Στον Σταυραετό του Μαχαιρά
Γρηγόρη Αυξεντίου †
της Σοφίας Ντρέκου
Ήταν Κυριακή 3 Μαρτίου του 1957,
όταν έπεσε μετά από μάχη 10 ωρών
όταν έπεσε μετά από μάχη 10 ωρών
που έδωσε μόνος του ο Γρηγόρης
Αυξεντίου (1928 - 1957), ο Ήρωας του
ελληνοκυπριακού αγώνα κατά των
Ελλάδα και Κύπρο,
το μεγαλείο σου βασίλεμα δεν έχει...
Αλλά ότι χτίζεις στους πολέμους...
γκρεμίζεις στην ειρήνη...!!!
Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑ έγραφε στις 3 Μαρτίου 1957: «Ο φονευθείς τρομοκράτης, εις μίαν εκδήλωσιν απελπισίας και απογνώσεως, ηρνήθη να εξέλθη του κρησφυγέτου του και να παραδοθή, προετίμησε δε αντάξιον της δειλίας και της ανανδρίας του θάνατον».
Σε πήρε η λευτεριά - Ν. Λυγερός
Ποιος θυμάται τους νεκρούς της δημοκρατίας;
Ποιος ξέχασε τι σημαίνει φασισμός;
Ακόμα κι ο Νίκος περιμένει.
Έλα τώρα μαζί μας.
Στο βίντεο ο Ν. Λυγερός και ο πάτερ Πολύδωρας ψέλνουν τον
Εθνικό ύμνο στο Κρησφύγετο του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου.
Κύπρος, 18/07/2014
Ποιός ήταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου
Ο Γρηγόρης Πιερή Αυξεντίου (Λύση Αμμοχώστου, 22 Φεβρουαρίου 1928 - Μονή Μαχαιρά, Λευκωσία, 3 Μαρτίου 1957) ήταν Ελληνοκύπριος αγωνιστής της ΕΟΚΑ, κατά τον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1955-59 εναντίον της Αγγλικής κατοχής. Ήταν δεύτερος στην ιεραρχία της οργάνωσης, και σκοτώθηκε από τους Άγγλους σε μάχη που δόθηκε κοντά στην Ιερά Μονή Μαχαιρά. Κατά τη διάρκεια του αγώνα ήταν κυρίως γνωστός με το ψευδώνυμο Ζήδρος, ενώ εκ των υστέρων ονομάστηκε «Σταυραετός του Μαχαιρά». Μετά θάνατον, τιμήθηκε από την Ελληνική πολιτεία με τον βαθμό του Αντιστράτηγου.
Πρώτα χρόνια
Ο Αυξεντίου γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1928 στο χωριό Λύση που βρίσκεται ανάμεσα στη Λευκωσία και στην Αμμόχωστο. Γονείς του ήταν ο Πιερής και η Αντωνία Αυξεντίου, και είχε μία μικρότερη αδελφή, την Χρυστάλα. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και κατόπιν στο Γυμνάσιο της Αμμοχώστου, το πλησιέστερο προς τη Λύση. Αφού αποφοίτησε από το Γυμνάσιο, πήγε στην Ελλάδα με σκοπό να σπουδάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όμως στις εξετάσεις δεν κατάφερε να εισαχθεί. Κατετάχθη στον Ελληνικό στρατό και πέρασε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού, ενώ παράλληλα μελετούσε φιλολογία για να μπει στην φιλοσοφική σχολή Αθηνών. Απολύθηκε από το Στρατό ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού και στη συνέχεια υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα για λίγους μήνες, προτού και επιστρέψει στην Κύπρο το 1952, όπου εργάστηκε μαζί με τον πατέρα του και αρραβωνιάστηκε.
Από 1955 έως 1957
Με βοήθεια του Γρηγόρη Γρηγορά από την Λύση, από τους πρώτους που μυήθηκαν στον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. γνωστού και ως 'Νταβέλη', εξάδελφου του Γρηγόρη Αυξεντίου, στις 20 Ιανουαρίου 1955, έγινε η πρώτη συνάντηση του Αυξεντίου με τον Γρίβα που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών), στον οποίο έδωσε τον λόγο της Στρατιωτικής του Τιμής, αντί του καθιερωμένου όρκου της Ε.Ο.Κ.Α. και έτσι μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Μπαίνοντας στον αγώνα του δόθηκαν τα εξής ψευδώνυμα: «Ζήδρος», «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος», «Ανταίος» και «Ζώτος». Αγωνίστηκε σκληρά στην αντίσταση κατά των Άγγλων και πολύ γρήγορα του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α. Υπηρέτησε ως Τομεάρχης Αμμοχώστου-Βαρωσίων στις αρχές του Αγώνα.
Την 1η Απριλίου 1955 καταζητήθηκε από τους Άγγλους για τη συμμετοχή του στον Αγώνα και μετατέθηκε στην επαρχία Κερύνειας, όπου υπηρέτησε ως τομεάρχης της ΕΟΚΑ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1955. Από τον Δεκέμβριο του 1955 διετέλεσε τομεάρχης Πιτσιλιάς, μέχρι τις 3 Μαρτίου του 1957 που έπεσε μαχόμενος.
Ένα από τα σημαντικότερα κρησφύγετα που χρησιμοποίησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου τον καιρό του Αγώνα βρίσκεται στην καρδιά του Παλαιχωρίου, δίπλα από την Εκκλησία της Παναγίας Χρυσοπαντάνασσας, στο υπόγειο του σπιτιού του Ανδρέα και της Μαρίτσας Καραολή.
Κτίστηκε, με υπόδειξη του ιδίου του Αυξεντίου, το καλοκαίρι του 1956 (μετά από διαταγή του Διγενή για κατασκευή κρησφύγετων και σε σπίτια, εκτός εκείνων που υπήρχαν στις ορεινές περιοχές), από τους αντάρτες του Γεώργιο Μάτση, Λεωνίδα Στεφανίδη και Αντώνη Παπαδόπουλο σε συνεργασία με τον Ανδρέα Καραολή και την τεχνική βοήθεια του Σπύρου Μιχαηλίδη.
Πρώτα χρόνια
Ο Αυξεντίου γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1928 στο χωριό Λύση που βρίσκεται ανάμεσα στη Λευκωσία και στην Αμμόχωστο. Γονείς του ήταν ο Πιερής και η Αντωνία Αυξεντίου, και είχε μία μικρότερη αδελφή, την Χρυστάλα. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και κατόπιν στο Γυμνάσιο της Αμμοχώστου, το πλησιέστερο προς τη Λύση. Αφού αποφοίτησε από το Γυμνάσιο, πήγε στην Ελλάδα με σκοπό να σπουδάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όμως στις εξετάσεις δεν κατάφερε να εισαχθεί. Κατετάχθη στον Ελληνικό στρατό και πέρασε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού, ενώ παράλληλα μελετούσε φιλολογία για να μπει στην φιλοσοφική σχολή Αθηνών. Απολύθηκε από το Στρατό ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού και στη συνέχεια υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα για λίγους μήνες, προτού και επιστρέψει στην Κύπρο το 1952, όπου εργάστηκε μαζί με τον πατέρα του και αρραβωνιάστηκε.
Από 1955 έως 1957
Με βοήθεια του Γρηγόρη Γρηγορά από την Λύση, από τους πρώτους που μυήθηκαν στον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. γνωστού και ως 'Νταβέλη', εξάδελφου του Γρηγόρη Αυξεντίου, στις 20 Ιανουαρίου 1955, έγινε η πρώτη συνάντηση του Αυξεντίου με τον Γρίβα που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών), στον οποίο έδωσε τον λόγο της Στρατιωτικής του Τιμής, αντί του καθιερωμένου όρκου της Ε.Ο.Κ.Α. και έτσι μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Μπαίνοντας στον αγώνα του δόθηκαν τα εξής ψευδώνυμα: «Ζήδρος», «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος», «Ανταίος» και «Ζώτος». Αγωνίστηκε σκληρά στην αντίσταση κατά των Άγγλων και πολύ γρήγορα του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α. Υπηρέτησε ως Τομεάρχης Αμμοχώστου-Βαρωσίων στις αρχές του Αγώνα.
Την 1η Απριλίου 1955 καταζητήθηκε από τους Άγγλους για τη συμμετοχή του στον Αγώνα και μετατέθηκε στην επαρχία Κερύνειας, όπου υπηρέτησε ως τομεάρχης της ΕΟΚΑ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1955. Από τον Δεκέμβριο του 1955 διετέλεσε τομεάρχης Πιτσιλιάς, μέχρι τις 3 Μαρτίου του 1957 που έπεσε μαχόμενος.
Ένα από τα σημαντικότερα κρησφύγετα που χρησιμοποίησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου τον καιρό του Αγώνα βρίσκεται στην καρδιά του Παλαιχωρίου, δίπλα από την Εκκλησία της Παναγίας Χρυσοπαντάνασσας, στο υπόγειο του σπιτιού του Ανδρέα και της Μαρίτσας Καραολή.
Κτίστηκε, με υπόδειξη του ιδίου του Αυξεντίου, το καλοκαίρι του 1956 (μετά από διαταγή του Διγενή για κατασκευή κρησφύγετων και σε σπίτια, εκτός εκείνων που υπήρχαν στις ορεινές περιοχές), από τους αντάρτες του Γεώργιο Μάτση, Λεωνίδα Στεφανίδη και Αντώνη Παπαδόπουλο σε συνεργασία με τον Ανδρέα Καραολή και την τεχνική βοήθεια του Σπύρου Μιχαηλίδη.
