«Ὁ μὲν θερισμὸς πολύς, οἱ δὲ ἐργάται ὀλίγοι» (Ματθ. θ' 37).
Ο όγδοος μήνας του χρόνου, ο μήνας της Παναγιάς
της Σοφίας Ντρέκου (Sophia Drekou)
Αρθρογράφος (BSc in Psychology)
Αύγουστε μήνα και Θεέ
σε σένα ορκιζόμαστε
πάλι του χρόνου να μας βρεις
στο βράχο να φιλιόμαστε.
Έχει 31 ημέρες και είναι ο αντίστοιχος του έκτου μήνα του παλαιού ημερολογίου, που ονομαζόταν Sextilis.
Ονομάστηκε Αύγουστος προς τιμή του Οκταβιανού μετά την απονομή του τίτλου από τη ρωμαϊκή Σύγκλητο.
Πριν από την επικράτηση του ρωμαϊκού Ιουλιανού ημερολογίου, αντίστοιχος μήνας στο αθηναϊκό ημερολόγιο ήταν ο Μεταγειτνεών.
Είναι από τους πιο ζεστούς μήνες του χρόνου και ο λαός του έχει δώσει και άλλα ονόματα, όπως Πεντεφάς ή Πενταφάς, Συκολόγος (λόγω της συγκομιδής των σύκων), Δριμάρης, Τραπεζοφόρος και Διπλοχέστης (λόγω της αφθονίας των καρπών).
Στα βυζαντινά χρόνια το έτος τελείωνε στις 31 Αυγούστου και πρωτοχρονιά ήταν η 1η Σεπτεμβρίου. Γι` αυτό η τελευταία μέρα του Αυγούστου λέγεται και Κλειδοχρονιά.
► Τι σημαίνει αρχή της Ινδίκτου; Γιατί ξεκινάει το εκκλησιαστικό έτος 1η Σεπτεμβρίου;
Αυτός είναι ο μήνας που τρέφει τους έντεκα, γιατί είναι η εποχή όπου όλα είναι σε αφθονία: σιτάρι, καλαμπόκι, η σταφίδα τα σύκα, τα καρύδια, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα σταφύλια κλπ.
Εκ του λόγου αυτού ο Αύγουστος έχει τις λαϊκές ονομασίες: Συκολόγος, Πενταφάς (επειδή τρώνε πέντε φορές την ημέρα), Τραπεζοφόρος, και Δριμάρης από τις «δρίμες» ή «δρίματα» όπως ονομάζονται οι πρώτες ημέρες του μήνα.
Εκ του λόγου αυτού ο Αύγουστος έχει τις λαϊκές ονομασίες: Συκολόγος, Πενταφάς (επειδή τρώνε πέντε φορές την ημέρα), Τραπεζοφόρος, και Δριμάρης από τις «δρίμες» ή «δρίματα» όπως ονομάζονται οι πρώτες ημέρες του μήνα.
Παλιότερα, την πρωταυγουστιά, ο παπάς γύριζε στα σπίτια των ξωμάχων γεωργών κι έκανε κει αγιασμό για τα σπαρτά των νοικοκύρηδων. Πέρα απ’ τους αγιασμούς, την πρωταυγουστιά αρχίζουν κι οι νοικοκυρές να καθαρίζουν τα χάλκινα αγγεία κι όλα τα σπιτικά σκεύη. Και τούτο γίνεται για να μην υπάρχει ίχνος από «άρτεμα» πάνω σ’ αυτά, γιατί θεωρούν τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου σαν την πιο αυστηρή και πιο αξιόλογη.
Ο Αύγουστος στην αρχαιότητα
Στο αττικό ημερολόγιο ο Αύγουστος ήταν ο δεύτερος μήνας του έτους και ονομάζονταν Μεταγειτνιών διάρκειας 29 ημερών που αντιστοιχεί με το χρονικό διάστημα από 24 Ιουλίου έως τις 22 Αυγούστου.
Ο Αύγουστος, κατά το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, ήταν ο έκτος μήνας, γι' αυτό αρχικά στα Λατινικά ονομάζονταν Sextilis και είχε 31 ημέρες, ευθύς εξ αρχής από την εγκαθίδρυση του Ιουλιανού ημερολογίου το 45 π.Χ. (έτος 709 από κτίσεως Ρώμης).
Το έτος 8 π.Χ. ο Αύγουστος Καίσαρας του έδωσε το όνομά του χωρίς την προσθήκη μίας ημέρας από τον Φεβρουάριο (όπως λανθασμένα αναγράφεται σε ορισμένες αναφορές).
Λέγεται ότι ο Αύγουστος έβαλε τον μήνα σε αυτή την θέση, για να τιμήσει τον θάνατο της Κλεοπάτρας η οποία, όπως λέγεται, έθεσε τέλος στη ζωή της στις 12 Αυγούστου του 30 π.Χ. αν και ο ακριβής λόγος του θανάτου της καλύπτεται από μυστήριο.
Κατά το Βυζαντινό ημερολόγιο που ακολουθεί ακόμη και σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία, και το οποίο αρχίζει τον Σεπτέμβριο, ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου κι έτσι η 31 Αυγούστου γιορτάζονταν ως παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Αστρονομικά, ο ήλιος βρίσκεται στην αρχή του μήνα στον αστερισμό του Καρκίνου (21 Ιουλίου έως 9 Αυγούστου) και στο τέλος στον αστερισμό του Λέοντα (10 Αυγούστου έως 15 Σεπτεμβρίου).
