Οι Δημιουργοί - Ντοστογιέφσκι


Είμαστε δημιουργοί διακλαδώσεων
κάθε φορά που με νοημοσύνη
επιλέγουμε το μέλλον που θα ζήσουμε
και αυτά που θα απορρίψουμε.

Σκηνοθετική απόπειρα σύνθεσης των αδιάθετων
πληροφοριών των συναισθηματικών
μεταβολών... της καρδιακής επικοινωνίας.


Το Θεατρικό δράμα του Ν. Λυγερού

Οι Δημιουργοί

Les Démiurges (acte) Nikos Lygeros drame
Post published: May 22, 2001 Mise en scène

Μετάφραση από γαλλικά: Σάνη Καπράγκου
Επιμέλεια - Σοφία Ντρέκου

(πράξη Ι)

Στο σκοτάδι ακούμε μια μουσική οδυνηρή σαν μια ανθρώπινη ψυχή που σχίζεται από τον χρόνο. Είναι σόλο βιολοντσέλο. Η αυλαία σηκώνεται αργά και ανακαλύπτουμε σιγά-σιγά μέσα σε ημίφως ένα μικρό σαλόνι επιπλωμένο απλά. Ένα σαμοβάρι, ζεστό ακόμη, τοποθετημένο σ’ ένα τραπεζάκι, διαχέει σε όλη τη σκηνή ένα άρωμα τσαγιού. Ο Philippov, ένας φοιτητής, παίζει μια σουίτα, λες και έχει καταληφθεί από έναν δαίμονα. Ακριβώς δίπλα του, καθισμένη σε ανάκλινδρο, η Varvara, μια κοπέλα ντυμένη ολόκληρη στα βιολετί, με το κεφάλι της πάνω στο στήθος του N. Spechniov. Αυτός έχει επιστρέψει από την Ελβετία με την εντολή του Bakounine. Αποφάσισε να μεταχειριστεί όλα του τα μέσα για να διαδώσει τον σοσιαλισμό, την αθεΐα και την τρομοκρατία. Δίπλα τους βρίσκεται ο Palm, ένας μυθιστοριογράφος που φαίνεται χαμένος μέσα στις σκέψεις του, στο πάτωμα με ένα χέρι πάνω στον δεξί του ώμο. Είναι αυτό της Irina. Η μόνη σκιά που στέκεται όρθια μέσα σ’ αυτήν την παράξενη συνάθροιση. Τέλος, στα δεξιά της, καθισμένος αδιάφορα σε μια πολυθρόνα, ο F. Dostoïevski με μολύβι σκιτσάρει, μια πίπα στο στόμα, απολύτως απορροφημένος από μια νέα ιδέα.

Nikolaï, με μια κραυγή που μόλις συγκρατείται.

Nikolaï
Φτάνει πια! Το βιολοντσέλο διακόπτεται απότομα. Σιωπή. Δεν έχετε συνειδητοποιήσει ότι είναι τρία χρόνια που ζείτε μέσα σε μια λογοτεχνική ουτοπία; Χρόνος. Εδώ η μουσική δεν είναι παρά ένα πρόσχημα. Ο σκοπός μας είναι πολύ πιο μεγάλος.

Philippov
Τι θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο από τη μουσική;

Nikolaï
O πόνος! Χρόνος. Η μόνη αιτία της συνείδησης!

Fiodor
Η συνείδηση είναι το ένα από τα μεγαλύτερα δεινά της Aνθρωπότητας. Όμως εγώ ξέρω πως ο άνθρωπος την αγαπά και δεν θα την αντάλλασσε έναντι ουδεμίας ικανοποίησης, όποια κι αν ήταν αυτή.

Irina
Ποια ανθρώπινη ύπαρξη θα μπορούσε να ζει μέσα σε έναν διαρκή πόνο;

Palm
H φτωχή μας η Ρωσσία, Irina, η φτωχή μας η Ρωσσία...

Nikolaï, με έναν τόνο κοφτό.

Nikolaï
Η Αγία Ρωσσία, δεν είναι μια χώρα από ξύλο, φτωχή... και επικίνδυνη!

Palm
Μια πολύ διορατική συνείδηση είναι μια αρρώστια, μια πραγματική αρρώστια...

Varvara, σηκώνεται απότομα.

Varvara
Σ’ αυτή την περίπτωση, όλοι οι άνθρωποι που είναι άξιοι να θεωρηθούν ως τέτοιοι, είναι άρρωστοι!

Palm
Η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη… Σιωπή. Ένας ευφυής άνθρωπος δεν κατορθώνει ποτέ να γίνει κάτι, μόνο ένας ανόητος το καταφέρνει. Ο άνθρωπος του δέκατου ένατου αιώνα έχει καθήκον ουσιαστικά να στερείται χαρακτήρα, είναι αναγκασμένος ηθικά.

Nikolaï
Υπονοείς πως η ηθική υπάρχει!

Palm
Είν’ αλήθεια, είμαι υποχρεωμένος να συμφωνήσω μαζί σου. Eίναι αυτή που μας επιβάλλει η κοινωνία.

Nikolaï
Μιλάς γι’ αυτή την κατασκευασμένη συναίνεση! Η κοινωνία δεν μας επιβάλλει τίποτε. Είμαστε εμείς που τη δημιουργούμε!

Palm
Σε τούτο τον αιώνα, ο άνθρωπος που διαθέτει έναν χαρακτήρα, ο άνθρωπος της δράσης είναι μια ύπαρξη ουσιαστικά μέτρια.

Nikolaï
Άρα εμείς οφείλουμε να είμαστε μέτριοι! Σιωπή. Η συνείδησή μας μάς το επιβάλλει.

Philippov
Ένας φιλόσοφος είπε πως μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε, μα δεν μπορούμε να θέλουμε ό,τι θέλουμε.

Nikolaï
Η φιλοσοφία δεν έχει νόημα παρά μόνο σε καιρό ειρήνης. Σιωπή. Εμείς δεν έχουμε χρόνο. Ο ρωσικός λαός υποφέρει και η φιλοσοφία δεν μπορεί να θεραπεύσει τις πληγές του.