Δείτε: Εκτελούνται οι πρώτοι Κύπριοι αγωνιστές Καραολής και ΔημητρίουΘάνατος
Στις 3 Μαρτίου του 1957 οι Άγγλοι, ύστερα από προδοσία (ντόπιος βοσκός) πληροφορήθηκαν το κρησφύγετό του κοντά στο Μαχαιρά. Το περικύκλωσαν με αυτοκίνητα και ελικόπτερα, μετά από πολύωρη μάχη και αρκετούς νεκρούς Άγγλους έριξαν βενζίνη στο κρησφύγετο και τον έκαψαν ζωντανό. Το καμένο σώμα του θάφτηκε στις 4 Μαρτίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα φυλακισμένα μνήματα» από τους Άγγλους στρατιώτες από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων.
Απόηχος
Στο σημείο της τελευταίας μάχης του Αυξεντίου έχει κτιστεί ένα μνημείο ενώ στο παρακείμενο μοναστήρι ανεγέρθηκε ένα πελώριο άγαλμα του.
Πολλοί Έλληνες και ξένοι ποιητές εμπνεύστηκαν από τον αγώνα και το θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου και έγραψαν ποιήματα προς τιμήν του, όπως ο Κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης και ο Γιάννης Ρίτσος με το ποίημα «Ο Αποχαιρετισμός».Στην Κύπρο θεωρείται ήρωας, και τιμάται κάθε χρόνο με μνημόσυνο στο Μοναστήρι Μαχαιρά, σε ημερομηνία που πλησιάζει εκείνην του θανάτου του. Τον Οκτώβριο του 2016, o Υπουργός Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας Πάνος Καμμένος παραδίδει τιμητικά τον βαθμό του Αντιστράτηγου, στα συγγενικά πρόσωπα του Αυξεντίου.
Το Κέντρο Ανάδειξης της Λαογραφικής και Ιστορικής Ενότητας Θράκης- Κύπρου «Γρηγόρης Αυξεντίου» ιδρύθηκε από τον Σύλλογο Κυπρίων Νομού Ξάνθης και το Δήμο Βιστωνίδας με την βοήθεια και στήριξη του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959. Το Κέντρο είναι στον οικισμό Αυξέντιο 10 χλμ περίπου από Ξάνθη, γιατί ο οικισμός μετονομάστηκε από Νέο Κατράμιο σε Αυξέντιο προς τιμή του Γρηγόρη Αυξεντίου, μετά από αίτημα των κατοίκων του το 1960. Ο οικισμός ιδρύθηκε το 1924 από Μικρασιάτες πρόσφυγες.
Μέσα στο κρησφύγετό του έλεγε: «Αρκετή υπηρεσία πρόσφερα διδάσκοντας πως κρατάνε το όπλο και πολεμούν. Πρέπει όμως να τελειώσω διδάσκοντάς τους και πως να πεθαίνουν».
Αντωνού Αυξεντίου, Σήμερον που σ᾽ αντίκρυσα
Ποίημα της μητέρας του Αντωνού Αυξεντίου, φέρεται να εμπνεύστηκε τη μέρα του θανάτου του, απήγγειλε στο πρώτο του μνημόσυνο.
Η Αντωνού Αυξεντίου (κάτω)
Σήμερον που σ’ αντίκρυσα τζι είδα την ζωγραφκιάν σου
Την τόλμην σου φαντάστηκα τζιαι την παλληκαρκάν σου.
Να μεν σε πιάσουν ζωντανόν τζι ας ήταν όπως τύχει,
αφού για την Πατρίδα μας το γαίμα σου εχύθην.
Ξύπνα, Γληόρη μου, να δεις που κόντεψεν η Νίκη
τζι εσέναν βάλλουσιν μπροστά γιατί σ’ εσέν ανήκει.
Ξύπνα να δεις τους κόπους σου, να δεις τα βάσανα σου,
που νυχτοξημερώνεσουν μέσ’ στα κρησφύγετα σου.
Που νυχτοξημερώνεσουν μες στα βουνά, τους βράχους
τζιαι κέρτισες ό,τι έθελες τζιαι πήρες τα μιτά σου.
Ξύπνα να δεις την μάνα σου που στέκεται κοντά σου
τζι έκαμεν σίδερον καρκιάν όπως την λεβεντιά σου.
Θέλω δκυο λόγια να μου πεις, γιέ μου, που την καρκιάν σου
μεν κλαίεις, μάνα, μεν κλαίεις, που έχασες τον γιό σου
την ώραν του θανάτου σου θα είμαι στο πλευρό σου.
Την ώρα του θανάτου μου, πριχού τα μάθκια κλείσουν,
πέρκι σε δουν, λεβέντη μου, τζιαι σε ξαναφιλήσουν.
Μια μάνα τέτοιου ήρωα εν προσβολή να κλάψει,
προσβάλλει τον λεβέντη της, τζιείνον που θ’ απολάψει.
Χαλάλιν της Πατρίδας μου ο γιος μου, η ζωή μου,
τζι αφού εν επαραδόθηκεν
τζι έμεινεν τζι εσκοτώθηκεν
ας έσιει την ευτζιήν μου.
Γεια σου, Γληόρη Αθάνατε, ήρωα των ηρώων
τζιαι τ’ όνομα σου άφησες παντοτινά στον κόσμον.
Ζήτω, Γληόρη αθάνατε, ας έχομεν εγείαν,
που σιόνωσες το γαίμα σου για την Ελευθερίαν.
Τζι εγιώ έτσι μάνα εν να φανώ όπως τες Ελληνίδες,
που πιάσασιν τα όπλα τους τζιαι τζιείνες οι ιδίες.
Εχόγλασεν το γαίμα μου, όπλον θέλω να πάρω,
πα’ στα βουνά του Μασιαιρά τζιει πάνω να πεθάνω.
Τζιει πάνω που θυσίασεν ο γιος μου τη ζωή του,
τζει πάνω να θυσιαστώ νάμαι τζι εγιώ μαζί του.
O Kώστας Μόντης γράφει στον ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου
Δε γίνουνται σήμερα αυτά τα πράγματα, Γρηγόρη.
Αυτά τα παράτησε ο κόσμος
χιλιάδες χρόνια τώρα
και τ᾽ αφυδάτωσε και τα ταρίχεψε
και τα ᾽κανε παραμύθια
για τ᾽ αναγνωστικά των παιδιών,
γιατί αρέσουν στα παιδιά οι Θερμοπύλες
με τους χτενισμένους Σπαρτιάτες
και τα “υπό σκιάν” και τα “μολών λαβέ”.
Δεν τα ᾽βαναν για να τα επαναλαμβάνουμε.
Έπειτα πώς έρχεσαι
ύστερα από δυόμιση χιλιάδες χρόνια να διεκδικήσεις;
Σκέφτηκες τον αριθμό;
Δυόμιση χιλιάδες χρόνια δεν υπήρχε αντίρρηση,
δυόμιση χιλιάδες χρόνια
είχαν κάνει κατοχή το παραμύθι οι άνθρωποι.
Δεν μπορείς εσύ τώρα να λες όχι.
Κώστας Μόντης (Συμπλήρωμα των Στιγμών, 1960)
Ήταν ήρωας ο αδελφός μου Γρηγόρης Αυξεντίου
Η αδελφή του Κύπριου αγωνιστή μιλά στην “Π”
«Για την Ελλάδα, είχε μεγάλη αγάπη ο Γρηγόρης. Μόλις κατέβηκε από το αεροπλάνο, φίλησε το χώμα, ευχαριστώντας τον Θεό που τον αξίωσε να πατήσει τα τιμημένα χώματα της Ελλάδας» λέει για τον Γρηγόρη Αυξεντίου η αδελφή του Κρυστάλλη, σε μία εκ βαθέων συνέντευξη στην «Π».
Η αδερφή του μεγάλου αγωνιστή αναφέρεται στην αγάπη του για την Ελλάδα, στην ένταξη του στον κυπριακό απελευθερωτικό αγώνα και στις δυσκολίες του, ενώ αποκαλύπτει παράλληλα, άγνωστες πτυχές του ανθρώπου Γρηγόρη Αυξεντίου και της οικογένειας του.
Η κ. Αυξεντίου είναι μία ήπια κι ευγενική μορφή, που στο βλέμμα και την ομιλία της διακρίνεται η εμπειρία ζωής και σοφία 77 ετών, ως παρακαταθήκη της σύγχρονης Ιστορίας που βίωσε.
- Ποια ήταν η σχέση με τον αδερφό σας;
Απ.: “ Τον αγαπούσα και με αγαπούσε. Περάσαμε όλα τα παιδικά μας χρόνια μαζί. Οι γονείς μας έφευγαν με το πρώτο φως της ημέρας κι επέστρεφαν τη νύχτα. Εμείς μόνοι μέναμε, μόνοι πηγαίναμε στο σχολείο. Εμείς μαγειρεύαμε το φαγητό για να φάμε και μετά παίζαμε. Από τα παιδικά μου χρόνια έχω τις καλύτερες αναμνήσεις. Παρʼ ότι ο Γρηγόρης ήταν μεγαλύτερος από εμένα, ούτε τη φωνή του μου ύψωσε, ούτε το χέρι σήκωσε να με χτυπήσει και ό,τι ήθελα, μου το πρόσφερε”.
