Το Πιόνι - Κωνσταντίνος Καβάφης - Ανάλυση: Ποιος θέλει να είναι ένα πιόνι; Cavafy (video)


Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
(Sophia Drekou, BSc in Psychology)


Το πιόνι ίσως να φαίνεται αναλώσιμο, όμως για τον αδαή, τον μπερδεύει, κοιτάζει πως να το διώξει να ανοίξει δρόμο, στα άλογα, στους αξιωματικούς, στους πύργους, στην βασίλισσα. Του διαφεύγει όμως ότι το πιόνι, για να πάμε και στον κοινωνικό επίπεδο, όπως και στο σκακιστικό, είναι αυτό που του βγάζει την βασίλισσα.

Ακόμη αυτό φαίνεται, δηλαδή ο ρόλος και η σπουδαιότητα του, όπου αυτό το βλέπουμε στο πολιτικό επίπεδο, εκεί που δέχεται επίθεση πληροφόρησης, «όλα τα λεφτά», που λέγει και ο Λαός μας, δείχνει την σοβαρότητα που κουβαλά πάνω του και που το διακύβευμα για την εξουσία είναι τόσο καθοριστικό.

Σε αντίθεση περίπτωση, πάλι πολιτικά, με τον ρόλο που το έχει τάξη οι πολιτεία του Πλάτωνα, όπου εκεί φαίνεται εξόφθαλμα η υποβάθμιση του, η απαξία του, το δήθεν φιλανθρωπικό.

Το πιόνι ο Μονομάχος για όλες της βαθμίδες της εξουσίας για να υποστηρίξει τον Βασιλέα, αλλά και κάθε αξιωματούχο που θέλει την αρωγή του και πολύ επιπόλαια λέει «Ένα πιόνι δεν είναι τίποτα παρά ένα πιόνι» και όμως αν η μάχη δινόταν να υποστηριχθεί το πιόνι και δεν αφηνόταν εύκολη λεία του αντιπάλου διαφορετική θα ήταν η ροή του παιγνιδιού. Αυτό όμως, το ίδιο το πιόνι πάντα έτοιμο να θυσιαστεί για τον ευγενή στόχο της παρτίδας![1]

Σοφία Ντρέκου για τις αναλύσεις του Κ.Καβάφη

Το Πιόνι (1894)

Πολλάκις, βλέποντας να παίζουν σκάκι,
ακολουθεί το μάτι μου ένα Πιόνι
όπου σιγά-σιγά τον δρόμο βρίσκει
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.

Με τέτοια προθυμία πάει στην άκρη
όπου θαρρείς πως βέβαια εδώ θ’ αρχίσουν
οι απολαύσεις του κ’ οι αμοιβές του.

Πολλές στον δρόμο κακουχίες βρίσκει.

Λόγχες λοξά το ρίχνουν πεζόδρομοι∙
τα κάστρα το χτυπούν με τες πλατείες των
γραμμές∙ μέσα στα δυο τετράγωνά των
γρήγοροι καβαλλάρηδες γυρεύουν
με δόλο να το κάμουν να σκαλώσει∙
κ’ εδώ κ’ εκεί με γωνιακή φοβέρα
μπαίνει στον δρόμο του κανένα πιόνι
απ’ το στρατόπεδο του εχθρού σταλμένο.

Αλλά γλιτώνει απ’ τους κινδύνους όλους
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.

Τι θριαμβευτικά που εδώ προφθαίνει,
στην φοβερή γραμμή την τελευταία∙
τι πρόθυμα στον θάνατό του αγγίζει!

Γιατί εδώ το Πιόνι θα πεθάνει
κ’ ήσαν οι κόποι του προς τούτο μόνο.

Για την βασίλισσα που θα μας σώσει,
για να την αναστήσει από τον τάφο
ήλθε να πέσει στου σκακιού τον άδη.

Αναλυτική περιγραφή

«Το ποίημα αυτό είναι ένα από τα 75 κρυμμένα ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη∙ ποιήματα που βρέθηκαν ολοκληρωμένα στα έγγραφα του ποιητή, αλλά ο ίδιος δεν προχώρησε ποτέ στη δημοσίευσή τους. 

