Οι Τρεις Μάγοι πιθανώς αστρολόγοι κάτω από το Άστρο της Βηθλεέμ - Το ουράνιο
σημάδι που συνδέει την αστρονομία του Δεκεμβρίου με το θαύμα της Γεννήσεως.
Η ιστορία, οι μύθοι και τα έθιμα του Δεκεμβρίου μέσα από την αστρονομία, τη λαϊκή παράδοση και τα χριστιανικά ημερολόγια.
¨΄`'*°☆☆ Δεκέμβριος: Ο μήνας του φωτός μέσα στο σκοτάδιΟ Δεκέμβριος, ο δωδέκατος μήνας των χριστιανικών ημερολογίων, συνδέεται βαθιά με το χειμερινό ηλιοστάσιο, το σημείο όπου η νύχτα φτάνει στο μέγιστο και το φως αρχίζει να μεγαλώνει ξανά. Από τα αρχαία ρωμαϊκά ημερολόγια και τη λατινική bruma, μέχρι τη λαϊκή ελληνική παράδοση που μιλούσε για «άνεση» της ημέρας από της Αγίας Άννας και ένα «σπυρί» φωτός του Αγίου Σπυρίδωνος, ο Δεκέμβριος υπήρξε πάντα μήνας συμβολισμών, μύθων και εορταστικών μεταμορφώσεων.
Ο Στράτος Θεοδοσίου και ο Μάνος Δανέζης αναδεικνύουν την αστρονομική και πολιτισμική του σημασία, φέρνοντας στο φως τη διαδρομή του μέσα στην παράδοση, την ιστορία των ημερολογίων και την πρώτη καταγεγραμμένη εορτή των Χριστουγέννων στη Ρώμη τον τρίτο αιώνα. Ένας μήνας όπου συναντιούνται η επιστήμη, oι μύθοι, οι λυκαυγές, τα έθιμα και το βαθύ ανθρωπολογικό βίωμα του φωτός που επιστρέφει.
✍🏻 Σοφία Ντρέκου
🎄¨΄`'*°☆☆ Δεκέμβριος: Αστρονομία και Παράδοση - Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης
Δεκέμβριος, ο μήνας του χειμερινού ηλιοστασίου
Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας του χειμερινού ηλιοστασίου, γι’ αυτό σε ορισμένα μέρη της πατρίδας μας λέγεται Bρωμαλίτης ή Mπρουμάρης από τη λατινική λέξη «bruma» (χειμερινό ηλιοστάσιο), που υποδηλώνει τη μικρότερη μέρα του έτους στις 22 Δεκεμβρίου στο χειμερινό ηλιοστάσιο.
Aπό την ημερομηνία αυτή -τότε που ο Ήλιος στην ετήσια πορεία του περνά από αυτό το ημερολογιακό ορόσημο- και μετά, αργά, αλλά σταθερά, η μέρα (το φωτεινό τμήμα του εικοσιτετραώρου) συνεχώς μεγαλώνει.
Η ελληνική λαϊκή παράδοση βιαστική, ήδη από της Aγίας Άννας (9 Δεκεμβρίου) αναφέρει ότι παίρνει «άνεση» ή «ανάσα» η μέρα, παρετυμολογώντας το όνομα της αγίας.
Επίσης του Aγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου), πάλι η λαϊκή παράδοση, παρετυμολογώντας για άλλη μια φορά το όνομα του αγίου, θεωρεί ότι παίρνει η μέρα ένα «σπυρί», δηλαδή μεγαλώνει κάπως, έτσι ώστε η αύξηση αυτή να γίνει μία ολόκληρη ώρα τα Χριστούγεννα. Γι’ αυτό ο ελληνικός λαός λέει: «Χριστός γεννάται, ώρα γεννάται».
Το χειμερινό ηλιοστάσιο - Η μικρότερη μέρα του χρόνου και η αστρονομική
στιγμή που σηματοδοτεί την αρχή του φωτός. Winter solstice:
The astronomy of Christmas Photo credit: Meniou/Wikipedia, CC BY-SA
Aργότερα, επί Νουμά Πομπίλιου, όπως και άλλοι μήνες του έτους, μετακινήθηκε δύο θέσεις προς τα πίσω και έγινε ο δωδέκατος μήνας, χωρίς όμως να αλλάξει η αρχική ονομασία του. O αυτοκράτορας Λούκιος Kόμμοδος (161-192), γιος του αυτοκράτορα Mάρκου Aυρηλίου, μετονόμασε τους μήνες του έτους σύμφωνα με τους τίτλους του (Hρωδιανός 1, 14, 9).