Ερ.: Όταν ανακοίνωσε την απόφαση του στην οικογένεια να φύγει για την Ελλάδα και να γίνει αξιωματικός, πώς αντιδράσατε;
Απ.: “Η μάνα μου έφερνε αντιρρήσεις, αλλά αφού ήθελε να πάει δεν μπορούσαμε να πούμε τίποτα. Προσπαθήσαμε βέβαια να τον εμποδίσουμε, αλλά η απόφαση του ήταν τελεσίδικη. Η μάνα μας, πολλές φορές του έστελνε γράμματα σε στίχους για να του λέει τον πόνο της, αλλά εκείνος απαντούσε ότι έχει βρει μια άλλη μάνα να τον φροντίζει, την Ελλάδα, που αν και είναι φτωχή σε υλικά, είναι πολύ πλούσια σε πνευματικά αγαθά.
Για την Ελλάδα, είχε μεγάλη αγάπη ο Γρηγόρης. Θυμάμαι μάλιστα, στο πρώτο γράμμα που μας έστειλε, έγραφε πως μόλις κατέβηκε από το αεροπλάνο, φίλησε το χώμα, ευχαριστώντας τον Θεό που τον αξίωσε να πατήσει τα τιμημένα χώματα της Ελλάδας”.
Ερ.: Τόσο πολύ δηλαδή αγαπούσε την Ελλάδα;
Απ : “Τόσο πολύ και από μικρός. Στον πόλεμο του ʼ40 μάλιστα, που ήταν δώδεκα ετών, έκανε εράνους σε σπίτια, προκειμένου να εξοικονομήσει χρήματα για τους Έλληνες αγωνιστές. Ακόμα και στους αρραβώνες πήγαινε, για να ζητήσει από τα δώρα, όσα δεν ήθελαν, ώστε να τα στείλει στην Ελλάδα”.
Ερ.: Είχε αγάπη όμως και για τον ελληνικό στρατό.
Απ. : “Ναι, βέβαια. Όταν ήρθε στην Ελλάδα, έδωσε εξετάσεις για τη σχολή Ευελπίδων, αλλά αυτές ήταν στη δημοτική, γλώσσα που δεν γνώριζε τότε να γράφει καλά ο Γρηγόρης και δεν πέτυχε. Έπειτα από αυτό, βρήκε προσωπικά τη βασίλισσα Φρειδερίκη και της ζήτησε να ενταχθεί στο σώμα των Εφέδρων. Η βασίλισσα έκανε δεκτό το αίτημα του και υπηρέτησε στη Σύρο ως έφεδρος αξιωματικός, για να γίνει ανθυπολοχαγός του ελληνικού στρατού έπειτα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα”.
Ο απελευθερωτικός αγώνας
Μυστική από την ίδια του την οικογένεια, κράτησε τη δράση του ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Μονάχα ο πατέρας του ήξερε γιʼ αυτή, καθώς υπήρξε και ο ίδιος αγωνιστής. Η κ. Κρυστάλλη Αυξεντίου, θυμάται συγκλονιστικές σκηνές από τον αγώνα των ανταρτών και της Ε.Ο.Κ.Α.
Ερ.: Φοβηθήκατε όταν μάθατε πως ο Γρηγόρης Αυξεντίου είχε οργανωθεί στην Αντίσταση;
Απ.: “Μα σʼ εμάς δεν είχε πει τίποτε. Ο πατέρας μου μόνο το ήξερε. Εμείς τον βλέπαμε απλά κάθε βράδυ να βγαίνει έξω από το σπίτι κι η μάνα μας δυσανασχετούσε γιατί, όπως νόμιζε, ο Γρηγόρης δεν κρατούσε τα χρήματα του για να αρραβωνιαστεί, αλλά τα ξόδευε στις βραδινές εξόδους”.
Ερ.: Θυμάστε πώς ξεκίνησε ο αγώνας κατά των Άγγλων;
Απ.: “Την πρώτη του Απρίλη το 1955, που ήταν να ξεκινήσουν τον αγώνα, ο Γρηγόρης ήταν στο χωράφι, γιατί μαζεύαμε τότε τα καρότα. Όταν επέστρεψε στο σπίτι, του είπε ο πατέρας μου να πάρει φορτηγό για να τα φορτώσει, κι εκείνος δέχτηκε. Όμως αυτός ανέθεσε σε άλλον οδηγό να πάει. Οι Άγγλοι, επειδή είχαν υποψιαστεί τον Γρηγόρη και φαντάζονταν πως θα ξεκινούσε την αντίσταση η Κύπρος, σταμάτησαν το φορτηγό, νομίζοντας πως το οδηγεί εκείνος. Όμως και ο άλλος οδηγός ήταν στην αντίσταση, κι όταν πήγαν στο σπίτι του για έρευνες οι Άγγλοι, βρήκαν φιτίλια. Από εκείνη την ημέρα, ο Γρηγόρης είχε επικηρυχτεί για 650 λίρες, που αργότερα έγιναν 5000. Από την πρώτη ημέρα της Αντίστασης, ο Γρηγόρης ήταν επικηρυγμένος”.
Ερ.: Μάθατε ποτέ για την ζωή του όταν ήταν υπαρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α.;
Απ.: “Ναι, ξέρουμε κάποια πράγματα. Ο αδερφός μου είχε περάσει πολλές κακουχίες πάνω στα κρησφύγετα. Κάποτε παρέμεινε κρυμμένος με τους συντρόφους του για τρεις ημέρες, χωρίς φαγητό και νερό. Η δίψα ήταν μεγάλη, κι ο Γρηγόρης από την αγανάκτηση του, έδωσε μια γροθιά στην οροφή του κρησφύγετου φωνάζοντας: «Θεέ χωρίς φαγητό μπορώ. Χωρίς νερό δεν γίνεται. Πόσο ακόμα νʼ αντέξω;» Πριν προλάβει να τελειώσει τη φράση του, η οροφή άρχισε να στάζει νερό, που έφτασε για να γεμίσουν τα παγούρια τους όλοι και να ξεδιψάσουν”.
Ερ.: Γνωρίζετε τη συμπεριφορά του αδερφούς σας ως υπαρχηγού απέναντι στους άλλους αντάρτες;
Απ.: “Για τη συμπεριφορά του ας πουν άλλοι. Εγώ γνωρίζω πως ο Γρηγόρης ήταν υπόδειγμα πατριώτη. Σʼ ένα τραπέζι ανταρτών, το 1955, ο Γρηγόρης σήκωσε το ποτήρι του και φώναξε: «Αν ποτέ ελευθερωθούμε, κανείς από σας να μην ζητήσει ανταλλάγματα. Η ελευθερία της πατρίδας δεν ξεπληρώνεται με χρήματα». Φαίνεται όμως πως δεν τον άκουσαν. Κι όταν όντως τελείωσε ο αγώνας, ακόμη κι εκείνοι που είχαν μετακινήσει μία και μόνη πέτρα, ζητούσαν κάτι να λάβουν”.
Οι κατακτητές
Χειρίστη συμπεριφορά απέναντι στους Κυπρίους φαίνεται πως είχαν οι Άγγλοι, έτσι όπως αυτή καταγράφεται στις διηγήσεις της κ. Αυξεντίου. Σύμφωνα με τα λεγόμενα της, οι Άγγλοι δεν έτρεφαν τον παραμικρό σεβασμό, ούτε καν για τα μωρά παιδιά.
Ερ.: Οι Άγγλοι πώς σας συμπεριφέρονταν ως κατακτητές;
Απ.: “Η Αγγλία ήταν σαν την βεντούζα πάνω από την Κύπρο. Περάσαμε μεγάλη ταλαιπωρία. Υπήρχε μεγάλη φτώχια κι εξαθλίωση. Δεν σέβονταν ούτε τα μωρά παιδιά, που μεγάλωναν σε άθλιες συνθήκες, όχι όπως μεγαλώνουν σήμερα.
Μια φορά θυμάμαι, ήρθε ένας Άγγλος να χτυπήσει την πόρτα μας, αλλά εμείς κάναμε πως ήμασταν πεθαμένοι, γιατί δεν είχαμε ούτε ψωμί να του δώσουμε. Όμως αυτός επέμενε. Τότε ένας γέρος βγήκε από απέναντι, τον πλησίασε κι άρχισε να του λέει ιστορίες που του άρεσαν. Έτσι ηρέμησε ο Άγγλος κι έφυγε”.
Ερ.: Στην τελευταία πολιορκία των Άγγλων εναντίον του Γρηγόρη πώς αντιδράσατε; Γνωρίζατε ότι είχαν στείλει τρία τάγματα εναντίον του;
Απ.: “Εμείς δεν ξέραμε από την αρχή για την τελική μάχη που δόθηκε στο κρησφύγετο, όπου βρίσκονταν ο Γρηγόρης. Μα, και να το ξέραμε δεν θα ανησυχούσαμε. Πολλές φορές κυνηγούσαν τον Γρηγόρη, αλλά κατάφερνε να ξεφύγει.
