκράζεται, που αποτυπώνει τα τεκταινόμενα, αυτός που δίνει και την λύση για την αποτροπή των σκοτεινών σχεδίων.

Βίντεο: Επιτάφιος - Μέρα Μαγιού μου μίσεψες
9 Μαΐου του 1936: Η απεργία των καπνεργατών πνίγεται στο αίμα

Στις 9 Μαΐου του 1936 η χωροφυλακή διαλύει βίαια συγκέντρωση καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη. Έντεκα άνθρωποι σκοτώνονται ενώ πολύ μεγάλος είναι ο αριθμός των τραυματιών. Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το ποίημα «Επιτάφιος» εμπνευσμένος από τα τραγικά γεγονότα, το οποίο μελοποιήθηκε από το Μίκη Θεοδωράκη. Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1936 επιβάλλεται η δικτατορία Μεταξά.

Θεσσαλονίκη. Μάης του 1936. Μια μάνα, καταμεσὶς του δρόμου, μοιρολογάει το σκοτωμένο παιδί της. Γύρω της και πάνω της, βουΐζουν κ σπάζουν τα κύματα των διαδηλωτριών - των απεργών καπνεργατών. Εκείνη συνεχίζει το θρήνο της:


Γιέ μου, σπλάχνο τῶν σπλάχνων μου, καρδούλα τῆς καρδιᾶς μου,
πουλάκι τῆς φτωχιᾶς αὐλῆς, ἀνθὲ τῆς ἐρημιᾶς μου,
πῶς κλείσαν τὰ ματάκια σου καὶ δὲ θωρεῖς ποὺ κλαίω
καὶ δὲ σαλεύεις, δὲ γρικᾷς τὰ ποὺ πικρὰ σοῦ λέω;

Γιόκα μου, ἐσὺ ποὺ γιάτρευες κάθε παράπονό μου,
Ποὺ μάντευες τί πέρναγα κάτου ἀπ᾿ τὸ τσίνορό μου,
τώρα δὲ μὲ παρηγορᾶς καὶ δὲ μοῦ βγάζεις ἄχνα
καὶ δὲ μαντεύεις τὶς πληγὲς ποὺ τρῶνε μου τὰ σπλάχνα;

Πουλί μου, ἐσὺ ποὺ μοῦ ῾φερνες νεράκι στὴν παλάμη
πῶς δὲ θωρεῖς ποὺ δέρνουμαι καὶ τρέμω σὰν καλάμι;

Στὴ στράτα ἐδῶ καταμεσὶς τ᾿ ἄσπρα μαλλιά μου λύνω
καὶ σοῦ σκεπάζω τῆς μορφῆς τὸ μαραμένο κρίνο.

Φιλῶ τὸ παγωμένο σου χειλάκι ποὺ σωπαίνει
κι εἶναι σὰ νὰ μοῦ θύμωσε καὶ σφαλιγμένο μένει.

Δὲ μοῦ μιλεῖς κι ἡ δόλια ἐγὼ τὸν κόρφο δές, ἀνοίγω
καὶ στὰ βυζιὰ ποὺ βύζαξες τὰ νύχια, γιέ μου μπήγω.

Από τον Απρίλιο του 1936 την Ελλάδα σαρώνει ένα μεγαλειώδες απεργιακό κύμα με κέντρο τη Θεσσαλονίκη και τους καπνεργάτες, που αποτελούν το πιο οργανωμένο κίνημα της εποχής. Η εξέγερση των εργατών στη Θεσσαλονίκη επεκτείνεται σε πολλές άλλες ελληνικές πόλεις, αποτελώντας έναν από τους βασικότερους σταθμούς στο ελληνικό εργατικό κίνημα.

Την εποχή της εργατικής εξέγερσης, είχε προηγηθεί η οικονομική ύφεση προερχόμενη από το κραχ του 1929 στην παγκόσμια οικονομία) και η συνακόλουθη πτώχευση του 1932. Όμως δεν ήταν μόνον αυτό το οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο. Πριν από την κρίση, στην Ελλάδα είχε ήδη αποτύχει οικτρά η Μεγάλη Ιδέα του Βενιζέλου. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δεν υπήρχε πια η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Επιπλέον, οι πρόσφυγες που είχαν έρθει στη χώρα είχαν δώσει μιας πρώτης τάξεως δικαιολογία σε εργοδότες να μειώσουν τα μεροκάματα.