Irina
Και πώς σκοπεύεις να αφυπνίσεις τους μουζίκους; Με τη φωτιά;

Nikolaï
Όχι, Irina! Ο υπερπληθυσμός, η πείνα και οι σωματικές ποινές που επιβάλλονται με πρωτοφανή διύλιση της σκληρότητας το έχουν ήδη αναλάβει! Ο λαός δεν φοβάται τη φωτιά, είναι το μόνο του όπλο!

Fiodor, με έναν ήρεμο τόνο.

Fiodor
Kάθε άνθρωπος φέρει εντός του ένα συστατικό της Aνθρωπότητας, που είναι η πρόκληση αυτής της συνάθροισης.

Philippov
O Fiodor έχει δίκιο. Χρόνος. Μια παρτιτούρα δεν είναι παρά μια συνέχεια από νότες, ενώ η σύνθεση είναι ένα έργο.

Varvara, θυμωμένη.

Varvara
Δεν μιλάτε παρά μόνο για φιλοσοφία και μουσική, ενώ εμείς δεν έχουμε ανάγκη παρά μόνο βόμβες! Οι «βρυκόλακες» υπολογίζονται σε δεκάδες.

Fiodor, συνεχίζοντας χωρίς ν᾽ ακούει.

Αρχικά, ο άνθρωπος δεν διαθέτει παρά μόνο μία ευφυΐα ρευστή, με τη νοημοσύνη κρυσταλλωμένη, συνειδητοποιεί την ύπαρξη της Aνθρωπότητας.

Nikolaï
Fiodor, φίλε μου, γνωρίζω το μέγεθος της συνείδησής σου, μα μιλούμε για σκλάβους, δουλοπάροικους, αγρότες …

Fiodor
Όσο ο εγκέφαλος δεν έχει ολοκληρωτικά διαμορφωθεί, είναι αδύνατο να σκέφτεται κανείς. Σιωπή. Η aνθρωπότητα δεν έχει ακόμη σκέψη.

Nikolaï
Ιδού η δικαίωση της ύπαρξής μας! Οφείλουμε να σκεφτόμαστε για τους άλλους!

Irina
Kαι να τους επιβάλλουμε μια ευτυχία που δεν μπορούν να κατανοήσουν;

Nikolaï
Ναι! Δεν έχουμε επιλογή! Σιωπή. Καθώς είναι ανίκανοι να ζητήσουν βοήθεια, οφείλουμε να τους βοηθήσουμε αφ᾽ εαυτών μας.

Varvara
Θέλω να είμαι χρήσιμη!

Palm
Καθώς εμείς είμαστε δυστυχείς, νιώθουμε πιο δυνατά τη δυστυχία των άλλων, το συναίσθημα δεν διαλύεται, συγκεντρώνεται …

Varvara
Δεν είμαι δυστυχής. Σιωπή. Πιστεύω στις ιδέες τού Nikolaï.

Philippov
Πώς να πιστέψεις στη φωτιά μέσα σε τούτον τον κατάλευκο χειμώνα;

Nikolaï
Δεν πρέπει να την πιστέψεις, να την ανάψεις πρέπει!

Varvara
Διότι η φωτιά της ελευθερίας τσακίζει την τυραννία!

Fiodor
Nikolaï, βλέπω σε σένα τον Μεφιστοφελή…

Nikolaï
Εφόσον ο θεός δεν θέλει να μας βοηθήσει, πρέπει κάποιος να θυσιαστεί για να φέρει το φως!

Philippov
Στη Γαλλία, ο αιώνας του Φωτός κατόρθωσε να φέρει την Επανάσταση και τον Τρόμο.

Nikolaï
Αυτό θα είναι το παράδειγμά μας, αφού από τα κέντρα αυτά του φωτός γεννήθηκε η Δημοκρατία.

Philippov
Όμως ο άνθρωπος είναι μια ευμετάβλητη ύπαρξη και μπορεί, όπως ο παίχτης στο σκάκι, να αγαπά παρά μόνον την ίδια την πράξη και όχι να επιδιώκει τον στόχο.

Nikolaï, με έναν απότομο τόνο.

Nikolaï
Δεν είναι το ίδιο στη μουσική;

Philippov, εκνευρισμένος.

Philippov
Εγώ…

Irina, διακόπτοντάς τον.

Irina
Eίναι ακριβές, ο Nikolaï είναι σωστός.

Nikolaï
Είμαστε μόνοι, αντίθετα εκείνοι, αυτοί είναι όλοι!

Palm, παίρνοντας το τσάι του.

Palm
Πάντοτε υπερβάλλει! Αυτό είναι αρρώστια!

Varvara
Dignum est !

Irina, πλησιάζοντας τον Fiodor, κοιτάζει το σκίτσο του.

Irina
Εσύ τι σκέπτεσαι για όλ᾽αυτά Fiodor;

Fiodor
Aσκούμαι στη σκέψη. Με άλλα λόγια, κάθε αίτιο σε μένα έλκει αμέσως ένα άλλο μετά απ᾽ αυτό, ακόμη πιο βαθύ, πιο θεμελιώδες και ού το καθ᾽εξής, εις το άπειρο. Αυτή είναι η ουσία κάθε σκέψης, κάθε συνείδησης.

Varvara
Δεν απαντάς, ωστόσο!

Fiodor
Varvara, μου ζητάς να αιτιολογήσω τη σλάβικη ψυχή;

Palm
Ο χρόνος είναι λίγος για κείνον που σκέφτεται και ατέλειωτος για κείνον που επιθυμεί.

Fiodor
Λοιπόν τι να πει κανείς για μένα που δεν επιθυμώ παρά να σκέφτομαι;

Nikolaï
Κάτω από τη βασιλεία του τσάρου, να σκέφτεται κανείς είναι ένα έγκλημα! Σιωπή. Ενώ δεν υπάρχει έγκλημα, υπάρχει μόνο μια κοινωνία της οποίας η κακή οργάνωση προκαλεί το έγκλημα…

Philippov
Μόνον εσύ μιλάς για εγκλήματα, ενώ ο Fiodor δεν μιλά παρά μόνο για σκέψεις…

Nikolaï, εξαπτόμενος.

Nikolaï
Ακόμη και ο δολοφόνος, ακούς, και όχι μόνο, ο κλέφτης, όπως το είπε ο Proudhon, είναι ένα δικαίωμα, εάν το πεπρωμένο του είναι να υπηρετήσει την aνθρωπότητα ! Και ο ρώσικος λαός έχει αυτό το δικαίωμα!