Mε αρχή τον Ιανουάριο, οι μήνες μετονομάστηκαν ως εξής: Lucius (Λούκιος), Aelius (Αίλιος), Aurelius (Αυρήλιος), Commodus (Κόμμοδος), Augustus (Αύγουστος), Herculeus (Ηράκλειος), Romanus (Ρωμαίος), Exsuperatorius (Υπεραίρων), Amazonius (Αμαζόνιος), Invictus (Ανίκητος), Felix (Ευτυχής), Pius (Ευσεβής). Ο Δίων Κάσσιος αποδίδει την ενέργεια αυτή στη μεγαλομανία του αυτοκράτορα. Βεβαίως, οι ονομασίες αυτές δεν επικράτησαν.
Με τον ερχομό του Δεκεμβρίου το κρύο γίνεται τσουχτερό στην πατρίδα μας, αφού στις 22 Δεκεμβρίου, δηλαδή στο χειμερινό ηλιοστάσιο αρχίζει επισήμως ο χειμώνας.
🎄¨΄`'*°☆☆ 25 Δεκεμβρίου 336 - Πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά εορτασμού των Χριστουγέννων στην Αρχαία Ρώμη.
Χριστούγεννα στη Ρώμη – Το Κολοσσαίο φωτισμένο με το
μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο, στολισμένο για τον Δεκέμβριο.
🎞️ Βίντεο: Δεκέμβριος & Ημερολόγια του Χριστιανικού Κόσμου
Απόσπασμα από την εκπομπή της ΕΡΤ «Οι 12 μήνες» όπου οι καθηγητές Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης, μάς κάνουν μία μικρή εισαγωγή στην ιστορία των ημερολογίων και τους αστερισμούς. Το απόσπασμα βασίζεται στα βιβλία των δύο καθηγητών «Η Οδύσσεια των Ημερολογίων» (Τόμος Α') και «Τα Άστρα και οι Μύθοι τους» (Τόμος Β').
Η σειρά αποτελείται από 12 επεισόδια, ένα για κάθε μήνα, και καταγράφει την αρμονική εναλλαγή του χρόνου, των εργασιών των εθίμων. Παραστάσεις που σχετίζονται ανευρίσκονται από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια σε ψηφιδωτά δάπεδα, σε τοιχογραφίες παλατιών και εκκλησιών, σε μικρογραφίες και κώδικες σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και της Ελλάδας.
Δείτε επίσης: Ο Δεκέμβριος και τα Χριστούγεννα πότε καθιερώθηκαν στην ιστορία; - Διονύσης Σιμόπουλος
Στα έργα μεγάλων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων όπως του Κόντογλου, του Τσαρούχη, του Βασιλείου, σε χαρακτικά του Τάσσου κ.ά. στα έργα λαϊκών ζωγράφων. Τα έθιμα που καταγράφονται αναφέρονται στον κάθε μήνα χωριστά, είτε αυτά συνεχίζονται μέχρι σήμερα, είτε έχουν χαθεί στο χρόνο. Θρύλοι, παραδόσεις, τραγούδια, δοξασίες είναι τα έθιμα που αποτελούν τον άξονα της σειράς.
🎞️ Tα Ημερολόγια του Χριστιανικού Κόσμου - Γιατί ο Δεκέμβριος δεν είναι ο 10ος μήνας όπως θα έπρεπε;
Τι ήταν η ίνδικτος; Πότε γιορτάζονταν τα Σατουρνάλια και τα Μπρουμάλια; Στέκεται ο ήλιος στα ηλιοστάσια; Τι είναι οι λυκαυγές και το λυκόφως;
Ο Στράτος Θεοδοσίου απαντά στις ερωτήσεις του κοινού μετά την ομιλία του «Τα ημερολόγια του χριστιανικού Κόσμου» που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 2 Νοεμβρίου 2017 και ώρα 19:00 στην Εταιρεία των Φίλων του Λαού.
🪐¨΄`'*°☆☆🔭🎄Η αστρονομία συναντά την ιστορία και το πνεύμα των Χριστουγέννων.