Η ανατολή του Σείριου
Ζωγραφική απεικόνιση του διπλού αστρικού συστήματος Σείριος Α και Β
Σε μερικές περιοχές θεωρούνταν ότι οι μέρες του Αυγούστου συμπίπτουν με την «εώα επιτολή» του Σείριου, την ανατολή δηλαδή του λαμπρότερου άστρου της νύχτας λίγο πριν από την ανατολή του Ήλιου. Όπως αναφέρουν οι Μάνος Δανέζης και Στράτος Θεοδοσίου:
«Ο Σείριος είναι το λαμπρότερο άστρο του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός και η εώα επιτολή του σ’ αυτή τη χρονική περίοδο είχε συνδεθεί στην αρχαιότητα με τα κυνικά καύματα (τα dies caniculariae των Λατίνων), δηλαδή με τις θερμότερες ημέρες του έτους, τα οποία καύματα οι αρχαίοι απέδιδαν στην επί πλέον αύξηση της θερμοκρασίας από την υποτιθέμενη προσθήκη της ακτινοβολίας του Σείριου στην ακτινοβολία του Ήλιου».
— Μάνος Δανέζης & Στράτος Θεοδοσίου
Εορτές τον Αύγουστο
H Κοίμηση της Θεοτόκου, ψηφιδωτό από
τη Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη.
Στον ανατολικό ορθόδοξο χριστιανισμό ο Αύγουστος είναι γνωστότερος για τον «δεκαπενταύγουστό» του, το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα πριν από την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Η Παναγία, είναι το ιερό εκείνο πρόσωπο που ο Χριστιανισμός τιμά και σέβεται περισσότερο μετά τον Θεό. Αμέτρητες φαίνεται να είναι οι προσωνυμίες που αποδίδονται στο πρόσωπό της: Ελεούσα, Μεγαλόχαρη και Φανερωμένη, Χρυσοσπηλιώτισσα, Παντάνασσα και Κεχαριτωμένη, είναι μερικές μόνο από τις χαρακτηριστικές δοξασιολογίες που αποδίδει στην Παναγία ο λαός μας που τιμά την μνήμη της Κοίμησής της με νηστεία και παρακλήσεις δύο εβδομάδων. Ανήμερα, όμως, στη γιορτή της, καθώς και στα εννιάμερά της στις 23 Αυγούστου, «γιορτές και πανηγύρια» παντού. Σύμφωνα με την λαογράφο Ελένη Ψυχογιού:
«Τα πανηγύρια της Παναγίας τελούνται παραδοσιακά στο απόγειο του καλοκαιριού, όταν έχει ολοκληρωθεί ο παραγωγικός κύκλος, αφήνοντας στους ανθρώπους χρόνο σχόλης και προσόδους για να καταναλώσουν σε μια «τελετουργική σπατάλη». Πέρα από εκδηλώσεις πίστης, τα πανηγύρια αποτελούν συλλογικά πολυσύνθετα και ύψιστης σημασίας επικοινωνιακά γεγονότα, που λειτουργούν ως θεμέλια πολιτισμού για τις ανθρώπινες κοινότητες ακόμα και στις μέρες μας, με όποια μορφή επιτελούνται κατά τόπους».
— Ελένη Ψυχογιού
Μεταμόρφωση του Χριστού (1520) του Ραφαήλ
Transfigurazione (Raffaello) Pinacoteca Vaticana
Οι εορτές της Παναγίας δεν είναι, οι μοναδικές του μήνα, αφού σπουδαία θέση στο χριστιανικό εορτολόγιο κατέχει και η 6 Αυγούστου όταν η Εκκλησία εορτάζει τη Μεταμόρφωση του Χριστού, μία από τις δώδεκα δεσποτικές εορτές της Ορθοδοξίας. Γι' αυτό, άλλωστε, παρ' όλη την νηστεία του δεκαπενταύγουστου, αυτή την ημέρα επιτρέπεται να φάμε ψάρι. Επίσης την ημέρα αυτή, όπως αναφέρει ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης,
«...έθιμο από τα πιο διαδεδομένα, με μορφή θρησκευτικού νομίμου, είναι η προσκομιδή στις εκκλησίες και ευλόγηση με ειδική ευχή των πρώτων σταφυλιών της χρονιάς. Σ’ αυτό το έθιμο επιζεί η αρχαία συνήθεια των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στους θεούς, όπως εκφραζόταν στην ιστορική αρχαιότητα ως συγκροτημένη λατρευτική εκδήλωση με τις εορτές των Θαργηλίων, των Θαλυσίων και των Πυανοψίων».
— Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης
Στις 27 του μήνα γιορτάζεται επίσης και η ανακάλυψη μιας πανάρχαιας εκκλησίας στη Ρόδο, στα μέσα του 14ου αιώνα, με αρκετές φθαρμένες από την πολυκαιρία εικόνες. Μία απ' αυτές εικόνιζε τον Άγιο Φανούριο, έναν άγνωστο μέχρι τότε άγιο στου οποίου το όνομα ο μητροπολίτης του νησιού Νείλος αποφάσισε να αφιερώσει την ανακαινισμένη εκκλησία και του οποίου η μνήμη εορτάζεται έκτοτε την ημέρα ανακάλυψης της εικόνας του. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε και την εορτή της Αποτομής Της Τιμίας Κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου στις 29 του μήνα.
