Αέναη επΑνάσταση: Κωστής Παλαμάς, αφιέρωμα στον ποιητή που ήχησαν οι σάλπιγγες

Το να σηκωθείς είναι δύσκολο μα όχι ακατόρθωτο.

Το να πάρεις όμως την Ιστορία στην πλάτη σου

και να την κουβαλήσεις σε λεύτερα μονοπάτια,

στο ξέφωτο, αυτό και αν είναι ηρωισμός.

Κωστής Παλαμάς. Ένας από τους

σπουδαιότερους ποιητές της Ελλάδας

Έρευνα, Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

«Με τον Παλαμά λύεται ευφρόσυνα ένα υπόκωφο δράμα δυο χιλιάδων χρόνων. Το παλαμικό έργο είναι ο τόπος όπου γίνεται η ολοκληρωτική πραγμάτωση και ανάσταση του ελληνικού ποιητικού λόγου στη ζωή». Γιώργος Σεφέρης (Δοκιμές, Α’, 215).

Ο Κωστής Παλαμάς (Πάτρα, 13 Ιανουαρίου 1859 – Αθήνα, 27 Φεβρουαρίου 1943) ήταν ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός, κριτικός της λογοτεχνίας, και ο μοναδικός Έλληνας ποιητής που ήταν διαρκώς υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ κατά τη δεκαετία του ’30.

Βιοπορίστηκε μέσω της δημοσιογραφίας, γράφοντας σε πρωτοποριακά φύλλα της εποχής (Ραμπαγάς, Άστυ, Εφημερίδα, Εστία, Μη χάνεσαι), και από το 1880 αναδείχθηκε σε εξέχουσα μορφή της νέας λογοτεχνικής γενιάς (με συνοδοιπόρο τον Γεώργιο Δροσίνη), εκφράζοντας την αποκαλούμενη Νέα Αθηναϊκή σχολή.

Υπέρμαχος του δημοτικισμού, και παρά την εχθρική στάση των αρχαιόπληκτων οπαδών της καθαρεύουσας, παρέμεινε σταθερός στις γλωσσικές του πεποιθήσεις, «ο δημοτικισμός αποτελεί την αρετήν μου».

Η «Ασάλευτη ζωή» (1904), αποτελεί το πρώτο μεγάλο του έργο, που χαρακτηρίζεται από λυρική τελειότητα και φιλοσοφικό βάθος. Ένα από τα κορυφαία ποιήματα της συλλογής είναι και η «Φοινικιά», ύμνος στον φυσικό πλούτο.

Έπονται «Ο δωδεκάλογος του γύφτου» (1907), με τον Παλαμά να σαλπίζει την απάρνηση των παρηκμασμένων αξιών, και την εν συνόλω πολιτιστική αναδημιουργία, και η ρωμαλέα «Η φλογέρα του βασιλιά» (1910), έργα επικά, στα οποία οι φιλοσοφικές και ποιητικές ιδέες του Παλαμά, είναι πλέον κατασταλαγμένες.

Το 1912 εκδίδονται οι συλλογές «Σατιρικά γυμνάσματα», «Οι καημοί της λιμνοθάλασσας» και «Η πολιτεία και η μοναξιά». Ακολουθούν οι «Βωμοί» (1915), «Τα παράκαιρα» (1919), «Τα δεκατετράστιχα» (1919), και το 1925 κυκλοφορούν «Οι πεντασύλλαβοι», «Τα παθητικά κρυφομιλήματα», «Οι λύκοι» και τα «Δυο λουλούδια», απηχώντας το τραγικό τέλος της Μεγάλης Ιδέας, με τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και πρόσφυγες, και τη συντριβή της ποιητικής ψυχής του Παλαμά. Μάλιστα, «Οι λύκοι» γράφτηκαν την ημέρα που οι Τούρκοι έμπαιναν στη Σμύρνη.

Ο δημιουργικός οίστρος δεν εγκατέλειψε τον ποιητή, και το 1928 εκδίδονται οι «Δειλοί και σκληροί στίχοι», το 1929 «Ο κύκλος των τετράστιχων» και «Οι πεζοί δρόμοι», το 1931 η συλλογή «Περάσματα και χαιρετισμοί», το 1935 «Οι νύχτες του Φήμιου».

Στις 27 Φεβρουαρίου 1943 (λίγες μέρες μετά τον χαμό της γυναίκας του) ο ποιητής αφήνει την τελευταία του πνοή. Την επομένη, στην κηδεία του ποιητή, το υπόδουλο έθνος προβαίνει σε μιαν απερίγραπτη έκρηξη αγωνιστικού πνεύματος απέναντι στη βαρβαρότητα της φασιστικής κατοχής. Τα λόγια του Σικελιανού αντηχούν σε κάθε άκρο της Ελληνικής επικράτειας.