Βίντεο: απόσπασμα από την «Μηχανή του χρόνου»
για τον Ματωμένο Μάη του ’36 | Ολόκληρη ΕΔΩ


Άλλη μια δικαιολογία για τους εργοδότες, ώστε να μειώσουν τις αμοιβές ήταν ενδεχομένως και η παγκόσμια οικονομική κρίση της εποχής (1929-1932). Οι αμοιβές των 48.000 περίπου καπνεργατών έπεσαν από τις 135-150 δραχμές στις 75 δραχμές. Μάλιστα, πολλοί αναγκάζονταν να δουλεύουν δωρεάν μόνον για τα ένσημά τους.

Με βασικό, λοιπόν, αίτημα την αύξηση των κουρεμένων ημερομισθίων τους, στα τέλη Απριλίου του 1936 λαμβάνει χώρα στη Θεσσαλονίκη το πρώτο καπνεργατικό συνέδριο. Εκεί αποφασίζεται απεργία για τις 29 του μήνα. Αξίζει να σημειωθεί εδώ, πώς ανάμεσα στα εκατοντάδες εργατικά σωματεία που υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια αυτά -σύμφωνα με το «Παλίμψηστο του αίματος» του Γιώργου Αναστασιάδη, καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης- υπήρχε η Εθνική Ένωσις «Ελλάς» (ΕΕΕ), με ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο, ήταν δε και αντισημιτική.


Στις 6 Μαΐου, όπως αναφέρεται στα «Νέα», μέλη της ΕΕΕ πυροβολούν εναντίον απεργών τσαγκαράδων στην Πλατεία Βλάλη και η έφιππη αστυνομία, απ’ την άλλη, συγκρούεται με ομάδες απεργών.


Στις 8 Μαΐου η πόλη έχει μετατραπεί πλέον σε πεδίο μάχης, με 70 περίπου τραυματίες απεργούς.


Στις 9 Μαΐου η απεργία είναι κάτι παραπάνω από γενική. Συμμετέχουν σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι. Στις 10:30 το πρωί στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας πέφτει νεκρός ο νεαρός αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Είναι ο πρώτος νεκρός ενώ ακολουθούν και άλλοι στη συνέχεια. Ο θρήνος της μητέρας του πάνω στο πτώμα του γιου της, που καταγράφηκε φωτογραφικά ενέπνευσε το Γιάννη Ρίτσο στον «Επιτάφιο».

Την επόμενη ημέρα, η κηδεία των θυμάτων είναι πραγματικός λαϊκός ξεσηκωμός. Στο νεκροταφείο συγκεντρώνονται περίπου 150.000 άνθρωποι.

Στις 11 Μαΐου κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 Μαΐου πανελλαδική απεργία. [Πηγή]

† Καλό Παράδεισο στους Αγωνιστές της Εργατικής Τάξης
Αιωνία η Μνήμη στους πεσόντες για την Ανθρωπότητα 

by Αέναη επΑνάσταση | Sophia Ntrekou.gr

ΠερισσότεραΠρωτομαγιά

Ένα ντοκιμαντέρ για τον «Επιτάφιο»

Αφιέρωμα της ΕΡΤ το 1987, στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη και 
του Γιάννη Ρίτσου «Επιτάφιος», σε επιμέλεια του Σπύρου Κατσίμη.

Βίντεο ΜΑΓΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟ 1987 ΣΤΗΝ ΕΡΤ: Μουσική και συζήτηση του Μίκη Θεοδωράκη με το Γιάννη Ρίτσο για την ιστορία του έργου. Ο Μίκης και ο Ρίτσος μιλούν για τα γεγονότα της Πρωτομαγιάς το 1936 στη Θεσσαλονίκη, ο Ρίτσος διαβάζει στίχους από τον Επιτάφιο και ο Μίκης διευθύνει την ορχήστρα και η Μαρία Φαραντούρη τραγουδά τα 8 τραγούδια που μελοποίησε ο Μίκης.