Ο Δεκέμβριος δεν είναι απλώς ο τελευταίος μήνας του χρόνου, αλλά ένα ζωντανό σύνορο ανάμεσα στο σκοτάδι και στην επιστροφή του φωτός. Από το χειμερινό ηλιοστάσιο και τη λατινική bruma, μέχρι τα ελληνικά έθιμα, τις δοξασίες της λαϊκής παράδοσης και τη διαδρομή των χριστιανικών ημερολογίων, ο μήνας αυτός γίνεται ένα σταυροδρόμι όπου η αστρονομία συναντά την ιστορία και το πνεύμα των Χριστουγέννων.
Η μελέτη των Στράτου Θεοδοσίου και Μάνου Δανέζη μάς δείχνει πως ο Δεκέμβριος ενώνει παλιούς μύθους, λαϊκές λέξεις, εθιμικές εικόνες και επιστημονικές παρατηρήσεις σε μία ενιαία αφήγηση για το φως που αναγεννάται. Σε έναν κόσμο που αλλάζει, ο «μπρουμάρης» του παρελθόντος παραμένει το αιώνιο σημείο όπου η παράδοση, η αστρονομία και η πνευματική μνήμη του χριστιανικού κόσμου συνεχίζουν να συνδιαλέγονται.
Σας προτείνω σχετικά θέματα:
Ο χρυσοπόρφυρος Δεκέμβριος - Ο Μήνας της Ταπεινής Φάτνης και της Βηθλεέμ
🟥 Στο όριο του χρόνου και του φωτός 🪐¨΄`'*°☆☆🔭🎄Η αστρονομία συναντά την ιστορία και το πνεύμα των Χριστουγέννων.
Ο Δεκέμβριος δεν είναι απλώς ο τελευταίος μήνας του χρόνου, αλλά ένα ζωντανό σύνορο ανάμεσα στο σκοτάδι και στην επιστροφή του φωτός. Από το χειμερινό ηλιοστάσιο και τη λατινική bruma, μέχρι τα ελληνικά έθιμα, τις δοξασίες της λαϊκής παράδοσης και τη διαδρομή των χριστιανικών ημερολογίων, ο μήνας αυτός γίνεται ένα σταυροδρόμι όπου η αστρονομία συναντά την ιστορία και το πνεύμα των Χριστουγέννων.
Δεκέμβριος: ο μήνας όπου η κοσμική σκιά κορυφώνεται, για να επιστρέψει σιγά-σιγά το φως. Από την αστρονομία του ηλιοστασίου μέχρι τις παραδόσεις της πίστης μας, κάθε μέρα κρύβει μια υπόμνηση ότι το φως ποτέ δεν χάνεται... μόνο υποχωρεί, για να ξαναγεννηθεί.
Στο όριο του χρόνου και του φωτός, ο Δεκέμβριος υπενθυμίζει πως η επιστροφή στο φως δεν είναι μόνο φυσικό φαινόμενο∙ είναι και πνευματικό γεγονός. Το χειμερινό ηλιοστάσιο, οι μύθοι της bruma, τα χριστιανικά ημερολόγια και τα έθιμά μας, συνθέτουν έναν μήνα βαθιάς κοσμολογικής σημασίας.
Ο Δεκέμβριος είναι ένας κόμβος επιστήμης και παράδοσης: το χειμερινό ηλιοστάσιο, η ιστορία των χριστιανικών ημερολογίων, η bruma των Ρωμαίων και η πολιτισμική μετάδοση των εθίμων.
Δεκέμβριος: η μεγάλη καμπή του φωτός.
Αστρονομία + Παράδοση + Χριστιανικά ημερολόγια.
Η bruma, οι Μάγοι, το ηλιοστάσιο, η μνήμη του χρόνου.