Γενικότερα, πάντως, τα των διαφόρων εορτών της Ορθόδοξης Εκκλησίας κανονίζονται ετησίως με βάση το Τυπικό της Εκκλησίας.
Ο Αύγουστος στην Ελληνική λαογραφία
Πίνακας Γιάννης Τσαρούχης
Οι λαϊκές ονομασίες του μήνα (όπως Συκολόγος, Τραπεζοφόρος και Διπλοχέστης) αναφέρονται κυρίως στην αφθονία των καρπών του: «Αύγουστε καλέ μου μήνα να ‘σουν δυο φορές το χρόνο». Ενώ οι δώδεκα πρώτες ημέρες του Αυγούστου ονομάζονταν και «μερομήνια» γιατί έλεγαν ότι προλέγουν τον καιρό: «κάθε ημέρα κι ένας μήνας». Οι μέρες αυτές ήσαν επίσης γνωστές και ως «δρίμες». Τις μέρες αυτές δεν έπρεπε να πάει κάποιος στη θάλασσα για μπάνιο, ούτε να πλύνεις, ούτε να κόψεις σταφύλια και σύκα.
Παρ' όλα αυτά, όσο κι αν τον Ιούλιο «ο Αηλιάς κόβει σταφύλια και η Αγιά Μαρίνα σύκα», ο ερχομός του Αυγούστου δεν μας αφήνει να ξεχάσουμε ότι «από Μάρτη καλοκαίρι, κι από Αυγουστή χειμώνας»!
Αύγουστος: έθιμα, παροιμίες, δρίμες και μερομήνια
Απεικόνιση δριμών. Νέδα νύμφη της Αρκαδίας, κόρη του Ωκεανού
Οι Δρίμες μέρες την πρώτη Αυγούστου
Ο Αύγουστος, όπως λέει κι ο λαός μας είναι ο μήνας που τρέφει τους ένδεκα. Κι αυτό το λέει για την αφθονία των καρπών και των φρούτων που κουβαλάει μαζί του και τα χαρίζει μ’ απλοχεριά σ’ανθρώπους και ζωντανά.
Παλιότερα, την πρωταυγουστιά, ο παπάς γύριζε στα σπίτια των ξωμάχων γεωργών κι έκανε κει αγιασμό για τα σπαρτά των νοικοκύρηδων.
Πέρα απ’ τους αγιασμούς, την πρωταυγουστιά αρχίζουν κι οι νοικοκυρές να καθαρίζουν τα χάλκινα αγγεία κι όλα τα σπιτικά σκεύη. Και τούτο γίνεται για να μην υπάρχει ίχνος από «άρτεμα» πάνω σ’ αυτά, γιατί θεωρούν τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου σαν την πιο αυστηρή και πιο αξιόλογη.
Την πρώτη Αυγούστου έχουμε ακόμη και τις Δρίμες. Είναι δε οι Δρίμες οι πρώτες έξι μέρες του μήνα που ο λαός μας τις θεωρεί πολύ δυσοίωνες. Αυτές τις μέρες, ορισμένοι ξωμάχοι που ζουν με το φόβο των προλήψεων δεν λούζονται κι ούτε πλένουν ρούχα, γιατί φοβούνται μήπως καταστραφούν τα ρούχα τους. Κι ακόμα, δεν κόβουν ούτε ξύλα, δε σκούζει πουθενά τσεκούρι τέτοιες πρωτομέρες του μήνα.
Έτσ, θ’ακούσεις να λένε: «Τ’Αυγούστου οι Δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα». Τα παιδιά τα κλείνουν μέσα τα μεσημέρια, αυτές τις μέρες; και τους λένε: «Μην βγαίνετε έξω, μην περνάτε απόμερα και τρίστρατα, γιατί οι Δρίμες θα σας κάνουν κακό, μεγάλο κακό.»
Άλλοι πάλι πιστεύουν πως οι Δρίμες είναι οι Δώδεκα πρώτες μέρες του μήνα κι όχι οι έξι που σου είπα πιο πάνω και πως η κάθε μια απ’ τις δώδεκα αντιστοιχεί σ’ ένα μήνα της χρονιάς. Γι’ αυτό τις λένε και «μερομήνια». Έτσι, οι πιο γνωστικοί κι έμπειροι μεσόκοποι και γέροντες, προμαντεύουν τον καιρό όλου του χρόνου.
Μηνολογιάζουν, παρατηρούν δηλαδή, τι καιρός κάνει την κάθε μέρα την εποχή των Δριμών και, πηγαίνοντας στον μήνα που αντιστοιχεί στη μέρα αυτή, κάνουν προγνώσεις και προμαντεύουν τα φερσίματά του αν θά ’ναι καλά ή κακά, αν θά ’χει κακοκαιρια ή καλοκαιρία κι αν θα φέρει καλοτυχιά για κακοτυχιά.