Επαναπροβλήθηκε στα κατοπινά χρόνια τόσο από την ΕΡΤ, όσο και από το κανάλι της Βουλής, την Μεγάλη Πέμπτη, 16 Απριλίου 2009, στο πλαίσιο ενός μεγάλου αφιερώματος στον Μίκη Θεοδωράκη.

Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μίκης Θεοδωράκης συζήτησαν με τον Σπύρο Κατσίμη, για τη συνεργασία τους και τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε ο «Επιτάφιος», ενώ ο Γιάννης Ρίτσος διάβασε ποιήματά του από τον έργο. Παράλληλα, προβλήθηκαν αποσπάσματα από τη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη που δόθηκε στο Κολλέγιο Αθηνών το 1987, με τα τραγούδια του «Επιτάφιου» ερμηνευμένα από την Μαρία Φαραντούρη, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό από της εκπομπές της ΕΡΤ «Πανόραμα του Αιώνα» και «Η ΕΡΤ στη Βόρειο Ελλάδα».

Στη συναυλία έπαιξαν οι μουσικοί: Κώστας Παπαδόπουλος (μπουζούκι), Γιάννης Σπάθας (ηλεκτρική κιθάρα), Christian Boissell (πνευστά), Γιάννης Ζερβίδης (πιάνο), Δημήτρης Παπαγγελίδης (ακουστική κιθάρα), Αντώνης Τουρκογιώργης (μπάσο) και Νίκος Αντύπας (κρουστά).

Την εισαγωγή της εκπομπής του 1987 διάβασε ο Αλέξης Κωστάλας, ενώ τη νεότερη προβολή από το κανάλι της Βουλής προλόγισε ο κριτικός και ιστορικός μουσικής Γιώργος Μονεμβασίτης.

Κράτησα μια φράση από τον πρόλογο του Αλέξη Κωστάλα, που με λίγες μόνο λέξεις, εξηγεί το γιατί η συνεργασία μεταξύ συνθέτη και ποιητή είχε αυτά τα αποτελέσματα: «Ο Επιτάφιος είναι το ευτυχισμένο αποτέλεσμα της συνεργασίας του ποιητή που έζησε τον Μάη του 1936 και του συνθέτη που αγκάλιασε το ποίημα αυτό 22 χρόνια αργότερα, μέσα σε μια άλλη εποχή λαϊκών αγώνων και οραμάτων». Η σκηνοθεσία της εκπομπής ήταν του Μιχάλη Μούζα.












Οι γνωστές και άγνωστες ηχογραφήσεις στον «Επιτάφιο» 
του Μίκη & του Ρίτσου. Οκτώ δισκογραφημένες και μια 
ανέκδοτη ηχογράφηση ενός έργου που αποτέλεσε 
ορόσημο στον ελληνικό πολιτισμό με άρθρο Ogdoo.gr

Το ντοκιμαντέρ «Μάης 1936 ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ, προσαρμοσμένο στην αφήγηση - καταγραφή του Θέμου Κορνάρου» που παρουσιάστηκε σε σχετική εκδήλωση που έγινε στη Θεσσαλονίκη τη Δευτέρα 9 Μάη 2016. Πρόκειται για σεναριοποιημένη παρουσίαση του βιβλίου του Θέμου Κορνάρου, που με εξαίσια λογοτεχνική ματιά παρουσιάζει το χρονικό των γεγονότων. Το ντοκιμαντέρ εμπλουτίζεται με παρουσίαση στοιχείων για το τι προηγήθηκε του Μάη του '36. 

Επίσης περιλαμβάνει αρχειακά υλικά (φωτογραφίες, εφημερίδες), αλλά και κινηματογραφικά στιγμιότυπα. Παρουσιάζονται επίσης αποσπάσματα από συνεντεύξεις που ήταν μάρτυρες και έπαιξαν πρωτοπόρο ρόλο στα γεγονότα, μεταξύ άλλων και αποσπάσματα της συνέντευξης της Μαρίκας Τούση, αδελφής του πρώτου νεκρού του Μάη του 36 αυτοκινητιστή Τάσου Τούση.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.