Ο Καβάφης στο ποίημα «Το πιόνι» αντλώντας την έμπνευση από το σκάκι, το αγαπημένο του παιχνίδι, συνθέτει ένα ιδιαίτερο ποίημα πολιτικής, παρουσιάζοντας με τρόπο έμμεσο ένα πρότυπο πολιτικής και κοινωνικής συμπεριφοράς.

Σε πλήρη αντίθεση με τη συνήθη φιλαρχία και φιλοπρωτία που διακρίνει τους ανθρώπους, ο ποιητής προτάσσει και εξυμνεί την αυταπάρνηση που δείχνει το πιόνι, όχι για να λάβει το ίδιο κάποια «απόλαυση ή αμοιβή», αλλά για να προσφέρει στον στρατό του το πλεονέκτημα ενός ισχυρότερου παίκτη.

Το πιόνι ακολουθεί μια δύσκολη και ριψοκίνδυνη πορεία προς την τελευταία γραμμή της σκακιέρας, όπου και θυσιάζεται με μεγάλη προθυμία για να επαναφέρει στο παιχνίδι τη βασίλισσα, το ισχυρότερο πιόνι του στρατού.

Ο ποιητής τονίζει μέσω της επανάληψης την προθυμία που επιδεικνύει το πιόνι για χάρη της βασίλισσάς του, και φέρνει έτσι στο επίκεντρο την αρετή που ενυπάρχει στην αφοσίωσή του, αλλά και στην πλήρη επίγνωσή του πως απ’ το δικό του θάνατο θα προκύψει ένας άλλος παίκτης σαφώς ικανότερος.

Το Πιόνι λειτουργεί εδώ ως το σύμβολο του πολίτη εκείνου που δεν διστάζει να θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία των άλλων. Είναι ο άνθρωπος εκείνος που έχει τη πνευματική ωριμότητα να αναγνωρίσει, και την ψυχική δύναμη να παραδεχτεί, πως υπάρχουν γύρω του άνθρωποι με περισσότερα χαρίσματα και ικανότητες, άνθρωποι που αν τους δοθεί η δυνατότητα μπορούν να προσφέρουν πολύ περισσότερα στον κοινό αγώνα της πολιτείας.

Το Πιόνι δεν διακατέχεται από τον ανώφελο εκείνο εγωισμό, που ωθεί τους ανθρώπους να διεκδικούν τα πρωτεία και τις τιμές πάντα για τον εαυτό τους, ανεξάρτητα από το αν το αξίζουν -και ιδίως όταν δεν το αξίζουν. Το Πιόνι έχει την αναγκαία αυτογνωσία που του επιτρέπει να αντιληφθεί ως πιο σημείο φτάνουν οι δικές του δυνατότητες∙ είναι έτσι σε θέση να αντιληφθεί πως υπάρχουν άλλοι άνθρωποι με σαφώς υψηλότερες πνευματικές δυνατότητες, και άρα αξιότεροι να προωθηθούν και να στηριχτούν.

Το Πιόνι είναι πρόθυμο να θυσιαστεί για τη βασίλισσα του στρατού, κι αυτό γιατί εκείνη είναι ισχυρότερη και υπέρτερα πιο αποτελεσματική.

Η βασίλισσα, επομένως, συμβολίζει τους ξεχωριστούς εκείνους πολίτες, οι οποίοι έχουν προικισθεί απ’ τη φύση κι απ’ την αγωγή τους με σημαντικά χαρίσματα.

Πρόκειται για τους ανθρώπους που διακρίνονται για τη δύναμη της σκέψης τους και τη διορατικότητά τους∙ χαρακτηριστικά που τους παρέχουν, όχι μόνο τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται άριστα τα δεδομένα της πραγματικότητας, αλλά και το προνόμιο να κατανοούν καλύτερα ποια είναι η στρατηγική ή η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί, ώστε να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Πρόκειται, πολύ περισσότερο, για τους ανθρώπους εκείνους που έχουν το πολύτιμο χάρισμα να ασκούν έντονη επίδραση στους γύρω τους, ωθώντας τους σε εσωτερικές αλλαγές, με τη δύναμη και μόνο του προσωπικού τους παραδείγματος.