Philippov
Ποιος σου δίνει το δικαίωμα να μιλάς στο όνομα του ρώσικου λαού;

Nikolaï, δείχνοντας τα σημάδια από τις αλυσίδες στα χέρια του.

Nikolaï
Τούτο δω! Σιωπή.

Varvara, φιλώντας του τον μελανιασμένο του καρπό.

Varvara
Αγαπημένε μου!

Fiodor
Η μόνη ερώτηση, η οποία είναι θεμελιώδης, είναι η εξής: Είναι όλα επιτρεπτά;

Philippov
Όμως αν όλα είναι επιτρεπτά, ποιος μπορεί να αποφασίσει για τον τρόπο δράσης; Χρόνος. Τι μπορούν να κάνουν οι κανονικοί άνθρωποι, Nikolaï;

Nikolaï
Οι κανονικοί άνθρωποι, όπως λες, ασχολούνται μόνο με την καλοπέραση. Και το αποφασίζω εγώ, ως άσεμνος. Και λίγο με νοιάζει η ζωή τους. Χρόνος. Το μόνο πράγμα που μετράει είναι οι άλλοι, οι πραγματικοί άνθρωποι, εκείνοι που είναι ικανοί να υποφέρουν για τους άλλους. Σιωπή. Τι αξίζει μια ζωή χωρίς δέσμευση;

Irina
Κι ωστόσο, μια ζωή, ακόμη και δίχως δέσμευση, είναι μία ζωή!

Varvara
Η aνθρωπότητα δεν έχει ανάγκη από τέτοιες ζωές.

Fiodor
Η ζωή είναι παντού ζωή, η ζωή είναι μέσα μας και όχι στον κόσμο που μας περιβάλλει. Μπροστά μου θα είναι άνθρωποι και να είσαι ένας άνθρωπος ανάμεσα στους ανθρώπους και να παραμένεις αυτό πάντοτε, όποιες και αν είναι οι συνθήκες, ιδού το αληθινό νόημα της ζωής.

Nikolaï
Μόνον που οι άνθρωποι του ρωσικού λαού δεν έχουν πια το δικαίωμα να ζουν. Το δικαίωμα αυτό τους είναι απαγορευμένο από την κατάστασή τους. Να γιατί λέω πως δεν πρέπει ν᾽ αφήσουμε πέτρα πάνω στην πέτρα! Σιωπή. Σ' αυτόν τον αποτρόπαιο κόσμο όπου η σκληρότητα βασιλεύει, είμαστε η τιμή των φτωχών.

Philippov
Ώστε είσαι ευαίσθητος στους λυγμούς των αθλίων;

Irina, πλησιάζοντας τον Philippov.

Irina
Ποιος θα ήταν αναίσθητος μπροστά στον πόνο;

Palm
Το πρόβλημα δεν είν᾽ εδώ! Αφορά κυρίως το να γνωρίζουμε πώς να ενεργούμε απέναντι στον πόνο.

Fiodor
Σκέφτομαι πως ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά ελεύθερος. Επίσης, μπορεί να επιλέξει το καλό, όπως και το κακό.

Palm
Κι αν κάθε άνθρωπος έφερε εντός του τον διπλό του;

Fiodor
Τότε, πρέπει να το ζει ως έναν πλούτο της ψυχής. Διότι η ζωή είναι ένα δώρο, η ζωή είναι μια ευδαιμονία.

Varvara
Ναι! Η αγάπη για τη δικαιοσύνη μπορεί να προκαλέσει την ευδαιμονία. Και δεν υπάρχει τίποτε το ουτοπικό σ᾽ αυτό.

Palm
Αναρωτιέμαι, μερικές φορές, αν ο ενθουσιασμός δεν περιέχει το δώρο της μεταμόρφωσης του ονείρου σε πραγματικότητα.

Varvara
Και ποιο θα ήταν το κακό;

Palm
Κατ᾽ αρχάς κανένα. Μόνον που ακριβώς αυτό καθιστά δύσκολο το να διακρίνει κανείς την ουτοπία από την πραγματικότητα.

Nikolaï
Η πραγματικότητα δεν είναι παρά μόνον η ουτοπία που εμείς πραγματοποιούμε. Όλα, λοιπόν, εξαρτώνται από τον άνθρωπο…

Palm
Από εξαιρετικούς ανθρώπους, που υπάρχουν στη χριστιανική λογοτεχνία, o πιο ολοκληρωμένος είναι ο Δον Κιχώτης, γιατί είναι ικανός να έχει ένα ιδανικό· o κατέχων, να τον εμπιστεύονται και, κατέχοντας, να εμπιστεύεται, να αφιερώνει τυφλά όλη την ύπαρξή του.

Fiodor
Ο Nikolaï είναι ο Δον Κιχώτης της Ρωσίας!

Philippov
Τότε θα είναι το ίδιο!

Varvara
Τι θες να πεις;

Philippov
Άλλοι γίγαντες, που δεν θα είναι μύλοι, θά 'ρθουν ν᾽ αλέσουν την ψυχή του!

Fiodor
Όχι! Δεν είναι το ίδιο. Διότι η ψυχή του δεν του ανήκει πια, προσφέρθηκε ως δώρο στην aνθρωπότητα.

Irina
Στην περίπτωση αυτή δεν θα υποφέρει ακόμη περισσότερο;

Nikolaï
Μη φοβάστε για μένα! Οι γίγαντες δεν υπάρχουν αφ᾽ εαυτών τους. Είναι η μικρότητα του μυαλού μας που τους παράγει.

Philippov
Πώς τολμάς;

Nikolaï
Μη βλέπεις τίποτε το προσωπικό. Χρόνος. Η αδυναμία του ανθρώπου πάντοτε δημιούργησε εμπόδια, επί τούτου, σε κάθε επιχείρηση που ήταν ενός ορισμένου μεγαλείου…

Philippov
Κι εγώ, λέω πως είναι η τρέλα των μεγαλείων που προκαλεί το κακό.

Varvara, με έναν επικριτικό τόνο.

Varvara
Και τι σκέφτεσαι εσύ για την απουσία μεγαλείου;

Nikolaï, παρεμβαίνοντας μπροστά στον Philippov για να μιλήσει.

