Στην Δέσπω Τζαβέλαινα
της Σοφίας Ντρέκου
† Αιωνία η μνήμη των Ηρώων και των Ηρωΐδων της Ελληνικής επανάστασης. Με τις Πρεσβείες της Ευαγγελιζομένης Θεοτόκου, την Μόνη Αγνή και Άχραντος Παρθένος, η Θεόν αφράστως κυήσασα, πρέσβευε υπέρ των Ηρώων και των Ηρωΐδων της Ελληνικής επανάστασης εν τόπω φωτεινώ, εν τόπω χλοερώ, εν τόπω αναψύξεως 🌿 †
«Η Μεγαλοσύνη των λαών
δεν μετριέται με το στρέμμα.
Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται
και με το αίμα.» (Κωστής Παλαμάς)
Tην εποχή που οι Τούρκοι πολιορκούσαν το Μεσολόγγι, χιλιάδες έμειναν αδύνατες ψυχές όλα τα χρόνια τής Επανάστασης, φευγάτες από τα σπίτια τους, για να γλυτώσουν. Οι Σουλιώτες είχανε βγάλει από μέσα τις οικογένειές τους και τις είχανε ασφαλίσει στον Κάλαμο, στο μικρό νησί κοντά στην Ιθάκη. Μαζί ήτανε και οι οικογένειες των Τζαβελλαίων με αρχηγό τη Δέσπω Τζαβέλλα, η ξακουστή από τούς πολέμους τού Σουλίου με τον Αλί - πασά πριν από το 1821.
Τώρα όμως άλλος εγίνετο πόλεμος, ίσα σκληρός μα πιό μεγάλος. Οι Σουλιώτες πέρασαν απὸ τα Επτάνησα κατά το 1823 και πολεμούν μαζί μὲ τόσα άλλα αδέλφια τους· μαζί τους ήσαν και τής Τζαβέλαινας οἱ γυιοί, ὁ Κίτσος κι ὁ Ζυγούρης, και τόσοι άλλοι.
Το Μεγάλο Σάββατο έφτασε στον Κάλαμο, ένα μικρό νησί κοντά στην Ιθάκη, το τρομερό μαντάτο. Σε κάποια μάχη που γίνηκε στο Μεσολόγγι σκοτώθηκαν και τα δυο παιδιά της Δέσπως, ο Κίτσος και ο Ζυγούρης.
Οι άλλες γυναίκες μόλις έμαθαν την είδηση, άρχισαν τους θρήνους και τα μοιρολόγια. Σε μια στιγμή όμως βλέπουν έκπληκτες την ηρωική μητέρα να σηκώνεται και να τους λέει επιτακτικά:
«Πάψτε μωρές τα κλάματα. Τα παιδιά μου πήγανε συνοδεία στο Χριστό, που θα τα πάει στον Παράδεισο, γιατί πέσαμε για την Πατρίδα! Σηκωθείτε να βάψουμε τα αυγά μη μας οργιστεί ο Θεός.»
Κι η ηρωική μητέρα άρχισε να ετοιμάζει τις βαφές και τα τσουκάλια. Οι άλλες Σουλιώτισσες σηκώθηκαν ντροπιασμένες και άρχισαν να την βοηθούν. Αλλά καθώς οι γυναίκες ήτανε απασχολημένες με τη βαφή των αυγών, φτάνει κάποιος μαντατοφόρος από το Μεσολόγγι. Στάθηκε μια στιγμή, σκούπισε τον ιδρώτα από το μέτωπό του και γυρίζοντας στη Δέσπω:
«Δεν είναι τίποτε καπετάνισσα, φώναξε. Τα παιδιά είναι καλά με τη δύναμη του Θεού. Μονάχα ο Ζυγούρης λαβώθηκε στο χέρι. Μα δεν είναι τίποτα σοβαρό». Οι γυναίκες τριγύρισαν χαρούμενες τη Δέσπω.