Άνθρωποι προικισμένοι με συλλογιστική δεινότητα, εξαίρετη συναισθηματική νοημοσύνη και γοργή αντίληψη τόσο σε σχέση με τα ιστορικά δεδομένα κάθε εποχής, όσο και σε σχέση με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Στοιχεία που τους επιτρέπουν να ξεχωρίζουν αμέσως στον κοινωνικό χώρο που κινούνται, και φυσικά που τους διασφαλίζουν ηγετική θέση, έστω κι αν οι ίδιοι δεν την επιδιώκουν. 

Είναι το δίχως άλλο οι άνθρωποι εκείνοι που έχουν γεννηθεί για να ηγούνται∙ οι άνθρωποι στους οποίους συναντάται ο σπάνιος συνδυασμός της προσωπικής γοητείας, της ευφυΐας, της εσωτερικής αρμονίας, της πηγαίας καλοσύνης και του ψυχικού σθένους.

Το Πιόνι, ο πνευματικά ώριμος άνθρωπος, αναγνωρίζει τις σπάνιες αυτές αρετές στον πολλαπλά ικανότερο συμπολίτη του -στη βασίλισσα- και χωρίς ανούσιους ανταγωνισμούς, του παρέχει το δικαίωμα να ηγείται και φυσικά τον υπηρετεί με πλήρη αφοσίωση. 

Άλλωστε, τόσο το πιόνι όσο και η βασίλισσα έχουν έναν κοινό στόχο∙ να κερδίσουν τον αγώνα. Κι είναι απολύτως σημαντικό να κατανοηθεί πως είτε πρόκειται για το σκάκι είτε για τον κοινωνικό βίο, ούτε το πιόνι μπορεί να τα καταφέρει μόνο του, αλλά ούτε και η βασίλισσα χωρίς τη βοήθεια και τη συμπαράσταση που της παρέχει με προθυμία το πιόνι. Κάθε αγώνας αποτελεί ξεκάθαρα μια συλλογική προσπάθεια που φτάνει στην τελική νίκη μόνο μέσα από τη συνεργασία.

Η ύπαρξη της βασίλισσας, η ύπαρξη δηλαδή των χαρισματικών και εξαιρετικά ικανών ηγετών, δεν οδηγεί αναγκαία στη νίκη και την επιτυχία. Παρά την προσφιλή στους ανθρώπους πεποίθηση πως τα μεγάλα κατορθώματα ενός λαού οφείλονται στην παρουσία ενός χαρισματικού ηγέτη, όπως για παράδειγμα του Ελευθέριου Βενιζέλου, στην πραγματικότητα τα κάθε είδους επιτεύγματα προκύπτουν μέσα από την κοινή προσπάθεια του ηγέτη, των ικανών στελεχών του, αλλά και του κάθε πολίτη χωριστά.

Οι ένδοξες στιγμές δεν προκύπτουν τυχαία, ούτε είναι το έργο ενός πολιτικού ηγέτη∙ είναι γεννήματα μιας συλλογικής προσπάθειας, κατά την οποία όλοι οι πολίτες είναι αφοσιωμένοι σ’ έναν κοινό στόχο. Είναι το δίχως άλλο καταδικασμένη σε απογοήτευση κάθε προσδοκία που βασίζεται στην ύπαρξη ενός σωτήρα, ενός εξαιρετικά χαρισματικού ανθρώπου που θα οδηγήσει μόνος του τα πράγματα σε επιτυχία.

