Φθινόπωρο: το φύλλο που προαναγγέλλει την ισημερία και την αλλαγή των εποχών
✍️ Εργασία - Επιμέλεια: Σοφία Ντρέκου
Αρθρογράφος - Columnist (Sophia Drekou)
🍂 Εισαγωγή - Περίληψη - Τι είναι η φθινοπωρινή ισημερία
Ορισμός ισημερίας, γιατί / πώς προκύπτει, σχεδόν ίση μέρα–νύχτα, αναφορά στην Αθήνα.
Η φθινοπωρινή ισημερία σηματοδοτεί την επίσημη αρχή του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο (και της άνοιξης στο νότιο) και συμβαίνει όταν η εκλειπτική τέμνει τον ουράνιο ισημερινό, δηλαδή στα λεγόμενα ισημερινά σημεία.
🍂 Ίση μέρα–νύχτα» ή Ισόφως;
Εκεί γύρω, η μέρα και η νύχτα έχουν σχεδόν ίση διάρκεια, αν και η απόλυτη ισότητα («Ισόφως», Equilux) καταγράφεται λίγες ημέρες πριν ή μετά, εξαιτίας του φαινόμενου μεγέθους του ηλιακού δίσκου και της ατμοσφαιρικής διάθλασης.
Για περιοχές όπως η Αθήνα, η αίσθηση της ισότητας μέρας–νύχτας εμφανίζεται λίγο μεταγενέστερα, καθώς η πόλη βρίσκεται αρκετές μοίρες βόρεια του Ισημερινού. Η ισημερία, που επαναλαμβάνεται δύο φορές τον χρόνο (εαρινή και φθινοπωρινή), αποτελεί αστρονομικό γεγονός με επιστημονική ακρίβεια αλλά και πλούσιες πολιτισμικές αναφορές: από αρχαίους μύθους έως σύγχρονες ποιητικές μαρτυρίες.
🍂 Εκλειπτική, ουράνιος ισημερινός και Ισόφως: τα απαραίτητα
Αρχή φθινοπώρου, σχεδόν ίση μέρα-νύχτα, μύθοι και επιστήμη.
Η φθινοπωρινή ισημερία (Autumnal ή September Equinox) είναι η αστρονομική αρχή του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο και της άνοιξης στο νότιο ημισφαίριο. Συμβαίνει όταν η εκλειπτική τέμνει τον ουράνιο ισημερινό λόγω της λόξωσης της εκλειπτικής· τότε η μέρα και η νύχτα γίνονται σχεδόν ίσες (Equinox από aequus + nox). Η τέλεια ισότητα, το λεγόμενο Ισόφως (Equilux), εμφανίζεται λίγες ημέρες πριν ή μετά την ημερομηνία της ισημερίας, εξαιτίας της ατμοσφαιρικής διάθλασης και του φαινόμενου μεγέθους του ηλιακού δίσκου.
Στην Αθήνα η ισότητα μέρας-νύχτας γίνεται αντιληπτή λίγο αργότερα. Οι ισημερίες και τα ηλιοστάσια (χειμερινό και θερινό) χωρίζουν το έτος σε εποχές και συνοδεύονται από παραδόσεις, μύθους και σύγχρονες γιορτές σε πολλούς πολιτισμούς.
Για εκλαΐκευση της αστρονομίας στην Ελλάδα ξεχωρίζουν οι παρουσιάσεις του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και οι αναλύσεις του Διονύση Π. Σιμόπουλου, που εξηγούν με απλή γλώσσα τα φαινόμενα του ουρανού και τη σημασία της φθινοπωρινής ισημερίας στην καθημερινή εμπειρία μας.
🍂 Πότε συμβαίνει – Βόρειο/Νότιο ημισφαίριο
(δύο ισημερίες τον χρόνο, με αντίθετες εποχές ανά ημισφαίριο)
Η Φθινοπωρινή Ισημερία είναι η επίσημη έναρξη του φθινοπώρου. Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο και της άνοιξης στο νότιο. Αυτό συμβαίνει στο βόρειο ημισφαίριο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Το φθινόπωρο ξεκινά παραδοσιακά με την φθινοπωρινή ισημερία (21 έως 24 Σεπτεμβρίου) καθώς θα συμβεί στο βόρειο ημισφαίριο, όπου βρίσκεται και η Ελλάδα.
Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο. Η φθινοπωρινή ισημερία γίνεται περίπου στις 23 Σεπτεμβρίου και εαρινή ισημερία πραγματοποιείται περίπου στις 20 Μαρτίου.
Η ισημερία σηματοδοτεί την αστρονομική έναρξη του φθινοπώρου, ενώ αντίστοιχα στο νότιο ημισφαίριο θα αρχίσει η άνοιξη. Στην ισημερία, η νύχτα και η μέρα έχουν σχεδόν την ίδια διάρκεια. Στη συνέχεια, στο βόρειο ημισφαίριο η μέρα θα μικραίνει και η νύχτα θα μεγαλώνει, ώσπου η τελευταία θα φθάσει στο ζενίθ της στο χειμερινό ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου.
Στην πραγματικότητα, στην Αθήνα η «ισότητα» μέρας και νύχτας θα συμβεί λίγες μέρες αργότερα, καθώς την ίδια την ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας η ίση μέρα-νύχτα συμβαίνει μόνο στους τόπους που βρίσκονται ακριβώς πάνω στον γήινο ισημερινό.
Στις άλλες περιοχές πάνω ή κάτω από τον ισημερινό, αυτό συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την ισημερία. Έτσι, στην Αθήνα, η οποία βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του ισημερινού, η ισότητα στη διάρκεια μέρας και νύχτας συμβαίνει περίπου μετά από τέσσερις μέρες.