Δεκέμβριος... ο μήνας της επιστροφής του φωτός. Αστρονομία, παράδοση, ηλιοστάσιο και Χριστούγεννα σε μια ενιαία αφήγηση. →
Ένα ταξίδι στην αστρονομία και την παράδοση με τον μήνα που ενώνει ουρανό, ιστορία και τη μνήμη των κοινωνιών.👇
Ερωτήσεις Διαλόγου Αναγνωστών και Αναγνωστριών
1. Μπορεί το χειμερινό ηλιοστάσιο να ιδωθεί ως μια αρχέγονη «αναγέννηση του φωτός» και γιατί οι άνθρωποι σε όλους τους πολιτισμούς το φορτίζουν με πνευματικό νόημα;
2. Η μικρότερη μέρα του χρόνου λειτουργεί συμβολικά σαν ένα «σημείο μετάβασης». Πόσο βαθιά μας επηρεάζουν ασυνείδητα τέτοια κοσμικά ορόσημα;
3. Πώς εξηγείται ότι ο Δεκέμβριος συνδυάζει τόσο αρμονικά την αστρονομία, τη μυθολογία, τη χριστιανική παράδοση και την τέχνη;
4. Μήπως το φως που «γεννιέται» μετά το ηλιοστάσιο αποτελεί, τελικά, μια παγκόσμια αφήγηση για την αντοχή της ζωής απέναντι στο σκοτάδι;
5. Σε ποιον βαθμό οι αρχαίοι μύθοι γύρω από τον Δεκέμβριο -bruma, Μπρουμάρης, λυκαυγές- αντικατοπτρίζουν την προσπάθεια του ανθρώπου να ερμηνεύσει τον χρόνο και την ουράνια τάξη;
🔭 Ειδική Ερώτηση
Η κοσμολογία μάς δείχνει ότι το φως ποτέ δεν χάνεται, μόνο εκτοπίζεται προσωρινά από τη σκιά. Πιστεύεις ότι ο Δεκέμβριος, με την κορύφωση του σκότους και την υπόσχεση της επιστροφής του φωτός, μπορεί να γίνει ένα μοντέλο κατανόησης για την ανθρώπινη συνείδηση;
Σχόλια Αναγνωστών και Αναγνωστριών στο Facebook
Van Gel Span (Βαγγέλης Σπανός): Καλό μήνα, καλό Δεκέμβρη. Και ένα σχόλιο: από τους γονείς μας και πίσω είναι πιο έντονες οι μνήμες της αγροτικής διατροφικής επανάστασης που σχολίαζαν ενίοτε τον κύκλο του ενιαυτού π.χ. ο Γενάρης πέραν της παρήχησης/παραφθοράς του ρωμαϊκού Ιανουαρίου είναι ο μήνας των «γεννημάτων» που είναι θαμμένα στη γη από το φθινόπωρο και σιγά σιγά γεννούν τα φύτρα τους, Θεριστής ο Ιούνιος της συγκομιδής του σιταριού και Αλωνάρης ο Ιούλιος του λιχνίσματος του αλωνιού για να ξεχωρίσουν τα άχυρα από τους νέους σπόρους. Έτσι και η ονομασία του Δεκέμβρη από τους νομάδες Του Κιουέ/ Τουρκίγιε/Τούρκους που παράλληλα με την νομαδική κτηνοτροφία, κουβαλούσαν και σπόρους περιστασιακής γεωργίας, είναι Αραλίκ, δηλ. μήνας της ανάπαυσης/ξεκούρασης/αραλικιού. Καλό Δεκέμβρη χωρίς ή με αραλίκι και μπροστά μας τα Χριστούγεννα.· 30 Νοε 2021
ΑΠΑΝΤΗΣΗ προς Van Gel Span:
Βαγγέλη, σε ευχαριστώ για την τόσο γόνιμη και βαθιά προσέγγιση. Πράγματι, πριν από εμάς -και πριν από την εποχή της αστικής επιτάχυνσης- οι άνθρωποι διάβαζαν τον χρόνο μέσα από τη γη, το φύτρο, τη σπορά και την ανάπαυση του ενιαυτού. Η αγροτική μνήμη κρατούσε ακόμη τον ρυθμό του σύμπαντος: το πότε ο σπόρος κοιμάται, το πότε «γεννά», το πότε ο ήλιος σταματά και ξανανεβαίνει. Και είναι όμορφο που ακόμη και η ονομασία «Αραλίκ» κουβαλά μέσα της αυτόν τον χρόνο της ανάπαυσης, σαν μια μικρή ανάσα μέσα στο σκοτάδι του Δεκέμβρη. Μια μνήμη που δεν χάνεται... μόνο μεταμορφώνεται.
ΕΡΩΤΗΣΗ προς Van Gel Span:
Βαγγέλη, θα είχε ενδιαφέρον η σκέψη σου εδώ: Μπορεί άραγε ο κύκλος του ενιαυτού... σπορά, ανάπαυση, φύτρο, καρπός— να ιδωθεί σαν μια «βιολογική κοσμολογία» που προηγήθηκε των μεγάλων ημερολογιακών συστημάτων; Και τελικά μήπως οι λαοί ονόμαζαν τους μήνες όχι απλώς από ανάγκη, αλλά από μια αρχέγονη προσπάθεια να συγχρονιστούν με τον παλμό της γης και του ουρανού;
...
ΑπάντησηΔιαγραφή