Η νίκη στο σκάκι προκύπτει από την πλήρη αξιοποίηση κάθε παίκτη, με σαφή ωστόσο γνώση των κινήσεων που του αναλογούν. Στο σκάκι κάθε πιόνι γνωρίζει επακριβώς τα όριά του και γνωρίζει ποιος ηγείται του αγώνα. Αντιστοίχως, το θεμιτό σε μια κοινωνία είναι οι άνθρωποι να αξιοποιούν τις δυνατότητές τους στο έπακρο, έχοντας ωστόσο επίγνωση των ορίων τους.
  • Όσο κι αν θα ήταν σε πολλούς αρεστό, δεν είναι δυνατόν να βρίσκονται όλοι στην πρώτη γραμμή. Κάθε πολίτης οφείλει να αντιλαμβάνεται τη θέση του και να μην επιδιώκει τιμές ή αξιώματα που δεν του αναλογούν, και πολύ περισσότερο δεν αντιστοιχούν στις πραγματικές του δυνάμεις και στην πραγματική του αξία.
Η ιστορία, άλλωστε, έχει δείξει ξανά και ξανά πως οι προσωπικές φιλοδοξίες και οι ατομικές επιδιώξεις μελών της πολιτείας, έχουν υπονομεύσει και συχνά έχουν ακυρώσει τη συλλογική προσπάθεια της κοινωνίας.

Όταν, για παράδειγμα, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης βρισκόταν στη Μολδοβλαχία στο κρίσιμο για την Ελλάδα ξεκίνημα της επανάστασης, η κατάσταση που επικρατούσε στο εκεί στράτευμα και ιδίως ανάμεσα στα ανώτερα στελέχη ήταν από κάθε άποψη απογοητευτική. Ανυπακοή στις διαταγές, ραδιουργίες και διαιρέσεις από φιλοπρωτία, κενοδοξία και φθόνο, είχαν αποτέλεσμα διοικητική παράλυση σχεδόν του στρατού. Είχε έτσι δημιουργηθεί δυσπιστία μεταξύ των οπλαρχηγών, ενώ υπήρχαν και υπόνοιες ότι ακόμη και ο Υψηλάντης προσωπικά κινδύνευε από ανθρώπους του περιβάλλοντός του.

Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία τονίζει πως η αρμονία του συνόλου και η υπερίσχυση της δικαιοσύνης τότε μόνο βρίσκουν εφαρμογή, όταν κάθε μέλος του συνόλου βρίσκεται στη σωστή θέση και μέσα στα όριά του πράττει αυτό που του αναλογεί. Η αξία που έχει, άλλωστε η προσπάθεια και το έργο κάθε ατόμου χωριστά -εμφανής στο έργο του Πλάτωνα-, δίνεται από τον Καβάφη με το απλό και εξαιρετικά παραστατικό παράδειγμα της ανταπόκρισης που έχει η θυσία που επιχειρεί και ολοκληρώνει το πιόνι.

«Γιατί εδώ το Πιόνι θα πεθάνει
κ’ ήσαν οι κόποι του προς τούτο μόνο.
Για την βασίλισσα που θα μας σώσει,
για να την αναστήσει από τον τάφο
ήλθε να πέσει στου σκακιού τον άδη.»

Το ίδιο το πιόνι δεν μπορεί να ηγηθεί του στρατού, ούτε έχει τόση δύναμη με την απλή παρουσία του, ώστε να συνεισφέρει αποτελεσματικά στη νίκη. Η θυσία του ωστόσο, η επιλογή του να φτάσει ως το τέρμα της σκακιέρας, προσφέρουν στον στρατό του το προνόμιο της βασίλισσας∙ το προνόμιο ενός ισχυρότατου παίκτη.