Εκείνη την ημέρα βέβαια, ο παπάς της ενορίας άκουγε το αγγλικό ραδιόφωνο BBC που ανακοίνωσε το θάνατο του Γρηγόρη κι ήρθε να μας ενημερώσει αμέσως. Έτσι, όταν το είπαν και τα κυπριακά ραδιόφωνα, εμείς το ξέραμε ήδη”.
Ο θάνατος
“Η είδηση του θανάτου έρχεται σαν κεραυνός” υποστηρίζει με πικρία η κ. Αυξεντίου, που περιγράφει την είδηση για τον θάνατο του αδερφού της με τα γλαφυρότερα λόγια.
Ερ.: Πόσο δύσκολο ήταν να δεχτείτε το θάνατο του Γρηγόρη;
Απ.: “Όσο σκληρός και να είσαι, η είδηση του θανάτου έρχεται σαν κεραυνός που σε χτυπά. Ακόμη κι αν μετά κρύψεις τον πόνο σου, ακόμη κι αν δεν δείξεις τι νιώθεις, την ώρα που μαθαίνεις για το θάνατο, κόβεσαι στα δύο, χωρίς να μπορείς να κάνεις τίποτα”.
Ερ.: Σας κάλεσαν μετά για να παραλάβετε τη σορό;
Απ.: “Όταν τελικά, έγινε και επίσημα γνωστό, ότι οι Άγγλοι είχαν σκοτώσει τον Γρηγόρη, κάλεσαν τον πατέρα μου για αναγνώριση. Μαζί με τον πατέρα μου, πήγε και ο δικηγόρος ο Τριανταφυλλίδης.
Όταν έφτασαν στο σημείο όπου τον είχαν, ο Τριανταφυλλίδης περίμενε απʼ έξω και ένας Άγγλος γιατρός συνόδευσε τον πατέρα μου μέσα, διότι το θέαμα ενός απανθρακωμένου πτώματος ήταν αποτρόπαιο και οι Άγγλοι φοβούνταν μήπως και ο πατέρας μου καταρρεύσει.
Ο πατέρας μου όμως, μπήκε ατάραχος μέσα και βγήκε μʼ ένα πλατύ χαμόγελο που καθησύχασε τους Έλληνες που βρίσκονταν εκεί. Μόλις όμως μπήκε στο αυτοκίνητο, ξέσπασε σε λυγμούς. Ο Τριανταφυλλίδης τότε του είπε: «-Κλαις για έναν ξένο; Όταν βγήκες γελούσες, άρα ο Γρηγόρης ξέφυγε». «-Δεν ξέφυγε» απάντησε ο πατέρας μου. «Ο Γρηγόρης ήταν μέσα νεκρός, αλλά δεν ήθελα να δώσω στα σκυλιά τους Άγγλους, τη χαρά να με βλέπουν να πονώ».
Οι Άγγλοι τελικά, δεν μας έδωσαν ποτέ το πτώμα του. Τον έθαψαν σε ομαδικούς τάφους”.
Ήρωας
Αν και ο Γρηγόρης Αυξεντίου αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες της Κύπρου για την σύγχρονη Ιστορία, η κ. Αυξεντίου αντιμετωπίζει το γεγονός πιο ήπια, μένοντας στον πατριωτισμό του αδερφού της. Της αρκεί που κανείς δεν είπε τίποτε κακό για αυτόν και απλά λυπάται για τους “χαμένους αγώνες”.
Ερ.: Σήμερα ο αδερφός σας αποτελεί σημαντικότατο κεφάλαιο στην σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Απ.: “Ο αδερφός μου ήταν πατριώτης, οπότε δε λυπάμαι γιατί χάθηκε παλεύοντας για την ελευθερία. Ίσα - ίσα είμαι υπερήφανη γιατί όποια γωνιά της Κύπρου κι αν γύρισα, δεν βρέθηκε ένας να μην πει ότι ο Γρηγόρης ήταν καλός και άξιος. Για ένα πράγμα μόνο στεναχωριέμαι. Για το ότι όλοι αυτοί οι αγώνες πήγαν χαμένοι. Για το ότι η Κύπρος ακόμη ταλαιπωρείται και δεν θα πάψει να ταλαιπωρείται ποτέ.
Σήμερα όμως, εκτός όλων των άλλων, στην Κύπρο υπάρχει μεγάλος διχασμός και στους ίδιους τους Ελληνοκύπριους, ανάμεσα σε αριστερούς και δεξιούς. Στις μέρες μας δεν ήταν έτσι τα πράγματα. Όλοι οι άνθρωποι ήμασταν μια γειτονιά. Αλλά σήμερα ακόμη και τα παιδιά δεν έχουν τα ίδια ιδανικά. Δεν νοιάζονται για τις αξίες που πάλεψαν οι αγωνιστές. Δεν ενδιαφέρονται για την έννοια της Πατρίδας”.
Τελειώνοντας τη συνέντευξη, η κ. Αυξεντίου μας ευχαριστεί και ζητά να συναντηθούμε εκ νέου, όποτε δοθεί ευκαιρία ξανά. Σαν στοργική γιαγιά, μας αγκαλιάζει, μας φιλά σταυρωτά και αποχαιρετά μʼ ένα χαμόγελο.
The Ballad of Gregory Afxentiou: Ένα σχετικά
άγνωστο ποίημα για τον ήρωα της ΕΟΚΑ
Εκείνη την μέρα, στις 08 Μαρτίου του 1957, ένας άγνωστος ποιητής είχε στείλει για δημοσίευση το πιο κάτω ποίημα, με τίτλο “The Ballad of Gregory Afxentiou” (Η μπαλάντα του Γρηγόρη Αυξεντίου), στην αγγλική εφημερίδα Tribune. Το εγχείρημα του αγνώστου ποιητή ήταν άκρως τολμηρό, κρίνοντας τις σχέσεις των Βρεττανών με την Κύπρο, την τότε εποχή, ασχέτως πως δημοσιεύθηκε ανώνυμα και κανείς δεν έμαθε ποτέ ποιος το είχε γράψει.
Το ποίημα, μετά την πρώτη του δημοσίευση, δημοσιεύθηκε στο Εγερτήριο Σάλπισμα, στο περιοδικό “Πυρσός του Ελληνικού Γυμνασίου Αμμοχώστου” αλλά και στην Times of Cyprus. Πέραν αυτού ανθολογήθηκε και αρκετές φορές από διάφορους συγγραφείς. Σήμερα βρίσκεται φωτοτυπημένο, με ελληνική μετάφραση στο μουσείο αγώνος, στη Λευκωσία. Η μετάφραση ανήκει στον ποιητή Α. Κ. Ιντιάνο.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο υπαρχηγός του Συνταγματάρχη Γρίβα, του τρομοκράτη αρχηγού της ΕΟΚΑ, ηλικίας 29 ετών, αγωνίστηκε ενάντια σε 60 Βρεττανούς στρατιώτες από μια σπηλιά στα βουνά του Τροόδους. Όταν τέλειωσεν η μάχη, το σώμα καιγόταν ανάμεσα σε φλόγες.
Ο Κυβερνήτης της Κύπρου, Σερ Τζών Χάρντιγκ έστειλε μήνυμα στους άντρες του Τάγματος του Δουκός του Γουέλλιγκτον συγχαίροντάς τους για την επιτυχία τους.
«Οι Τάιμς», 4 του Μάρτη, 1957
Come out, come out, young Gregory,
There’s gun all around your cave.
The sun’s rising over the mountains
And you’ve only one life to save.
Your price is paid, young Gregory
While you sleep deep underground,
For the man that brings the soldiers
Shall have five thousand pound.
Can’t you hear their officer calling?
He speaks your language plain
So lift your hands and meet him.
And you’ll see the sun again.
Five men lay down together,
Five men last night were brave,
But four went to the daylight,
And one stayed in the cave.
You’re all alone, young Gregory,
Your friends have gone from you,
They chose a life in prison
And you may choose it too.
Come in, come in, he shouted,
For I am but one man,
One man and his gun are waiting,
Come fetch me if you can.
They are sixty in the daylight
And on the dark within,
But the one will not surrender
And the sixty daren’t go in.
So the guns begin to crackle
And fast the bullets fly
And the sun young Gregory cannot see,
Is noon — high in the sky.
You bleed, you bleed, young Gregory,
Now come out without shame,
A wounded man may save his life
And there’ll none to blame.
But still young Gregory’s shooting
And the soldiers have no rest
And the hours pass in darkness
And the sun goes to the west.
Machine-guns go to fetch him
Grenades are next to try,
Tear-gas is sent to blind him.
The man who will not die.
Then the petrol barrels lumber
Out of the soldiers’ sight
And the bullets set them burning
And the cave is blazing bright.
But still the gun is speaking
And the sixty hear the one
And the light is grey with evening
And the battle is not done.
Now the engineers are busy
They lay their charge and train,
And the sixty men stand silent
Who need not shoot again.
GREGORY AFXENTIOU, the 29 -year old second -in-command to Colonel Grivas, the Eoka terrorist leader, fought 60 British troops today from a cave in the Troodos mountains. When the battle was over his body lay among flames…
The Governor of Cyprus, Sir Join Harding, has sent a message to the men of Duke of Wellington’s Regiment congratulating them on their success.
“The Times”, March 4, 1957.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο υπαρχηγός του Συνταγματάρχη Γρίβα, του τρομοκράτη αρχηγού της ΕΟΚΑ, ηλικίας 29 ετών, αγωνίστηκε ενάντια σε 60 Βρεττανούς στρατιώτες από μια σπηλιά στα βουνά του Τροόδους. Όταν τέλειωσεν η μάχη, το σώμα καιγόταν ανάμεσα σε φλόγες.