«Ο Παλαμάς είναι ο πατέρας της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης. Υπήρξε ο μεγαλύτερος ποιητής δυο γενεών, πνευματικός πατέρας όλων. Όλοι πατήσανε πάνω στα φτερά του για να βρούνε τον εαυτό τους». Κώστας Βάρναλης (Πρωία, 28 Φεβρουαρίου 1943).

Στις 27 Φεβρουαρίου 1943 περνά στην ΑΘΑΝΑΣΙΑ, σε ηλικία 84 ετών, ο σπουδαίος Έλληνας ποιητής Κωστής Παλαμάς. Ήταν βαριά άρρωστος όταν κοιμήθηκε στο σπίτι του, στην οδό Περιάνδρου 3 στην Πλάκα. Πέθανε σε βαθιά γεράματα έπειτα από σοβαρή ασθένεια, 40 ημέρες μετά το θάνατο της συζύγου του Μαρίας (τον οποίο δεν είχε πληροφορηθεί επειδή και η δική του υγεία ήταν σε κρίσιμη κατάσταση) στις 9 Φεβρουαρίου του 1943.

Γράφει στο προσωπικό της ημερολόγιο η συγγραφέας Ιωάννα Τσάτσου.

28 Φεβρουαρίου 1943 Χτες βράδυ μια είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μια είδηση ασύλληπτη. Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός. Τρέξαμε αμέσως στην οδό Περιάνδρου. Εκεί βρήκαμε τον Άγγελο Σικελιανό αναστατωμένο κι αυτόν. Δεν ακούονταν άχνα. Άφωνοι όλοι κοιτάζαμε το γεροντάκι να κοιμάται και περιμέναμε ώρες ορθοί κοντά του. Τι περιμέναμε;… Ίσως τη γνώριμη λάμψη των ματιών του κάτω από τα πυκνά χαμηλωμένα φρύδια του… Μα τίποτα πια. Το μυστήριο άπλωνε. Μια μεγάλη ψυχή που χώνεται στον Άδη και τον τραντάζει και ενώνει τους κόσμους.

Πώς η είδηση μαθεύτηκε και βούιξε όλη η Αθήνα;... Πώς το νεκροταφείο σήμερα ήταν μαύρο από κόσμο; Όλη η Ελλάδα ήταν εκεί. Οι Ιταλοί φρουροί είχαν μαζευτεί στις γωνιές τους και κοίταζαν θαυμάζοντας, φοβισμένοι. Το σιωπηλό αυτό πλήθος είχε ένα μεγαλείο, που έκανε τους ξένους προσεκτικούς. Μετείχε στο θάνατο.

Στριμωχτήκαμε με κόπο μέσα στην εκκλησία. Χιλιάδες είχανε μείνει απ' έξω. Ο Μακαριότατος χοροστάτησε και αποχαιρέτησε το νεκρό. ‘Έπειτα μια φωνή τράνταξε τη φωνή και τα τοιχώματα, η φωνή του Σικελιανού:

«Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα

...Ηχήστε σάλπιγγες…………………………»

Νέα παιδιά σήκωσαν το μικρό φέρετρο, μαζί μ' αυτά και ο Σικελιανός πρώτος και το 'φεραν στον ήλιο και στον άπειρο λαό. Όλοι είχαμε αφήσει τα κορμιά μας πίσω και προχωρούσαμε με το νεκρό. Πλάι μου ο Γιώργος Κατσίμπαλης και ο Κωστάκης ήταν άσπροι από συγκίνηση.

Η μεγάλη στιγμή έφτασε. Το πρώτο χώμα ακούστηκε πάνω στο ξύλο. Τότε ο Κατσίμπαλης με την πιο δυνατή από όλες τις φωνές του άρχισε τον Ύμνο: «Σε γνωρίζω από την κόψη…» και μαζί μ΄ αυτό όλοι μας.

Η Ελληνική γη γαλήνεψε. Την είχαμε κερδίσει απ' άλλους δρόμους. Είμαστε ελεύθεροι.

Από το βιβλίο «Φύλλα Κατοχής» της Ιωάννας Τσάτσου, εκδ. Εστίας, σ. 78-79

Στην κηδεία τού ποιητή τής ΜΕΓΑΛΗΣ ΙΔΕΑΣ

γίνεται η πρώτη αντικατοχική εκδήλωση.

