Λεπτομέρεια από τη νωπογραφία «Το Όραμα του Σταυρού»,
έργο βοηθών του Ραφαήλ, που δείχνει το όραμα του Μ.
Κωνσταντίνου, με την επιγραφή «Ἐν τούτῳ νίκα» στα ελληνικά.
fresco Vision of the Cross by Raphael, Sala di Costantino
between 1520 and 1524. Vatican City Museum. Wikimedia
7 Μαΐου Ανάμνηση του εν τω ουρανώ φανέντος
Επιμέλεια άρθρου της Σοφίας Ντρέκου
Ὦ τρισμακάριστε Σταυρὲ καὶ Πανσεβάσμιε,σὲ ἀνυμνῶν
καὶ προσκυνῶν νῦν ἁγιάζομαι, ἐν ᾧ Χριστὸς. Κοντάκιο
Κάθε χρόνο στις 7 Μαΐου η Εκκλησία θυμάται την εμφάνιση του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα, το 346 μ.Χ., όταν στην Κωνσταντινούπολη βασίλευε ο Κωνστάντιος Β’ († 317 - 3 Νοεμβρίου 361 ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας από το 337 έως το 361. Δεύτερος γιος του Μεγάλου Κωνσταντίνου Α' και της Φαύστας) και πατριάρχης Ιεροσολύμων ήταν ο Κύριλλος, ο μετέπειτα Άγιος.
Ήταν η δεύτερη εμφάνιση του Σταυρού, ύστερα από αυτή που έγινε στις 27 Οκτωβρίου 312 προς τον Μέγα Κωνσταντίνο, με το νικητήριο έμβλημα «Εν τούτω νίκα», την παραμονή της μάχης της Μουλβίας εναντίον του διεκδικητή του ρωμαϊκού θρόνου Μαξέντιου.
Την τρίτη πρωινή της 7ης Μαΐου 346, μία από τις ημέρες της Πεντηκοστής, φάνηκε πάνω από τον Γολγοθά ο Σταυρός του μαρτυρίου του Χριστού, σχηματισμένος από υπερφυσικό φως και εκτεινόμενος προς το όρος των Ελαιών. Παρέμεινε για πολλές ώρες στον ουρανό των Ιεροσολύμων «τας ηλιακάς ακτίνας νικήσας», όπως έγραφε ο πατριάρχης Κύριλλος στον αυτοκράτορα Κωνστάντιο, γιο του Μεγάλου Κωνσταντίνου, αναγγέλλοντάς του το υπερφυές θέαμα.
Η θέα του Σταυρού προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση σε ολόκληρη την πόλη και οι Χριστιανοί με επικεφαλής τον πατριάρχη δόξασαν τον Θεό. Τη φανέρωση του Σταυρού στην Ιερουσαλήμ μαρτυρούν, εκτός του Αγίου Κυρίλλου, ο Άγιος Αμβρόσιος, το Πασχάλιον Χρονικόν, αλλά και Βυζαντινοί χρονογράφοι.
Παλαιές μαρτυρίες για το σημείο του Τιμίου
Σταυρού που φάνηκε στα Ιεροσόλυμα
Α. ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΙΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, 3, 26
Και ο Κωνστάντιος λοιπόν επικρατεί του τυράννου, αφού και εκεί φάνηκε για πολλή ώρα το σημείο του σταυρού και με τις εκθαμβωτικές του λάμψεις άστραψε περισσότερο κι από το φως της μέρας. Και έγινε ορατό στα Ιεροσόλυμα περίπου την τρίτη ώρα της ημέρας, κι ενώ η εορτή που ονομάζεται Πεντηκοστή είχε αρχίσει. Και το θεόσταλτο εκείνο σημάδι το έβλεπαν να φτάνει από τον λεγόμενο Κρανίου τόπο ως το όρος των Ελαιών, ενώ το τύλιγε από παντού ένα μεγάλο ουράνιο τόξο με μορφή στεφανιού.
Φανέρωνε λοιπόν το ουράνιο τόξο την ευμένεια του Χριστού που σταυρώθηκε και αναλήφθηκε, ενώ το στεφάνι τη νίκη του βασιλιά. Και το φωτεινό εκείνο και σεβάσμιο θέαμα δεν ήταν αθέατο ούτε και στο στρατόπεδο, αλλά το έβλεπαν ολοκάθαρα, και στον Μαγνέντιο και στους συντρόφους του, που από πριν ήταν αφιερωμένοι στην υπηρεσία των δαιμόνων, προκάλεσε ένα αμήχανο δέος, στον Κωνστάντιο και τους γύρω του αναπτέρωσε ένα θάρρος ακαταμάχητο.