Nikolaï
Είναι η άρνηση του ανθρώπου!

Fiodor
Ο άνθρωπος πάντα ήξερε να εφευρίσκει τις αξίες, στις οποίες υπάκουε στη συνέχεια. Χρόνος. Δεν υπάρχει τίποτε το ηθικό σ᾽ αυτό. Είναι μία επιλογή!

Irina
Ωστόσο, Fiodor, πού μπορεί να οδηγήσει αυτό;

Nikolaï
Στην καλύτερη περίπτωση, στη θυσία του ανθρώπου!

Irina
Μην το λες αυτό, Nikolaï ! Σε ικετεύω…

Varvara, που είδε την έκπληξη της συνάθροισης.

Varvara
Μην την κοιτάτε έτσι! Αφήστε την ήσυχη!

Palm
Μα, Varvara, δεν σε καταλαβαίνω…

Varvara
Δεν υπάρχει τίποτε να καταλάβεις… Χρόνος. Μόνο που κάποιοι ανάμεσά μας έχουν να χάσουν τα πάντα με τη δράση και κάποιοι άλλοι έχουν ήδη χάσει το νόημα της ζωής τους.

Ο Nikolaï σηκώνεται και κατευθύνεται προς την Irina, την αγκαλιάζει και τη φιλά στο μέτωπο. Εκείνη κρύβει το πρόσωπό της μέσα στα χέρια της.

Nikolaï
Εδώ είμαστε! Έπειτα, δίχως τίποτε να πει, την καθίζει στην ελεύθερη καρέκλα δίπλα στον Philippov. Κι εκείνος στέκεται πίσω της. Κατά τη διάρκεια αυτή ο Fiodor έχει, επίσης, σηκωθεί.

ο Fiodor, προτείνοντάς της ένα φλιτζάνι τσάι.

Fiodor
Πάρε, αυτό θα σου κάνει καλό!

Irina
Το κεφάλι μου είναι βαρύ…

Fiodor
Είναι το βάρος της συνείδησης…

Palm
Είμαστε ανθρώπινοι, πολύ ανθρώπινοι! Σιωπή. Μιλούμε για επανάσταση και για εξέγερση, ενώ είμαστε ευάλωτοι στο συναίσθημα.

Nikolaï
Είμαστε άνθρωποι, όχι εκτελεστές!

Philippov
Δίχως αμφιβολία, μα ποιος θα μας πιστέψει;

Varvara
Δεν πρόκειται διόλου ν᾽ αλλάξουμε τη φύση μας με το πρόσχημα πως θα μπορούσε να παρεξηγηθεί.

Irina, διορθώνοντας τον εαυτό της.

Irina
Η Varinka έχει δίκιο. Κάθε ανθρώπινο πλάσμα είναι μοναδικό, αναντικατάστατο. Έχουμε έναν σκοπό σ᾽ αυτόν τον κόσμο και οφείλουμε να τον εκπληρώσουμε με οποιοδήποτε τίμημα.

Palm
Εκτός και αν το τίμημα είναι ακριβώς η απώλεια της ζωής…

Fiodor
Παρελθόν, παρόν, και μέλλον σμίγουν και εμπλέκονται μέσα στην ανθρώπινη ψευδαίσθηση. Για να γίνει η ψευδαίσθηση τούτη πραγματικότητα, πρέπει να αφήσουμε το σημάδι μας στον χρόνο της!

Irina
Η ζωή γίνεται τότε μια μάχη εναντίον της λήθης.

Varvara
Μία ανάγκη εναντίον της τύχης…

Nikolaï
Ολοκληρωνόμαστε μέσα σ᾽ αυτόν τον αγώνα πόνων και μαρτυρίων. Ο πόνος των άλλων γεννάει τα μαρτύριά μας. Κι αυτά μας μεταμορφώνουν στο σημείο που εμείς νιώθουμε την ανάγκη να αλλάξουμε τον κόσμο και να τον κάνουμε επί τέλους ανεκτό, για να είναι ανθρώπινος.

Irina
Ακούγοντάς σε, Nikolaï, έχω την εντύπωση πως μιλάς για τον Χριστό…

Fiodor
Τούτο δεν είναι λάθος, Irina. Ο Nikolaï, όπως κι εμείς, δείχνει τον μέγιστο θαυμασμό γι᾽ αυτόν τον άνθρωπο.

Palm
Είναι με σκοπό να μας προκληθεί σύγχυση ή να μας παρακινήσει να σκεφτούμε;

Nikolaï, επικαλούμενος τον Bakounine.

Nikolaï
Σιωπή. «Ο άνθρωπος είναι λογική, δίκαιο, ελευθερία, ως εκ τούτου Θεός δεν υπάρχει.»

Philippov
Θαρρώ πως ακούω τον ίδιο τον Bakounine!

Nikolaï
Ο Χριστός ήταν ένας μέγας επαναστάτης, ενώ ο θεός, στην καλύτερη περίπτωση, είναι ένας δειλός που μας εγκατέλειψε στην τύχη μας.

Philippov
Όλο αυτό είναι υπερβολικό και επικίνδυνο!

Nikolaï
Ό,τι είναι μεγάλο, φαίνεται επικίνδυνο και υπερβολικό!

Palm
Είπες στην καλύτερη περίπτωση. Επομένως νομίζεις πως στην πραγματικότητα θεός δεν υπάρχει;

Nikolaï
Όχι! Σιωπή. Θεός είναι ο άνθρωπος! Μακρά σιωπή.

Philippov
Μπροστά σε τέτοιον πίνακα, πώς να μη χάσεις την πίστη;

Varvara
Οπωσδήποτε, το ουσιώδες σού διαφεύγει πάντα, φτωχέ μου Philippov…

Irina
Το ουσιώδες είναι αλλού… Σιωπή. Ο θεός πέθανε!

Varvara
Irina, μη λες πια τίποτε! Δεν θα καταλάβουν.

Irina
Ωστόσο πρέπει!

Varvara
Όχι, κανείς δεν σ᾽ αναγκάζει για τίποτε!

Irina
Εκτός από την κόκκινη ανάμνηση!

Varvara, εκτός εαυτού.

Varvara
Nikolaï, αγαπημένε, πες της να σωπάσει!