  • Το πιόνι με την αυταπάρνηση που επιδεικνύει, και κινούμενο μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του, αποδεικνύει πως όσο κι αν θεωρείται αδύναμο ή ασήμαντο, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει περισσότερο κι από τους αξιωματικούς ή τα άλλα ισχυρά πιόνια του παιχνιδιού. Το πιόνι δεν διεκδικεί για τον εαυτό του τιμές ή πρωτεία, αγωνίζεται με ανιδιοτέλεια και δείχνει εν τέλει την έκταση που μπορεί να λάβει η συμμετοχή του αν αξιοποιηθεί πλήρως.
Θα πρέπει να προσεχθεί πως η συνεισφορά κάθε πολίτη στη συλλογική προσπάθεια της πολιτείας, όσο κι αν μοιάζει μικρή ή επουσιώδης, στην πραγματικότητα, αν συνδυαστεί με τη συνεισφορά των συμπολιτών του, έχει τη δυνατότητα να επιφέρει τα σημαντικότερα αποτελέσματα. Χαρακτηριστικά ως προς αυτό τα λόγια ενός άλλου ποιητή, του Kahil Gibran: «Κάποτε μίλησα σε ένα ρυάκι για τη θάλασσα, και το ρυάκι με θεώρησε φαντασιόπληκτο. Κάποτε μίλησα στη θάλασσα για ένα ρυάκι, και η θάλασσα με θεώρησε συκοφάντη».

Η απλή προσφορά των πολλών ανθρώπων μπορεί να οδηγήσει στα εντυπωσιακότερα επιτεύγματα, και αντιστοίχως τα μεγαλύτερα επιτεύγματα οφείλουν τη γέννησή τους στη συλλογική προσπάθεια ανθρώπων, που ο καθένας απ’ αυτούς χωριστά δε θα μπορούσε ποτέ να τα επιτύχει.

«Αλλά γλιτώνει απ’ τους κινδύνους όλους
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.
Τι θριαμβευτικά που εδώ προφθαίνει,
στην φοβερή γραμμή την τελευταία∙
τι πρόθυμα στον θάνατό του αγγίζει!»

Ο Καβάφης τιμά με το ποίημά του, όχι τους μεγάλους ηγέτες και τους χαρισματικούς ανθρώπους, αλλά τους απλούς πολίτες, που με τη σεμνή αυταπάρνηση και την αυτοθυσία τους, προσφέρουν στους συμπολίτες τους τα μέγιστα δυνατά οφέλη. Κι αν η νίκη αποδίδεται συνήθως στον πρώτο τη τάξει, ο ποιητής γνωρίζει καλύτερα πως τίποτε δε θα είχε επιτευχθεί χωρίς την πρόθυμη και με αφοσίωση συνεισφορά του απλού πολίτη.»[2]


Βιογραφία του ποιητή

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε το 1863 και πέθανε το 1933, την ημέρα των γενεθλίων του (29 Απριλίου), στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στην ίδια αυτή πόλη έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του -εκτός από μια παιδική εξαετία στην Αγγλία, μιαν εφηβική υπερδιετία στην Κωνσταντινούπολη, και λιγοστά ταξίδια μεταγενέστερα, από τα οποία τα σπουδαιότερα, αλλά ολιγοήμερα, έγιναν με προορισμό την Aθήνα: το τελευταίο τους σχετίζεται με την περιπέτεια της υγείας, που τελικά οδήγησε τον Καβάφη στον τάφο.

Γόνος οικογένειας μεγαλεμπόρων που ξέπεσε, ο Καβάφης ζήτησε στα νιάτα του να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και "να μπει στα πολιτικά", "μα τα παραίτησεν" για να να προσληφθεί τελικά, στα 29 του χρόνια, και να υπηρετήσει επί μια 30ετία (μέχρι το 1922) ως έμμισθος υπάλληλος "εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το Υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου", όπως ο ίδιος προσδιόρισε τη βιοποριστική του εργασία σ' ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμά του. Εξωτερικά τουλάχιστον, η ζωή του Καβάφη κύλησε μοναχική, "τακτοποιημένη και πεζή", και "θεαματικά και φοβερά" δεν είχε.

Αξιομνημόνευτες ίσως είναι μερικές ιδιορρυθμίες της ζωής του, όπως ότι ποτέ δεν έβαλε το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του, και φώτιζε με τα θρυλικά κεριά· ή ότι άφησε πεθαίνοντας μικρή αλλά όχι ασήμαντη περιουσία, καθώς και ένα συναφές μνημόνιο για τις χρηματιστηριακές δραστηριότητες -κυρίως όμως ένα ποιητικό Αρχείο τακτοποιημένο με τη φροντίδα άριστου υπαλλήλου, έτοιμο να δεχθεί τους μελετητές του έργου του. Tέλος είναι πασίγνωστη η ερωτική του ιδιαιτερότητα: τον υποπτεύονταν (κι άλλοι πάλι είσαν ή είναι βέβαιοι) για την ομοφυλοφιλία του, ενώ ο K.Θ. Δημαράς έγραψε για την "μονήρη ικανοποίηση".