Ο Κυβερνήτης της Κύπρου, Σερ Τζών Χάρντιγκ έστειλε μήνυμα στους άντρες του Τάγματος του Δουκός του Γουέλλιγκτον συγχαίροντάς τους για την επιτυχία τους.
«Οι Τάιμς», 4 του Μάρτη, 1957
Η Μπαλάντα του Γρηγόρη
Έβγα, έβγα λεβέντη Γρηγόρη.
Τη σπηλιά σου περίζωσαν όπλα,
Στις κορφές των βουνών βγαίνει ο ήλιος
Μια ζωή μόνο μένει να σώσεις.
Η τιμή σου λεβέντη, επληρώθη,
Βαθιά μεσ’ τη σπηλιά ενώ κοιμόσουν
Λίρες πέντε χιλιάδες θα πάρει
Όποιος έσυρε εκεί τους στρατιώτες.
Δεν ακούς σε καλεί ο αρχηγός των;
Σου μιλεί καθαρά τη λαλιά σου,
Με τα χέρια ψηλά σίμωσέ τον,
Θα χαρείς το ηλιόφως και πάλι.
Πέντε άνδρες το βράδυ επλαγιάσαν,
Χαμογίς πέντε άνδρες λεβέντες.
Να χαρούν το ηλιόφως παν οι άλλοι,
Στης σπηλιάς το σκοτάδι ένας μένει.
Μοναχός σου, Γρηγόρη μου, αγόρι∙
Οι σύντροφοί σου φύγαν μακρυά σου.
Μια ζωή στα δεσμά επροτιμήσαν∙
Όμοια ζήση μπορείς και συ νάχεις.
Μπρος, ελάτε, τους φώναξε, ελάτε,
Μοναχός είμαι τώρα δω πέρα,
Με ντουφέκι ένας άνδρας προσμένει,
Να με πιάσετε, ελάτε, αν μπορείτε.
Τριάντα να κι’ άλλοι τόσοι ειν’ απ’ έξω,
Κι ένας μέσ’ στο σκοτάδι μονάχος,
Μα ο ένας αρνείται να ενδώσει,
Μέσα να ‘μπουν οι εξήντα τρομάζουν.
Να κροτούν τα ντουφέκια, έτσι αρχίζουν
Και τα βόλια γοργόφτερα πάνε∙
Κι’ ο Γρηγόρης δεν μπορεί τον ήλιο
Να χαρεί, που μεσούρανα εστάθη.
Οι πληγές σου αιμοστάζουν, Γρηγόρη,
Κι’ αν βγεις έξω ντροπή πια δεν είναι
Τη ζωή του μπορεί ο λαβωμένος
Να τη σώσει, κανείς δε θα φταίξει.
Μα ο λεβέντης Γρηγόρης ακόμη,
Πολεμά κι’ ο στρατός τον στενεύει.
Και περνάνε οι άχαρες ώρες
Κι’ ό γήλιος πηγαίνει να δύσει.
Με τ’ αυτόματα παν’ να τον πιάσουν.
Του πετούν με τα χέρια τις βόμβες·
Να τυφλώσουν τον άνδρα με δάκρυο-
γόνα που δεν μπορούν να σκοτώσουν.
Τότε τρίζουν βαρέλια μπεζίνα,
Πέραθε όπου ο στρατός δεν τα βλέπει∙
Και τούς δίνει φωτιά με τα βόλια,
Και περίφλογος καίγεται ο σπήλιος.
Κελαδεί το ντουφέκι ωστόσο,
Μοναχό του, τ’ ακούν οι εξήντα,
Και στα γκρίζα ντυμένη η εσπέρα.
Μα της μάχης ο βρόντος δεν παύει.
Του στρατού γυμνασμένοι άλλοι άνδρες
Φτάνουν, βάζουν με τέχνη τις μίνιες
Και βουβοί οι εξήντα άνδρες στέκουν∙
Να σκοπεύουν δεν είναι πια ανάγκη.
Δυναμίτες, μπενζίνα πλημμύρα,
Στίβη εδώ, στίβη εκεί μεσ’ στους βράχους,
Γιατί σαν λαχανιάσουν πια οι σκύλοι
Μια αλεπού να σκοτώσουν ειν’ δίκαιο.
Το μικρό το χωριό τώρα σειέται
Στου βουνού την κορφήν απ’ τον βρόντο∙
Μια κι ο σπήλιος σωπαίνει∙ οι εξήντα
Μπορούν άφοβα πια να μπουν μέσα.
Κι ο στρατάρχης, σαν έφτασε τότε,
Στο στρατό του λέει, μπράβο, αντρίκεια
Δόξα αλήθεια κερδίσατε, εξήντα,
Σεις, σκοτώνοντας έναν μονάχα.
Και μιλώντας αδέλφι, σ’ αδέλφι,
Και γονιός στο παιδί του, σε αγγόνι
Στου λαού του τη μνήμην αιώνια
Θε να ζει ο λεβέντης Γρηγόρης.
Έβγα, έβγα λεβέντη Γρηγόρη.
Τη σπηλιά σου περίζωσαν όπλα,
Στις κορφές των βουνών βγαίνει ο ήλιος
Μια ζωή μόνο μένει να σώσεις.
Η τιμή σου λεβέντη, επληρώθη,
Βαθιά μεσ’ τη σπηλιά ενώ κοιμόσουν
Λίρες πέντε χιλιάδες θα πάρει
Όποιος έσυρε εκεί τους στρατιώτες.
Δεν ακούς σε καλεί ο αρχηγός των;
Σου μιλεί καθαρά τη λαλιά σου,
Με τα χέρια ψηλά σίμωσέ τον,
Θα χαρείς το ηλιόφως και πάλι.
Πέντε άνδρες το βράδυ επλαγιάσαν,
Χαμογίς πέντε άνδρες λεβέντες.
Να χαρούν το ηλιόφως παν οι άλλοι,
Στης σπηλιάς το σκοτάδι ένας μένει.
Μοναχός σου, Γρηγόρη μου, αγόρι∙
Οι σύντροφοί σου φύγαν μακρυά σου.
Μια ζωή στα δεσμά επροτιμήσαν∙
Όμοια ζήση μπορείς και συ νάχεις.
Μπρος, ελάτε, τους φώναξε, ελάτε,
Μοναχός είμαι τώρα δω πέρα,
Με ντουφέκι ένας άνδρας προσμένει,
Να με πιάσετε, ελάτε, αν μπορείτε.
Τριάντα να κι’ άλλοι τόσοι ειν’ απ’ έξω,
Κι ένας μέσ’ στο σκοτάδι μονάχος,
Μα ο ένας αρνείται να ενδώσει,
Μέσα να ‘μπουν οι εξήντα τρομάζουν.
Να κροτούν τα ντουφέκια, έτσι αρχίζουν
Και τα βόλια γοργόφτερα πάνε∙
Κι’ ο Γρηγόρης δεν μπορεί τον ήλιο
Να χαρεί, που μεσούρανα εστάθη.
Οι πληγές σου αιμοστάζουν, Γρηγόρη,
Κι’ αν βγεις έξω ντροπή πια δεν είναι
Τη ζωή του μπορεί ο λαβωμένος
Να τη σώσει, κανείς δε θα φταίξει.
Μα ο λεβέντης Γρηγόρης ακόμη,
Πολεμά κι’ ο στρατός τον στενεύει.
Και περνάνε οι άχαρες ώρες
Κι’ ό γήλιος πηγαίνει να δύσει.
Με τ’ αυτόματα παν’ να τον πιάσουν.
Του πετούν με τα χέρια τις βόμβες·
Να τυφλώσουν τον άνδρα με δάκρυο-
γόνα που δεν μπορούν να σκοτώσουν.
Τότε τρίζουν βαρέλια μπεζίνα,
Πέραθε όπου ο στρατός δεν τα βλέπει∙
Και τούς δίνει φωτιά με τα βόλια,
Και περίφλογος καίγεται ο σπήλιος.
Κελαδεί το ντουφέκι ωστόσο,
Μοναχό του, τ’ ακούν οι εξήντα,
Και στα γκρίζα ντυμένη η εσπέρα.
Μα της μάχης ο βρόντος δεν παύει.
Του στρατού γυμνασμένοι άλλοι άνδρες
Φτάνουν, βάζουν με τέχνη τις μίνιες
Και βουβοί οι εξήντα άνδρες στέκουν∙
Να σκοπεύουν δεν είναι πια ανάγκη.
Δυναμίτες, μπενζίνα πλημμύρα,
Στίβη εδώ, στίβη εκεί μεσ’ στους βράχους,
Γιατί σαν λαχανιάσουν πια οι σκύλοι
Μια αλεπού να σκοτώσουν ειν’ δίκαιο.
Το μικρό το χωριό τώρα σειέται
Στου βουνού την κορφήν απ’ τον βρόντο∙
Μια κι ο σπήλιος σωπαίνει∙ οι εξήντα
Μπορούν άφοβα πια να μπουν μέσα.
Κι ο στρατάρχης, σαν έφτασε τότε,
Στο στρατό του λέει, μπράβο, αντρίκεια
Δόξα αλήθεια κερδίσατε, εξήντα,
Σεις, σκοτώνοντας έναν μονάχα.