🍂 Ισημερίες και Ηλιοστάσια: οι σταθμοί των εποχών
η έναρξη φθινοπώρου με τους άλλους αστρονομικούς σταθμούς.
Τόσο οι ισημερίες, όσο και τα ηλιοστάσια, συμβαίνουν δύο φορές τον χρόνο και σηματοδοτούν την έναρξη των εποχών του έτους. Από τα αρχαία χρόνια, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, τέτοια φαινόμενα γιορτάζονταν από τους λαούς, που τους απέδιδαν μυθικές σημασίες.
Η ισημερία συμβαίνει γύρω στις 21 Μαρτίου και 23 Σεπτεμβρίου.
Οι ονομασίες εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία είναι σχετικές και αναφέρονται σε περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, καθώς στις αντίστοιχες ημερομηνίες στο νότιο ημισφαίριο οι εποχές είναι αντίθετες. Στα σημεία των δύο πόλων δεν έχει έννοια η ισημερία, ενώ στα σημεία του Ισημερινού η ισημερία είναι διαρκής.
Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς.
Παρατηρησιακός οδηγός - Μικρές ιδέες
Όπως εξηγεί σε άρθρο του ο επίτιμος διευθυντής Ευγενιδείου Πλανητάριου Διονύσης Π. Σιμόπουλος, κάθε μέρα η Γη βρίσκεται σε διαφορετική θέση πάνω στην τροχιά της από αυτήν που βρισκόταν την προηγουμένη, και από κάθε νέα θέση εμείς πάνω στη Γη αντικρίζουμε τον Ήλιο από διαφορετική γωνία.
Ο κ.Σιμόπουλος σημειώνει ότι αν παρατηρήσει κανείς την εκλειπτική -την απεικόνιση, πάνω στην ουράνια σφαίρα, της γήινης τροχιάς γύρω από τον Ήλιο- και την συγκρίνει με τον ουράνιο Ισημερινό (την προέκταση δηλαδή του Ισημερινού της Γης και την αποτύπωσή του πάνω στον ουράνιο θόλο) θα δει ότι οι δύο αυτοί κύκλοι δεν συμπίπτουν, αλλά αντίθετα τέμνονται, σχηματίζοντας γωνία ίση με 23 μοίρες και 27 πρώτα λεπτά, λόγω της κλίσης που έχει ο άξονας της Γης σε σχέση με το επίπεδο που σχηματίζει η εκλειπτική. Η γωνία αυτή ονομάζεται «λόξωση της εκλειπτικής», και τα δύο αυτά σημεία στα οποία τέμνονται οι δύο κύκλοι ονομάζονται «ισημερινά σημεία».
Σύντομη ανάλυση
Η «Λεύκα» του Γιώργου Σεφέρη είναι ένα ποίημα που ερμηνεύεται ως μια αναζήτηση νοήματος μέσα από την προσωπική μνήμη, το φυσικό τοπίο και τη συνειδητοποίηση του θανάτου, θέματα που συνδέονται με την ποίηση του Σεφέρη. Το ποίημα εστιάζει σε ένα φύλλο λεύκας, σύμβολο της εφήμερης ομορφιάς και της παροδικότητας της ζωής, και εξερευνά την έννοια της αθανασίας μέσα από την τέχνη και τη φύση.
Το φύλλο της λεύκας, στην ποίηση του Σεφέρη, αντιπροσωπεύει την παροδική ομορφιά και την θνητότητα της ζωής. Ο Σεφέρης το χρησιμοποιεί ως αφετηρία για να διερευνήσει τις βαθύτερες έννοιες της ζωής, του θανάτου και της αθανασίας.
Μέσα από το φύλλο της λεύκας, ο ποιητής ανακαλεί την παιδική του ηλικία και συνδέει την προσωπική του εμπειρία με το φυσικό τοπίο. Η φύση γίνεται ένα πεδίο εξερεύνησης της ανθρώπινης ύπαρξης και των αιώνιων ερωτημάτων που την απασχολούν.
Η λεπτομέρεια της φύσης, όπως το φύλλο της λεύκας, αποτελεί για τον Σεφέρη ένα μέσο για να αγγίξει ευαίσθητα σημεία του υπαρξιακού προβληματισμού. Μέσα από την παρατήρηση ενός απλού στοιχείου της φύσης, ο ποιητής καταφέρνει να μεταφέρει βαθιές φιλοσοφικές ιδέες.
Η «Λεύκα» είναι μια έκφραση της αέναης αναζήτησης του Σεφέρη για ένα βαθύτερο νόημα στην ύπαρξη. Η ποίηση και η τέχνη, όπως και η ίδια η φύση, προσφέρουν τρόπους για να αντιμετωπίσουμε την εφήμερη φύση της ζωής και να δώσουμε νόημα στο πέρασμά μας.
Ο Σεφέρης, με το συγκεκριμένο ποίημα, υποδηλώνει ότι η πραγματική αθανασία δεν βρίσκεται στη θνητή ζωή, αλλά στην τέχνη, που μπορεί να αθανατίσει την ομορφιά και τη μνήμη, δίνοντας έτσι μια αίσθηση διαχρονικότητας σε αυτά.
Σύντομη ανάλυση
Το ποίημα «Χρυσάνθεμα» του Τάσου Λειβαδίτη, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, είναι από τη συλλογή του «Εγχειρίδιο ευθανασίας» που εκδόθηκε το 1979 από τις εκδόσεις Κέδρος
Ένα σύντομο, στοχαστικό κείμενο που αναφέρεται στην παραίτηση και τη νοσταλγία του ποιητή για τη ζωή. Οι στίχοι περιγράφουν την αφηρημένη και ήσυχη φύση του φθινοπώρου, όπου τα φύλλα πέφτουν σαν να έρχονται «από μιαν άλλη ζωή», υποδηλώνοντας μια αίσθηση απώλειας ή παραίτησης. Παρουσιάζει τα χρυσάνθεμα ως σύμβολο επιμονής, συνδέοντας τα με τις πλάνες και την αίσθηση μοναξιάς και απώλειας του ποιητή σε μια άδεια κάμαρα.