Δεν πρέπει ωστόσο να παραλειφθεί και μια άλλη φημολογία, κατά την οποία ο Αλέκος Σεγκόπουλος, θαυμαστής της ποίησης και βασικός κληρονόμος της διαθήκης, υπήρξε γιος του Καβάφη. Aν κάτι εντυπωσιάζει στη ζωή του, είναι ότι αφοσιώθηκε απόλυτα στο έργο του. Την ίδια εκείνην αφοσίωση υποδηλώνει και η εκδοτική ιδιοτυπία του: μολονότι δημοσίευε τακτικά, ποτέ ο Καβάφης δεν εξέδωσε δικό του βιβλίο, παρά τύπωνε τα ποιήματά του σε μονόφυλλα που τα συνένωνε, και στη συνέχεια εκείνες τις αυτοσχέδιες "συλλογές" (άλλες χρονολογικές, άλλες με θεματική σειρά των ποιημάτων) τις ενεχείριζε στους γνωστούς και φίλους ή τις έστελνε στους ενδιαφερόμενους που ζητούσαν να γνωρίσουν το έργο του.

154 ποιήματα, το επίσημο ποιητικό σώμα, τυπώθηκε πρώτη φορά το 1935 στην Αλεξάνδρεια, σε πολυτελή έκδοση που την φρόντισαν οι κληρονόμοι του Καβάφη.

Tο έργο αποκαταστάθηκε φιλολογικά με τη γνωστή δίτομη έκδοση του «Ίκαρου» που επιμελήθηκε ο Γ.Π. Σαββίδης το 1963. Στο ελλαδικό αναγνωστικό κοινό ο Καβάφης έγινε γνωστός με το ιστορικό άρθρο του Γρ. Ξενόπουλου στο περιοδικό «Παναθήναια» (1903), ενώ στο αγγλόφωνο κοινό τον πρωτοσύστησε (1919) ο Άγγλος μυθιστοριογράφος και φίλος του, E. M. Φόρστερ. 

Από τότε μέχρι σήμερα συντελέστηκε η πανελλήνια και παγκόσμια, πλέον, αναγνώριση του έργου του, που έχει μεταφραστεί σε πολλές σύγχρονες φιλολογίες. Έμπρακτη εξάλλου αναγνώριση αποτελεί και το ότι ο μεγάλος ομότεχνός του, ο Mπέρτολντ Mπρεχτ, έγραψε και δημοσίευσε στα 1953 ένα ποίημα που ολοφάνερη πηγή του έχει τους καβαφικούς «Τρώες».»[3]

Το Πιόνι διαβάζει ο Γ.Π. Σαββίδης, από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993, τα Πενήντα οκτώ ποιήματα. Ποικίλη Στοά-Σπουδαστήριο Nέου Eλληνισμού το 1999.[4] (το ακούτε εδώ)

ΠερισσότεραΚ.Π. ΚαβάφηςΛογοτεχνία-Ποίηση

Ποιος θέλει να είναι ένα πιόνι - Ν. Λυγερός


Ποιος θέλει να είναι ένα πιόνι; Αυτό το ερώτημα αν τεθεί σ’ ένα κοινωνικό πλαίσιο, θεωρείται προσβλητικό, ενώ επί της ουσίας, όχι μόνο είναι σωστό αλλά αποτελεί μάλιστα μια προσφορά. Ας το επεξηγήσουμε, για να δούμε την πεμπτουσία του.