Και μιλώντας αδέλφι, σ’ αδέλφι,
Και γονιός στο παιδί του, σε αγγόνι
Στου λαού του τη μνήμην αιώνια
Θε να ζει ο λεβέντης Γρηγόρης.
The Ballad of Gregory Afxentiou
There’s gun all around your cave.
The sun’s rising over the mountains
And you’ve only one life to save.
Your price is paid, young Gregory
While you sleep deep underground,
For the man that brings the soldiers
Shall have five thousand pound.
Can’t you hear their officer calling?
He speaks your language plain
So lift your hands and meet him.
And you’ll see the sun again.
Five men lay down together,
Five men last night were brave,
But four went to the daylight,
And one stayed in the cave.
You’re all alone, young Gregory,
Your friends have gone from you,
They chose a life in prison
And you may choose it too.
Come in, come in, he shouted,
For I am but one man,
One man and his gun are waiting,
Come fetch me if you can.
They are sixty in the daylight
And on the dark within,
But the one will not surrender
And the sixty daren’t go in.
So the guns begin to crackle
And fast the bullets fly
And the sun young Gregory cannot see,
Is noon — high in the sky.
You bleed, you bleed, young Gregory,
Now come out without shame,
A wounded man may save his life
And there’ll none to blame.
But still young Gregory’s shooting
And the soldiers have no rest
And the hours pass in darkness
And the sun goes to the west.
Machine-guns go to fetch him
Grenades are next to try,
Tear-gas is sent to blind him.
The man who will not die.
Then the petrol barrels lumber
Out of the soldiers’ sight
And the bullets set them burning
And the cave is blazing bright.
But still the gun is speaking
And the sixty hear the one
And the light is grey with evening
And the battle is not done.
Now the engineers are busy
They lay their charge and train,
And the sixty men stand silent
Who need not shoot again.
And dynamite and petrol
Are piled among the rocks,
For when the hounds are wearied
All’s fair to kill a fox.
And the village on the hilltop
Is shaken with the din,
And when the cave is silent
The sixty men go in.
Then the governor came to tell them
How bravely they had done,
For the regiment gained new honour
When sixty men killed one.
But when brother speaks to brother
And father to his son
In the memory of his people
Young Gregory lives on.
Ν. Λυγερός: Αναφορά στον Γρηγόρη Αυξεντίου
Εσύ που πέθανες όρθιος ακόμα και με τη φωτιά στο σώμα πρέπει να μάθεις ότι η αντίστροφη μέτρηση για την απελευθέρωση της Κύπρου έχει αρχίσει, γιατί όλα όσα έκανες τόσα χρόνια αγώνα αποσκοπούσαν στον ίδιο και μοναδικό στόχο.
Η Ελευθερία της Κύπρου δεν είναι πια αδιανόητη. Κι αν υπάρχει ακόμα κατοχή μετά την εισβολή είναι για να τη διώξουμε δίχως άλλη καθυστέρηση. Έζησες την απαγόρευση της ελληνικής σημαίας γιατί το γαλανόλευκο δεν ήταν αρεστό στους εχθρούς και στους ραγιάδες.
Ενώ εσύ ήξερες από τότε ότι η θάλασσα είναι το μέλλον όταν είσαι νησί, αφού αποτελείς ένα κάστρο. Και τώρα με τους πετρελαιώνες μπορείς να δεις τη διαφορά που κάνει τη διαφορά για την πατρίδα μας.
Γιατί τώρα όσοι δεν έσκυψαν και δεν γονάτισαν ποτέ είναι μαζί νεκροί και ζωντανοί για να υπερασπισθούν την ίδια γη τη μεσοθάλασσα που δεν έπαψε να αγαπά την ελευθερία όσο και να την πλήγωσαν ανά τους αιώνες.
Γι’ αυτό το λόγο πρέπει να ξέρεις ότι αρχίσαμε την επανάσταση που έχει ως θεμέλιο την ελευθερία γιατί δεν ξεχάσαμε το έργο σου όσο και αν το ήθελαν άλλοι γονατισμένοι.
Μαζί σου θα παλέψουμε ακάθεκτα έως το τέλος, για να φύγει κάθε βάρβαρος από το χρυσοπράσινο φύλλο της Μεσογείου, γιατί ο Χρόνος είναι μαζί μας.
από το θεατρικό έργο ΤΑ ΡΟΔΑ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ
....συγγραφέας Φαίδων Γεωργιάδης
Παίζει ο Μάτσης και τραγουδεί ο Αξέντης.
Ω σεις λουλούδια ανέγγιχτα,
της άνοιξης τα δροσερά στολίδια
ρουφήστε την αγάπην μου
αγγίστε τον καυμό μου.
Πεταλουδίτσ’ αέρινη
δεχτήτε την ψυχήν μου
στα βελουδένια πέταλα
στο μυρωμέν’ ανθό σας.
Ω πρωτοφέγγητα βουνά
της λεφτεριάς αφάλι
βαστάτε τα σημάδια μου
κρατήσ’ τε την πνοήν μου.
Τα’ οπούθε η αγάπη μου διαβή
το δάκρυ της σπογγίστε
τσαί πήτε της καρδιάς της
Μέσα σου έν η αγάπη του
δικιά σου η πνοή του!
Η σπηλιά όπου δόθηκε η ύστατη μάχη
Η επικήρυξη
Η επικήρυξη για τον Γρηγόρη Αυξεντίου δεν άργησε να γίνει ο υπ’ αριθμόν ένα καταζητούμενος από τους Άγγλους, οι οποίοι τον επικήρυξαν αρχικά με 250 λίρες και στην συνέχεια, με το υπέρογκο για την εποχή, ποσό των 5.000 λιρών, επειδή ανατίναξε αγγλικές περιουσίες.
Μετά την επικήρυξη του καταφεύγει στην οροσειρά τού Πενταδάκτυλου, σε μια φυσική στενόχωρη σπηλιά. Εκεί τον βρήκε ο βοσκός από τη Λάπηθο, γέρο Γιώργος Ζοππής και άρχισε να τον τροφοδοτεί, εκμεταλλευόμενος το επάγγελμά του που δικαιολογούσε την καθημερινή παρουσία του στο βουνό. Εκεί ο Αυξεντίου μαθαίνει στους αγωνιστές την χρήση των όπλων, καθώς και τεχνικές ανταρτοπόλεμου.
Στην περιοχή κατέφυγαν τον επόμενο καιρό και άλλοι αντάρτες, οπότε ο Αυξεντίου σκέφτηκε πως ήταν αναγκαία η ύπαρξη συνεχούς υδροδότησής τους, διότι, όπως έλεγε, «την πείνα μπορείς να την αντέξεις, αλλά τη δίψα όχι». Σκέφτηκε πολύ το θέμα, έδερνε συνεχώς το μυαλό του, σε σημείο που η εξεύρεση νερού τού έγινε έμμονη ιδέα. Η πίστη, όμως, δεν του έλειψε ποτέ. Έτσι, ένα καλό πρωινό, πήρε τον κούσπο (κασμά) και άρχισε να κτυπά με δύναμη σε συγκεκριμένο σημείο της οροφής της σπηλιάς. Οι σύντροφοί του όχι μόνο παραξενεύτηκαν για την ενέργειά του αυτή, αλλά και από μέσα τους γελούσαν κοροϊδευτικά. Όμως, σε κάποια στιγμή, το θαύμα έγινε: Μαζί με το ποτάμι ιδρώτα, που έτρεχε από το πρόσωπο και το κορμί του ήρωα, άρχισε να στάζει και νερό στο κεφάλι του, η ροή, μάλιστα όλο και δυνάμωνε.
Η έκπληξη όλων γι’ αυτό που έβλεπαν ήταν μεγάλη, οπότε ο Γρηγόρης, ρίχνοντας, κάτω τον κούσπο με ανακούφιση, φώναξε δυνατά: «Είδετε βρε τι σημαίνει να πιστεύκεις σε κάτι; Εγιώ αν δεν επίστευκα, νερόν δεν θα ευρίσκαμεν. Να πιστεύκετε, λοιπόν, να πιστεύκετε!.»
Η σπηλιά όπου δόθηκε η ύστατη μάχη
Στις 12 Δεκεμβρίου 1955 ο Αυξεντίου και όλη η ιεραρχία της ΕΟΚΑ παγιδεύτηκαν από τους Βρετανούς στο όρος Τρόοδος, κοντά στο χωριό Σπίλια. Ο Αυξεντίου, όχι μόνο οδήγησε τους συντρόφους του σε ασφαλές μέρος, αλλά άφησε τους Άγγλους να αλληλοπυροβολούνται και να έχουν πολλά θύματα.
Στα τέλη Φεβρουαρίου 1957 οι αγγλικές δυνάμεις ασφαλείας έλαβαν την πληροφορία από ένα βοσκό ότι ο Αυξεντίου και η ομάδα του κρύβονται σε μια σπηλιά πλησίον της Μονής Μαχαιρά στο όρος Τρόοδος. Αμέσως, απόσπασμα από 60 στρατιώτες έφθασε εκεί το απόγευμα της 2ας Μαρτίου. Περικύκλωσε τη σπηλιά και κάλεσε τον Αυξεντίου να παραδοθεί. Ο επικεφαλής του βρετανικού αποσπάσματος, ανθυπολοχαγός Μίντλετον, πλησίασε την είσοδο της σπηλιάς και φώναξε: «Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε». Κάποιος απάντησε: «Καλά παραδινόμαστε». Τέσσερις άνδρες βγήκαν έξω, όχι και ο Αυξεντίου. Ο Μίντλετον τον κάλεσε και πάλι να παραδοθεί, αλλά έλαβε την υπερήφανη απάντηση «Μολών λαβέ».
