Στις παραμονές της 11ης Ινδικτιώνος
Παραμονή Πρωτοχρονιάς (Βυζαντινών)
✍️ Σοφία Ντρέκου
Ο Σεπτέμβρης μετρά τις ώρες του κόσμου σαν νήματα φωτός που τεντώνονται στο άπειρο. Η γη ανασαίνει και ζητά από τον άνθρωπο όχι κυριαρχία, αλλά ευθύνη· όχι κέρδος, αλλά φροντίδα. Στην αρχή του χρόνου ο ουρανός χαμηλώνει, και κάθε φύλλο, κάθε σταγόνα μοιάζει με ψίθυρο προσευχής. Κι αν σηκώσουμε το βλέμμα, θα δούμε πως το ευχαριστώ της κτίσης είναι το ίδιο με το ευχαριστώ του Θεού· μια σιωπή που φωτίζει τον χρόνο.
Η εκκλησιαστική πρωτοχρονιά, η Ινδίκτιος και
η καθιέρωση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως
ημέρα σεβασμού και προστασίας της δημιουργίας.
Εισαγωγή
Η 1η Σεπτεμβρίου σηματοδοτεί την αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή του εκκλησιαστικού έτους, και έχει καθιερωθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως Παγκόσμια Ημέρα Προσευχής για το Φυσικό Περιβάλλον.
Στη βυζαντινή και ρωμαϊκή παράδοση, η Ινδικτιών συνδέθηκε με φορολογικές και διοικητικές απογραφές, ενώ για την Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί θεολογικό και πνευματικό ορόσημο. Η ημέρα αυτή υπενθυμίζει τη σχέση του ανθρώπου με τη δημιουργία και την ευθύνη του να σέβεται και να προστατεύει τη φύση ως δώρο Θεού.
Μέσα από υμνολογία, πατερικές αναφορές και την προφητεία του Ησαΐα που διάβασε ο Χριστός στη Συναγωγή, η Εκκλησία τονίζει ότι η οικολογία δεν είναι θεωρία αλλά τρόπος ζωής και αγιότητας.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νά 'σαι υπερήφανος κ' ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι•
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Η Αρχή της Ινδίκτου – πρώτη Σεπτεμβρίου
1η Σεπτεμβριου· Αρχή της Ινδίκτου - Παγκόσμια μέρα προσευχής
υπέρ του Φυσικού Περιβάλλοντος κατά το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Καθιέρωση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, λόγοι Μητροπολίτη
Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα, οικολογία ως πνευματική στάση
Εδώ και αρκετά χρόνια ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει κηρύξει την 1η Σεπτεμβρίου (την εκκλησιαστική πρωτοχρονιά – «αρχή της Ινδίκτου») ημέρα προσευχής υπέρ του φυσικού περιβάλλοντος. Το μέτρο αυτό αναμφίβολα είναι ωραίο και ορθό.
Εδώ και αρκετά χρόνια ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει κηρύξει την 1η Σεπτεμβρίου (την εκκλησιαστική πρωτοχρονιά – «αρχή της Ινδίκτου») ημέρα προσευχής υπέρ του φυσικού περιβάλλοντος. Το μέτρο αυτό αναμφίβολα είναι ωραίο και ορθό.
Μάλιστα, ο μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης (Ζηζιούλας) έχει επισημάνει ότι θα έπρεπε ο σύγχρονος χριστιανός να θεωρεί ηθικές εκτροπές, δηλαδή αμαρτίες, και τις πράξεις του που καταστρέφουν το περιβάλλον.
Ιστορικό πλαίσιο της Ινδίκτου
Κατά τη Βυζαντινή εποχή, η πρώτη Σεπτεμβρίου θεωρούνταν η αρχή τόσο του εκκλησιαστικού όσο και του οικονομικού έτους. Στη ρωμαϊκή περίοδο, όμως, η έναρξη δεν ήταν ενιαία· άλλοτε επιλεγόταν ο Απρίλιος, άλλοτε ο Οκτώβριος, συνδεδεμένοι με την αναχώρηση των αξιωματούχων από τη Ρώμη προς τις επαρχίες τους, όπου θα ασκούσαν την εξουσία τους για έναν χρόνο. Η «Ίνδικτος» καθιερώθηκε ως κύκλος δεκαπέντε ετών, μέσα στον οποίο γίνονταν απογραφές για φορολογικούς και δημογραφικούς σκοπούς, ώστε τα στοιχεία του κράτους να παραμένουν έγκυρα και επικαιροποιημένα. Το σύστημα αυτό εισήγαγε ο Οκταβιανός Αύγουστος, στα χρόνια από το τριάντα ένα προ Χριστού έως το δεκατέσσερα μετά Χριστόν.