Το ποίημα πραγματεύεται την αντίθεση μεταξύ της εσωτερικής αίσθησης μοναξιάς και της εξωτερικής παρουσίας των χρυσάνθεμων, τα οποία μοιάζουν να «επιμένουν» παρά την ερημιά του χώρου. Ο ποιητής αισθάνεται μόνος και το δωμάτιό του είναι άδειο, ενώ τα χρυσάνθεμα γίνονται μια υπενθύμιση των χαμένων πραγμάτων και των πλανών.
Η επιμονή των χρυσάνθεμων, η μοναξιά, οι πλάνες και η απώλεια. Το ποίημα εστιάζει στη νοσταλγική ατμόσφαιρα της φθινοπωρινής περιόδου, όπου τα χρυσάνθεμα, με την ανθεκτικότητά τους, έρχονται σε αντίθεση με την αίσθηση κενού και απώλειας του ποιητή.
Η φθινοπωρινή ισημερία ως γέφυρα επιστήμης και παράδοσης
Η φθινοπωρινή ισημερία δεν είναι μόνο μια ημερομηνία· είναι η αστρονομική αρχή του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο (και της άνοιξης στο νότιο ημισφαίριο) και μια υπενθύμιση ότι ο ουρανός ρυθμίζει τις εποχές με ακρίβεια. Εκεί όπου η εκλειπτική συναντά τον ουράνιο ισημερινό, η μέρα και η νύχτα τείνουν στην ισότητα, ενώ το Ισόφως (Equilux) εμφανίζεται λίγες ημέρες γύρω από την ισημερία λόγω ατμοσφαιρικής διάθλασης και φαινόμενου μεγέθους του ηλιακού δίσκου.
Από την Αθήνα μέχρι κάθε γωνιά της γης, οι άνθρωποι συνδέουν την ισημερία με παραδόσεις και μύθους, μα και με απλές πράξεις παρατήρησης: να δούμε την ανατολή και τη δύση, να νιώσουμε το φως να μικραίνει, να καταλάβουμε πώς οι ισημερίες και τα ηλιοστάσια χαράζουν τον ετήσιο χρόνο. Αν κοιτάξουμε λίγο ψηλά, θα δούμε πως η αστρονομία δεν απέχει από την καθημερινότητα· μας βοηθά να διαβάζουμε τον κόσμο με γνώση και θαυμασμό.
Έτσι, η φθινοπωρινή ισημερία γίνεται μια ήσυχη γέφυρα: ανάμεσα στην επιστήμη και τον πολιτισμό, ανάμεσα στην τάξη των ουράνιων κινήσεων και στον δικό μας ρυθμό ζωής που αλλάζει, προετοιμάζοντας την πόλη και την καρδιά για το φως του φθινοπώρου.
Ένα μωσαϊκό χρωμάτων: Η φθινοπωρινή λάμψη της Αθήνας
Καθώς το καλοκαίρι αποχαιρετά, η Αθήνα υφίσταται μια εκπληκτική μεταμόρφωση, στολισμένη με τις ζεστές αποχρώσεις του φθινοπώρου. Κάντε μια βόλτα στον Εθνικό Κήπο, όπου το θρόισμα των φύλλων δημιουργεί μια συμφωνία φθινοπωρινών ψιθύρων. Η εμβληματική Ακρόπολη, πλαισιωμένη από το μεταβαλλόμενο φύλλωμα, μετατρέπεται σε ένα σαγηνευτικό αριστούργημα με φόντο τον καταγάλανο ουρανό. Αγκαλιάστε τις πιο δροσερές θερμοκρασίες καθώς εξερευνάτε τους ιστορικούς χώρους, τα πάρκα και τις γοητευτικές γειτονιές της πόλης, βλέποντας την Αθήνα να ντύνεται σε ένα ζωντανό μωσαϊκό από κόκκινα, πορτοκαλί και χρυσά.
✍️ Σοφία Ντρέκου
Βιβλιογραφία / Παραπομπές
• Κική Δημουλά, «Αυτόγραφο» (Από τη συλλογή «Ερήμην», 1958 / Β' ἔκδ. Στιγμή, 1990. Περιλαμβάνεται και στη συγκεντρωτική έκδοση «Κική Δημουλά, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 1998.)
• Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου. Βιογραφικό του, διαβάζετε στην συζήτηση για «Το μέλλον της ανθρωπότητας στο διάστημα (Βίντεο)
• Το φύλλο της λεύκας - Γιώργος Σεφέρης - Ημερολόγιο Καταστώματος Α': Το Φύλλο της Λεύκας,1940 περίπου, εντάσσεται στα ποιήματα που συνδέουν τη φύση με τον άνθρωπο και γενικά όλα τα ανθρώπινα πεπραγμένα που οδηγούν στο τέλος, αδυσώπητο και για τους ανθρώπους και για τη φύση. Γράφτηκε σε ηλικία 40 ετών.• Τόσα φθινόπωρα (απόσπασμα) - Της Εξοχής, του Τάσου Λειβαδίτη από τη συλλογή «Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου», 1990. Εκδόσεις Μετρονόμος, τόμος Γ' , σελ. 428. «Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου», αποτελούν την τελευταία συνεισφορά του ποιητή στην τέχνη του.