Nikolaï
Είναι αδύνατο, Varinka, είναι ελεύθερη…

Varvara
Mα έχει υποφέρει ό,τι καμία ύπαρξη δεν θα μπορούσε! Σιωπή. Αν έπρεπε να σε βασανίσουμε, αγάπη μου, εγώ θα αυτοκτονούσα για διαμαρτυρία! Αρχίζει να κλαίει πάνω του.

Nikolaï
Είμ᾽ εδώ, Varinka, μη φοβάσαι τίποτε!

Irina
Όλη αυτή η συζήτηση φαίνεται τόσο θεωρητική για ορισμένους, που αναγκάζομαι να σας καταθέσω την ψυχή μου… Δεν μιλάμε για λογοτεχνική ουτοπία, μα μόνο για μια πραγματικότητα που εγώ έχω ζήσει…

Palm, υπό σοκ από αυτή την εξομολόγηση.

Palm
Τι λες, Irina; Σιωπή. Όλ᾽ αυτά δεν είναι παρά ένας διανοητικός περισπασμός, μία διάρρηξη της καθημερινής πλήξης… Ένα αυτοσχέδιο θεατρικό έργο…

Irina
Όχι, δεν είναι ένα λιβελογράφημα κατά των δεινών! Διότι για μένα, το ουσιώδες δεν υπάρχει πια!

Fiodor
Irina, το ουσιώδες παραμένει η ζωή!

Irina, σκεφτική.

Irina
Αυτό είναι που εκείνος μου έλεγε πάντα…

Philippov
Μα ποιος λοιπόν;

Irina
Ένας από τους πρώτους ανθρώπους.

Philippov
Δεν καταλαβαίνω τίποτε απ' όλ' αυτά…


Palm
Όσο για μένα, συνειδητοποιώ πως τώρα μόνο αρχίζω να καταλαβαίνω!

Philippov
Μα τι λοιπόν;

Palm
Ακριβώς το ουσιώδες! Σιωπή. Και όλα παίρνουν ένα νέο νόημα…

Fiodor
Πολύ συχνά η κατανόηση προέρχεται όχι από μια ιδέα νέα, μα από μια νέα οπτική γνωστών πραγμάτων. Όλοι οι άνθρωποι κοιτάζουν το ίδιο πράγμα, μα ορισμένοι το βλέπουν. Κι ο Nikolaï βλέπει…

Nikolaï
Βλέπω τη συνειδητοποίηση στον πόνο και την ελευθερία στην επανάσταση.

Palm
Και διαβλέπω τώρα την αλήθεια μέσα στην ομορφιά. Σιωπή. Η καλλιέργεια, η μουσική, τα βιβλία, μέσα σ᾽ όλ᾽ αυτά, πάντοτε αναζήτησα την ομορφιά. Η προσέγγισή μου ήταν πάντοτε ουσιαστικά αισθητική. Τούτο υπήρξε για μένα το μοναδικό νόημα να προσφέρω στη ζωή.

Fiodor
Πολλοί άνθρωποι δεν είναι τόσο ευαίσθητοι σ᾽ αυτό…

Palm
Όμως εδώ, ανακαλύπτω πως η ομορφιά αυτή δεν είναι παρά η εμφάνιση του ανθρώπινου. Ένα στοιχείο επιφανειακό που δεν μπορεί να εκφράζει το βάθος της φύσης του ανθρώπου.

Fiodor
Είναι ζώντας κοντά στους φτωχούς, μέσα στις φτωχογειτονιές της κοινωνίας και μέσα στα υπόγεια της ψυχής που ανακαλύπτουμε το μεγαλείο της. Σιωπή. Η απεραντοσύνη της στέπας δεν είναι τίποτε μπροστά στην ψυχή του ρωσικού λαού, που, όπως κι ο ήλιος, δεν κοιμάται ποτέ πάνω στη γη μας. Σιωπή. Βλέπεις, Varinka, η σλαβική ψυχή είναι μια λευκή νύχτα.

Philippov
Είμαι συγκλονισμένος! Πώς μπορείς να μιλάς μ᾽ αυτόν τον τρόπο, όταν οι τέχνες μάς φωτίζουν τον κόσμο.

Palm
O μουσικός κόσμος είναι σχολαστικός, όμως τίποτε άλλο. Κοίτα την αλήθεια κατάματα. Ο λαός δεν μας προσέχει και οι επαναστάτες δεν μας ακούνε πια. Ήμασταν μια νεανική αγάπη γι᾽ αυτούς, τίποτε περισσότερο. Διότι δίχως δέσμευση από την πλευρά μας, δεν είμαστε παρά μόνο σχολαστικοί ερασιτέχνες.

Varvara
Αυτό είν᾽ όλο; Δεν έχετε τίποτε περισσότερο να μας πείτε;

Irina
Άφησέ τους ήσυχους, Varinka, είναι ήδη αρκετά βαρύ γι᾽ αυτούς.

Varvara
Και γιατί, λοιπόν; Θεωρούσαν εαυτούς αιώνιους με την τέχνη τους, ενώ είναι εφήμεροι, όπως κι ο κόσμος. Τώρα που ανακαλύπτουν πως είναι όντα περιττά για την κοινωνία, εγώ…

Nikolaï
Όχι, δεν είναι ανώφελο! Δεν έχουμε πολύ χρόνο! Η κριτική θα είναι ένα ακόμη βάρος, όταν έχουμε ανάγκη ύπαρξης.

Palm
Ναι, Nikolaï, ας απογειωθούμε αμέσως!

Philippov
H πτώση πιθανολογείται σκληρή.

Fiodor
Δεν πρόκειται για μια νέα σύνθεση που θα εισέλθει στο κλασικό ρεπερτόριο, μα για μία δημιουργία που θα αναστατώσει με τρόπο εγγενή όλη την κοσμοαντίληψή μας. Δεν είναι πλέον μια μόδα, αλλά μία στάση ζωής! Εν ολίγοις: η ζωή!

Palm
Πώς δεν μπόρεσα να δω μέσα στη δύναμη των λέξεων, την ανθρωπιά της ύπαρξης;

Nikolaï
Διότι ο κόσμος σου ήταν αυτός της γραφής και όχι της σκέψης!