Οι τσοπάνηδες μάλιστα την πρωταυγουστιά έχουν και τη «σκυλομαντεία». Σηκώνονται πολύ πρωί, βαθιά σχεδόν χαράματα, και κοιτάζουν τα σκυλιά πως κοιμούνται. Κι αν αυτά κοιμούνται ξάπλα με τεντωμένα τα πόδια, λένε: «Καλοχειμωνιά θά’χουμε και γλυκοκαιριά». Αν δούνε όμως πως αυτά κοιμούνται μαζεμένα, κουλουριασμένα με το κεφάλι χωμένο στα πόδια τους, τους ακούς να λένε: «Κακοχειμωνιά θά’χουμε φέτος, κακοχειμωνιά με χιόνια και παγοβροχιές.»
Βίντεο: «Οι Δρίμες του Αυγούστου
και του Μαρτίου» Νεκταρία Καραντζή.
Οι δρίμες μέρες στην Κύπρο
Αι δρίμες εις Κύπρον λέγονται «κακαουστιές», δηλαδή κακαί ημέραι του Αυγούστου και κατ’ ευφημισμόν καλαουστιές, καλαί ημέραι του Αυγούστου, εις τον Πόντον, το διάστημα των ημερών αυτών λέγεται «Σαπίας”, προφανώς διότι κατ’ αυτό σαπίζουν τα δέρματα, υφάσματα, ξύλα, κλπ.
Δρίμες λένε και «μερομήνια».
Άλλοι πάλι πίστευαν πως οι Δρίμες είναι οι Δώδεκα πρώτες μέρες του μήνα κι όχι οι έξι και πως η κάθε μια απ’ τις δώδεκα αντιστοιχεί σ’ ένα μήνα της χρονιάς.
Γι’ αυτό τις λένε και «μερομήνια».
Έτσι, οι πιο γνωστικοί κι έμπειροι μεσόκοποι και γέροντες, προμαντεύουν τον καιρό όλου του χρόνου.
Μηνολογιάζουν, παρατηρούν δηλαδή, τι καιρός κάνει την κάθε μέρα την εποχή των Δριμών και, πηγαίνοντας στον μήνα που αντιστοιχεί στη μέρα αυτή, κάνουν προγνώσεις και προμαντεύουν τα φερσίματά του αν θά ’ναι καλά ή κακά, αν θά ’χει κακοκαιρία ή καλοκαιρία κι αν θα φέρει καλοτυχιά για κακοτυχιά.
Περί των δριμών Αυγούστου και Μαρτίου λέγεται η παροιμία: «Τ’ Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα. «Είς Λέσβον, Χίον, Αιτωλίαν και Αρκαδίαν, ονομάζουν τας δυσοιώνους αυτάς ημέρας «δρίματα”, εις Πελοπόννησον δε χαρακτηρίζονται ως δρίμες: 1) τα Σάββατα του Μαρτίου και αι Δευτέραι του Αυγούστου 2) η ημέρα κατά την οποίαν «λιοκρίζει» το φεγγάρι, δηλαδή κατά την πανσέληνον και 3) τα δωδεκαήμερα, κατά τα οποία εμφανίζονται οι καλικάντζαροι.
Εις άλλα μέρη της Ελλάδος χαρακτηρίζονται ως δρίμες αι τρεις πρώται, αι τρεις μέσαι και αι τρεις τελευταίαι μέραι του Μαρτίου και του Αυγούστου και εις άλλα, τέλος, μέρη της Ελλάδος αι δρίμες αρχίζουν από της 24 ή 25 Ιουλίου και λήγουν την 6ην Αυγούστου, δηλαδή συμπίπτουν με την επιτολήν του ολεθρίου δια τα καύματά του αστερισμού του Κυνός, του οποίου η επίδρασις είναι ζωηρά καθ’ όλον τον Αύγουστον.
Το κακό πολεμιέται με διάφορους μαγικούς τρόπους
Η Αποτομή του Προδρόμου (29 Αυγούστου) και οι λαϊκές δοξασίες
The Beheading of St. John the Baptist - c. 1869
Πιερ Πουβή ντε Τσαβάν (Pierre Puvis de Chavannes 1824-1898)
Το κακό πολεμιέται με διάφορους μαγικούς τρόπους αλλά πάνω από όλα πολεμιέται με τη θεία χάρη η οποία σύμφωνα με το λαό δίνεται μέσω των αγίων. Έτσι ο άγιος Γιάννης ο επιλεγόμενος Αποκεφαλιστής ή Κουτσοκέφαλος πολεμάει τους πυρετούς του Αυγούστου.
Πρόκειται για τον Αϊ Γιάννη τον Πρόδρομο του οποίου η αποτομή της κεφαλής γιορτάζεται στις 29 Αυγούστου. H γνωστή ιστορία του αποκεφαλισμού του Προδρόμου στην Αγία Γραφή είναι πολύ εντυπωσιακή, ενέπνευσε τους καλλιτέχνες όλων των εποχών και κέντρισε επίσης τη λαϊκή φαντασία.
Στην Κύπρο λ.χ. το πρωί της 29ης Αυγούστου, σηκώνονται πολύ νωρίς, πριν από την ανατολή για να δουν, λέει την κεφαλή του Προδρόμου να αναπηδά μέσα στο δίσκο του ηλίου. Είναι φανερό ότι η αιτία των πυρετών του Αυγούστου συνδέεται, κατά την λαϊκή δοξασία, με τον αποκεφαλισμό του Προδρόμου.