πηγή: Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
Οι Αναγνώστριες σχολιάζουν στο Facebook
Μαρια Παπαδοπουλου 22 Σεπ 2024
Πολύ ορθώς, όπως επισημαίνεται στην ανάρτηση, εκτός από τους περί τον Ισημερινό τόπους, όπου η ημέρα και η νύκτα έχουν πρακτικώς ίσες διάρκειες όλον τον χρόνο, σε άλλα μέρη, όπως και σ' εμάς, οι διάρκειές τους διαφέρουν κατά την ημέρα της ισημερίας.
Πιο συγκεκριμένα, σε μεσαία γεωγραφικά πλάτη, όπως της Ελλάδας και της Κύπρου, η διάρκεια της ημέρας θα είναι μερικά λεπτά μεγαλύτερη. Οι λόγοι είναι δύο:
(1ος) το γεγονός ότι ο Ήλιος δεν είναι σημείο
αλλά κύκλος διαμέτρου περίπου μισής μοίρας,
και (2ος) η ατμοσφαιρική διάθλαση.
1) Λόγω της διάστασής του, ο ηλιακός δίσκος χρειάζεται στα δικά μας, μεσαία πλάτη, κατά τις ισημερίες, δυόμισι με τρία λεπτά περίπου για να φθάσει η κορυφή της επάνω αψίδας στον ορίζοντα, από τη στιγμή που θα τον ακουμπήσει η κάτω αψίδα.
2) Επιπλέον, λόγω της διάθλασης του αέρα, ο Ήλιος εμφανίζεται μερικά λεπτά νωρίτερα στον ορίζοντα κατά την ανατολή και εξαφανίζεται σε άλλα τόσα αργότερα κατά τη δύση. Το πόσα ακριβώς δεν είναι σταθερό, καθώς ο δείκτης διάθλασης του αέρα εξαρτάται από την εκάστοτε θερμοκρασία, την υγρασία και την ατμοσφαιρική πίεση.
Γι' αυτούς τους δύο λοιπόν λόγους (γεωμετρία ηλιακού δίσκου και ατμοσφαιρική διάθλαση)δεν συμπίπτει η ισημερία με την ημέρα ίσης νύκτας και μέρας.
Ίση σε διάρκεια ημέρα με νύκτα, δηλαδή Ισόφως (Equilux), θα έχουμε μερικές ημέρες μετά, στις 25/9. Ισόφως συμβαίνει πάντα λίγες ημέρες μετά την Φθινοπωρινή ισημερία και λίγες πριν την Εαρινή.
Ορισμός ισημερίας, γιατί / πώς προκύπτει, σχεδόν ίση μέρα–νύχτα, αναφορά στην Αθήνα.
Η φθινοπωρινή ισημερία σηματοδοτεί την επίσημη αρχή του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο (και της άνοιξης στο νότιο) και συμβαίνει όταν η εκλειπτική τέμνει τον ουράνιο ισημερινό, δηλαδή στα λεγόμενα ισημερινά σημεία.
🍂 Ίση μέρα–νύχτα» ή Ισόφως;
(η αποσαφήνιση στο γιατί η ισότητα δεν πέφτει πάντα ακριβώς την ημέρα της ισημερίας)
Εκεί γύρω, η μέρα και η νύχτα έχουν σχεδόν ίση διάρκεια, αν και η απόλυτη ισότητα («Ισόφως», Equilux) καταγράφεται λίγες ημέρες πριν ή μετά, εξαιτίας του φαινόμενου μεγέθους του ηλιακού δίσκου και της ατμοσφαιρικής διάθλασης.
Για περιοχές όπως η Αθήνα, η αίσθηση της ισότητας μέρας–νύχτας εμφανίζεται λίγο μεταγενέστερα, καθώς η πόλη βρίσκεται αρκετές μοίρες βόρεια του Ισημερινού. Η ισημερία, που επαναλαμβάνεται δύο φορές τον χρόνο (εαρινή και φθινοπωρινή), αποτελεί αστρονομικό γεγονός με επιστημονική ακρίβεια αλλά και πλούσιες πολιτισμικές αναφορές: από αρχαίους μύθους έως σύγχρονες ποιητικές μαρτυρίες.
🍂 Εκλειπτική, ουράνιος ισημερινός και Ισόφως: τα απαραίτητα
Αρχή φθινοπώρου, σχεδόν ίση μέρα-νύχτα, μύθοι και επιστήμη.
Η φθινοπωρινή ισημερία (Autumnal ή September Equinox) είναι η αστρονομική αρχή του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο και της άνοιξης στο νότιο ημισφαίριο. Συμβαίνει όταν η εκλειπτική τέμνει τον ουράνιο ισημερινό λόγω της λόξωσης της εκλειπτικής· τότε η μέρα και η νύχτα γίνονται σχεδόν ίσες (Equinox από aequus + nox). Η τέλεια ισότητα, το λεγόμενο Ισόφως (Equilux), εμφανίζεται λίγες ημέρες πριν ή μετά την ημερομηνία της ισημερίας, εξαιτίας της ατμοσφαιρικής διάθλασης και του φαινόμενου μεγέθους του ηλιακού δίσκου.
Στην Αθήνα η ισότητα μέρας-νύχτας γίνεται αντιληπτή λίγο αργότερα. Οι ισημερίες και τα ηλιοστάσια (χειμερινό και θερινό) χωρίζουν το έτος σε εποχές και συνοδεύονται από παραδόσεις, μύθους και σύγχρονες γιορτές σε πολλούς πολιτισμούς.