Palm
Έπρεπε να υπάρξει αυτή η βραδιά, για να συλλάβω πως μια λέξη δίχως ιδέα, δεν είναι παρά μια σειρά γραμμάτων!

Philippov
Όλο αυτό γίνεται απόλυτα κωμικό.

Palm
Μές στη ζωή, το κωμικό και το τραγικό δεν είναι είδη ξεχωριστά!

Nikolaï
Όπως ορισμένες νότες που παραμένουν απρόσιτες για κάποια μουσικά όργανα, ορισμένες ιδέες μένουν ακατανόητες για την πλειοψηφία του κόσμου.

Fiodor
Διότι το βάθος δεν είναι προσβάσιμο παρά μόνο με την αφύπνιση!

Palm
Πιστεύαμε όλον αυτόν τον καιρό πως είχαμε σκεφτεί τα πάντα και είχαμε απλώς ξεχάσει να ζούμε!

Irina
Από την πλευρά μου, συνειδητοποίησα πως ο θάνατός του υπήρξε η αφύπνησή μου στη ζωή.

Varvara
Irina, ξέχνα τα όλ᾽ αυτά. Κανείς δεν είναι υπεύθυνος για το παρελθόν του.

Fiodor
Είμαστε υπεύθυνοι για όλα έναντι όλων!

Nikolaï, αλλάζοντας ρυθμό.

Nikolaï
Εάν η Ρωσία βρίσκεται σε τούτη την κατάσταση, εν μέρει είναι εξ αιτίας μας! Χρόνος. Η δειλία μας, η ατολμία μας και η αδράνειά μας είναι ένοχες. Η συνείδηση που έχουμε για την κατάσταση είναι η ενοχή μας. Χρόνος. Δεν βλέπετε πως ο λαός μας είν᾽ ένα παιδί που κακοποιείται; Πώς μπορούμε ν᾽ αφήσουμε να γίνεται αυτό;

Fiodor
Πράγματι, μέσα στον κόσμο τέτοιος που είναι, είναι, σαν να λέμε, αδύνατο να διαφυλάξει την τιμή του από κάθε αλλοίωση. Οι μόνοι που μπορούν να το κατορθώσουν είν᾽ εκείνοι οι οποίοι, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια, ανέλαβαν στα χέρια τους την αξιοπρέπεια της Aνθρωπότητας.

Philippov
Θέτοντας τον εαυτό μου στην υπηρεσία της μουσικής, σκεφτόμουνα να εργάζομαι για το καλό των ανθρώπων. Σιωπή. Ξέρω τώρα πως ευχαριστιόμουν το δικό μου εύ ζειν. Δίνω την εντύπωση πως σε όλη μου τη ζωή έπαιζα σε κάτεργο.

Fiodor
Δεν φταις σε τίποτε… Σιωπή. Να είσαι άνθρωπος δεν είναι ένα εκ γενετής δικαίωμα, μα μία τιμή που οφείλουμε ν᾽ αποκτήσουμε. Και ο Nikolaï μάς δείχνει το μονοπάτι της δικαιοσύνης.

Varvara
Είμαστε όλοι μας ατομιστές κατ᾽ ουσίαν, είν᾽ ένα γεγονός. Εν τούτοις, είμαστε ικανοί ν᾽ αγαπούμε τον άλλον με πάθος. Παίρνει μέσα στο χέρι της το χέρι τού Nikolaï. Ας μοιραστούμε, λοιπόν, τις ιδέες μας για τον καλύτερο τρόπο να ενεργήσουμε και να εργαστούμε για το καλό όλων.

Nikolaï
Το μόνο μέσο για να πετύχουμε αυτόν τον σκοπό, είναι η επανάσταση! Χρόνος. Πρέπει να αφανίσουμε αυτή την αυτοκρατορία που καταπιέζει τον λαό μας. Οι άλλοι δεν ζητούν βοήθεια, μοναχά το δικαίωμα να ζουν ελεύθεροι. Κι εμείς είμαστε οι μόνοι ικανοί να τους το παρέχουμε. Η ζωή τους εξαρτάται από μας.

Fiodor
Όπως η Irina, πρέπει να μετατρέψει τη δυστυχία της σε εξέγερση, είναι ο μόνος τρόπος να ζει κανείς.

Irina
Αν σας μίλησα από την ψυχή μου, ήταν για να κραυγάσω πως πρέπει να ενεργήσουμε. Όμως, αν σας μιλώ για τη ζωή μου, είναι για να εκφράσω τον πόνο της δράσης.

Fiodor
Μα δεν είσαι μόνη, Irina. Χρόνος. Είμαστε μία ύπαρξη μοναδική, που μάχεται από επιλογή ενάντια στην απελπισία, ενάντια στη σύγχυση και στην αθλιότητα.

Irina, τον κοιτά γεμάτη θλίψη.

Irina
Ναι, μία μοναδική ύπαρξη που μάχεται σας ένας σκλάβος…

Nikolaï
Irina, ένας σκλάβος μπορεί να γίνει η συνείδηση ενός λαού μέσω της εξέγερσής του! Χρόνος. Ο Σπάρτακος, ο σκλάβος από τη Θράκη, αψήφησε την αυτοκρατορία της Ρώμης.

Philippov
Είν᾽ αλήθεια, όμως πέθανε!

Nikolaï
Όταν το έργο δημιουργεί το ον, ο θάνατος δεν μπορεί τίποτε!

Irina
Όμως η ζωή, Nikolaï, μπορεί να συρρικνωθεί σ᾽ αυτό; Στη δημιουργία ενός έργου;

Nikolaï
Η ζωή, όπως λες, δεν είναι παρά μόνον αυτό!

Irina
Τότε ξεχνάς την επιθυμία να αγαπάει κανείς, που είναι βαθιά ριζωμένη και σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.

Nikolaï, κοιτάζοντας τη Varvara.

Nikolaï
Όχι, ανήκω σ᾽ αυτούς.

Irina
Σ᾽ αυτήν την περίπτωση, πώς αποδέχεσαι έναν κόσμο στερούμενο αισθησιασμού και ανθρώπινης ζεστασιάς.

Nikolaï
Δεν τον αποδέχομαι! Τον πολεμάω. Ο τσάρος και τα τσιράκια του δεν μας άφησαν επιλογή, μας έκαναν να γεννηθούμε μέσα σ᾽ αυτόν τον κόσμο.