Β. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2, 28
Και όταν τοποθετήθηκε αυτός στην περιοχή της Αντιόχειας, φάνηκε στην Ανατολή το σημάδι του Σωτήρα. Γιατί φάνηκε στον ουρανό ένας στύλος σε σχήμα σταυρού, πολύ μεγάλο θαύμα για αυτούς που τον έβλεπαν.
Γ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΧΡΟΝΙΚΟ
Του έτους 351, 5859 χρόνια από κτίσεως κόσμου, 14ο έτος της βασιλείας του Κωνσταντίου, 9 του Ινδικτιώνος.
Το σημείο του σταυρού του Χριστού φάνηκε στα Ιεροσόλυμα αυτό τον χρόνο. Ήταν η τρίτη περίπου ώρα (τη μέρα της πεντηκοστής), φωτεινό, εκτεταμένο στο πρώτο εννιαήμερο του Μαΐου στον ουρανό, από το όρος των Ελαιών ως το Γολγοθά, τον τόπο όπου σταυρώθηκε ο Κύριος. Προς την Ανατολή, από όπου αναλήφθηκε ο Κύριος. Και κυκλικά από τον τίμιο σταυρό που φάνηκε, υπήρχε στεφάνι με μορφή σαν ουράνιο τόξο. Και την ίδια ώρα φάνηκε στην Πανωνία, στον Αύγουστο Κωνστάντιο και στο στρατό του που βρισκόταν σε πόλεμο κατά του Μαγνεντίου. Και επιτέθηκε ο Κωνστάντιος και αφού συγκρούστηκαν κοντά στην πόλη Μούρσα, ηττήθηκε ο Μαγνέντιος και έφυγε στη Γαλλία με λίγους άντρες.
Δ. ΠΑΥΛΟΥ ΔΙΑΚΟΝΟΥ, ΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ MONTE CASSINO ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΒΙΒΛΙΟΝ Β.
Τον καιρό εκείνο, όταν ο καίσαρας Γάλλος πορευόταν προς την Αντιόχεια, εμφανίστηκε προς την Ανατολή στον ουρανό τη μέρα της Πεντηκοστής ένα σημάδι, δηλαδή φάνηκε στον ουρανό στήλη σε σχήμα σταυρού, η οποία ήταν φωτεινή και εκτεινόταν από το Γολγοθά ως το όρος των Ελαιών. Αυτό το όραμα το είδε και ο Κωνστάντιος Γάλλος.
Ε. ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΡΤΕΜΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΑ, ΤΗΝ 20Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ.
Και εκείνο τον καιρό (όταν νίκησε τον Μαξέντιο), παράδοξο σημείο του σταυρού, μεγάλων διαστάσεων, και με τόση ακτινοβολία που ξεπερνούσε το φως της μέρας, φάνηκε στα Ιεροσόλυμα, περίπου την τρίτη ώρα της ημέρας της λεγόμενης Πεντηκοστής, και εκτεινόταν από τον λεγόμενο Κρανίου τόπο ως και το όρος των Ελαιών.
Στ. ΤΥΠΙΚΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΑΒΒΑ ΤΟ ΜΗΝΑ ΜΑΙΟ.
Στις 7 του μηνός εορτάζεται η ανάμνηση της εμφάνισης στον ουρανό του σημείου του σταυρού στην πόλη της Ιερουσαλήμ, την τρίτη ώρα της ημέρας, όταν ήταν βασιλιάς ο Κωνσταντίνος (Κωνστάντιος), που εκτεινόταν από τον άγιο Κρανίου τόπο μέσα από τα αστέρια ως το άγιο όρος των Ελαιών.
Ζ. ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ 7Η ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΜΑΪΟΥ
Στις 7 του μηνός εορτάζεται η ανάμνηση της εμφάνισης στον ουρανό του σημείου του τιμίου σταυρού, την τρίτη ώρα της ημέρας, όταν ήταν βασιλιάς ο Κωνστάντιος, ο γιος του Κωνσταντίνου του μεγάλου. Και επίσης των αγίων μαρτύρων Ακακίου και Κοδράτου.
