Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
(Columnist Sophia Drekou, BSc in Psychology)
Ένα κίτρινο φύλλο σου, φθινόπωρο, σ’ έναν άνεμο ράθυμο κάθισε
και μ’ ακολούθησε επίμονα. Το πήρα και το κρατώ σαν κάτι συμβολικό
από μέρους σου, σαν φιλικό αυτόγραφο, ίσως σαν ένα «ευχαριστώ»
που διόλου μέρος δεν έλαβα στο καλοκαίρι τούτο. Το πήρα κι εξιχνιάζω
τις φετινές προθέσεις σου απέναντί μου. Κική Δημουλά, «Αυτόγραφο»*
Φθινοπωρινή ισημερία, για το Βόρειο ημισφαίριο, Φθινόπωρο
Η Φθινοπωρινή Ισημερία είναι η επίσημη έναρξη του φθινοπώρου. Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο και της άνοιξης στο νότιο. Αυτό συμβαίνει στο βόρειο ημισφαίριο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Το φθινόπωρο ξεκινά παραδοσιακά με την φθινοπωρινή ισημερία (21 έως 24 Σεπτεμβρίου) καθώς θα συμβεί στο βόρειο ημισφαίριο, όπου βρίσκεται και η Ελλάδα.
Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο. Η φθινοπωρινή ισημερία γίνεται περίπου στις 23 Σεπτεμβρίου και εαρινή ισημερία πραγματοποιείται περίπου στις 20 Μαρτίου.
Η ισημερία σηματοδοτεί την αστρονομική έναρξη του φθινοπώρου, ενώ αντίστοιχα στο νότιο ημισφαίριο θα αρχίσει η άνοιξη. Στην ισημερία, η νύχτα και η μέρα έχουν σχεδόν την ίδια διάρκεια. Στη συνέχεια, στο βόρειο ημισφαίριο η μέρα θα μικραίνει και η νύχτα θα μεγαλώνει, ώσπου η τελευταία θα φθάσει στο ζενίθ της στο χειμερινό ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου.
Δείτε Άνοιξη: η εαρινή ισημερία δεν είναι απλά εποχή
Στις άλλες περιοχές πάνω ή κάτω από τον ισημερινό, αυτό συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την ισημερία. Έτσι, στην Αθήνα, η οποία βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του ισημερινού, η ισότητα στη διάρκεια μέρας και νύχτας συμβαίνει περίπου μετά από τέσσερις μέρες.
Τόσο οι ισημερίες, όσο και τα ηλιοστάσια, συμβαίνουν δύο φορές τον χρόνο και σηματοδοτούν την έναρξη των εποχών του έτους. Από τα αρχαία χρόνια, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, τέτοια φαινόμενα γιορτάζονταν από τους λαούς, που τους απέδιδαν μυθικές σημασίες.
Δείτε: Λατρεύοντας τον ήλιο αντί για Τον Δημιουργό του ήλιου
Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο, όταν η Γη διέρχεται από τα σημεία τομής της εκλειπτικής (ελλειπτική τροχιά της γης) και του ουράνιου ισημερινού. Στην αστρονομία τα σημεία αυτά συμβολίζονται διεθνώς με τα γράμματα γ και γ'. Στη συγκεκριμένη στιγμή η γραμμή ηλίου - γης είναι κάθετος στον άξονα περιστροφής της γης, με αποτέλεσμα η ημέρα και η νύχτα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο της γήινης επιφάνειας. Η ισημερία συμβαίνει γύρω στις 21 Μαρτίου και 23 Σεπτεμβρίου.
Οι ονομασίες εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία είναι σχετικές και αναφέρονται σε περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, καθώς στις αντίστοιχες ημερομηνίες στο νότιο ημισφαίριο οι εποχές είναι αντίθετες. Στα σημεία των δύο πόλων δεν έχει έννοια η ισημερία, ενώ στα σημεία του Ισημερινού η ισημερία είναι διαρκής.
Το όνομα ισημερία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ίσος και ημέρα, ενώ το διεθνές αντίστοιχο όνομα, equinox, προέρχεται από το λατινικό aequus (ίσος) και nox (νύχτα).
Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς.
Φώτο: Πορταριά. Το χωρίο στο Πήλιο που μοιάζει
με ένα ανθισμένο μπαλκόνι πάνω από το Βόλο!
Όπως εξηγεί σε άρθρο του ο επίτιμος διευθυντής Ευγενιδείου Πλανητάριου Διονύσης Π. Σιμόπουλος, κάθε μέρα η Γη βρίσκεται σε διαφορετική θέση πάνω στην τροχιά της από αυτήν που βρισκόταν την προηγουμένη, και από κάθε νέα θέση εμείς πάνω στη Γη αντικρίζουμε τον Ήλιο από διαφορετική γωνία.