Palm
Θα έπρεπε, λοιπόν, να δημιουργήσουμε εκείνο το φημισμένο νησί των σκλάβων…

Nikolaï
Δεν είναι πια ώρα για μαριβωλογίες. Χρόνος. Το νησί μας θα είναι η Ρωσία ή δεν θα είναι! Σιωπή. Ο σκοπός μας δεν είναι να σκλαβώσουμε τους παλαιούς αφέντες, μα να δώσουμε την ελευθερία στους ανθρώπους. Από τη γέννησή μας, ζούμε μέσα στην αδικία!

Fiodor
Το παράδειγμα της Ρωσίας θα χρησιμεύσει τότε ως πρότυπο για ολόκληρο τον κόσμο!

Philippov
Κάθε μία από τις κουβέντες μας είναι ένα κατηγορητήριο… μία καταδίκη…

Nikolaï, φλογερός.

Nikolaï
Όχι! Μία πράξη αντίστασης! Σιωπή. Και ακόμη και αν η δράση μας αποτύγχανε, δεν θα ήταν λιγότερο αναγκαία. Χρόνος. Γιατί τα χέρια μας, που ξεπροβάλλουν από το έδαφος, μη μπορώντας πια να υποφέρουν το φορτίο της ζωής, θα φέρουν τότε άλλους επαναστάτες. Μόλις η φωτιά ανάψει, ο θάνατός μας ο ίδιος δεν θα αρκεί για να τη σβήσει!

Varvara
Έτσι το πεπρωμένο μας δεν θα είναι εκείνο των σκλάβων.

Irina
Θα γίνουμε η μνήμη του μέλλοντος! Σιωπή διαρκείας.

Fiodor
Μερικές φορές διερωτώμαι αν το μέλλον δεν είναι εν δυνάμει εγγεγραμμένο και η κάθε μία από τις τωρινές πράξεις μας δεν το μεταμορφώνει με τρόπο ανεπανόρθωτο. Ως εάν εμείς δεν περιοριζόμαστε στο να γράφουμε το παρελθόν μας και επιθυμούμε να δημιουργούμε την ιστορία του μέλλοντός μας.

Nikolaï
Γι᾽ αυτό είμαστε πραγματικά επαναστάτες! Χρόνος. Δεν θέλουμε να υπακούμε στη γραμμένη από την κοινωνία ιστορία. Ο σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε μια κοινωνία νέα, που θα βασίζεται στη δική μας ιστορία. Και αν εμείς δεν το κατορθώσουμε, άλλοι θα τη γράψουν.

Palm
Η Πετρούπολη δεν θα είναι πια μία απλή προοπτική, μα ο τόπος δημιουργίας ενός ορίζοντα νέου, μεγάλου, καθαρού και πιο λαμπρού από ποτέ, διότι θα έχει γεννηθεί από τη γη…

Fiodor, συνεχίζοντας.

Fiodor
και από τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής!

Nikolaï
Ιδού η λάβα ενός ηφαιστείου που πυρώνει τα πάντα στο πέρασμά της, οι ιδέες μας θα αναφλέξουν τα ερωτευμένα με την ελευθερία πνεύματα.

Anastasia, εισβάλλοντας ορμητικά στο δωμάτιο.

Anastasia
Έχουμε προδοθεί! Είμαστε χαμένοι! Σιωπή. Όλοι μένουν ακίνητοι. Ακούνε θορύβους που πλησιάζουν. Έπειτα, ο Nikolaï σηκώνεται αργά ενώ οι άλλοι τείνουν προς αυτόν, ενωμένοι. Και σε μια στιγμή, σηκώνει τη γροθιά του. Ο Nikolaï, με μια κραυγή.

Nikolaï
Ελευθερία ή θάνατος!

Σκοτάδι. Έπειτα, Η Επαναστατική του Chopin.


Μετάφραση από γαλλικά: Σάνη Καπράγκου
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Το Θεατρικό δράμα του Ν. Λυγερού: Οι δημιουργοί (κείμενα κ βίντεο)

ΠΡΑΞΗ ΙΙ

Ταυτόχρονο σκηνικό, μέσα σε μια βαριά σιωπή, διαγωνίως. Προς το μπροστινό μέρος της σκηνής βρίσκεται ο Fiodor, ενώ γράφει μια επιστολή στο γραφείο του, προς το πίσω μέρος της σκηνής, η Irina διαβάζει αυτό το ίδιο γράμμα καθισμένη πάνω στο κρεβάτι της. Η φωνή του Dostoïevski αφηγείται τη συνέχεια αυτής της επιστολής, με τόνο βαρύ και διαυγή.

Φωνή του Fiodor

Irina, δεν ξέρω εάν η επιστολή μου αυτή θα φτάσει σε σένα. Λίγη σημασία έχει. Οφείλω να γράψω, ακόμη και αν έπρεπε να το κάνω με το ίδιο μου το αίμα. Μετά τη σύλληψή μας, δεν έχω πλέον κανένα νέο. Ζω μέσα στην πιο απόλυτη σιωπή και ξαναζώ κάθε στιγμή της τελευταίας μας βραδιάς. Επιζήσουμε ή όχι από τη δοκιμασία τούτη, θα παραμείνει χαραγμένη στη μνήμη μου μέχρι την τελευταία μου πνοή.

Σήμερα έμαθα, από τον δεσμοφύλακά μου, την καταδίκη μας σε θάνατο. Σιωπή. Παραμένω, ωστόσο, μέσα στην άγνοια ως προς την ώρα της εκτέλεσης. Επίσης, επιθυμώ να περάσω, όλες τις στιγμές που μου απομένουν για να ζήσω, γράφοντας. Κάθε ρανίδα του αίματός μου, ανώφελου τώρα για τη ζωή μου, να γίνει μελάνι μαύρο, το μόνο εφ' εξής ικανό να ανακουφίζει την αγωνία της ψυχής μου. Σιωπή.