Για εκλαΐκευση της αστρονομίας στην Ελλάδα ξεχωρίζουν οι παρουσιάσεις του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και οι αναλύσεις του Διονύση Π. Σιμόπουλου, που εξηγούν με απλή γλώσσα τα φαινόμενα του ουρανού και τη σημασία της φθινοπωρινής ισημερίας στην καθημερινή εμπειρία μας.
ένα δέντρο λωτού (Diospyros kaki), γνωστό και ως διόσπυρος ο κακί, με τα φύλλα του
να έχουν πάρει ένα έντονο πορτοκαλοκίτρινο χρώμα, χαρακτηριστικό του φθινοπώρου.
🍂 Πότε συμβαίνει – Βόρειο/Νότιο ημισφαίριο
(δύο ισημερίες τον χρόνο, με αντίθετες εποχές ανά ημισφαίριο)
Η Φθινοπωρινή Ισημερία είναι η επίσημη έναρξη του φθινοπώρου. Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο και της άνοιξης στο νότιο. Αυτό συμβαίνει στο βόρειο ημισφαίριο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Το φθινόπωρο ξεκινά παραδοσιακά με την φθινοπωρινή ισημερία (21 έως 24 Σεπτεμβρίου) καθώς θα συμβεί στο βόρειο ημισφαίριο, όπου βρίσκεται και η Ελλάδα.
Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο. Η φθινοπωρινή ισημερία γίνεται περίπου στις 23 Σεπτεμβρίου και εαρινή ισημερία πραγματοποιείται περίπου στις 20 Μαρτίου.
🍂 Αστρονομία της ισημερίας
(η Γη «βλέπει» τον Ήλιο από διαφορετική γωνία, δύο φορές κάθε χρόνο.)
Η ισημερία σηματοδοτεί την αστρονομική έναρξη του φθινοπώρου, ενώ αντίστοιχα στο νότιο ημισφαίριο θα αρχίσει η άνοιξη. Στην ισημερία, η νύχτα και η μέρα έχουν σχεδόν την ίδια διάρκεια. Στη συνέχεια, στο βόρειο ημισφαίριο η μέρα θα μικραίνει και η νύχτα θα μεγαλώνει, ώσπου η τελευταία θα φθάσει στο ζενίθ της στο χειμερινό ηλιοστάσιο του Δεκεμβρίου.
Δείτε Άνοιξη: η εαρινή ισημερία δεν είναι απλά εποχή
Στις άλλες περιοχές πάνω ή κάτω από τον ισημερινό, αυτό συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την ισημερία. Έτσι, στην Αθήνα, η οποία βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του ισημερινού, η ισότητα στη διάρκεια μέρας και νύχτας συμβαίνει περίπου μετά από τέσσερις μέρες.
η έναρξη φθινοπώρου με τους άλλους αστρονομικούς σταθμούς.
Δείτε: Λατρεύοντας τον ήλιο αντί για Τον Δημιουργό του ήλιου
Η ισημερία συμβαίνει όταν η εκλειπτική τέμνει τον ουράνιο ισημερινό
κοντά στην ισημερία μέρα και νύχτα έχουν σχεδόν ίση διάρκεια.
Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο, όταν η Γη διέρχεται από τα σημεία τομής της εκλειπτικής (ελλειπτική τροχιά της γης) και του ουράνιου ισημερινού. Στην αστρονομία τα σημεία αυτά συμβολίζονται διεθνώς με τα γράμματα γ και γ'. Στη συγκεκριμένη στιγμή η γραμμή ηλίου - γης είναι κάθετος στον άξονα περιστροφής της γης, με αποτέλεσμα η ημέρα και η νύχτα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο της γήινης επιφάνειας.
Η ισημερία συμβαίνει γύρω στις 21 Μαρτίου και 23 Σεπτεμβρίου.
Οι ονομασίες εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία είναι σχετικές και αναφέρονται σε περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, καθώς στις αντίστοιχες ημερομηνίες στο νότιο ημισφαίριο οι εποχές είναι αντίθετες. Στα σημεία των δύο πόλων δεν έχει έννοια η ισημερία, ενώ στα σημεία του Ισημερινού η ισημερία είναι διαρκής.
Το όνομα ισημερία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ίσος και ημέρα, ενώ το διεθνές αντίστοιχο όνομα, equinox, προέρχεται από το λατινικό aequus (ίσος) και nox (νύχτα).
Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς.
Πορταριά. Το χωρίο στο Πήλιο που μοιάζει με ένα ανθισμένο
μπαλκόνι πάνω από το Βόλο... φθινοπωρινό κάδρο που συνοδεύει
το αστρονομικό φαινόμενο με εικόνες της ελληνικής φύσης.
Παρατηρησιακός οδηγός - Μικρές ιδέες
Όπως εξηγεί σε άρθρο του ο επίτιμος διευθυντής Ευγενιδείου Πλανητάριου Διονύσης Π. Σιμόπουλος, κάθε μέρα η Γη βρίσκεται σε διαφορετική θέση πάνω στην τροχιά της από αυτήν που βρισκόταν την προηγουμένη, και από κάθε νέα θέση εμείς πάνω στη Γη αντικρίζουμε τον Ήλιο από διαφορετική γωνία.
Ο κ.Σιμόπουλος σημειώνει ότι αν παρατηρήσει κανείς την εκλειπτική -την απεικόνιση, πάνω στην ουράνια σφαίρα, της γήινης τροχιάς γύρω από τον Ήλιο- και την συγκρίνει με τον ουράνιο Ισημερινό (την προέκταση δηλαδή του Ισημερινού της Γης και την αποτύπωσή του πάνω στον ουράνιο θόλο) θα δει ότι οι δύο αυτοί κύκλοι δεν συμπίπτουν, αλλά αντίθετα τέμνονται, σχηματίζοντας γωνία ίση με 23 μοίρες και 27 πρώτα λεπτά, λόγω της κλίσης που έχει ο άξονας της Γης σε σχέση με το επίπεδο που σχηματίζει η εκλειπτική. Η γωνία αυτή ονομάζεται «λόξωση της εκλειπτικής», και τα δύο αυτά σημεία στα οποία τέμνονται οι δύο κύκλοι ονομάζονται «ισημερινά σημεία».