Λέει ένας χωρικός από τη Λήμνο: Από τότε που αποκεφάλισαν τον αϊ Γιάννη, έπεσε θέρμη στο κόσμο, ταράχτηκε το κεφάλι του, έπεσε ταραχή και παροξυσμός. Κείνος που θερμαίνεται πάει στον αϊ Γιάννη λάδι, κερί, λιβάνι και θυμιάζει. Γι’ αυτό και ο άγιος αποκαλείται Θερμολόγος, Ριγολόγος, Παροξυσμός και Κρυαδίτης. Την ημέρα της γιορτής του τηρούν απόλυτη νηστεία, για να τον τιμήσουν. Γι’ αυτό και ονομάζεται επίσης Νηστευτής ή Νηστικός.
Εκτός από τη νηστεία για να τιμήσουν τον άγιο προσέχουν και ορισμένες άλλες απαγορεύσεις που έχουν σχέση με τον αποκεφαλισμό του αγίου. Δεν τρώνε λ.χ μαύρο σύκο, σταφύλι μαύρο, καρπούζι και οτιδήποτε άλλο είναι κόκκινο σαν το αίμα. Επίσης δεν πιάνουν μαχαίρι, το ψωμί το κόβουν με τα χέρια. Δεν τρώνε καρύδι, γιατί του Αϊ Γιάννη του έκοψαν το καρύδι όταν τον αποκεφάλισαν. Είναι φανερός εδώ ο τρόπος που σκέφτεται ο λαός. Πρόκειται για τη σκέψη που την ονομάζουμε αναλογική, αυτή δηλαδή που βασίζεται σε εξωτερικές ομοιότητες.
Πρόκειται για τον Αϊ Γιάννη τον Πρόδρομο του οποίου η αποτομή της κεφαλής γιορτάζεται στις 29 Αυγούστου. H γνωστή ιστορία του αποκεφαλισμού του Προδρόμου στην Αγία Γραφή είναι πολύ εντυπωσιακή, ενέπνευσε τους καλλιτέχνες όλων των εποχών και κέντρισε επίσης τη λαϊκή φαντασία.
Στην Κύπρο λ.χ. το πρωί της 29ης Αυγούστου, σηκώνονται πολύ νωρίς, πριν από την ανατολή για να δουν, λέει την κεφαλή του Προδρόμου να αναπηδά μέσα στο δίσκο του ηλίου. Είναι φανερό ότι η αιτία των πυρετών του Αυγούστου συνδέεται, κατά την λαϊκή δοξασία, με τον αποκεφαλισμό του Προδρόμου.
Λέει ένας χωρικός από τη Λήμνο: Από τότε που αποκεφάλισαν τον αϊ Γιάννη, έπεσε θέρμη στο κόσμο, ταράχτηκε το κεφάλι του, έπεσε ταραχή και παροξυσμός. Κείνος που θερμαίνεται πάει στον αϊ Γιάννη λάδι, κερί, λιβάνι και θυμιάζει. Γι’ αυτό και ο άγιος αποκαλείται Θερμολόγος, Ριγολόγος, Παροξυσμός και Κρυαδίτης. Την ημέρα της γιορτής του τηρούν απόλυτη νηστεία, για να τον τιμήσουν. Γι’ αυτό και ονομάζεται επίσης Νηστευτής ή Νηστικός.
► Αφιέρωμα στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο τον Βαπτιστή Του Χριστού και τα σπουδαία ονόματα που πήρε
Εκτός από τη νηστεία για να τιμήσουν τον άγιο προσέχουν και ορισμένες άλλες απαγορεύσεις που έχουν σχέση με τον αποκεφαλισμό του αγίου. Δεν τρώνε λ.χ μαύρο σύκο, σταφύλι μαύρο, καρπούζι και οτιδήποτε άλλο είναι κόκκινο σαν το αίμα. Επίσης δεν πιάνουν μαχαίρι, το ψωμί το κόβουν με τα χέρια. Δεν τρώνε καρύδι, γιατί του Αϊ Γιάννη του έκοψαν το καρύδι όταν τον αποκεφάλισαν. Είναι φανερός εδώ ο τρόπος που σκέφτεται ο λαός. Πρόκειται για τη σκέψη που την ονομάζουμε αναλογική, αυτή δηλαδή που βασίζεται σε εξωτερικές ομοιότητες.
Αλλά ο Αύγουστος έχει και τα καλά του
Πίνακας: Τα χρυσά στάχυα, ζωγραφική της Σοφίας Βλάχου
ΕΡΓΑΣΙΕΣ:
Συνεχίζεται το αλώνισμα (ανάλογα την περιοχή).
Προς το τέλος του μήνα καίγονται οι καλαμιές.
Αρχίζει ο τρύγος (ανάλογα την περιοχή) & λιάσιμο στ’ αλώνια.
Μάζεμα καλαμποκιού, αρμάθιασμα & ξήρανση αυτού.
Μάζεμα σκόρδων & κρεμμυδιών.
Σπορά καρότων, σπανακιού & μαρουλόσπορου.
Μεταφορά κυψελών στο πεύκο.
Καθάρισμα βαρελιών, ασκιών, αντλιών & σκευών για την αποθήκευση του κρασιού.
Ο Αύγουστος με τα σταφύλια, τα σύκα και τα πολλά οπωρικά, με τα εισοδήματα από την πώληση της καλοκαιρινής συγκομιδής εκθειάζεται στις παροιμίες του λαού ως πλούσιος μήνας. «Αύγουστε, καλέ μου μήνα, νά ’σουν δυο φορές το χρόνο!». Αλλά η ευτυχία αυτή του Αυγούστου, δεν είναι πάντοτε αδιατάρακτη.