Αμέσως, τέσσερις στρατιώτες όρμησαν μέσα στην σπηλιά. Ο Αυξεντίου τους υποδέχτηκε με καταιγιστικά πυρά. Οι τρεις Βρετανοί οπισθοχώρησαν έντρομοι, ο τέταρτος, ένας δεκανέας, έπεσε νεκρός. Ο Μίντλετον ζήτησε ενισχύσεις, οι οποίες κατέφθασαν αμέσως με ελικόπτερα. Η μάχη συνεχίσθηκε για 10 ώρες, χωρίς αποτέλεσμα για τους επιτιθέμενους. Μπροστά στο αλύγιστο θάρρος του Αυξεντίου και αφού χρησιμοποίησαν όλων των ειδών τα όπλα, οι Βρετανοί έρριψαν στη σπηλιά βόμβες πετρελαίου. Τεράστιες φλόγες κάλυψαν το σπήλαιο, για να τυλίξουν σε λίγο το κορμί του Αυξεντίου.
Η μάχη τελείωσε στις 2 το βράδυ της 3ης Μαρτίου 1957. Το πτώμα του ηρωικού πατριώτη βρέθηκε απανθρακωμένο και τάφηκε την επομένη στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα Φυλακισμένα Μνήματα». Ο Γρηγόρης Αυξεντίου ήταν μόλις 29 ετών.
Ο Αυξεντίου, Γρηγόρης (Afxentiou, Gregoris) νεκρός
Φωτογραφικό υλικό - αρχείο του ΣΙΜΑΕ [αρ.1609]
Η θρυλική μάχη στα Σπήλια. Ο ηρωικός Γρηγόρης
Αυξεντίου στήνει παγίδα θανάτου στους Βρετανούς,
που μπερδεύονται και αλληλοεξοντώνονται!...
Το φθινόπωρο του 1955 ήταν ιδιαίτερα θερμό για την Κύπρο. Η ΕΟΚΑ είχε κλιμακώσει τις επιχειρήσεις της, προκαλώντας αναστάτωση τόσο στη βρετανική διοίκηση του νησιού όσο και στην κυβέρνηση του Λονδίνου.
Στις 11 Δεκεμβρίου, ο αρχηγός της οργάνωσης Γεώργιος Γρίβας – Διγενής, μαζί με το πρωτοπαλίκαρο του τον Γρηγόρη Αυξεντίου και 12 ακόμη μαχητές βρίσκονταν σε κρησφύγετο κοντά στο χωριό Σπήλια, ανατολικά της Κακοπετριάς. Ξαφνικά στο χωριό έφτασαν φορτηγά γεμάτα βρετανούς στρατιώτες. Ο Αυξεντίου διατάχθηκε από τον Γρίβα να προβεί σε αναγνώριση. Όταν επέστρεψε, μετά από μισή ώρα, ανέφερε ότι εχθρική δύναμη από 200-250 άνδρες κινείτο από τα Σπήλια προς το κρησφύγετο τους.
Η κορυφογραμμή βόρεια του χωριού, όπου βρίσκονταν οι άνδρες της ΕΟΚΑ, είχε καλυφθεί από πυκνή ομίχλη. Ο Αυξεντίου, με λίγους άνδρες, προωθήθηκε σε ρόλο επιτήρησης.
Η διαταγή του Γρίβα ήταν να βάλλει κατά του εχθρού μόλις αυτός πλησιάσει, ώστε να ειδοποιηθούν οι υπόλοιποι, οι οποίοι είχαν καταλάβει επίκαιρες θέσεις στην κορυφογραμμή.
Στις 15.00 ο Αυξεντίου άνοιξε πυρ όταν οι Βρετανοί τον πλησίασαν στα 20 περίπου μέτρα. Στη συνέχεια εκτόξευσε δύο χειροβομβίδες και επιχείρησε απαγκίστρωση.
Οι Βρετανοί, όμως, γεγονός το οποίο αγνοούσαν οι άνδρες της ΕΟΚΑ, είχαν χωριστεί σε δύο τμήματα. Εκτελώντας κυκλωτική κίνηση, προωθήθηκαν και από βορρά προς την κατεύθυνση των Σπηλιών. Ωστόσο, ο Αυξεντίου συμπτύχθηκε ταχύτατα προς τους υπόλοιπους και όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς την περιοχή της Κακοπετριάς.
Ανυποψίαστα τα δύο βρετανικά αποσπάσματα δεν αντιλήφθηκαν ότι το «θήραμα» είχε ξεφύγει. Οι Βρετανοί αλληλοπυροβολήθηκαν!
Ερχόμενα από αντίθετη κατεύθυνση και με εξαιρετικά μειωμένη ορατότητα λόγω της ομίχλης, άνοιξαν πυρ το ένα εναντίον του άλλου. Όταν κατάλαβαν το λάθος τους ήταν πλέον αργά. Δεκαπέντε Βρετανοί στρατιώτες κείτονταν νεκροί από πυρά των συμπατριωτών τους. Οι τραυματίες ανέρχονταν σε 37.
Στις 11 Δεκεμβρίου, ο αρχηγός της οργάνωσης Γεώργιος Γρίβας – Διγενής, μαζί με το πρωτοπαλίκαρο του τον Γρηγόρη Αυξεντίου και 12 ακόμη μαχητές βρίσκονταν σε κρησφύγετο κοντά στο χωριό Σπήλια, ανατολικά της Κακοπετριάς. Ξαφνικά στο χωριό έφτασαν φορτηγά γεμάτα βρετανούς στρατιώτες. Ο Αυξεντίου διατάχθηκε από τον Γρίβα να προβεί σε αναγνώριση. Όταν επέστρεψε, μετά από μισή ώρα, ανέφερε ότι εχθρική δύναμη από 200-250 άνδρες κινείτο από τα Σπήλια προς το κρησφύγετο τους.
Η κορυφογραμμή βόρεια του χωριού, όπου βρίσκονταν οι άνδρες της ΕΟΚΑ, είχε καλυφθεί από πυκνή ομίχλη. Ο Αυξεντίου, με λίγους άνδρες, προωθήθηκε σε ρόλο επιτήρησης.
Η διαταγή του Γρίβα ήταν να βάλλει κατά του εχθρού μόλις αυτός πλησιάσει, ώστε να ειδοποιηθούν οι υπόλοιποι, οι οποίοι είχαν καταλάβει επίκαιρες θέσεις στην κορυφογραμμή.
Στις 15.00 ο Αυξεντίου άνοιξε πυρ όταν οι Βρετανοί τον πλησίασαν στα 20 περίπου μέτρα. Στη συνέχεια εκτόξευσε δύο χειροβομβίδες και επιχείρησε απαγκίστρωση.
Οι Βρετανοί, όμως, γεγονός το οποίο αγνοούσαν οι άνδρες της ΕΟΚΑ, είχαν χωριστεί σε δύο τμήματα. Εκτελώντας κυκλωτική κίνηση, προωθήθηκαν και από βορρά προς την κατεύθυνση των Σπηλιών. Ωστόσο, ο Αυξεντίου συμπτύχθηκε ταχύτατα προς τους υπόλοιπους και όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς την περιοχή της Κακοπετριάς.
Ανυποψίαστα τα δύο βρετανικά αποσπάσματα δεν αντιλήφθηκαν ότι το «θήραμα» είχε ξεφύγει. Οι Βρετανοί αλληλοπυροβολήθηκαν!
Ερχόμενα από αντίθετη κατεύθυνση και με εξαιρετικά μειωμένη ορατότητα λόγω της ομίχλης, άνοιξαν πυρ το ένα εναντίον του άλλου. Όταν κατάλαβαν το λάθος τους ήταν πλέον αργά. Δεκαπέντε Βρετανοί στρατιώτες κείτονταν νεκροί από πυρά των συμπατριωτών τους. Οι τραυματίες ανέρχονταν σε 37.
Ένα απόρρητο έγγραφο από τη βρετανική διοίκηση της Κύπρου αποδίδει με τον πλέον εύγλωττο τρόπο το φιάσκο:
«Ήταν η πρώτη φορά που τα στρατεύματά μας ήλθαν σε απ’ ευθείας επαφή με τους τρομοκράτες. Χωρισμένα σε δύο φάλαγγες, βάδιζαν με σχέδιο να σχηματίσουν κλοιό. Ενώ όλα έδειχναν ότι ο κλοιός γύρω από τους τρομοκράτες στένευε θανάσιμα, η επιχείρηση εξελίχθηκε ξαφνικά και απροσδόκητα σε αιματηρή τραγωδία. Οι μονάδες μας, ερχόμενες από διαφορετικές κατευθύνσεις, παραπλανήθηκαν από πυρά των τρομοκρατών, που παρενεβλήθησαν στην μέση τους. Μέσα στην ομίχλη που επικρατούσε, συγκρούστηκαν μεταξύ τους… Χάσαμε την ευκαιρία μίας ολοκληρωτικής νίκης, που θα σήμαινε το τέλος της τρομοκρατίας».