Η. ΟΛΑ ΤΑ ΤΥΠΙΚΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ, ΠΡΟΣΘΕΤΟΥΝ
Την 7η του ίδιου μήνα, γιορτάζουμε την ανάμνηση της εμφάνισης στον ουρανό του σημείου του σταυρού, όταν ήταν βασιλιάς ο Κωνστάντιος, ο γιος του μεγάλου Κωνσταντίνου, και αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων ο Κύριλλος.
Όταν στήθηκε ο σταυρός παλαιότερα, αγιάστηκε η γη, και τώρα που φάνηκε, αγιάστηκε και ο θόλος του ουρανού.
Στις μέρες της αγίας Πεντηκοστής, την 7η του Μαΐου, την Τρίτη ώρα της ημέρας εμφανίστηκε ο τίμιος και ζωοποιός σταυρός, φτιαγμένος από φως και ορατός σε όλο το λαό, πάνω από τον άγιο Γολγοθά να εκτείνεται μέχρι το άγιο όρος των Ελαιών. Αυτός ο σταυρός, με τη λαμπρότητα της ακτινοβολίας, κάλυψε και τις ηλιακές ακτίνες. Και έτσι όλες οι ηλικίες, νέοι και γέροντες, νήπια και θηλάζουσες συγκεντρώθηκαν στην εκκλησία και με μεγάλη χαρά και θερμή κατάνυξη ανέπεμψαν δόξα και ευχαριστία στο Θεό για το παράδοξο αυτό θέαμα.
Ε.Π.Ε. Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων, άπαντα τα έργα τόμος Β'
Απόδοση στα νέα Ελληνικά, Τέζας Γεώργιος - Φιλόλογος
Ο Κύριλλος Α' Ιεροσολύμων (313 - 386) ήταν χριστιανός επίσκοπος στην Ιερουσαλήμ και, σύμφωνα με την Ορθόδοξη και την Καθολική Εκκλησία, Πατέρας της Εκκλησίας με σημαντικό συγγραφικό έργο. Σύμφωνα με τον... Διαβάστε περισσότερα » άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων άπαντα τα έργα του
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον - Ἦχος α’.: Τοῦ Σταυροῦ σου ὁ τύπος νῦν ὑπὲρ ἤλιον ἔλαμψεν, ὅνπερ ἐξ ὄρους ἁγίου, τόπῳ Κρανίου ἐφήπλωσας· καὶ τὴν ἐν αὐτῷ σου Σῶτερ ἰσχὺν ἐτράνωσας, διὰ τούτου κρατύνας καὶ τοὺς πιστοὺς Βασιλεῖς ἡμῶν· οὓς καὶ περίσωζε διαπαντὸς ἐν εἰρήνῃ, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου Χριστὲ ὁ Θεός, καὶ σῶσον ἡμᾶς.
Κοντάκιον Ἦχος πλ. δ’.: Ὦ τρισμακάριστε Σταυρὲ καὶ Πανσεβάσμιε, σὲ ἀνυμνῶν καὶ προσκυνῶν νῦν ἁγιάζομαι, ἐν ᾧ Χριστὸς ἀνυψούμενος κόσμον ἔσωσεν, ἀλλὰ πρόφθασον καὶ σῶσον τῇ δυνάμει σου, καὶ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε Ξύλον μακάριον.
Έτερον Κοντάκιον Ἦχος πλ. δ’.: Ὁ διανύξας οὐρανοὺς κεκλεισμένους, ἐν οὐρανῷ περιφανεῖς τὰς ἀκτίνας, ἐπὶ τῆς γῆς ἀνέτειλεν ὁ ἄχραντος Σταυρός· ὅθεν οἱ τὴν ἔλλαμψιν, τῆς αὐτοῦ ἐνεργείας, δεξάμενοι πρὸς ἄδυτον, ὁδηγούμεθα φέγγος· καὶ ἐν πολέμοις ἔχομεν αὐτόν, ὅπλον εἰρήνης ἀήττητον τρόπαιον.
Μεγαλυνάριον: Ὅλος ἡλιόμορφος ὁ Σταυρός, φέγγει ἀπροσίτῳ, ἀναλάμψας ἐν τῇ Σιών, τὴν τοῦ Σταυρωθέντος, Ἀνάστασιν κηρύττει, δι’ ἧς ἐκ τῆς κακίας, πάντες ἀνέστημεν.