Ο κ.Σιμόπουλος σημειώνει ότι αν παρατηρήσει κανείς την εκλειπτική -την απεικόνιση, πάνω στην ουράνια σφαίρα, της γήινης τροχιάς γύρω από τον Ήλιο- και την συγκρίνει με τον ουράνιο Ισημερινό (την προέκταση δηλαδή του Ισημερινού της Γης και την αποτύπωσή του πάνω στον ουράνιο θόλο) θα δει ότι οι δύο αυτοί κύκλοι δεν συμπίπτουν, αλλά αντίθετα τέμνονται, σχηματίζοντας γωνία ίση με 23 μοίρες και 27 πρώτα λεπτά, λόγω της κλίσης που έχει ο άξονας της Γης σε σχέση με το επίπεδο που σχηματίζει η εκλειπτική. Η γωνία αυτή ονομάζεται «λόξωση της εκλειπτικής», και τα δύο αυτά σημεία στα οποία τέμνονται οι δύο κύκλοι ονομάζονται «ισημερινά σημεία».
Πάντως, όπως διευκρινίζει ο κ. Σιμόπουλος, η «ίση μέρα - ίση νύχτα», όταν δηλαδή o Ήλιος φτάνει στα ισημερινά σημεία, συμβαίνει μόνο στους τόπους που βρίσκονται ακριβώς πάνω στον γήινο Ισημερινό. Στις περιοχές που βρίσκονται είτε πάνω είτε κάτω από τον Ισημερινό η «ίση μέρα - ίση νύχτα» συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την «ισημερία».
Δείτε Διονύσης Σιμόπουλος: Το πλησιέστερο άστρο
Για παράδειγμα, συμπληρώνει ο ίδιος, η Αθήνα βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του Ισημερινού. Η αρχή του Φθινοπώρου και για την Αθήνα και για ολόκληρη τη Γη θα ξεκινήσει όταν ο Ήλιος θα φτάσει στο Φθινοπωρινό ισημερινό σημείο.
Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου. Βιογραφικό του, διαβάζετε στην συζήτηση για «Το μέλλον της ανθρωπότητας στο διάστημα (Βίντεο)»
The Leaf Charmer, Art Hand painted by Martin Eager
Ο Γητευτής των Φύλλων. Ζωγράφος Μάρτιν Έγκερ. Στην άκρη του
δάσους μια Δρυάδα (ελληνική μυθολογία Νύμφες των δασών) φωνάζει τα
φθινοπωρινά φύλλα. Ο φόρος τιμής στα όμορφα χρώματα του φθινοπώρου.
Το φύλλο της λεύκας - Γιώργος Σεφέρης
Έτρεμε τόσο που το πήρε ο άνεμος
έτρεμε τόσο πώς να μην το πάρει ο άνεμος
πέρα μακριά μια θάλασσα
πέρα μακριά ένα νησί στον ήλιο
και τα χέρια σφίγγοντας τα κουπιά
πεθαίνοντας την ώρα που φάνηκε το λιμάνι
και τα μάτια κλειστά σε θαλασσινές ανεμώνες.
Έτρεμε τόσο πολύ .....το ζήτησα τόσο πολύ
στη στέρνα με τους ευκαλύπτους την άνοιξη
και το φθινόπωρο σ’ όλα τα δάση γυμνά
θεέ μου το ζήτησα.
Φθινόπωρο ήσυχο, αφηρημένο...
τα φύλλα θα ’λεγες πέφτουν
από μιάν άλλη ζωή
και μόνο τα χρυσάνθεμα επιμένουν,
σαν τις πλάνες μας.
Είμαι μόνος, η κάμαρα άδεια
και δεν έχω παρά ένα μοναδικό στόμα
για τόσα χαμένα πράγματα.
Της Εξοχής
Τα πιο ωραία που ζήσαμε
τώρα μας παιδεύουν με τις αναμνήσεις
και προσπαθούμε να τα ξεχάσουμε
οι κάμαρες γέμισαν άχρηστα έπιπλα,
δαντέλες από άλλους καιρούς,
επιστολές που δε στάλθηκαν
το βράδυ η σελήνη με παίρνει απ’ το χέρι
και γυρίζουμε στο παλιό οικοτροφείο,
από κάποιο παράθυρο ακούγονται
οι βαριές λέξεις ενός ζευγαριού
που είχε κάποτε αγαπηθεί με πάθος.
Όλα τελειώνουν και μόνο το φθινόπωρο
παραμένει αιώνια νέο σαν τα πιο λυπημένα
ποιήματα. Είμαι μόνος. Η εξοχή ευωδιάζει.
Ακούγεται το τραίνο που έρχεται
κι ακουμπάω το κεφάλι μου στις ράγες.
Κάποτε θα ξανασυναντηθούμε.
..........................................................................
Τόσα φθινόπωρα και δε γνωρίσαμε ακόμα την ψυχή μας και
ω συντριβή του ονείρου μας: μας έκλεισες όλους τους δρόμους
για να μας ανοίξεις ένα μονοπάτι στο άγνωστο.
Βιβλιογραφία
• Sophia-Ntrekou.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Encyclopedia Of Astronomy & Astrophysics, Nature Publishing, 2001 και από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ).