Πρώτον όταν είσαι εκτός σκακιέρας ό,τι και να είσαι εν δυνάμει, βασιλιάς, βασίλισσα, αξιωματικός, ίππος, πύργος, πιόνι, δεν είσαι τίποτα παρά μόνο ένα κομμάτι ξύλο δίχως αξία. Αν αντιληφθείς ότι αυτός που είναι εκτός σκακιέρας δεν συμβάλλει πια στον αγώνα.

Άρα το αρχικό ερώτημα μετατρέπεται σε μια θεμελιακή ερώτηση που έχει στρατηγική σημασία, η οποία είναι: ποιος θέλει να συμμετάσχει στον αγώνα που θα εξελιχθεί πάνω στη σκακιέρα; Διότι το πιόνι έχει νόημα και μάλιστα τοποστρατηγικό μόνο και μόνο πάνω στη σκακιέρα. Εκεί, το πιόνι αποτελεί μια πολλαπλότητα που έχει τουλάχιστον πέντε διαστάσεις λόγω κινήσεων που είναι ικανό να εκτελέσει.

Υπενθυμίζουμε στους μη σκακιστές ότι το πιόνι μπορεί να κάνει ανάλογα με τη θέση του πάνω στη σκακιέρα και τη θέση των αντιπάλων, τις εξής κινήσεις: μετακίνηση δύο τετραγώνων, μετακίνηση ενός τετραγώνου, πάρσιμο διαγώνια, προαγωγή και en passant.*

Έτσι αντιλαμβανόμαστε ότι το πιόνι, έχει τις πιο πολύπλοκες κινήσεις από όλα τα κομμάτια. Έτσι το να παίξει κανείς το πιόνι σε μια σκακιέρα, του δίνει τη δυνατότητα να λειτουργήσει με πενταπλό τρόπο, πράγμα το οποίο είναι σπάνιο. Κατά συνέπεια το να είμαστε το πιόνι σ’ έναν αγώνα, σημαίνει πρακτικά ότι είναι ήδη μια τεράστια δυνατότητα που πρέπει να αξιοποιήσουμε.[5]

*en passant: εν διελεύσει (επίσης αν πασσάν, διεθνής γαλλικός όρος en passant) είναι ένας κανόνας σχετικός με την κίνηση και την αιχμαλώτιση των πιονιών στο σκάκι.[1]

Με τα κομμάτια ανακάλυψες όχι μόνο τα πιόνια
αλλά μαζί και τις πέτρες που έπαιζαν εδώ και χιλιετίες
για τις κινήσεις των πράξεων που έβλεπαν το μέλλον
και μέσα στο παρελθόν λόγω σκέψης και στρατηγικής
που έχτιζαν μαζί αόρατα σχέδια για όσους δεν ήξεραν
για τους Δασκάλους. [Με τα κομμάτια - Ν. Λυγερός]

Σάκης: Ποιος θέλει να είναι πιόνι;
Δάσκαλος: Αυτός που βλέπει όλη την σκακιέρα.
Σάκης: Μα δεν είναι καν κομμάτι!
Δάσκαλος: Έχει όμως τον ρόλο του.
Σάκης: Μα είναι τόσο ασήμαντος.
Δάσκαλος: Εκτός αν παίζει συνδυαστικά.
Σάκης: Τότε δεν είναι μόνο ένα.
Δάσκαλος: Το ένα ανήκει στην ομάδα.
Σάκης: Όμως θα ήθελα κάτι πιο σημαντικό.
Δάσκαλος: Σκέψου ότι μόνο το πιόνι γνωρίζει την προαγωγή.
Σάκης: Τα άλλα κομμάτια δεν την έχουν ανάγκη.
Δάσκαλος: Όμως αυτή η ανάγκη θα κάνει τη διαφορά.
Σάκης: Για ποιο λόγο;
Δάσκαλος: Δες τι γίνεται στο φινάλε.
Σάκης: Αποκτούν περισσότερη σημασία.
Δάσκαλος: Και πολλά κομμάτια έχουν ήδη χαθεί.
Σάκης: Με θυσίες και ανταλλαγές.
Δάσκαλος: Έτσι κάθε πιόνι λόγω του δεσμού που έχει 
με τα άλλα αποκτά τεράστια σημασία προς το τέλος.
Σάκης: Και μπορεί να είναι ο τελευταίος υποστηριχτής του βασιλιά.
Δάσκαλος: Με αυτήν την έννοια είναι το τίποτα που κάνει τα πάντα.
Σάκης: Μοιάζει με τον άνθρωπο.
Δάσκαλος: Όταν αυτός πιστεύει στο έργο.
Σάκης: Κατάλαβα, Δάσκαλε.