Ο ίδιος ο Γρηγόρης Αυξεντίου, σε επιστολή του, περιέγραψε τη μάχη:
«Το δικό μου το βιολί (το όπλο μου) δεν πρόκειται ποτέ να πέσει στα χέρια των Κότσιηδων (Άγγλων), εφ’ όσον είμαι ζωντανός. Τώρα που σου γράφω, το έχω στα γόνατά μου και είμαι περήφανος γι’ αυτό, γιατί έπαιξα κάτι όμορφους σκοπούς. Τους έστησα ένα σπουδαίο παιχνίδι, που θα το θυμούνται όσο υπάρχει βρετανικός στρατός. Έβαλα δύο τάγματα και αλληλοσυγκρούστηκαν και γέμισαν την χαράδρα πτώματα και εγώ έφυγα μέσα από τα μάτια τους, κατρακυλιστός, με τον τρόπο που ξέρεις. Δεν πρόφτασα όμως να καλοκάτσω, όπου πάω με κυνηγάει η προδοσία. Και τώρα τρέχω, διαρκώς κυνηγημένος από την προδοσία».
Ωστόσο, παρά τη βρετανική «εμφύλια» σύγκρουση, ο κίνδυνος δεν είχε περάσει για τους Κύπριους μαχητές. Ο Γρίβας με τρεις συναγωνιστές του καταδιώχτηκε από βρετανική περίπολο η οποία διέθετε κυνηγετικά σκυλιά. Οι αντάρτες καλύφθηκαν στα πυκνά φυλλώματα με το χέρι στη σκανδάλη.
Κάποια στιγμή βρετανοί στρατιώτες βρέθηκαν ελάχιστα μέτρα από τον αρχηγό της ΕΟΚΑ, αλλά δεν τον αντιλήφθηκαν. Λίγο μετά τις 17.00 οι Βρετανοί εγκατέλειψαν την καταδίωξη λόγω του σκότους. Το τελευταίο ωστόσο από σύμμαχος έγινε εχθρός για τους αντάρτες, καθώς κινδύνευαν να τσακιστούν στους γκρεμούς. Περπάτησαν προσεκτικά, σχεδόν όλη τη νύχτα, πιασμένοι χέρι χέρι. Λίγο πριν από το χάραμα, ο Διγενής και οι τρεις αντάρτες του έφθασαν στο χωριό Κακοπετριά. Εκεί στάθμευαν 150 Βρετανοί στρατιώτες οι οποίοι δεν αντιλήφθηκαν την παρουσία τους.
Στις 15 Δεκεμβρίου ο αρχηγός της ΕΟΚΑ και τέσσερις αντάρτες κρύβονταν σε μια οικία της Κακοπετριάς, σε οικογένεια της απόλυτης εμπιστοσύνης τους. Αργά το βράδυ έφθασε στο σπίτι ο γιος της οικογένειας, ο οποίος εργαζόταν σε βρετανική στρατιωτική βάση, αλλά ήταν και πληροφοριοδότης των Βρετανών. Ο Διγενής και οι άνδρες του αναχώρησαν τα μεσάνυχτα για το χωριό Γαλάτα. Τα χαράματα το χωριό γέμισε Βρετανούς οι οποίοι αναζητούσαν με μανία τους «τρομοκράτες». Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ όμως και οι άνδρες του πρόλαβαν να κρυφτούν στα γειτονικά υψώματα. Ο νεαρός Κύπριος είχε προδώσει και θα πλήρωνε γι’ αυτό. Δολοφονήθηκε από εκτελεστή της ΕΟΚΑ στη Λεμεσό. Σύμφωνα με τον Γρίβα, οι γονείς του προδότη αρνήθηκαν να τον συγχωρέσουν και συναίνεσαν στην εκτέλεσή του.
Η μάχη στα Σπήλια αποτέλεσε έναν θρίαμβο για την ΕΟΚΑ. Ωστόσο, η οργάνωση υπέστη μια σημαντική απώλεια. Συνελήφθη τραυματισμένος ο αρχηγός των αντάρτικων ομάδων Πιτσιλιάς, Ρένος Κυριακίδης. Απέμενε το ερώτημα πώς οι Βρετανοί έφθασαν στο κρησφύγετο στα Σπήλια. Σύντομα απαντήθηκε. Τη θέση των ανταρτών είχε προδώσει ο δασοφύλακας Κώστας Ζαβρός. Η νέμεσις ήρθε με την εκτέλεσή του από μαχητές της οργάνωσης. Στην τσέπη του σακακιού του νεκρού βρέθηκαν τα «αργύρια» της προδοσίας, μια βρετανική επιταγή 400 λιρών, την οποία δεν είχε προλάβει να εξαργυρώσει.
Ο Αποχαιρετισμός του Γιάννη Ρίτσου στον τον Γρηγόρη Αυξεντίου
Μόνος με την Ιστορία, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τον θάνατο που έρχεται με βεβαιότητα και αποχαιρετά τον κόσμο, τη ζωή, τον τόπο του. Ένας θεατρικά δομημένος εσωτερικός μονόλογος του ήρωα του απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, σε μια αληθινή ιστορία που γράφτηκε με αίμα.
Πολλοί Έλληνες και ξένοι ποιητές εμπνεύστηκαν από τον αγώνα και το θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου και έγραψαν ποιήματα προς τιμήν του, το σημαντικότερο εκ των οποίων «Ο Αποχαιρετισμός» του Γιάννη Ρίτσου. Τον δύο μόλις μέρες μετά τη θυσία και τον ηρωικό θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου ως φόρο τιμής στον ήρωα.
«Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το σώμα μου και το αίμα μου/ το σώμα και το αίμα του Γρηγόρη Αυξεντίου,/ ενός φτωχόπαιδου, 29 χρονώ, απ’ το χωριό Λύση,/ οδηγού ταξί το επάγγελμα, πούμαθε στη Μεγάλη Σχολή του Αγώνα/ τόσα μόνο γράμματα όσα να φτιάχνουν τη λέξη ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» (Γιάννης Ρίτσος).
Πληροφορίες, δικτυογραφία:
• 15933) Αναφορά στον Γρηγόρη Αυξεντίου. Perfection 15 7 7/2014.• Βικιπαίδεια el.wikipedia.org
• «Η αδελφή του Κύπριου αγωνιστή μιλά στην “Π”». Εφημερίδα Η Πατρίς. 27 Δεκεμβρίου 2007. patris.gr
• Βίντεο www.YouTube.com εταιρεία της Google.
• Νίκος Γιαννόπουλος ιστορικός. Η θρυλική μάχη στα Σπήλια - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
• Λωτοφάγοι: Τιμή στον Γρηγόρη Πιερή Αυξεντίου: ανθολογία ποιημάτων
• The Ballad of Gregory Afxentiou - perithorio.com/2018/03/03 Περιθώριο
• 6081) Σε πήρε η λευτεριά. (ποίημα). Perfection 11 7 7/2010. La liberté t'a emporté. (poème).
Δείτε ακόμη:
• 6081) Σε πήρε η λευτεριά. (ποίημα). Perfection 11 7 7/2010. La liberté t'a emporté. (poème).
Δείτε ακόμη:
- Το χωριό της Ελλάδας που οι κάτοικοι του άλλαξαν όνομα προς τιμήν του Γρηγόρη Αυξεντίου. Οχτώ χιλιόμετρα έξω από τη Ξάνθη, υπάρχει ένα χωριό αφιερωμένο στον Γρηγόρη Αυξεντίου, το Αυξέντιο. Το χωριό πήρε το όνομα του το 1960, μόλις τρία χρόνια μετά τον ηρωικό θάνατο του Σταυραετού του Μαχαιρά στις 3 Μαρτίου του 1957. Το 1960 όταν οι κάτοικοι αποφάσισαν να αλλάξουν το όνομα, γραμματέας του χωρίου ήταν κάποιος συμπολεμιστής του Γρηγόρη Αυξεντίου που υπηρέτησε μαζί του στην περιοχή του Κιλκίς στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα, όταν ακόμα ο Γρηγόρης Αυξεντίου υπηρετούσε στον ελληνικό στρατό πριν κατηφορίσει στην Κύπρο για τον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ.
- Ο έρωτας και ο μυστικός γάμος του αγωνιστή Γρηγόρη Αυξεντίου στην Κύπρο. Σε ποιόν φώναξε «Μολών Λαβέ» λίγο πριν από το ηρωικό του τέλος. Ακούστε τον λόγο που έδωσε τα Χριστούγεννα, στο ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε για τη ζωή του με τίτλο: «Ο Σταυραετός του Μαχαιρά».
- Γρηγόρης Αυξεντίου - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Διαβάστε επίσης στη «ΜτΧ»: Ο γάιδαρος που παραδόθηκε στον Άγγλο κυβερνήτη της Κύπρου, όταν αυτός κάλεσε τους μαχητές της ΕΟΚΑ να παραδοθούν με τα χέρια ψηλά και τη φράση: «I surrender».
Επιλεκτικά Βίντεο:
Ο ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΑ: ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΈΡ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΜΑΧΕΣ, ΜΕ ΑΓΓΛΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΝΑ ΠΕΦΤΟΥΝ ΝΕΚΡΟΙ ΑΠΟ ΠΥΡΑ ΤΟΥ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ (ΑΠΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ)