Πολλές φορές, οι ελώδεις πυρετοί και οι γαστρικές ασθένειες από την κατάχρηση των οπωρικών κάνουν τον Αύγουστο επικίνδυνο για την υγεία. Γι’ αυτό άλλη παροιμία λέγει: «Περί της υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα», που σημαίνει πως κανείς δεν είναι σίγουρος για την υγεία του, αν δεν περάσει απρόσβλητος από ασθένειες τον Αύγουστο.
Ορισμένες φορές ήδη από τον Αύγουστο αρχίζει, πρώιμα, το κρύο και κοινές είναι οι παροιμίες «ο Αύγουστος επάτησεν, η άκρα του χειμώνα», «Από Αύγουστο χειμώνα…», κ.τ.λ. Γι’ αυτό η πρώτη Αυγούστου θεωρείται συνήθως έναρξη νέας περιόδου και συνοδεύεται με πολλά από τα λεγόμενα «διαβατήρια» έθιμα.
Έτσι στη Λέσβο και αλλού την παραμονή της πρώτης Αυγούστου ανάβουν στα στρίστρατα φωτιές (καψάλες) και τις «ξεπερνούν» (πηδούν) λέγοντας: «Ω, καλώς τον Άκστο! Σύκα τσαι καρύδια τσαι καλά σταφύλια! Ψήνουν μέσα στη φωτιά κι ένα σκόρδο, παίρνουν τις στσελίδες (τα λουβιά) και τις τρων για τον πυρετό.» Στη Λέσβο, ίσως κι αλλού οι άνθρωποι του λαού πιστεύουν, ότι τη νύχτα της 31ης Ιουλίου προς την 1η Αυγούστου ανοίγουν οι ουρανοί και «ό,τι προφτάσεις να ζητήσεις θα τό’χεις, θες πλούτη, θες γεια, θες χωράφι. Αποσπερού στο πανηγύρι τσ’ Αγιάσος πλαγιάζουν στα τρίστρατα, για να δουν τ’ άγιο φως’ περιμένουν ως το πρωί. Τό 'χουν σε καλό.
Στην Ίμβρο πηδούν τον φανό λέγοντας:
«Άχστε, Παράχστε, σαν απ’μ’ηύρις να μ’ αφήσεις.»
Εις την Μάδυτον:
«Άκστους, Παράκστους, καλώς μας ηύρ’ η γι’ Άκστους!»
Στην Τήλο ανάλογες είναι και οι συνήθειες του πρωινού της 1ης Αυγούστου, σκορπίζουν μέσα στο σπίτι άμμο ως σημάδι ευτυχίας και αφθονίας. Ακόμη «δεν σαρώνουν το σπίτι, για να μη ρίξουν έξω μαζί με τα σαρίδια και τα καλά του σπιτιού». Στο Ζαγόρι της Ηπείρου «πρωί πρωί, πριν ακόμα βάλουν τίποτα στο στόμα των, τρώγουν κόκκινα κράνα, για να είναι γεροί όλο το χρόνο.
Ο Θερισμός. Θωμόπουλος Επαμεινώνδας (1878 - 1976)
Ακόμη:
«Καλή λαβιά τον Αύγουστο και γέννα τον Γενάρη!»
«Αύγουστε τραπεζοφόρε νά’σουν τρεις βολές το χρόνο!»
«Όποιος φιλάει τον Αύγουστο, το Μάη θερίζει μόνος!»
«Ήρθε ο Αύγουστος, πάρε την κάπα σου!»
«Αύγουστε καλέ μου μήνα, νά’σουν δυο φορές το χρόνο!»
«Μπήκε ο Αύγουστος, η άκρη του χειμώνα!»
«Νά’σαι καλά τον Αύγουστο, πού’ναι παχιές οι μύγες!»
«Τον Αύγουστο τον χαίρεται οπόχει να τρυγήσει!»
«Κάθε πράγμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο!»
«Τ’Αυγούστου τα πεντάλιρα, τον Μάη αναζητούνται!»
«Τ’Αυγούστου τα βοριάσματα, χειμώνα αναθυμιούνται!»
«Ο Αύγουστος κι ο τρύγος δεν είναι κάθε μέρα!»
«Να σε πάρει η ομπρός του Μάη κι η πίσω του Αυγούστου!»
«Του Αυγούστου το νερό, αρρώστια στον ελιοκαρπό!»
«Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ’το νερό τ’Αυγούστου!»
«Αύγουστος άβρεχος, μούστος άμετρος!»
«Τ’Αυγούστου και του Γεναριού, τα δυο χρυσά φεγγάρια!»
«Ζήσε Μάη να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι!»
«Νά’σαι καλά τον Αύγουστο με δεκαοχτώ βελέτζες!»
«Το Μάη με πουκάμισο, τον Αύγουστο με κάπα!»
«Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’Αυγούστου το φεγγάρι!»
«Ο Αύγουστος πουλάει κρασί, ο Μάης πουλά σιτάρι!»
«Αυγουστοοικοδέσποινα, καλαντογυρεύτρα!»
«Από Μαρτιού πουκάμισο, κι απ’Αυγουστο σεντόνα!»