Ο Νίκος Λυγερός είναι μαθηματικός, 
στρατηγικός αναλυτής και γεννήθηκε...

Παραπομπές:
1. Σοφία Ντρέκου 1 Οκτώβρη 2013 για τις αναλύσεις του Κ.Καβάφη
2. Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Κων. Μάντη, latistor.blogspot.com
3. «K.Π. Καβάφης: επίσημος, κρυμμένος και ατελής», Εκδόσεις Eρμής, 1995
4. Διαβάζει: Σαββίδης Γ. Π. Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού snhell.gr.
5. Με τα κομμάτια - N. Lygeros by S. Drekou 28 Μαΐου 2016
24262 - Με τα κομμάτια - Ν. Λυγερός March 27, 2016
6. 18710 - Ποιος θέλει να είναι ένα πιόνι; February 5, 2015. Echecs
29280 - Ποιος θέλει να είναι πιόνι; - Ν. Λυγερός
Published: November 27, 2016 Category: Dialogs
Βίντεο από το www.youtube.com, εταιρεία της Google



Βίντεο Το πιόνι: Ταινία μικρού μήκους. Ιδέα-εκτέλεση: Χρήστος Θεοχαρόπουλος, Αγγελική Τσάκωνα. «Το πιόνι» δημιουργήθηκε στα πλαίσια εξεταζόμενου μαθήματος του ΠΜΣ «Η Δραματική Τέχνη και οι παραστατικές Τέχνες στην Εκπαίδευση και στη Δια Βίου Μάθηση». 2015-2016. Μουσική σε αυτό το βίντεο. Τραγούδι: Clubbed to Death (Kurayamino Variation). Καλλιτέχνης, Στιχουργοί/Συνθέτες: Rob Dougan. Άλμπουμ: Clubbed to Death. Rob Dougan.











Μελοποίηση: Μάριος Στρόφαλης
Ερμηνεία: Ειρήνη Τουμπάκη

Βιολοντσέλο: Μιχάλης Πορφύρης. Βιολί: Alfred Shtuni
Πιάνο, ενορχήστρωση, απαγγελία: Mάριος Στρόφαλης











2 σχόλια:

21th century είπε...

gd Arkas Πριν από 1 δευτερόλεπτο
Κυρία Σοφία σας ευχαριστώ θερμά και εσάς και τον Καβάφη. Από τα σχολικά μου χρόνια έλεγα πως η πολιτική σκακιέρα είναι το πιό επικίνδυνο και απάνθρωπο παιχνίδι που υπάρχει στον κόσμο μας. Και πολλές φορές έλεγα-όπως και πολύς κόσμος άλλως τε - πως είτε ακούσια είτε εκούσια γινόμαστε πιόνια του κάθε φίλαρχου. Αναρρωτιόμουν για τις έννοιες "πιόνι", "στρατιώτης" και "μαριονέτα". Ο Καβάφης δίνει άλλη διάσταση στο πιόνι και θα έλεγα (δεν ξέρω αν υπερβάλω) ότι του δίνει ψυχή. Μας θυμίζει, το πως νοιώθαμε κάποτε σαν παιδιά, και τι θα κάναμε σαν μεγαλώναμε.

Sophia Drekou είπε...

Ευχαριστώ πολύ για την εκτίμησή σας και για το σπουδαίο σχόλιο σας. Πράγματι μια άλλη διάσταση στη πολιτική. Όταν η πολιτική εμπεριέχει φιλαυτία κι εγωισμό πως να πετύχει άλλωστε; Σας ευχαριστώ.