Πάντως, όπως διευκρινίζει ο κ. Σιμόπουλος, η «ίση μέρα - ίση νύχτα», όταν δηλαδή o Ήλιος φτάνει στα ισημερινά σημεία, συμβαίνει μόνο στους τόπους που βρίσκονται ακριβώς πάνω στον γήινο Ισημερινό. Στις περιοχές που βρίσκονται είτε πάνω είτε κάτω από τον Ισημερινό η «ίση μέρα - ίση νύχτα» συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την «ισημερία».
Δείτε Διονύσης Σιμόπουλος: Το πλησιέστερο άστρο
Για παράδειγμα, συμπληρώνει ο ίδιος, η Αθήνα βρίσκεται 38 περίπου μοίρες βόρεια του Ισημερινού. Η αρχή του Φθινοπώρου και για την Αθήνα και για ολόκληρη τη Γη θα ξεκινήσει όταν ο Ήλιος θα φτάσει στο Φθινοπωρινό ισημερινό σημείο.
Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου. Βιογραφικό του, διαβάζετε στην συζήτηση για «Το μέλλον της ανθρωπότητας στο διάστημα (Βίντεο)»
Η ισημερία στην ποίηση
Αισθητικό/ανθρωπολογικό βλέμμα
που συνομιλεί με τη φύση και τον χρόνο.
Ένα κίτρινο φύλλο σου, φθινόπωρο, σ’ έναν άνεμο ράθυμο κάθισε
και μ’ ακολούθησε επίμονα. Το πήρα και το κρατώ σαν κάτι συμβολικό
από μέρους σου, σαν φιλικό αυτόγραφο, ίσως σαν ένα «ευχαριστώ»
που διόλου μέρος δεν έλαβα στο καλοκαίρι τούτο. Το πήρα κι εξιχνιάζω
τις φετινές προθέσεις σου απέναντί μου. Κική Δημουλά, «Αυτόγραφο»*
The Leaf Charmer, Art Hand painted by Martin Eager. Ο Γητευτής των Φύλλων. Ζωγράφος
Μάρτιν Έγκερ. Στην άκρη του δάσους μια Δρυάδα (ελληνική μυθολογία Νύμφες των δασών)
φωνάζει τα φθινοπωρινά φύλλα. Ο φόρος τιμής στα όμορφα χρώματα του φθινοπώρου.
Το φύλλο της λεύκας - Γιώργος Σεφέρης
Έτρεμε τόσο που το πήρε ο άνεμος
έτρεμε τόσο πώς να μην το πάρει ο άνεμος
πέρα μακριά μια θάλασσα
πέρα μακριά ένα νησί στον ήλιο
και τα χέρια σφίγγοντας τα κουπιά
πεθαίνοντας την ώρα που φάνηκε το λιμάνι
και τα μάτια κλειστά σε θαλασσινές ανεμώνες.
Έτρεμε τόσο πολύ .....το ζήτησα τόσο πολύ
στη στέρνα με τους ευκαλύπτους την άνοιξη
και το φθινόπωρο σ’ όλα τα δάση γυμνά
θεέ μου το ζήτησα.
Σύντομη ανάλυση
Η «Λεύκα» του Γιώργου Σεφέρη είναι ένα ποίημα που ερμηνεύεται ως μια αναζήτηση νοήματος μέσα από την προσωπική μνήμη, το φυσικό τοπίο και τη συνειδητοποίηση του θανάτου, θέματα που συνδέονται με την ποίηση του Σεφέρη. Το ποίημα εστιάζει σε ένα φύλλο λεύκας, σύμβολο της εφήμερης ομορφιάς και της παροδικότητας της ζωής, και εξερευνά την έννοια της αθανασίας μέσα από την τέχνη και τη φύση.
Το φύλλο της λεύκας, στην ποίηση του Σεφέρη, αντιπροσωπεύει την παροδική ομορφιά και την θνητότητα της ζωής. Ο Σεφέρης το χρησιμοποιεί ως αφετηρία για να διερευνήσει τις βαθύτερες έννοιες της ζωής, του θανάτου και της αθανασίας.
Μέσα από το φύλλο της λεύκας, ο ποιητής ανακαλεί την παιδική του ηλικία και συνδέει την προσωπική του εμπειρία με το φυσικό τοπίο. Η φύση γίνεται ένα πεδίο εξερεύνησης της ανθρώπινης ύπαρξης και των αιώνιων ερωτημάτων που την απασχολούν.
Η λεπτομέρεια της φύσης, όπως το φύλλο της λεύκας, αποτελεί για τον Σεφέρη ένα μέσο για να αγγίξει ευαίσθητα σημεία του υπαρξιακού προβληματισμού. Μέσα από την παρατήρηση ενός απλού στοιχείου της φύσης, ο ποιητής καταφέρνει να μεταφέρει βαθιές φιλοσοφικές ιδέες.
Η «Λεύκα» είναι μια έκφραση της αέναης αναζήτησης του Σεφέρη για ένα βαθύτερο νόημα στην ύπαρξη. Η ποίηση και η τέχνη, όπως και η ίδια η φύση, προσφέρουν τρόπους για να αντιμετωπίσουμε την εφήμερη φύση της ζωής και να δώσουμε νόημα στο πέρασμά μας.