Κι εκείνη, σοβαρή, γονάτισε μπροστά στο εικόνισμα της Παναγιάς, σήκωσε τα χέρια της και ακούστηκε να ψιθυρίζει:
- Σ’ ευχαριστώ, Παρθένα μου, που τους γλίτωσες κι αυτή τη φορά… Μα εγώ πάντα ξεγραμμένους τους έχω...!»
Πηγή: «Ἱστορικὴ ἀνθολογία» Γιάννης Βλαχογιάννης.
Αναγνωστικό Ε' Δημοτικού 1957 sophia-ntrekou.gr
«…διωγμένοι από τον Κάλαμο, με την ψυχή στο στόμα
Ο Βλαχογιάννης λέει ακόμα, πως η Δέσπω η Τζαβέλαινα του Φώτου η γυναίκα, έζησε ύστερα ως τα πρώτα χρόνια του Όθωνα και στον Έπαχτο.
Για τη Δέσπω Φώτου Τζαβέλα γράφει και η Καλλιρρόη Παρρέν: Στην Κέρκυρα η ρωσική κυβέρνηση πήρε απόφαση να σχηματίσει εξ αυτών (των Σουλιωτών) στρατιωτικόν σώμα, το οποίον εσκόπευε να χρησιμοποιήσει σε δεδομένη στιγμή.
Η Κέρκυρα και όλη η Επτάνησος διετέλη υπό ρωσικήν προστασίαν. Διετάχθη λοιπόν ο εκεί Ρώσος στρατηγός Ανρέπ να σχηματίσει οκτώ νέους λόχους από Σουλιώτες εθελοντές, εις τους οποίους διόρισε αξιωματικούς Σουλιώτες. Ο Φώτος Τζαβέλας, ο Δαγκλής, ο Ζέρβας, ο Δράκος κ.ά. Στρατολόγησε και γυναίκες. Ούτω η σύζυγος Φώτου Τζαβέλλα ήταν ανώτερη αξιωματικός λόχου εις τον οποίον είχε ταχθεί ο σύζυγός της ως λοχαγός. Έλαβε βαθμό ταγματάρχου σε λόχο που ήταν ο άνδρας της λοχαγός.
Στις αρχές του Δεκεμβρίου 1803 το Σούλι έπεσε. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1803 υπεγράφη η Συνθήκη παράδοσης, διά της οποίας οι Σουλιώτες ένοπλοι θα μπορούσαν να μεταβούν όπου ήθελαν. Ο Αλή, παρασπονδήσας (ως συνήθως) επιχείρησε να εξοντώσει τους επιζήσαντες Σουλιώτες. Στο χωριό Ρινιάσα, μεταξύ Πρέβεζας και Άρτας, κατέφυγε μικρό τμήμα Σουλιωτών από 78 ψυχές. Στις 23 Δεκεμβρίου 1803 κατέφθασαν στίφη Αλβανών και άλλους Σουλιώτες κατέσφαξαν, άλλους αιχμαλώτισαν. Εκεί βρέθηκε και η οικογένεια του Γεωργάκη Μπότση, ο οποίος απουσίαζε.
Η ηρωική γυναίκα του Δέσπω κλεισθείσα σε έναν πύργο (στον Κούλα του Δημουλά), προέβαλε σθεναρή αντίσταση, μαζί με δέκα νύφες θυγατέρες και εγγονές της. Όταν είδε ότι η κατάσταση έγινε μη αντιμετωπίσιμη, ρώτησε όλες, αν προτιμούν τη σκλαβιά από τον τίμιο θάνατο. Όλοι ζήτησαν τον θάνατο. Μάζεψε τότε η Δέσπω όλο το μπαρούτι στο μέσον, έθεσε πυρ σ' αυτό και κάηκαν όλοι.
Τη δράση της Δέσπως Τζαβέλλα τραγούδησε ο ποιητής λαός το οποίο κατά τους Ακαδημαϊκούς είναι το καλύτερο του Σουλιώτικου κύκλου. Το τραγούδι αναφέρεται σε μια από τις παρασπονδίες τον Αλή Πασά σε βάρος των Σουλιωτών, 25 Δεκεμβρίου 1803.
Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr
Σχετικά Θέματα:
Κι εκείνη, σοβαρή, γονάτισε μπροστά στο εικόνισμα της Παναγιάς, σήκωσε τα χέρια της και ακούστηκε να ψιθυρίζει:
- Σ’ ευχαριστώ, Παρθένα μου, που τους γλίτωσες κι αυτή τη φορά… Μα εγώ πάντα ξεγραμμένους τους έχω...!»
Πηγή: «Ἱστορικὴ ἀνθολογία» Γιάννης Βλαχογιάννης.
Αναγνωστικό Ε' Δημοτικού 1957 sophia-ntrekou.gr
«…διωγμένοι από τον Κάλαμο, με την ψυχή στο στόμα
χιλιάδες γυναικόπαιδα δεν βρίσκουν φούχτα χώμα
να μείνουν ακυνήγητα… Κι ο Χάρος δεκατίζει…»
- Στις Μάχες στο Σούλι διακρίθηκαν πολλές γυναίκες και μικρά παιδιά κι είπαν στον τύραννο και αιμοβόρο Αλή πασά των Ιωαννίνων:
«Δεν είν' εδώ το Χόρμοβο, δεν είν' η Λαμποβίτσα,
εδώ είν' το Σούλι το κακό, εδώ είν' το Κακοσούλι,
που πολεμούν μικρά παιδιά, γυναίκες σαν τους άνδρες,
που πολεμάει η Τζαβέλαινα σαν άξιο παλικάρι.».
Τις όμως η Τζαβέλαινα;
Ο Βλαχογιάννης λέει ακόμα, πως η Δέσπω η Τζαβέλαινα του Φώτου η γυναίκα, έζησε ύστερα ως τα πρώτα χρόνια του Όθωνα και στον Έπαχτο.
Για τη Δέσπω Φώτου Τζαβέλα γράφει και η Καλλιρρόη Παρρέν: Στην Κέρκυρα η ρωσική κυβέρνηση πήρε απόφαση να σχηματίσει εξ αυτών (των Σουλιωτών) στρατιωτικόν σώμα, το οποίον εσκόπευε να χρησιμοποιήσει σε δεδομένη στιγμή.
Η Κέρκυρα και όλη η Επτάνησος διετέλη υπό ρωσικήν προστασίαν. Διετάχθη λοιπόν ο εκεί Ρώσος στρατηγός Ανρέπ να σχηματίσει οκτώ νέους λόχους από Σουλιώτες εθελοντές, εις τους οποίους διόρισε αξιωματικούς Σουλιώτες. Ο Φώτος Τζαβέλας, ο Δαγκλής, ο Ζέρβας, ο Δράκος κ.ά. Στρατολόγησε και γυναίκες. Ούτω η σύζυγος Φώτου Τζαβέλλα ήταν ανώτερη αξιωματικός λόχου εις τον οποίον είχε ταχθεί ο σύζυγός της ως λοχαγός. Έλαβε βαθμό ταγματάρχου σε λόχο που ήταν ο άνδρας της λοχαγός.
Στις αρχές του Δεκεμβρίου 1803 το Σούλι έπεσε. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1803 υπεγράφη η Συνθήκη παράδοσης, διά της οποίας οι Σουλιώτες ένοπλοι θα μπορούσαν να μεταβούν όπου ήθελαν. Ο Αλή, παρασπονδήσας (ως συνήθως) επιχείρησε να εξοντώσει τους επιζήσαντες Σουλιώτες. Στο χωριό Ρινιάσα, μεταξύ Πρέβεζας και Άρτας, κατέφυγε μικρό τμήμα Σουλιωτών από 78 ψυχές. Στις 23 Δεκεμβρίου 1803 κατέφθασαν στίφη Αλβανών και άλλους Σουλιώτες κατέσφαξαν, άλλους αιχμαλώτισαν. Εκεί βρέθηκε και η οικογένεια του Γεωργάκη Μπότση, ο οποίος απουσίαζε.
Η ηρωική γυναίκα του Δέσπω κλεισθείσα σε έναν πύργο (στον Κούλα του Δημουλά), προέβαλε σθεναρή αντίσταση, μαζί με δέκα νύφες θυγατέρες και εγγονές της. Όταν είδε ότι η κατάσταση έγινε μη αντιμετωπίσιμη, ρώτησε όλες, αν προτιμούν τη σκλαβιά από τον τίμιο θάνατο. Όλοι ζήτησαν τον θάνατο. Μάζεψε τότε η Δέσπω όλο το μπαρούτι στο μέσον, έθεσε πυρ σ' αυτό και κάηκαν όλοι.
Τη δράση της Δέσπως Τζαβέλλα τραγούδησε ο ποιητής λαός το οποίο κατά τους Ακαδημαϊκούς είναι το καλύτερο του Σουλιώτικου κύκλου. Το τραγούδι αναφέρεται σε μια από τις παρασπονδίες τον Αλή Πασά σε βάρος των Σουλιωτών, 25 Δεκεμβρίου 1803.
Αχός βαρύς ακούεται, πολλά τουφέκια πέφτουν.
Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;
Ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι,
η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ' αγγόνια.
Αρβανιτιά την πλάκωσε στου Δημουλά τον πύργο.
«Γιώργαινα, ρίξε τ' άρματα, δεν είν' εδώ το Σούλι.
Εδώ είσαι σκλάβα του πασά, σκλάβα των Αρβανίτων.
- Το Σούλι κι αν προσκύνησε, κι αν τούρκεψεν η Κιάφα,
η Δέσπω αφέντες Λιάπηδες δεν έκανε, δεν κάνει»,
Δαυλί στο χέρι νάρπαξε, κόρες και νύφες κράζει:
«Σκλάβες Τούρκων μη ζήσομε, παιδιά μ', μαζί μου ελάτε».
Και τα φυσέκια ανάψανε κι όλοι φωτιά γενήκαν.
Επεξηγήσεις: Αχός: ήχος, κρότος.
χαροκόπι: γλέντι, διασκέδαση.
Λιάπηδες: Αλβανοί μωαμεθανοί.
χαροκόπι: γλέντι, διασκέδαση.
Λιάπηδες: Αλβανοί μωαμεθανοί.
Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr
1803: Η Δέσπω κάνει πόλεμο...
Φωνή: Κώστας Ρούκουνας
Φωνή: Κώστας Ρούκουνας
Παραδοσιακό Έτος ηχογρ. 1939.
Κλαρίνο Ανεστόπουλος ♫♪
Κλαρίνο Ανεστόπουλος ♫♪
Παραδοσιακό, Δημοτική Ποίηση
Σχετικά Θέματα:
- Ιωάννινα: Η πόλη των θρύλων και η Κυρα-Φροσύνη [+Βίντεο]
- 200 Χρόνια από την Ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας (Αφιέρωμα)
- Η Έξοδος του Μεσολογγίου (αέναο παγκόσμιο παράδειγμα)
- Η μεγάλη θυσία…13 Δεκεμβρίου 1803: Η ανατίναξη στο Κούγκι.
- Μηνύματα του 1821 για την εποχή μας - Ενάντια στον ραγιαδισμό
- Διακόσια χρόνια μετά - Διακόσια χρόνια επικίνδυνοι
- Το Μεσολόγγι δεν είναι μόνο σύμβολο, είναι η ιστορία μας - Η πύλη του χρόνου
- Η ιστορία - Το δικαίωμα στην ιστορία - Λίγο πριν την Επανάσταση
- Εναντίον της ιστορίας τα νέα βιβλία της ιστορίας
- Τα δώδεκα φύλλα του Ελληνισμού - H Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή - Το Άγιο Όρος στη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου (1797)
- Διονύσιος ο φιλόσοφος, ο φλογερός Δεσπότης
- Το πνεύμα του Κολοκοτρώνη - Να 'τανε ο Κολοκοτρώνης
FaceBook:
Σοφία Ντρέκου 24 Μαρτίου 2017 στις 11:57 μ.μ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.