Ο γιος του Λέανδρος, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κωνσταντίνου Τσάτσου δεν επιθυμούσε η κηδεία του πατέρα του να πάρει εθνοπατριωτική διάσταση, επειδή φοβόταν πως οι Ιταλικές αρχές κατοχής θα του στερούσαν το διαβατήριό του.

Η κηδεία του έμεινε ιστορική, καθώς μπροστά σε έκπληκτους Γερμανούς κατακτητές, χιλιάδες κόσμου τον συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία, στο Α' νεκροταφείο Αθηνών, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο.

Στις 28 Φεβρουαρίου 1943 απήγγειλε στην κηδεία του Κωστή Παλαμά, ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός (1884-1951) το περίφημο ποίημά του, που αρχίζει με τους στίχους «Ηχήστε οι σάλπιγγες». «Σε αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα» που είχε γράψει τα χαράματα της 28ης Φεβρουαρίου προς τιμήν του μεγάλου ποιητή:

Άγγελος Σικελιανός: Παλαμάς

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,

δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...

Βογκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές

σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα! Ένα βουνό

με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο κι ως την Όσσα,

κι αν το πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό,

ποιόν κλεί, τι κι αν το πεί η δικιά μου γλώσσα;

Μα εσύ Λαέ, που τη φτωχή σου τη μιλιά,

Ήρωας την πήρε και την ύψωσε ως τ' αστέρια,

μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγγοβολιά

της τέλειας δόξας του, ανασήκωσ' τον στα χέρια

γιγάντιο φλάμπουρο κι απάνω από μας

που τον υμνούμε με καρδιά αναμμένη,

πες μ' ένα μόνο ανασασμόν: "Ο Παλαμάς !",

ν' αντιβογκήσει τ' όνομά του η οικουμένη !

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,

δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...

Βογκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές

σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα !
Ένας λαός, σηκώνοντας τα μάτια του τη βλέπει...

κι ακέριος φλέγεται ως με τ' άδυτο ο Ναός,

κι από ψηλά νεφέλη Δόξας τονε σκέπει.

Τι πάνωθέ μας, όπου ο άρρητος παλμός

της αιωνιότητας, αστράφτει αυτήν την ώρα

Ορφέας, Ηράκλειτος, Αισχύλος, Σολωμός

την άγια δέχονται ψυχή την τροπαιοφόρα,

που αφού το έργο της θεμέλιωσε βαθιά

στη γην αυτήν με μιαν ισόθεη Σκέψη,

τον τρισμακάριο τώρα πάει ψηλά τον Ίακχο

με τους αθάνατους θεούς για να χορέψει.

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,

δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...

Βόγκα Παιάνα ! Οι σημαίες οι φοβερές
της Λευτεριάς ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Βίντεο: Για τον Παλαμά - Ηχήστε οι σάλπιγγες

(Ποίηση και απαγγελία Άγγελου Σικελιανού)

Το τραγούδι Crusade - Video Classica

του καλλιτέχνη Kevin MacLeod

Ο Κωστής Παλαμάς (Πάτρα, 13 Ιανουαρίου 1859 - Αθήνα, 27 Φεβρουαρίου 1943) ήταν Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός και κριτικός της λογοτεχνίας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, με σημαντική συνεισφορά στην εξέλιξη και ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης. Αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής γενιάς του 1880, πρωτοπόρος, μαζί με τον Νίκο Καμπά και τον Γεώργιο Δροσίνη, της αποκαλούμενης Νέας Αθηναϊκής (ή Παλαμικής) σχολής.

Ο Παλαμάς ήταν ένας από τους πολυγραφότερους Έλληνες λογοτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους. Δημοσίευσε συνολικά σαράντα ποιητικές συλλογές, καθώς και θεατρικά έργα, κριτικά και ιστορικά δοκίμια, συγκριτικές μελέτες και βιβλιοκριτικές. Την επιμέλεια της επανέκδοσης των έργων του μετά το θάνατό του ανέλαβε ο γιος του Λέανδρος Παλαμάς επίσης ποιητής και κριτικός της λογοτεχνίας.

Η οικία του Παλαμά στην Πάτρα σώζεται ως σήμερα στην οδό Κορίνθου 241. Τρία χρόνια πριν τη γέννηση του Παλαμά στο ίδιο σπίτι γεννήθηκε η μεγάλη Ιταλίδα πεζογράφος Ματθίλδη Σεράο.

Ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 14 φορές (1926, 1927, 1928, 1929, 1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938 και 1940). Ανάμεσα σε αυτούς που πρότειναν τον Παλαμά για το βραβείο υπήρξε και ο νικητής του 1916 Καρλ Γκούσταφ Βέρνερ φον Χάιντενσταμ, ο οποίος πρότεινε τον Παλαμά τρεις φορές (1928, 1930 και 1935). Σήμερα "τιμής ένεκεν" φέρεται αφιερωμένη στο όνομά του μεγάλη αίθουσα εκθέσεων του πολυχώρου Τεχνόπολις στην Αθήνα.

Ὤ! Πόλη! - Κωστὴς Παλαμᾶς

Ὤ! Πόλη! Ἐσὺ τοῦ πράσινου διθάλασσο ὅραμα,

Πατρίδα τῆς Πατρίδας μου, οἱ Σουλτάνοι

Σὲ ντρόπιασαν, ἐμάρανέ σε ὁ Ξεπεσμός.

Ὅμως ὁ Ἀθάνατος Ἀϊτὸς δὲ σὲ ξεχνάει.

Ἀπὸ Βοριᾶ, ἀπὸ Δύση κι ἀπ᾿ Ἀνατολή,

Ἀράδα κράδα δοξαστὴς ρηγάδων τροπαιοφόρων,

Γυρνάει τὶς νύχτες πρὸς ἐσὲ νὰ στάξει δάκρυα πύρινα.

Ἀπάνου ἀπ᾿ τοὺς τάφους τῶν Αὐτοκρατόρων.(*)

(*) Αναφορά στην Κωνσταντινούπολη βλ. εδώ: Κ.Π. Καβάφης: Πάρθεν η Ρωμανία (ανάλυση) Η συγκλονιστικότερη μέρα του νεότερου Ελληνισμού. Η ΠΟΛΙC ΕΑΛΩ]

Ποιητικό έργο

Τραγούδια της πατρίδος μου (1886)
Ύμνος εις την Αθηνάν (1889)
Τα μάτια της ψυχής μου (1892)
Ίαμβοι και ανάπαιστοι (1897)
Ο Τάφος (1898) ★
Οι χαιρετισμοί της Ηλιογέννητης (1900)
Η ασάλευτη ζωή (1904)
Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου (1907)
Η φλογέρα του Βασιλιά (1910) ★
Οι καημοί της λιμνοθάλασσας (1912)
Σατιρικά Γυμνάσματα (1912)
Η πολιτεία και η μοναξιά (1912)
Βωμοί (1915)
Τα παράκαιρα (1919)
Τα δεκατετράστιχα (1919)
Οι πεντασύλλαβοι και Τα παθητικά κρυφομιλήματα- Οι λύκοι- Δυο λουλούδια από τα ξένα (1925)
Δειλοί και σκληροί στίχοι (1928)
Ο κύκλος των τετράστιχων (1929)
Περάσματα και χαιρετισμοί (1931)
Οι νύχτες του Φήμιου (1935)
Βραδινή φωτιά (1944, μεταθανάτια έκδοση επιμελημένη από τον γιό του Λέανδρο)
Η Κασσιανή ★

Πεζογραφικό έργο

Διηγήματα

Ένας ψηφοφόρος, 1887.
Το τέλος του ανεμόμυλου, 1887.
Το σκολειό και το σπίτι, 1888.
Παθήματα δικαστικού, 1888.
Παλιό τραγούδι του νέου καιρού, 1890.
Θάνατος Παλληκαριού, 1891.
Το σπίτι του γραμματικού, 1891.
Το μήνυμα, 1895.
Φιλήμων και Βαύκις, 1895.
Τα μάτια του Κουνάλα, 1897.
Ευφορίων, 1898.
Ο κερένιος άγγελος, 1899.
Ένας άνθρωπος σ' ένα χωριό, 1900.
Πώς μεταμορφώθηκε ο Σάτυρος, 1900.
Το σκάψιμο για το άγαλμα, 1900.
Τα μάρμαρα, 1903.
Αγάπη, 1917.

Θέατρο

Τρισεύγενη, δράμα σε τέσσερα μέρη, 1902.

Κριτική-Δοκίμιο

Ήταν ένας από τους σημαντικότερους νεοέλληνες κριτικούς. Σε αυτόν οφείλεται η επανεκτίμηση του έργου των Ανδρέα Κάλβου, Διονυσίου Σολωμού, της Επτανησιακής Σχολής εν γένει, του Κώστα Κρυστάλλη και άλλων.

"Το έργο του Κρυστάλλη" (1894),
"Σολωμός Η ζωή και το έργο του" (1901)
"Γράμματα" (2 τόμοι, 1904 - 1907)
"Ηρωικά πρόσωπα και κείμενα" (1911)
"Τα πρώτα κριτικά" (1913)
"Αριστοτέλης Βαλαωρίτης" (1914)
"Βιζυηνός και Κρυστάλλης" (1916)
"Ιούλιος Τυπάλδος" (1916)
"Πως τραγουδούμε τον θάνατο της κόρης" (1918)
"Πεζοί δρόμοι" (3 τόμοι 1929 - 1933)
"Ο Γκαίτε στην Ελλάδα" (1932)
"Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου" (1933)
"Η ποιητική μου" (1933)
"Πεζοί δρόμοι. Κάποιων νεκρών η ζωή" (1934)
"Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου" 2ος τόμος (1940).

Μεταφράσεις

«Β' Ολυμπιόνικος» του Πινδάρου εφημ. «Εστία», 1896
«ΙΔ' Ολυμπιόνικος» Πινδάρου, εφημ. «Ακρόπολις», 1896
«Πρόας ο Νικίου» υπό Αντρέ Λωρί, έκδοση Διάπλασης των Παίδων, 1898.
«Η Ελένη της Σπάρτης» του Αιμ. Βεράρεν 1906.

Σημειώνεται ότι πρώτα έργα του Κωστή Παλαμά που μεταφράστηκαν στην αγγλική γλώσσα ήταν "Η ασάλευτη ζωή", "Η τρισεύγενη", ο "Θάνατος παληκαριού" και ακολούθησαν άλλα. Στη δε γαλλική γλώσσα πρώτα ήταν "Ο τάφος", "Ο Δωδεκάλογος του γύφτου", ο "Θάνατος παλληκαριού" κ.ά., ενώ πλείστα αποσπάσματα άλλων συλλογών μεταφράστηκαν σε διάφορες άλλες γλώσσες όπως στη γερμανική, ιταλική, ισπανική αραβική και τουρκική γλώσσα.

Διακρίσεις

Ανακήρυξή του σε κορυφαίο πεζογράφο και έναν από τους τρεις κορυφαίους ποιητές όλων των εποχών.
Δημιουργία μουσείου με το όνομά του.
Δημιουργία ιδρύματος με το όνομά του.
Βράβευση του με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών το 1925 από την ακαδημία Αθηνών της οποίας διορίστηκε μέλος το 1926, ενώ εξελέγη πρόεδρός της το 1930.

Ο τρυφερός έρωτας του Κωστή Παλαμά για τη νεαρή Ραχήλ.

«Πώς ήθελα να πεθάνω

και πώς ήθελα να αναστηθώ

στη χώρα των πνευμάτων μαζί σου»

Τα Χριστούγεννα του 1921, ο Κωστής Παλαμάς ήταν 62 χρονών. Ήταν ήδη ένας γνωστός και καταξιωμένος ποιητής, παντρεμένος για 34 χρόνια με τη Μαρία Βάλβη, με την οποία είχε αποκτήσει και τρία παιδιά. Η Ελένη Κορτζά τα Χριστούγεννα του 1921, είχε κλείσει τα 20. Ήταν όμορφη, τρυφερή και μελαγχολική. Έπασχε από φυματίωση και η γνώση της ασθένειας, της είχε προσφέρει μία ωριμότητα και μία ευαισθησία σπάνια για κάποια τόσο νέα. Γνωρίστηκαν στο σπίτι του ανιψιού του Παλαμά, Χρήστου Ξανθόπουλου. Η Κορτζά εντυπωσίασε τον ποιητή με την καλλιέργεια και τις γνώσεις της. Για αρκετό καιρό, συνήθιζαν να συναντιούνται στο σπίτι του Ξανθόπουλου, ο οποίος οργάνωνε λογοτεχνικές βραδιές, ίσως για να δώσει ένα «κάλυμμα» στις συναντήσεις τους.

Αργότερα, όμως, η Ελένη άρχισε να επισκέπτεται τον Παλαμά στο σπίτι του, όπου περνούσαν ατελείωτες ώρες στο «Κελί», όπως αποκαλούσαν το γραφείο του.

Τα γράμματα στη Ραχήλ

Λόγω της ασθένειας της Ελένης, υπήρχαν περίοδοι που οι δυο τους δεν μπορούσαν να συναντηθούν. Τότε ξεκίνησαν να αλληλογραφούν και από αυτά τα γράμματα γνωρίζουμε την ύπαρξη της νεαρής, που «μάγεψε» τον μεγάλο ποιητή. Στα γράμματα, δεν έγραφαν σχεδόν ποτέ προσφωνήσεις, κάτι που δε συνηθιζόταν εκείνο τον καιρό, όπου η αλληλογραφία ακολουθούσε πολύ συγκεκριμένους κανόνες. Όσες φορές ο Παλαμάς είχε γράψει κάποια προσφώνηση προς την αγαπημένη του Ελένη, δεν την είχε αποκαλέσει με το πραγματικό όνομά της. Για εκείνον ήταν η «Ραχήλ» ή η «Chere Clarte», δηλαδή «αγαπημένη λάμψη».

«Αν ποτέ γράφοντάς σας σε κάποια σας απουσία, μου ερχόταν έξαφνα η όρεξη να παραβώ τον κανόνα που ακολουθούμε οι δυο, μη προτάσσοντας τίτλους στα γράμματα και προσφωνήσεις, θα σας προσφωνούσα απλούστατα: Chere Clarte. Αξίζει κανείς για τέτοια ωραία, εγκάρδια, εκφραστική φρασούλα, να παραβαίνει τον κανόνα».

Τα γράμματα του ποιητή προς την νεαρή, δείχνουν ότι ο Παλαμάς έτρεφε πολύ έντονα συναισθήματα για την κοπέλα, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν η σχέση τους παρέμεινε πλατωνική ή αν υπήρξε και ερωτική σχέση.

Με τα χρόνια, τα γράμματα του Παλαμά γίνονταν όλο και πιο προσωπικά. Φαίνεται πως η Ελένη ήταν ένα άτομο, στο οποίο μπορούσε να εκμυστηρευτεί τα πάντα. Οι επιστολές του έμοιαζαν με προσωπικό ημερολόγιο, το οποίο εμπιστεύτηκε μόνο στην αγαπημένη «Ραχήλ».

Το τελευταίο γράμμα που διασώθηκε, είναι από τον Αύγουστο του 1935. Η Ελένη αναγκάστηκε να ακολουθήσει τον πατέρα της, ο οποίος ήταν Στρατηγός, στην Αίγυπτο και αργότερα στη Νότια Αφρική.

Ο ποιητής πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου του 1943, στην Αθήνα. Δεκαοχτώ μέρες πριν, είχε πεθάνει και η σύζυγός του, Μαρία. Η κηδεία του έγινε στις 28 Φεβρουαρίου, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Χιλιάδες άνθρωποι ακολούθησαν τη σορό του μέχρι το νεκροταφείο. Μέσα σε λίγη ώρα, η κηδεία είχε μετατραπεί σε αντι-κατοχική διαδήλωση, όπου όλοι οι παρευρισκόμενοι τραγουδούσαν με μια φωνή τον Εθνικό Ύμνο. Ήταν τέτοιος ο σεβασμός που έτρεφε όλος ο κόσμος για τον ποιητή, που ακόμα και ο Χίτλερ έστειλε στεφάνι στην κηδεία του, απευθείας απ’ το Βερολίνο.

Η «Ραχήλ» επέστρεψε στην Ελλάδα το 1944 και δεν πρόλαβε να πει το τελευταίο αντίο στον ποιητή. Ίσως, όμως, να ήξερε ότι η τελευταία του σκέψη ήταν για εκείνη.

Απόσπασμα από τα γράμματα του Παλαμά προς τη «Ραχήλ»

Χειρόγραφο του Κωστή Παλαμά προς την Ελένη Κορτζά

«Επέρασα μια νύχτα, τη νύχτα της Δευτέρας προς την Τρίτη, με το λυρικό, το μεθυστικό πυρετό της ενθύμησής σου. Το δειλινό της Δευτέρας μου το εξακολούθησε και μου το συμπλήρωσε η νύχτα ίσα με τα ξημερώματα της Τρίτης, με όλη την αχαλίνωτη ελευθερία της φαντασίας, με όλη την ωραία, την ηδονόπαθη, τη λογική, τη βαθυστόχαστη, την τρομαχτική, την εντατική ασυναρτησία του ονείρου (…)

Μα πως μου παρουσιάζοσουν εσύ, όνειρο του ονείρου μου, είναι αδύνατο να σου παραστήσω. Δε με βοηθά η σκέψη μου, ούτε η γλώσσα μου, ούτε η πέννα μου (…)

Πώς ήθελα να πεθάνω και πώς ήθελα να αναστηθώ στη χώρα των πνευμάτων μαζί σου για να πραγματοποιηθεί μια για πάντα το όνειρο το άλλο, το όνειρο που ξέρεις από τους στίχους των τραγουδιών της Ραχήλ (…)

Έτσι τη νύχτα αυτή την τόσο αλλόκοτη, ανέκφραστη και ωραία της αϋπνίας μου έπεφτα, μια δυο τρεις δέκα φορές στα πόδια σου, φεγγόβολα, σαν όλο το κορμί σου.