Ο Σεφέρης, με το συγκεκριμένο ποίημα, υποδηλώνει ότι η πραγματική αθανασία δεν βρίσκεται στη θνητή ζωή, αλλά στην τέχνη, που μπορεί να αθανατίσει την ομορφιά και τη μνήμη, δίνοντας έτσι μια αίσθηση διαχρονικότητας σε αυτά.
Χρυσάνθεμα - Τάσος Λειβαδίτης
Φθινόπωρο ήσυχο, αφηρημένο...
τα φύλλα θα ’λεγες πέφτουν
από μιάν άλλη ζωή
και μόνο τα χρυσάνθεμα επιμένουν,
σαν τις πλάνες μας.
Είμαι μόνος, η κάμαρα άδεια
και δεν έχω παρά ένα μοναδικό στόμα
για τόσα χαμένα πράγματα.
Της Εξοχής
Τα πιο ωραία που ζήσαμε
τώρα μας παιδεύουν με τις αναμνήσεις
και προσπαθούμε να τα ξεχάσουμε
οι κάμαρες γέμισαν άχρηστα έπιπλα,
δαντέλες από άλλους καιρούς,
επιστολές που δε στάλθηκαν
το βράδυ η σελήνη με παίρνει απ’ το χέρι
και γυρίζουμε στο παλιό οικοτροφείο,
από κάποιο παράθυρο ακούγονται
οι βαριές λέξεις ενός ζευγαριού
που είχε κάποτε αγαπηθεί με πάθος.
Όλα τελειώνουν και μόνο το φθινόπωρο
παραμένει αιώνια νέο σαν τα πιο λυπημένα
ποιήματα. Είμαι μόνος. Η εξοχή ευωδιάζει.
Ακούγεται το τραίνο που έρχεται
κι ακουμπάω το κεφάλι μου στις ράγες.
Κάποτε θα ξανασυναντηθούμε.
🍂 🌿🍁 🍃 🍂
Τόσα φθινόπωρα και δε γνωρίσαμε ακόμα την ψυχή μας και
ω συντριβή του ονείρου μας: μας έκλεισες όλους τους δρόμους
για να μας ανοίξεις ένα μονοπάτι στο άγνωστο.
Σύντομη ανάλυση
Το ποίημα «Χρυσάνθεμα» του Τάσου Λειβαδίτη, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, είναι από τη συλλογή του «Εγχειρίδιο ευθανασίας» που εκδόθηκε το 1979 από τις εκδόσεις Κέδρος
Ένα σύντομο, στοχαστικό κείμενο που αναφέρεται στην παραίτηση και τη νοσταλγία του ποιητή για τη ζωή. Οι στίχοι περιγράφουν την αφηρημένη και ήσυχη φύση του φθινοπώρου, όπου τα φύλλα πέφτουν σαν να έρχονται «από μιαν άλλη ζωή», υποδηλώνοντας μια αίσθηση απώλειας ή παραίτησης. Παρουσιάζει τα χρυσάνθεμα ως σύμβολο επιμονής, συνδέοντας τα με τις πλάνες και την αίσθηση μοναξιάς και απώλειας του ποιητή σε μια άδεια κάμαρα.
Το ποίημα πραγματεύεται την αντίθεση μεταξύ της εσωτερικής αίσθησης μοναξιάς και της εξωτερικής παρουσίας των χρυσάνθεμων, τα οποία μοιάζουν να «επιμένουν» παρά την ερημιά του χώρου. Ο ποιητής αισθάνεται μόνος και το δωμάτιό του είναι άδειο, ενώ τα χρυσάνθεμα γίνονται μια υπενθύμιση των χαμένων πραγμάτων και των πλανών.
Η επιμονή των χρυσάνθεμων, η μοναξιά, οι πλάνες και η απώλεια. Το ποίημα εστιάζει στη νοσταλγική ατμόσφαιρα της φθινοπωρινής περιόδου, όπου τα χρυσάνθεμα, με την ανθεκτικότητά τους, έρχονται σε αντίθεση με την αίσθηση κενού και απώλειας του ποιητή.
Η φθινοπωρινή ισημερία ως γέφυρα επιστήμης και παράδοσης
Η φθινοπωρινή ισημερία δεν είναι μόνο μια ημερομηνία· είναι η αστρονομική αρχή του φθινοπώρου στο βόρειο ημισφαίριο (και της άνοιξης στο νότιο ημισφαίριο) και μια υπενθύμιση ότι ο ουρανός ρυθμίζει τις εποχές με ακρίβεια. Εκεί όπου η εκλειπτική συναντά τον ουράνιο ισημερινό, η μέρα και η νύχτα τείνουν στην ισότητα, ενώ το Ισόφως (Equilux) εμφανίζεται λίγες ημέρες γύρω από την ισημερία λόγω ατμοσφαιρικής διάθλασης και φαινόμενου μεγέθους του ηλιακού δίσκου.
Από την Αθήνα μέχρι κάθε γωνιά της γης, οι άνθρωποι συνδέουν την ισημερία με παραδόσεις και μύθους, μα και με απλές πράξεις παρατήρησης: να δούμε την ανατολή και τη δύση, να νιώσουμε το φως να μικραίνει, να καταλάβουμε πώς οι ισημερίες και τα ηλιοστάσια χαράζουν τον ετήσιο χρόνο. Αν κοιτάξουμε λίγο ψηλά, θα δούμε πως η αστρονομία δεν απέχει από την καθημερινότητα· μας βοηθά να διαβάζουμε τον κόσμο με γνώση και θαυμασμό.
Έτσι, η φθινοπωρινή ισημερία γίνεται μια ήσυχη γέφυρα: ανάμεσα στην επιστήμη και τον πολιτισμό, ανάμεσα στην τάξη των ουράνιων κινήσεων και στον δικό μας ρυθμό ζωής που αλλάζει, προετοιμάζοντας την πόλη και την καρδιά για το φως του φθινοπώρου.