Πνευματική αρχή και ανανέωση
Η πρώτη Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί από την Εκκλησία ως η αρχή του εκκλησιαστικού έτους και στην υμνολογία της ημέρας βρίσκουμε πλήθος σχετικών αναφορών. Η ημερομηνία αυτή δεν είναι μόνο τυπικός χρονικός σταθμός· για πολλούς σηματοδοτεί την επιστροφή από την καλοκαιρινή ανάπαυση σε μια νέα περίοδο αγώνα και στόχων. Είναι πρόσκληση να ανανεώσουμε τον εσωτερικό μας βηματισμό: να θέσουμε νέους σκοπούς, να καλλιεργήσουμε νέα διάθεση και να ξαναβρούμε την ελπίδα που ζωογονεί την ψυχή.
Σύγχρονη πρόσληψη και οικολογική ευθύνη
Με την πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η πρώτη Σεπτεμβρίου αναδείχθηκε σε ημέρα προσευχής και σεβασμού για το περιβάλλον. Η σχέση μας με τη δημιουργία δεν είναι απλώς πρακτική ή χρηστική· είναι βαθιά πνευματική, γιατί η Κτίση αποτελεί δώρο του Θεού προς τον άνθρωπο.
Η ευθύνη μας είναι να τη σεβόμαστε, να την προστατεύουμε και να την αξιοποιούμε με ευγνωμοσύνη, όχι να την καταστρέφουμε. Ο σεβασμός προς τη φύση δεν είναι γνώση που αποκτάται, αλλά τρόπος ζωής που βιώνεται στον πνευματικό αγώνα, ως πορεία προς τη θέωση. Γι’ αυτό μπορούμε να πούμε ότι ο αληθινός οικολόγος δεν είναι άλλος από τον Άγιο.
❈ Η φωνή των Πατέρων της Εκκλησίας
• Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει στον Συναξαριστή του για την Ινδίκτιο και κάνει αναφορά στον Προφήτη Ησαΐα από τον Χριστό, πνευματικό μήνυμα.
Σκηνή από ταινία ο Ιησούς από την Ναζαρέτ, 1977
Πρέπει να ηξεύρωμεν, αδελφοί, ότι η του Θεού αγία
Eκκλησία εορτάζει σήμερον την Iνδικτιώνα, διά τρία αίτια.
Πρώτον, επειδή και αυτή είναι αρχή του χρόνου. Διά τούτο και κοντά εις τους παλαιούς Pωμάνους πολλά ετιμάτο αυτή εξ αρχαίων χρόνων. Iνδικτιών δε κατά την ρωμαϊκήν, ήτοι λατινικήν γλώσσαν, θέλει να ειπή ορισμός.
Kαι δεύτερον εορτάζει ταύτην η Eκκλησία, επειδή και κατά την σημερινήν ημέραν, επήγεν ο Kύριος ημών Iησούς Xριστός μέσα εις την Συναγωγήν των Iουδαίων, και εδόθη εις αυτόν το Bιβλίον του Προφήτου Hσαΐου, καθώς γράφει ο Eυαγγελιστής Λουκάς (Λουκ. δ'). Tο οποίον Bιβλίον ανοίξας ο Kύριος, ω του θαύματος! ευθύς εύρε τον τόπον εκείνον, ήτοι την αρχήν του εξηκοστού πρώτου κεφαλαίου του Hσαΐου, εις το οποίον είναι γεγραμμένον διά λόγου του τα λόγια ταύτα:
«Πνεύμα Kυρίου επ’ εμέ, ου ένεκεν έχρισέ με, ευαγγελίσασθαι πτωχοίς απέσταλκέ με, ιάσασθαι τους συντετριμμένους την καρδίαν, κηρύξαι αιχμαλώτοις άφεσιν και τυφλοίς ανάβλεψιν, αποστείλαι τεθραυσμένους εν αφέσει, κηρύξαι ενιαυτόν Kυρίου δεκτόν».
Aφ’ ου δε ανέγνωσεν ο Kύριος τα περί αυτού λόγια ταύτα, εσφάλισε το Bιβλίον και το έδωκεν εις τον υπηρέτην. Έπειτα καθίσας, είπεν εις τον λαόν «ότι σήμερον ετελειώθησαν οι λόγοι της Προφητείας ταύτης εις τα εδικά σας αυτία». Όθεν ο λαός ταύτα ακούων, εθαύμαζε διά τα χαριτωμένα λόγια, οπού εύγαινον εκ του στόματός του, ως τούτο γράφει ο αυτός Eυαγγελιστής Λουκάς (αυτόθι).
Eίναι δε και τρίτη αιτία, διά την οποίαν η Eκκλησία του Xριστού κάμνει σήμερον ενθύμησιν της Iνδίκτου, και εορτάζει την αρχήν του νέου χρόνου: ήγουν, ίνα διά μέσου της υμνωδίας και ικεσίας, οπού προσφέρομεν εις τον Θεόν εν τη εορτή ταύτη, γένη ο Θεός ίλεως εις ημάς, και ευλογήση τον νέον χρόνον, και χαρίση τούτον εις ημάς ευτυχή και γεμάτον από όλα τα σωματικά αγαθά. Kαι ίνα φωτίση τας διανοίας μας, εις το να περάσωμεν όλον τον χρόνον καθαρώς και με αγαθήν συνείδησιν, και εις το να ευαρεστήσωμεν τω Θεώ, με την φύλαξιν των εντολών του. Kαι ούτω να τύχωμεν των εν Oυρανοίς αιωνίων αγαθών.
Από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των
Αρχή Ινδίκτου: Χρόνος, Δημιουργία και Ευθύνη
δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Α´. Εκδόσεις Δόμος, 2005
Αρχή Ινδίκτου: Χρόνος, Δημιουργία και Ευθύνη
Η 1η Σεπτεμβρίου δεν είναι απλώς μια ημερολογιακή αρχή, αλλά μια πνευματική πρόσκληση. Η Ινδίκτιος, ως εκκλησιαστική πρωτοχρονιά, μας υπενθυμίζει ότι ο χρόνος είναι δώρο Θεού και ότι κάθε κύκλος ζωής είναι ευκαιρία για ανανέωση, μετάνοια και ευχαριστία.
Η ημέρα προσευχής για το περιβάλλον δεν αφορά μόνο οικολογική μέριμνα, αλλά αποκαλύπτει το βαθύτερο μυστήριο της κτίσης: ο κόσμος δεν είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης, αλλά τόπος ιερής συνάντησης με τον Δημιουργό.
Ο άνθρωπος καλείται να σταθεί όχι ως κυρίαρχος της φύσης, αλλά ως οικονόμος της, σεβόμενος την ισορροπία του σύμπαντος.
Έτσι, κάθε Σεπτέμβριος μας υπενθυμίζει ότι η γη είναι ιερό θυσιαστήριο, τα νερά της ύμνος, και ο αέρας της προσευχή. Όπως λέει ο Ελύτης, «κι έναν πόντο πιο ψηλά να πάτε, άνθρωποι, ευχαριστώ θα σας πει ο Θεός».
κι ένα ποιητικό επίμετρο σαν σφραγίδα στην οικολογική προσευχή:
Σεπτέμβρης,
μετράς τις ώρες του κόσμου
σαν νήματα φωτός που τεντώνονται στο άπειρο.
Η γη ανασαίνει
και ζητά από τον άνθρωπο
όχι κυριαρχία, μα ευθύνη·
όχι κέρδος, μα φροντίδα.
Στην αρχή του χρόνου
ο ουρανός χαμηλώνει,
και κάθε φύλλο, κάθε σταγόνα
μοιάζει με ψίθυρο προσευχής.
Κι αν σηκώσεις το βλέμμα,
θα δεις πως το ευχαριστώ της κτίσης
είναι το ίδιο με το ευχαριστώ του Θεού·
μια σιωπή που φωτίζει τον χρόνο.
✍️ Σοφία Ντρέκου
Καλή χρονιά! Καλό Μήνα!
Το μήνα Σεπτέμβριο με την αρχή της ινδίκτου, έχει τοποθετήσει η Εκκλησία μας 2 προαπαιτούμενες εορτές της Γεννήσεως του Χριστού : Το γενέσιον της Θεοτόκου (8.09) και το γενέσιον Ιωάννου Προδρόμου (23.09) καθώς και μια υψίστης σημασίας Δεσποτική : την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, για να υπενθυμίζει και το Πάθος και τον λόγο που κατέβηκε στη γη. Μάλιστα η τελευταία εορτή συμπίπτει με τις εβραϊκές : Σκηνοπηγίας και Εξιλασμού, ενώ την ημερομηνία αυτή θα μπορούσε να εορτάζεται και η Γέννησις Χριστού, αν ο υπολογισμός γινόταν με δεδομένο ότι ο Ζαχαρίας ιεράτευε ως ιερεύς τάξεως Αβιά, επικράτησε ωστόσο η ερμηνεία Χρυσοστόμου, ότι ήταν συγχρόνως αρχιερέας που εισήλθε στα Άγια Αγίων την γιορτή του Εξιλασμού κι έτσι προέκυψε η 24.12.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπίσης τον μήνα της ινδίκτου, τον 2ο του εκκλησιαστικού έτους και μετά την εορτή της Υψώσεως, αρχίζουν τις Κυριακές τα ευαγγελικά αναγνώσματα του Λουκά, του πληρέστερου των συνοπτικών Ευαγγελιστών και με την ιδιαίτερη σχέση με την Θεοτόκο, αγιογράφος/ζωγράφος της. Ο Λουκάς εξάλλου με την φράση "τινές εξ ημών" στο απόσπασμα προς Εμμαούς ενδεχομένως υπονοεί και συγγενική σχέση με τον Χριστό.
ΑπάντησηΔιαγραφή