«Δεκαπέντησεν ο Αύγουστος, πυρώσου και μην εντρέπεσαι!»
Δρίμες: Από το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ηλίου»
«Αι πρώται εξ ημέραι του Αυγούστου, αλλού και οι πρώται ημέραι του Μαρτίου και αλλού και άλλαι ημέραι του έτους, δυσοίωνοι, κατά τας οποίας αποφεύγεται η εκτέλεσις μερικών εργασιών.
Λαογραφία. Εις πλείστα μέρη της Ελλάδος κατά την παλαιάν παράδοσιν και κατά τας εξ πρώτας ημέρας του Αυγούστου επιμελώς αποφεύγονται ωρισμέναι εργασίαι, διότι η τυχόν εκτέλεσις αυτών συνεπάγεται ζημίας και ανεπανορθώτους φθοράς.
Ούτω δεν πρέπει να πλύνουν αι γυναίκες, διότι τα πλυθέντα υφάσματα «δριμιάζουν» ή «δριμοκόβονται», δηλαδή εκτεθιμένα εις τον ήλιον κόπτονται και γεμίζουν από μικράς οπάς’ δεν πρέπει να αρδεύωνται ποτιστικά (ιδίως εις Νάξον δεν αρδεύεται ποτιστικόν φετευμένον με φυτόν ή σκορδίλλαν, δηλαδή φυτώριον κρομμύων) διότι ξεραίνονται’ δεν πρέπει να κολυνβά κανείς διότι το σώμα του θα γεμίσει από εξανθήματα, όπως είναι επίσης επικίνδυνον να λούζεται διότι θα καταστρέψει την κόμην του.
Οι δε θεωρούντες δρίμας τας πρώτα ημέρας του Μαρτίου δεν κόπτουν κατ’αυτάς ξύλα, διότι αυτά σαπίζουν ή «σαρακιάζουν», δηλάδή καταστρέφονται υπό σκωλήκων. Περί των δριμών Αυγούστου και Μαρτίου λέγεται η παροιμία: «Τ’ Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα.» Είς Λέσβον, Χίον, Αιτωλίαν και Αρκαδίαν, ονομάζουν τας δυσοιώνους αυτάς ημέρας «δρίματα», εις Πελοπόννησον δε χαρακτηρίζονται ως δρίμες: 1) τα Σάββατα του Μαρτίου και αι Δευτέραι του Αυγούστου’ 2) η ημέρα κατά την οποίαν «λιοκρίζει» το φεγγάρι, δηλαδή κατά την πανσέληνον και 3) τα δωδεκαήμερα, κατά τα οποία εμφανίζονται οι καλλικάντζαροι.
Εις άλλα μέρη της Ελλάδος χαρακτηρίζονται ως δρίμες αι τρεις πρώται, αι τρεις μέσαι και αι τρεις τελευταίαι μέραι του Μαρτίου και του Αυγούστου και εις άλλα, τέλος, μέρη της Ελλάδος αι δρίμες αρχίζουν από της 24 ή 25 Ιουλίου και λήγουν την 6ην Αυγούστου, δηλαδή συμπίπτουν με την επιτολήν του ολεθρίου δια τα καύματά του αστερισμού του Κυνός, του οποίου η επίδρασις είναι ζωηρά καθ’ όλον τον Αύγουστον.
Αι δρίμες εις Κύπρον λέγονται «κακαουστιές», δηλαδή κακαί ημέραι του Αυγούστου και κατ’ ευφημισμόν καλαουστιές, καλαί ημέραι του Αυγούστου, εις τον Πόντον, το διάστημα των ημερών αυτών λέγεται «Σαπίας», προφανώς διότι κατ’ αυτό σαπίζουν τα δέρματα, υφάσματα, ξύλα, κλπ.
Oι εραστές τ’ Αυγούστου με λουλούδια στα
χέρια έρχονται (Ιωσήφ Μπρόντσκι, 1961)
Ο Αύγουστος ελούζονταν μες στην αστροφεγγιά
Κι από τα γένια του έσταζαν άστρα και γιασεμιά
Αύγουστε μήνα και Θεέ σε σέναν ορκιζόμαστε
Πάλι του χρόνου να μας βρεις στο βράχο να φιλιόμαστε
Απ' την Παρθένο στον Σκορπιό χρυσή κλωστή να ράψουμε
Κι έναν θαλασσινό σταυρό στη χάρη σου ν' ανάψουμε.
Ο Αύγουστος ελούζονταν μες στην αστροφεγγιά
Κι από τα γένια του έσταζαν άστρα και γιασεμιά.
Ο Ελύτης, το 1943, στη συλλογή του «Ήλιος ο πρώτος»
Βιβλιογραφία:
• Σιμόπουλος, Διονύσης Π. «Οι Μήνες Ιούλιος και Αύγουστος», Γεωτρόπιο Ελευθεροτυπίας, Τεύχος 480 (27 Ιουνίου 2009)
• Πολίτου Ν. διάφοροι πραγματείαι εις το λεξικογραφικόν αρχείον και το περιοδικόν «Λαογραφία», Μουτούρα Αθ. Προσθήκαι εις τα ονόματα των μηνών. Λαογραφίας τομ. Β' και εις Λαογρ.Ζ’61 κ.εξ.)
• Αλλά ο Αύγουστος έχει και τα καλά του: Γ.Α.Μέγα, Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας, www.xalkidikipolitiki.com/avgoustos
• Παναγιώτη Βαχτσαβάνη, Για να μην τα πάρει ο ποταμός: Λαογραφία Αυγούστου
• Αύγουστος: έθιμα, παροιμίες, δρίμες και μερομήνια: Βασίλη Λαμνάτου, «οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας»
• Δρίμες: Από το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ηλίου» Βιβλιογραφία: Πολίτου Ν. διάφοροι πραγματείαι εις το λεξικογραφικόν αρχείον και το περιοδικόν «Λαογραφία», Μουτούρα Αθ.. Προσθήκαι εις τα ονόματα των μηνών. Λαογραφίας τομ. Β’ και εις Λαογρ.Ζ’61 κ.εξ..«)
• Ο Αύγουστος, Ελύτης - Συλλογή του «Τα ρω του έρωτα». Εκδόσεις Αστερίας, Αθήνα 1972.
► Πηγή
• Σιμόπουλος, Διονύσης Π. «Οι Μήνες Ιούλιος και Αύγουστος», Γεωτρόπιο Ελευθεροτυπίας, Τεύχος 480 (27 Ιουνίου 2009)
• Πολίτου Ν. διάφοροι πραγματείαι εις το λεξικογραφικόν αρχείον και το περιοδικόν «Λαογραφία», Μουτούρα Αθ. Προσθήκαι εις τα ονόματα των μηνών. Λαογραφίας τομ. Β' και εις Λαογρ.Ζ’61 κ.εξ.)
• Αλλά ο Αύγουστος έχει και τα καλά του: Γ.Α.Μέγα, Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας, www.xalkidikipolitiki.com/avgoustos
• Παναγιώτη Βαχτσαβάνη, Για να μην τα πάρει ο ποταμός: Λαογραφία Αυγούστου
• Αύγουστος: έθιμα, παροιμίες, δρίμες και μερομήνια: Βασίλη Λαμνάτου, «οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας»
• Δρίμες: Από το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ηλίου» Βιβλιογραφία: Πολίτου Ν. διάφοροι πραγματείαι εις το λεξικογραφικόν αρχείον και το περιοδικόν «Λαογραφία», Μουτούρα Αθ.. Προσθήκαι εις τα ονόματα των μηνών. Λαογραφίας τομ. Β’ και εις Λαογρ.Ζ’61 κ.εξ..«)
• Ο Αύγουστος, Ελύτης - Συλλογή του «Τα ρω του έρωτα». Εκδόσεις Αστερίας, Αθήνα 1972.
► Πηγή
Σχετικά Θέματα:
► Αρχή της Ινδίκτου: ημέρα προσευχής υπέρ του φυσικού περιβάλλοντος κατά το Οικουμενικό Πατριαρχείο (1 Σεπ)► Ο μήνας Ιούλιος με λαογραφία, Λογοτεχνία, Τέχνη, Μουσική, Αγιολογία και Επιστήμη
► Ο μήνας Σεπτέμβριος με τις παραδόσεις και τα έθιμά του
Βιντεο/αφιέρωμα by Αέναη επΑνάσταση
Αύγουστος • Πασπαλά Έλλη
Μουσ: Ευανθία Ρεμπούτσικα, Στ: Ελένη Ζιώγα
Άλμπουμ: Ο χορός των άστρων [2007]
Από την συναυλία του Νίκου Παπάζογλου στο
Θέατρο του Λυκαβηττού Σεπτέμβριο του 1991.
Δίπλα του στην κιθάρα ο Σωκράτης Μάλαμας.
Στίχοι, Μουσική: Nikos Papazoglou- Augoustos
Ελένη Βιτάλη - Αύγουστος [Θαν. Βασιλόπουλος]
(Στην υγειά μας). Ο μελωδικός κόσμος του Κλαρίνου
Σάββατο 11 Μαρτίου 2017
Ο Αύγουστος - Ρένα Κουμιώτη (From here to eternity)
Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης Μουσική: Λίνος Κόκοτος
Ο Αύγουστος ελούζονταν λούζοντας την αστροφεγγιά
Πάνος Μουζουράκης - Κορίτσια Tου Αυγούστου
Μουσική: Πάνος Μουζουράκης. Στίχοι: Πάνος Σουρούνης
Ένα τραγούδι καλοκαιριού για το ανεκπλήρωτο άρλεκιν
του Πάνου Σουρούνη με τίτλο “Τα κορίτσια του Αυγούστου”.
Οι ιστορίες των κοριτσιών του Αυγούστου μαζεύουν κάποιες
λέξεις του Πάνου Σουρούνη και τις απλώνουν σαν ψάθες
στην αμμουδιά της μουσικής του Πάνου Μουζουράκη που
με την φωνή του τραγουδά τις μαγικές καρτ ποστάλ
που μας χαρίζουν εκείνες κάθε καλοκαίρι.
Στο τέλος κάθε ιστορίας το μήνυμα είναι πάντα το ίδιο.
Τα κορίτσια, το νησί και ο Αύγουστος έχουν κάτι κοινό.
Ανήκουν στον εαυτό τους μόνο.
Μπορεί να μοιράζουν και να χαρίζουν το φως, την ζεστασιά,
την μυρωδιά, την γεύση, το χάδι τους στον κάθε τυχερό
γύρω τους, αλλά πάντα θα ανήκουν στον εαυτό τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.