Ένα μωσαϊκό χρωμάτων: Η φθινοπωρινή λάμψη της Αθήνας
Καθώς το καλοκαίρι αποχαιρετά, η Αθήνα υφίσταται μια εκπληκτική μεταμόρφωση, στολισμένη με τις ζεστές αποχρώσεις του φθινοπώρου. Κάντε μια βόλτα στον Εθνικό Κήπο, όπου το θρόισμα των φύλλων δημιουργεί μια συμφωνία φθινοπωρινών ψιθύρων. Η εμβληματική Ακρόπολη, πλαισιωμένη από το μεταβαλλόμενο φύλλωμα, μετατρέπεται σε ένα σαγηνευτικό αριστούργημα με φόντο τον καταγάλανο ουρανό. Αγκαλιάστε τις πιο δροσερές θερμοκρασίες καθώς εξερευνάτε τους ιστορικούς χώρους, τα πάρκα και τις γοητευτικές γειτονιές της πόλης, βλέποντας την Αθήνα να ντύνεται σε ένα ζωντανό μωσαϊκό από κόκκινα, πορτοκαλί και χρυσά.
Δείτε: Η Αθήνα το Φθινόπωρο μέσα από ένα πανέμορφο βίντεο (Autumn in Athens)
✍️ Σοφία Ντρέκου
Βιβλιογραφία / Παραπομπές
• Ανάλυση και σχολιασμοί: Σοφία Ντρέκου (Sophia Drekou)
• Sophia-Ntrekou.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Encyclopedia Of Astronomy & Astrophysics, Nature Publishing, 2001 και από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ).• Κική Δημουλά, «Αυτόγραφο» (Από τη συλλογή «Ερήμην», 1958 / Β' ἔκδ. Στιγμή, 1990. Περιλαμβάνεται και στη συγκεντρωτική έκδοση «Κική Δημουλά, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 1998.)
• Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευγενιδείου Πλανηταρίου. Βιογραφικό του, διαβάζετε στην συζήτηση για «Το μέλλον της ανθρωπότητας στο διάστημα (Βίντεο)
• Το φύλλο της λεύκας - Γιώργος Σεφέρης - Ημερολόγιο Καταστώματος Α': Το Φύλλο της Λεύκας,1940 περίπου, εντάσσεται στα ποιήματα που συνδέουν τη φύση με τον άνθρωπο και γενικά όλα τα ανθρώπινα πεπραγμένα που οδηγούν στο τέλος, αδυσώπητο και για τους ανθρώπους και για τη φύση. Γράφτηκε σε ηλικία 40 ετών.
• Φθινόπωρο ήσυχο, αφηρημένο - Τάσος Λειβαδίτης,
Από τη συλλογή Εγχειρίδιο ευθανασίας, Κέδρος 1979.
Περισσότερα: Φθινόπωρο, Τάσος Λειβαδίτης
Από τη συλλογή Εγχειρίδιο ευθανασίας, Κέδρος 1979.
Περισσότερα: Φθινόπωρο, Τάσος Λειβαδίτης
πηγή: Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
Οι Αναγνώστριες σχολιάζουν στο Facebook
Μαρια Παπαδοπουλου 22 Σεπ 2024
Πολύ ορθώς, όπως επισημαίνεται στην ανάρτηση, εκτός από τους περί τον Ισημερινό τόπους, όπου η ημέρα και η νύκτα έχουν πρακτικώς ίσες διάρκειες όλον τον χρόνο, σε άλλα μέρη, όπως και σ' εμάς, οι διάρκειές τους διαφέρουν κατά την ημέρα της ισημερίας.
Πιο συγκεκριμένα, σε μεσαία γεωγραφικά πλάτη, όπως της Ελλάδας και της Κύπρου, η διάρκεια της ημέρας θα είναι μερικά λεπτά μεγαλύτερη. Οι λόγοι είναι δύο:
(1ος) το γεγονός ότι ο Ήλιος δεν είναι σημείο
αλλά κύκλος διαμέτρου περίπου μισής μοίρας,
και (2ος) η ατμοσφαιρική διάθλαση.
1) Λόγω της διάστασής του, ο ηλιακός δίσκος χρειάζεται στα δικά μας, μεσαία πλάτη, κατά τις ισημερίες, δυόμισι με τρία λεπτά περίπου για να φθάσει η κορυφή της επάνω αψίδας στον ορίζοντα, από τη στιγμή που θα τον ακουμπήσει η κάτω αψίδα.
2) Επιπλέον, λόγω της διάθλασης του αέρα, ο Ήλιος εμφανίζεται μερικά λεπτά νωρίτερα στον ορίζοντα κατά την ανατολή και εξαφανίζεται σε άλλα τόσα αργότερα κατά τη δύση. Το πόσα ακριβώς δεν είναι σταθερό, καθώς ο δείκτης διάθλασης του αέρα εξαρτάται από την εκάστοτε θερμοκρασία, την υγρασία και την ατμοσφαιρική πίεση.
Γι' αυτούς τους δύο λοιπόν λόγους (γεωμετρία ηλιακού δίσκου και ατμοσφαιρική διάθλαση)δεν συμπίπτει η ισημερία με την ημέρα ίσης νύκτας και μέρας.
Ίση σε διάρκεια ημέρα με νύκτα, δηλαδή Ισόφως (Equilux), θα έχουμε μερικές ημέρες μετά, στις 25/9. Ισόφως συμβαίνει πάντα λίγες ημέρες μετά την Φθινοπωρινή ισημερία και λίγες πριν την Εαρινή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου