στην Τήνο, με το άρρωστο παιδί (Βασιλάκης Καΐλας) της υπηρέτριας αγκαλιά.
Ένα πλάνο βαθιάς ευαισθησίας συνομιλεί με την «Παναγιά» του Χατζιδάκι,
φέροντας τη μνήμη, την πίστη και τον κινηματογράφο στο ίδιο πνευματικό κάδρο.
Μια Παναγιά – Ανάλυση και Συμβολισμοί στο τραγούδι
του Μάνου Χατζιδάκι με στίχους του Νίκου Γκάτσου –
Ένα λυρικό προσκύνημα στην Παναγία μέσα από τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και τους στίχους του Νίκου Γκάτσου, με σκηνές από τις ταινίες «Το κορίτσι με τα μαύρα» και «Το Τελευταίο Ψέμα» του Μιχάλη Κακογιάννη.
✍️ Εργασία – Επιμέλεια: Σοφία Ντρέκου
Αρθρογράφος – Columnist (Sophia Drekou)
Το 1963 ο λυρικός Μάνος Χατζιδάκις συνθέτει την μουσική
«Μια Παναγιά» σε στίχους του μέντορά του, Νίκου Γκάτσου.
Το αγαπημένο τραγούδι του Οδυσσέα Ελύτη από τον Χατζιδάκι
Εισαγωγή – Το Τραγούδι ως Προσκύνημα Λυρικό
Το τραγούδι «Μια Παναγιά» του Μάνου Χατζιδάκι, σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, αποτελεί μία από τις πιο τρυφερές και εμβληματικές στιγμές της ελληνικής μουσικής. Γραμμένο αρχικά ως ορχηστρικό για την ταινία America America του Ηλία Καζάν, και μετέπειτα εμπλουτισμένο με τους ποιητικούς στίχους του Γκάτσου, το τραγούδι μετουσιώνεται σε ύμνο για την Παναγία, τον έρωτα, την ελπίδα και την προσευχή.
Το τραγούδι αγαπήθηκε από τον Οδυσσέα Ελύτη και ηχογραφήθηκε από σπουδαίους ερμηνευτές.
Το παρόν αφιέρωμα περιλαμβάνει βίντεο με σκηνές από τις εμβληματικές ταινίες «Το Κορίτσι με τα Μαύρα» (1956) με την Έλλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χορν και «Το Τελευταίο Ψέμα» (1958), καθώς και πληροφορίες για την ιστορία, την ερμηνεία και τον στοχαστικό απόηχο του έργου.
Μια μουσικολογοτεχνική αναφορά που ενώνει την ελληνική ποίηση, τον κινηματογράφο και τη λαϊκή ευσέβεια, με επίκεντρο την Παναγία της Τήνου, τη Ρωμαϊκή Αγορά και τον λυρισμό του Χατζιδάκι, σε μια προσκυνηματική ανάβαση της ψυχής.
Τα βίντεο και το αφιέρωμα φωτίζουν τη βαθύτερη σχέση τέχνης, πίστης και ελληνικής κινηματογραφικής ποίησης.
Το ιστορικό
Το τραγούδι γράφτηκε από τον Μάνο Χατζιδάκι για την ταινία του Elia Kazan, «America America» (1963). Στην ταινία ακούγεται μόνο η ορχηστρική του μορφή που στο soundtrack ονομάζεται «Family Song.»
Αμέσως μετά προστέθηκαν οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου και το 1964 ηχογράφησαν το τραγούδι «Μια Παναγιά» με την Χορωδία Θάλειας Βυζαντίου. Σχεδόν παράλληλα σε δίσκο ο Λάκης Παππάς και ο Κώστας Χατζής.
Το 1986 ο Μάνος Χατζιδάκις το περιλαμβάνει στον κύκλο τραγουδιών «Ο Μάνος Χατζιδάκις στη Ρωμαϊκή Αγορά» με νέα ενορχήστρωση και ερμηνεία από τον Ηλία Λιούγκο.
Αυτό το μουσικό ποίημα, έχει διασκευαστεί σε ένα από τ' αγαπημένα είδη μουσικής τζαζ εκτέλεση (jazz), από το Κουϊντέτο του Δημήτρη Καλαντζή «Mano's – A jazz tribute to Manos Hadjidakis» που προσέγγισε με …τζαζ ματιά και διάθεση το συγκεκριμένο μουσικό σύνολο.(Βλ. βίντεο στο τέλος)
«Μια Παναγιά, μιαν αγάπη μου έχω κλείσει σε ερημοκκλήσι αλαργινό» έλεγε ο ποιητής της «Αμοργού» Νίκος Γκάτσος και η μουσική του Χατζιδάκι σύστηνε ένα λιτό εγκώμιο στον έρωτα - δώρο του Θεού στον άνθρωπο.
Χρησιμοποιήθηκε η σκηνή του προσκυνήματος στην Παναγία της Τήνου στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, από την ταινία: Το Τελευταίο Ψέμα (1958) στην οποία πρωταγωνιστούν η Έλλη Λαμπέτη και σε βωβό ρόλο κομπάρσου ο Νίκος Κούρκουλος.
Δείτε επίσης: Αφιέρωμα στην Παναγία της Τήνου - Ο Ναός της Μεγαλόχαρης και το Προσκύνημα του Δεκαπενταύγουστου
Στις δύο ώρες της ταινίας, η Τήνος πρωταγωνιστεί στα τελευταία 3.5 λεπτά και μας δίνει το συγκλονιστικότερο φινάλε του Ελληνικού σινεμά. Από το πλοίο ακόμη ο Κακογιάννης κινηματογραφεί το πλήθος των πιστών που αποβιβάζονται για την λιτανεία, όλα φυσικά χωρίς καθόλου μοντάζ.
Ανάμεσά τους η Έλλη Λαμπέτη με το άρρωστο παιδί της υπηρέτριας αγκαλιά, ζητώντας λύτρωση και συγχώρεση. Όλος ο πόνος της μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής Ελλάδας στα πρόσωπα των πιστών που πάντα πιστεύουν ότι το θαύμα είναι δυνατόν.
Φυσικά μην ξεχνάμε Μιχάλης Κακογιάννης σενάριο σκηνοθεσία, Μάνος Χατζηδάκις μουσική, Γιάννης Τσαρούχης σκηνογραφία, Ουώλτερ Λάσσαλυ (Walter Lassaly) φωτογραφία (Έλληνας στη ψυχή, γνωστός από την ταινία Αλέξης Ζορμπάς, με την οποία κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας το 1964).
Ανάμεσά τους η Έλλη Λαμπέτη με το άρρωστο παιδί της υπηρέτριας αγκαλιά, ζητώντας λύτρωση και συγχώρεση. Όλος ο πόνος της μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής Ελλάδας στα πρόσωπα των πιστών που πάντα πιστεύουν ότι το θαύμα είναι δυνατόν.
Φυσικά μην ξεχνάμε Μιχάλης Κακογιάννης σενάριο σκηνοθεσία, Μάνος Χατζηδάκις μουσική, Γιάννης Τσαρούχης σκηνογραφία, Ουώλτερ Λάσσαλυ (Walter Lassaly) φωτογραφία (Έλληνας στη ψυχή, γνωστός από την ταινία Αλέξης Ζορμπάς, με την οποία κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας το 1964).
Επίσημη Συμμετοχή Φεστιβάλ Κανών 1958, Μελβούρνης 1959, Σαν Φρανσίσκο 1959.
Και για τους ηθοποιούς τι να πω... ό,τι καλύτερο είχε η Ελλάδα!
σκηνή από την ταινία: Το Τελευταίο Ψέμα (1958) η Έλλη Λαμπέτη για
το προσκύνημα στην Τήνο, με το άρρωστο παιδί της υπηρέτριας αγκαλιά.
Μια Παναγιά - Μάνος Χατζιδάκις
[συντηρώ τα θαύματα στη ζωή μου
επιλέγοντας να πιστεύω σε]*
*Μια Παναγιά
μιαν αγάπη μου έχω κλείσει
σ' ερημοκλήσι αλαργινό
κάθε βραδιά
της καρδιάς την πόρτα ανοίγω
κοιτάζω λίγο και προσκυνώ.
Πότε θα 'ρθει, πότε θα 'ρθει
το καλοκαίρι
πότε τ' αστέρι θ’ αναστηθεί
να σου φορέσω στα μαλλιά
χρυσό στεφάνι
σαν πυροφάνι σ' ακρογιαλιά.
Μια Παναγιά
μιαν αγάπη μου έχω κλείσει
σ' ερημοκλήσι αλαργινό
κάθε βραδιά
της καρδιάς την πόρτα ανοίγω
δακρύζω λίγο και προσκυνώ.
Στοχαστική Ανάλυση των Στίχων – Μια Παναγιά και το Άδυτο του Έρωτα
Το τραγούδι «Μια Παναγιά» είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ερωτική εξομολόγηση∙ είναι μια λυρική προσευχή, ένας ύμνος στην εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου να διαφυλάξει το ιερό μέσα του. Είναι μια μυσταγωγική περιδιάβαση ανάμεσα στον ιερό χώρο της καρδιάς και στον απέραντο χρόνο της αναμονής.
Στους στίχους του Νίκου Γκάτσου η Παναγιά δεν είναι μόνο η Θεοτόκος, δεν λειτουργεί μόνο ως θρησκευτικό σύμβολο, αλλά και ως ερωτικό ιερό, μέσα στο οποίο φυλάσσεται η μνήμη μιας αγάπης... αλαργινής, απόμακρης, αλλά ζωντανής. Είναι η εικόνα της αγάπης που δεν βεβηλώθηκε, του πόθου που παραμένει άγιος, της πίστης που επιλέγεται συνειδητά μέσα στη μοναξιά της ύπαρξης.
Το «σ’ ερημοκλήσι αλαργινό» είναι ο τόπος της ψυχής όπου φυλάγεται αυτό που ο άνθρωπος θεωρεί ιερό και απρόσβλητο από τον θόρυβο του κόσμου. Η καρδιά γίνεται ναός, και το άνοιγμά της κάθε βράδυ υποδηλώνει ένα καθημερινό προσκύνημα στην ανάμνηση, στην ελπίδα, στην ευγνωμοσύνη.
Η προσκύνηση γίνεται προσωπική, σχεδόν σωματική, κάθε βραδιά, σαν μια κίνηση πίστης, μετάνοιας, και προσμονής για την επανένωση με το αγαπημένο πρόσωπο. Η εναλλαγή των στίχων από την αναμονή του καλοκαιριού μέχρι το «χρυσό στεφάνι σαν πυροφάνι» συνθέτει μια μεταφορά της προσδοκίας: το καλοκαίρι εδώ δεν είναι εποχή αλλά λύτρωση, φωτισμός, επανένωση με το αγαπημένο πρόσωπο... ή και με τον ίδιο τον Θεό. Το στεφάνι από χρυσό, ο ακρογιαλιός, το πυροφάνι... είναι όλα εικόνες ενός κόσμου ποιητικού όπου η λατρεία και ο έρωτας σμίγουν με τη λαϊκή θεολογία.
Και στο τέλος, «δακρύζω λίγο και προσκυνώ»: μια κατάθεση ταπεινότητας και οδύνης, που συνενώνει τον ανθρώπινο έρωτα με την ιερότητα, χωρίς κραυγές, χωρίς απαιτήσεις. Ένας ύμνος στην αγάπη που μεταμορφώνεται σε προσευχή.
Εδώ το ακούτε από τη Χορωδία της Θάλειας Βυζαντίου.
Ένα Τραγούδι-Λειτουργία στην Παναγία και τον Άνθρωπο
Το τραγούδι «Μια Παναγιά» του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου αποτελεί ένα από τα πλέον ευαίσθητα και συμβολικά έργα της ελληνικής μουσικής και ποιητικής παράδοσης. Συνδέοντας την Παναγία, την αγάπη, τον πόνο, την ελπίδα, και την πίστη, λειτουργεί σαν μια μικρή λειτουργία της καρδιάς.
Το βίντεο με την Έλλη Λαμπέτη, δίνει οπτική σάρκα σε αυτό το συγκινητικό προσκύνημα του ανθρώπου προς το θαύμα, την Παναγία της Τήνου, την αγάπη που σώζει.
Εδώ ο Ελληνικός κινηματογράφος, η ποίηση, η μουσική και η λαϊκή ευσέβεια αγκαλιάζονται με ιερή σιωπή. Ένα τραγούδι-προσκύνημα, Μια Παναγιά για κάθε μοναχική προσευχή μας.
Η Έλλη Λαμπέτη και Δημήτρη Χορν στην ταινία
«Το κορίτσι με τα μαύρα», σε σκηνές που συνοδεύουν
το τραγούδι «Μια Παναγιά» του Χατζιδάκι και Γκάτσου.
Ερμηνεία: Παναγιώτης Ιωαννίδης, Πιάνο: Βαλέρια Χαρίτιδου.
Η Παναγία στη Μουσική του Χατζιδάκι: Λυρισμός, Λατρεία και Φως
Το «Μια Παναγιά» δεν είναι απλώς ένα τραγούδι. Είναι μια μικρή λειψανοθήκη ήχου και λέξεων, όπου οι συναισθηματικοί κραδασμοί της ελληνικής ψυχής καταγράφονται με τη λιτότητα της μεγάλης τέχνης. Ο Χατζιδάκις, με τη χαρακτηριστική του μουσική πνοή, ντύνει το άγιο με το ανθρώπινο, και ο Γκάτσος, με λέξεις απλές αλλά ποιητικά στιλπνές, φιλοτεχνεί ένα λυρικό εικονοστάσι.
Η μουσική ρέει σαν μυστικό δάκρυ, οι στίχοι ανασαίνουν μέσα στην καρδιά, και το τραγούδι μετατρέπεται σε λαϊκή προσευχή. Όπως το φως από ένα καντηλάκι μέσα σε ξωκλήσι, η Παναγιά του τραγουδιού φωτίζει τον έρωτα, τη μνήμη και την πίστη, τα τρία πρόσωπα της ίδιας νοσταλγίας.
✒️ Σοφία Ντρέκου
Περισσότερα: Μάνος Χατζιδάκις, Κοίμηση Θεοτόκου
Βιντεο / αφιέρωμα και σε άλλες ερμηνείες/διασκευές
Ο Χατζιδάκις σε τζαζ (jazz) εκτέλεση, από το Κουϊντέτο του
Δ. Καλαντζή «Mano's – A jazz tribute to Manos Hadjidakis».
και ερμηνεία από τον Ηλία Λιούγκο στον κύκλο τραγουδιών
«Ο Μάνος Χατζιδάκις στη ρωμαϊκή αγορά», με 35 τραγούδια
από το 1947 έως το 1985, σε νέες ενορχηστρώσεις και ερμηνείες.
Μια απ' τις τελευταίες εμφανίσεις του Σωτήρη
Μουστάκα. Εδώ μαζί με την κόρη του. Σπάνια.
Σωτήρης Μουστάκας - Αλεξία Μουστάκα
Μια Παναγιά: Καίτη Χωματά & Σπήλιος Μεντής (Ανέκδοτη ηχογράφηση, 1967).Τραγουδά η Καίτη Χωματά και παίζει κιθάρα ο συνθέτης Σπήλιος Μεντής. Ανέκδοτη ηχογράφηση που πραγματοποιήθηκε στα studio της Ελληνικής Ραδιοφωνίας το 1967. Η ηχογράφηση αυτή ξανακούστηκε το 2009 από την εκπομπή του Σιδερή Πρίντεζη «Το κλειδί του Σολ» στο Δεύτερο Πρόγραμμα, στο πλαίσιο των μεταδόσεων για τον εορτασμό των εβδομήντα χρόνων της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.
Facebook σχολιασμοί:
Μαρια Σμυρνιου: Είχε γίνει της τρελής η αείμνηστη κόντευε να καθαρίσει τον Κακογιάννη. Ο Βασιλάκης ο Καΐλας είχε κοιμηθεί ήταν χαρούμενος ενώ θα έπρεπε σαν γιος της Ζαφειρίου να κλαίει και να φωνάζει, τότε ο Κακογιάννης τον τσιμπάει... αρχίζει ο μικρός το κλάμα... το παίρνει χαμπάρι η Λαμπέτη και γίνεται το έλα να δεις αρχίζει να τον φωνάζει κάθαρμα τι έκανες στο μωρό θα πεθάνεις. Τα είπε σε συνέντευξη ο Βασιλάκης !!!!! 20 Αυγ 2023
Μαρια Σμυρνιου: Είχε γίνει της τρελής η αείμνηστη κόντευε να καθαρίσει τον Κακογιάννη. Ο Βασιλάκης ο Καΐλας είχε κοιμηθεί ήταν χαρούμενος ενώ θα έπρεπε σαν γιος της Ζαφειρίου να κλαίει και να φωνάζει, τότε ο Κακογιάννης τον τσιμπάει... αρχίζει ο μικρός το κλάμα... το παίρνει χαμπάρι η Λαμπέτη και γίνεται το έλα να δεις αρχίζει να τον φωνάζει κάθαρμα τι έκανες στο μωρό θα πεθάνεις. Τα είπε σε συνέντευξη ο Βασιλάκης !!!!! 20 Αυγ 2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.