Συγχώρησε τον ποιητή που όσο προχωρούν τα χρόνια του, τόσο περισσότερη νύχτα έχει, μα και περισσότερο φως.

Chere et divine Clarte, πεθαίνω για σένα».

Βιβλιογραφία:

1. Κώνστας Κ.Σ. (1961) Ο Ανδρέας Παλαμάς ο Υμνογράφος. Στερεοελλαδική Εστία, τεύχος 8, 1961, σελ. 113-117
2. Κωνσταντίνος Τσάτσος, Λογοδοσία μιας ζωής τομ. 1ος, εκδ. Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα, 2000 σελ. 167
3. «Αυτό το πατρικό σπίτι του Κωστή Παλαμά βγήκε στο "σφυρί."». ΣΚΑΪ Πάτρας. 13 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2012.
4. The Nomination Database for the Nobel Prize in Literature, 1901-1950

5. Κωστής Παλαμάς, Θάνατος Παλληκαριού - Πώς Μεταμορφώθηκε ο Σάτυρος - Τρισεύγενη, Άπαντα Κωστή Παλαμά τόμος 7, Βλάσση Αδελφοί, Αθήνα, 1972.

6. Nominations by Nobel Laureates Nominations made by Nobel Laureates in Literature (1901-1950) wikipedia.org
«Παλαμάς» - Άγγελος Σικελιανός» Απόσπασμα κι από εδώ: www.sophia-ntrekou.gr [Άγγελος Σικελιανός: Μελέτη θανάτου και Ηχήστε οι σάλπιγγες (Βίντεο)]
Το οπτικοακουστικό υλικό (Βίντεο) από www.YouTube, εταιρεία της Google.

Πηγή: Αέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.gr

Βιντεο/αφιέρωμα στον ποιητή Κωστή Παλαμά

by Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr

ΒΙΝΤΕΟ: ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ (ΕΡΤ 1993) Βιογραφική σειρά εποχής. Η ζωή, οι έρωτες και η καριέρα του εθνικού ποιητή από τη γέννησή του στην Πάτρα το 1864, μέχρι και το θάνατό του και την πάνδημη κηδεία του στα χρόνια της Κατοχής (1943) που αποτέλεσε ταυτόχρονα και μια μεγάλη πράξη εθνικής αντίστασης.

Ελεύθερη διασκευή του βιβλίου της Αλεξάνδρας Στεφανοπούλου, «Ο δωδεκάλογος του έρωτα», μια σειρά που προσεγγίζει τον εθνικό μας ποιητή περισσότερο μέσα από την ερωτική και συναισθηματική του ζωή, παρά από το έργο του.

Παίζουν: Πέτρος Φυσσούν (Κωστής Παλαμάς), Χρήστος Ευθυμίου (Παλαμάς, νέος), Γιώργος Παπάζογλου (Παλαμάς, παιδί), Νίκος Γαροφάλου (Δημήτρης Παλαμάς), Αλίκη Αλεξανδράκη (Αλτάνα Παλαμά), Χρύσα Σπηλιώτη (Ναυσικά), Τόνια Ζησίμου (Ραχήλ), Έλλη Φωτίου (Πηνελόπη Παλαμά), Αθηνά Τσιλύρα (Φωτεινή Οικονομίδη), Νένα Χρονοπούλου (Στέλλα Διαλέτη), Αγγελική Δελουδάκη (Μαρία Παλαμά), Βασίλης Καΐλας (Γιώργος Δροσίνης), Τάκης Χρυσικάκος (Άγγελος Σικελιανός), Γρηγόρης Βαλτινός (Λορέντζος Μαβίλης), Πάνος Σκουρολιάκος (Γιώργος Σουρής), Άννα Αδριανού (Πηνελόπη Δέλτα), Χριστίνα Θεοδωροπούλου (Μυρτιώτισσα), Άννα Γεραλή (Μαρία Παλαμά). Σκηνοθεσία: Κωστής Τσώνος. Σενάριο: Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου. Παραγωγή: Ελβίρα Ράλλη.

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ τα 20 επεισόδια (ΕΡΤ 1993)

Ο Ρένος Αποστολίδης, στη ραδιοφωνική εκπομπή «Ελλήνων Παροικίες» του Δήμου Πειραιά, διαβάζει και αναλύει Κωστή Παλαμά. Εκπομπή με τον π. Πέτρο Μινόπετρο.

Kαι μια φυλή ζη μέσα σας και λυώνει και μια ζωή δεμένη σπαρταρά, γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα, μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα, λυπητερά...

Μια πίκρα είν' αμίλητη, μια πίκρα ειν' αξήγητη, μια πίκρα μεγάλη, η πίκρα που είν΄άσβηστη και μες στον παράδεισο των πρώτων μας χρόνων κοντά στ' ακρογιάλι...

Μια σπάνια ηχογράφηση του Κωστή Παλαμά να απαγγέλλει ο ίδιος το ποίημα «Ύμνος των Αιώνων». Οι σπάνιες φωτογραφίες προέρχονται από το Ίδρυμα «Κωστής Παλαμάς».

Ήσυχα και σιγαλά, διψώντας τα φιλιά μας, από τ' άγνωστο γλιστράς
μέσα στην αγκαλιά μας... σπείρετε τ' αμάραντα στ' απίστευτο το μνήμα!

Από τη σειρά του Υπουργείου Πολιτισμού:
ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γυμνάσιο
Αρχισυνταξία -Σενάριο: Νατάσα Μποζίνη
Υπεύθυνος έργου: Κώστας Γεωργουσόπουλος
Πρωτότυπη Μουσική: Μιχάλης Αβραμίδης

Δε χάνομαι στα Τάρταρα, μονάχα ξαποσταίνω.
Στη ζωή ξαναφαίνομαι και λαούς ανασταίνω!

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΗΣ, Ο ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΣ ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΕΓΡΑΨΕ "ΤΟ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟ". ΑΣ ΠΡΕΣΕΞΟΥΜΕ ΛΙΓΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΑ ΓΙΑΤΙ ΣΥΝΗΘΩΣ ΕΞΕΤΑΖΑΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΠΟ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ. ΕΙΘΕ Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΑΝΑΠΑΕΥΕΙ ΤΙΣ ΨΥΧΕΣ ΟΛΩΝ - ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΤΗΣ ΓΗΣ - ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΜΑΣ ΚΑΣ ΑΣ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΟΤΙ "ΟΥΔΕΝ ΒΕΒΑΙΟΤΕΡΟΝ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΕΣΤΙ ΕΝ ΤΩ ΜΑΤΑΙΩ ΤΟΥΤΩ ΚΟΣΜΩ ΔΙΑ ΠΑΝΤΑ ΕΝΘΡΩΠΟΝ. ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟΣ Ο ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΟΥΘΑΝΑΤΟΥ ΔΙΑ ΠΑΝΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟΝ ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΦΥΛΟΥ, ΗΛΙΚΙΑΣ, ΠΛΟΥΤΟΥ, ΔΟΞΗΣ Κ.Λ.Π. ΜΕ ΑΓΑΠΗ.

Δείτε επίσης:

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι:

Θάνος Ζορμπάς

Περδικόστηθη τσιγγάνα
ω μαγεύτρα που μιλείς
τα μεσάνυχτα προς τ' άστρα
γλώσσα προσταγής,

σφίξε γύρω μου τη ζώνη
των αντρίκειω σου χεριών
είμαι ο μάγος της αγάπης
μάγισσα των αστεριών!!!!!

Από το ποίημα Αγάπη στο
δωδεκάλογο του γύφτου
Αν ο Παπαδιαμάντης ήταν
ο άγιος των γραμμάτων ο
Παλαμάς ήταν ο παππούς
της δημοτικής γλώσσας.
Εξαίρετος χειριστής της,
ηθικό στοιχείο και αντίθετος
μάλιστα του Καζαντζάκη
για την αθεΐα και του Καβάφη
για την ομοφυλοφιλία.
Προτάθηκε για το Νόμπελ
αλλά δόθηκε στον Σεφέρη.
Σημειωτέον πως δημοτικιστής
δεν έχει βεαβευτεί ποτέ.
Θα μου πεις βέβαια Σοφία μου
τι λέω . . εδώ βράβευσαν το
χρήστη ηρωίνης Dylan.· 27 Φεβ 2019

Σελίδες

Κωστής Παλαμάς, αφιέρωμα στον ποιητή που ήχησαν οι σάλπιγγες