Ὁ Οἶκος
Ἀνοιξόν μου τὸ στόμα, Βασιλεῦ τῶν αἰώνων, καταύγασόν μου τὸν νοῦν καὶ τὰς φρένας, καὶ ἁγίασον μου τὴν ψυχήν, ἵνα ὑμνήσω Λόγε τὸ σεπτὸν ξύλον σου, κατάπεμψον τὸ Πνεῦμά σου καὶ δίδαξον με, ἵνα πόθῳ κραυγάζω.
Χαῖρε, Σταυρὲ οἰκουμένης δόξα, χαῖρε, Σταυρὲ Ἐκκλησίας κράτος.
Χαῖρε, ἱερέων προπύργιον ἄσειστον, χαῖρε, βασιλέων διάδημα τίμιον.
Χαῖρε, σκῆπτρον τοῦ παντάνακτος Δημιουργοῦ τοῦ παντός, χαῖρε, ὅτι κατεδέξατο προσπαγῆναί σοι Χριστός.
Χαῖρε, τῶν θλιβομένων παραμύθιον μέγα, χαῖρε, τῶν ἐν πολέμοις τὸ ἀήττητον ὅπλον.
Χαῖρε, Σταυρέ, Ἀγγέλων εὐπρέπεια, χαῖρε, Σταυρέ, πιστῶν ἡ ἀντίληψις
Χαῖρε, δι' οὗ κατεπόθη ὁ ᾍδης, χαῖρε, δι' οὗ ἐξανέστημεν πάντες.
Χαῖρε, Ξύλον μακάριον.
Η πρώτη εμφάνιση του Σταυρού έγινε στο Μ. Κωνσταντίνο,
με το θριαμβευτικό έμβλημα της νίκης: «ἐν τούτῳ νίκα».
Constantine's vision and the Battle of the Milvian
Bridge in a 9th century Byzantine manuscript.
Λεπτομέρεια από βυζαντινό χειρόγραφο του 9ου αιώνα,
που εικονίζει τη νίκη του Μ. Κωνσταντίνου επί του
Μαξεντίου στη Μιλβία Γέφυρα και το όραμά του:
έναν Σταυρό με την ελληνική επιγραφή «ἐν τούτῳ νίκα».
Το «Ἐν τούτῳ νίκα» είναι φράση της αρχαίας ελληνικής κοινής γλώσσας, που αποδίδεται στη δημοτική ως «με αυτό να νικήσεις» ή «μέσα από αυτό θα νικήσεις». Στον δυτικό κόσμο είναι γνωστό με την παραδοσιακή ελεύθερη απόδοσή του στη λατινική γλώσσα ως In hoc signo vinces, δηλαδή «με αυτό το σημείο/σύμβολο θα νικήσεις/κατακτήσεις». Αποτελεί σημαντική φράση στην ιστορία του Χριστιανισμού εξαιτίας της ακόλουθης παραδόσεως.
Εξαιτίας της ιστορικής της σημασίας, η φράση έχει χρησιμεύσει ως έμβλημα σε πολλές χριστιανικές χώρες εδώ και αιώνες, συνήθως στη λατινική μορφή της.
Η φράση υπάρχει σε περίοπτη θέση ως «μότο» πάνω σε μια ξεδιπλωμένη λωρίδα με έναν Σταυρό στα αριστερά της, κάτω από ένα παράθυρο της Βασιλικής Κλίμακας, δίπλα σε έφιππο ανδριάντα του Κωνσταντίνου Α', στο Αποστολικό Ανάκτορο του Βατικανού.
Βιβλιογραφία
• Παλαιές μαρτυρίες για το σημείο του Τιμίου Σταυρού που φάνηκε στα Ιεροσόλυμα » Ε.Π.Ε. Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων, άπαντα τα έργα τόμος Β' Απόδοση στα νέα Ελληνικά, Τέζας Γεώργιος - Φιλόλογος (Βλ. Ερμηνεία ...Και εις μίαν αγίαν καθολικήν Εκκλησία - άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων άπαντα τα έργα του)
• Το θριαμβευτικό έμβλημα της νίκης: «ἐν τούτῳ νίκα» Eusebius (Ευσέβιος της Καισαρείας) «1.28». Βίος Κωνσταντίνου [Vita Constantini].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.