• Κική Δημουλά, «Αυτόγραφο» (Από τη συλλογή «Ερήμην», 1958 / Β' ἔκδ. Στιγμή, 1990. Περιλαμβάνεται και στη συγκεντρωτική έκδοση «Κική Δημουλά, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 1998.)
• Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου. Βιογραφικό του, διαβάζετε στην συζήτηση για «Το μέλλον της ανθρωπότητας στο διάστημα (Βίντεο)
• Το φύλλο της λεύκας - Γιώργος Σεφέρης - Ημερολόγιο Καταστώματος Α': Το Φύλλο της Λεύκας,1940 περίπου, εντάσσεται στα ποιήματα που συνδέουν τη φύση με τον άνθρωπο και γενικά όλα τα ανθρώπινα πεπραγμένα που οδηγούν στο τέλος, αδυσώπητο και για τους ανθρώπους και για τη φύση. Γράφτηκε σε ηλικία 40 ετών.
• Sophia-Ntrekou.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Encyclopedia Of Astronomy & Astrophysics, Nature Publishing, 2001 και από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ).
• Κική Δημουλά, «Αυτόγραφο» (Από τη συλλογή «Ερήμην», 1958 / Β' ἔκδ. Στιγμή, 1990. Περιλαμβάνεται και στη συγκεντρωτική έκδοση «Κική Δημουλά, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 1998.)
• Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου. Βιογραφικό του, διαβάζετε στην συζήτηση για «Το μέλλον της ανθρωπότητας στο διάστημα (Βίντεο)
• Το φύλλο της λεύκας - Γιώργος Σεφέρης - Ημερολόγιο Καταστώματος Α': Το Φύλλο της Λεύκας,1940 περίπου, εντάσσεται στα ποιήματα που συνδέουν τη φύση με τον άνθρωπο και γενικά όλα τα ανθρώπινα πεπραγμένα που οδηγούν στο τέλος, αδυσώπητο και για τους ανθρώπους και για τη φύση. Γράφτηκε σε ηλικία 40 ετών.
• Τόσα φθινόπωρα (απόσπασμα) - Της Εξοχής, του Τάσου Λειβαδίτη από τη συλλογή «Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου», 1990. Εκδόσεις Μετρονόμος, τόμος Γ' , σελ. 428. «Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου», αποτελούν την τελευταία συνεισφορά του ποιητή στην τέχνη του.
• Φθινόπωρο ήσυχο, αφηρημένο - Τάσος Λειβαδίτης,
Από τη συλλογή Εγχειρίδιο ευθανασίας, Κέδρος 1979.
Περισσότερα: Φθινόπωρο, Τάσος Λειβαδίτης
Πολύ ορθώς, όπως επισημαίνεται στην ανάρτηση, εκτός από τους περί τον Ισημερινό τόπους, όπου η ημέρα και η νύκτα έχουν πρακτικώς ίσες διάρκειες όλον τον χρόνο, σε άλλα μέρη, όπως και σ' εμάς, οι διάρκειές τους διαφέρουν κατά την ημέρα της ισημερίας.
Πιο συγκεκριμένα, σε μεσαία γεωγραφικά πλάτη, όπως της Ελλάδας και της Κύπρου, η διάρκεια της ημέρας θα είναι μερικά λεπτά μεγαλύτερη. Οι λόγοι είναι δύο:
(1ος) το γεγονός ότι ο Ήλιος δεν είναι σημείο
αλλά κύκλος διαμέτρου περίπου μισής μοίρας,
και (2ος) η ατμοσφαιρική διάθλαση.
1) Λόγω της διάστασής του, ο ηλιακός δίσκος χρειάζεται στα δικά μας, μεσαία πλάτη, κατά τις ισημερίες, δυόμισι με τρία λεπτά περίπου για να φθάσει η κορυφή της επάνω αψίδας στον ορίζοντα, από τη στιγμή που θα τον ακουμπήσει η κάτω αψίδα.
2) Επιπλέον, λόγω της διάθλασης του αέρα, ο Ήλιος εμφανίζεται μερικά λεπτά νωρίτερα στον ορίζοντα κατά την ανατολή και εξαφανίζεται σε άλλα τόσα αργότερα κατά τη δύση. Το πόσα ακριβώς δεν είναι σταθερό, καθώς ο δείκτης διάθλασης του αέρα εξαρτάται από την εκάστοτε θερμοκρασία, την υγρασία και την ατμοσφαιρική πίεση.
Γι' αυτούς τους δύο λοιπόν λόγους (γεωμετρία ηλιακού δίσκου και ατμοσφαιρική διάθλαση)δεν συμπίπτει η ισημερία με την ημέρα ίσης νύκτας και μέρας.
Ίση σε διάρκεια ημέρα με νύκτα, δηλαδή Ισόφως (Equilux), θα έχουμε μερικές ημέρες μετά, στις 25/9. Ισόφως συμβαίνει πάντα λίγες ημέρες μετά την Φθινοπωρινή ισημερία και λίγες πριν την Εαρινή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.