Κατά τη διάρκεια εκείνης της τελευταίας βραδιάς, ένιωσα μέσα μου τον κραδασμό του μέλλοντος χάρις στο βάθος του παρελθόντος σου. Δεν ήμασταν επαναστάτες παρά μόνο μέσα στο παρόν, δίχως συνείδηση ούτε του παρελθόντος δικού σου σχισίματος, ούτε της μέλλουσας δικής μας μεταμόρφωσης. Η ομολογία σου μετέστρεψε τα πάντα. Στο εξής, τίποτε πια δεν θα είναι όπως πριν. Ο ποταμός από ένα βαθύ μπλε έγινε ένας χείμαρρος από λάβα, όπου όλα επιτρέπονται. Ο πόνος σου μεταμόρφωσε την οδύνη μου. Και η εξέγερσή μου έγινε επανάσταση.

Από καιρό ήδη, η φωνή του Nikolaï ασκούσε πάνω μου μία ακαταμάχητη έλξη, ως εάν σειρήνας ωδή. Όμως, με τη δική σου ύπαρξη, τούτη η έλξη έγινε ανάγκη. Η ιδέα, μια αποστολή προς εκπλήρωση. Το μόνο άξιο του ανθρώπου επίτευγμα: να βοηθά την Aνθρωπότητα. Σε κάθε μία κουβέντα σου, άκουγα τη φωνή τής Aνθρωπότητας και το βάθος του παρελθόντος σου αφύπνισε τη συνείδησή μου.

Είναι μέσα στον μαυροντυμένο αισθησιασμό που ανακάλυψα τη φωτεινότητα της ανθρώπινης ψυχής. Ειρήνη σοι, Irina.

Ο Fiodor σου.

Σκοτάδι.

Μέσα σε βαθύ σκοτάδι, ένα ζωντανό φως φωτίζει ένα πρόσωπο. Είναι αυτό της Irina. Μες το κελί της, θυμάται την ανάκριση που αναγκάστηκε να υποστεί πριν από πολλά χρόνια. Μία νύχτα λευκή στους χώρους της μυστικής αστυνομίας. Στο αμυδρό φως, φαίνεται να περιβάλλεται από άνδρες. Ωστόσο, παραμένουν σιωπηλοί. Δεν ακούγεται παρά μόνο μία φωνή αλλόκοτη.


Polémov
Ας τα πάρουμε όλα από την αρχή. Χρόνος. Ποια είναι η ηλικία σας;

Irina
Είκοσι Χειμώνες, δίχως Καλοκαίρι.

Polémov
Γιατί αλλάξατε την απάντησή σας;

Irina
Γιατί τώρα γνωρίζω τις ερωτήσεις σας.

Polémov
Το λοιπόν, θα μας βοηθήσετε;

Irina
Πώς θα μπορούσα να βοηθήσω τον θάνατο;

Polémov
Βλέπω… επιμένετε… δεν έχει σημασία… έχω άπειρη υπομονή… Αλλάζοντας τόνο. Αυτός είναι που σας έβαλε στην οργάνωση;

Irina
Όχι, γνώριζα τα μέλη πριν τον ερχομό του.

Polémov
Πώς έγινε η πρώτη σας συνάντηση;

Irina
Ήταν παράξενα φυσιολογική…

Polémov
Τι θέλετε να πείτε;

Irina
Έφτασε στο τέλος κι όμως, ήταν σαν νά ᾽τανε πάντοτε παρών.

Polémov
Γίνετε πιο συγκεκριμένη!

Irina
Έμοιαζε να τα γνωρίζει όλα, δίχως να είναι πληροφορημένος. Εκ των υστέρων, θα έλεγα πως είχε ήδη ζήσει νοητικά αυτά τα γεγονότα.

Polémov
Αυτός σας κατήχησε;

Irina
Ήταν ανίκανος γι᾽ αυτό. Δεν είχε την έννοια της ιεραρχίας. Ήταν μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση. Σιωπή. Για ᾽κείνον, όλα ήταν επιτρεπτά! Κι ωστόσο…

Polémov

Συνεχίστε!

Irina
Ενεργούσε σαν ν᾽ ακολουθούσε έναν κώδικα. Χρόνος. Έναν κώδικα υπερανθρώπινο…

Polémov
Έπαιρνε γραμμές από το κόμμα;

Irina
Ποτέ! Ήταν ανίκανος ν᾽ ακολουθήσει την παραμικρή εντολή.

Polémov
Κι ανεχόταν η οργάνωση αυτό;

Irina
Τι άλλο θα μπορούσε να κάνει; Εκείνος ήταν ανεξέλεγκτος, είν᾽ αλήθεια, μα ήτανε μοναδικός και το είχαν συνειδητοποιήσει.

Polémov
Σε τι ήταν μοναδικός;

Irina
Για την ακρίβεια, σε όλα! Μαζί του όλα έπαιρναν ένα νόημα νέο. Σιωπή. Ήταν σαν να μην είχα ζήσει πριν.

Polémov
Έχουμε κατάσχει όλα του τα γραπτά… Τά ᾽χετε διαβάσει;

Irina
Διάβασα όλ᾽ αυτά που εκείνος μου έδωσε να διαβάσω.

Polémov
Μα δεν είχατε συνείδηση του υπονομευτικού χαρακτήρα του έργου του;

Irina
Αγαπούσε την Aνθρωπότητα. Είναι κακό;

Polémov
Πόσο αθώα είστε! Αυτή η ακραία αγάπη για την Ανθρωπότητα είναι η χειρότερη που υπήρξε! Όλοι οι άνθρωποι έχουνε κάτι να χάσουν κι έτσι τους χειραγωγούμε. Ενώ αυτός δεν είχε τίποτε να χάσει. Η ζωή του ήταν ένα δώρο!

Irina, με υπερβολή.

Irina
Είν᾽ έγκλημα αυτό;

Polémov
Το χειρότερο! Γιατί δεν υπάρχει τιμωρία. Σιωπή. Σκεφτικός, μετά επανέρχεται. Ήσασταν εραστές;

Irina, ταραγμένη.

Irina
Ναι! Το ξέρετε πολύ καλά, γιατί λοιπόν με ρωτάτε γι᾽ αυτό; Κάθε στιγμή μαζί του ήταν μια στιγμή κλεμμένη από τον χρόνο. Είναι κι αυτό κακό;

Polémov
Όχι αφ᾽ εαυτού του. Όμως, με έναν άνθρωπο όπως αυτός, το δίχως άλλο! Σιωπή. Ώστε λοιπόν, ήταν αυτός που σας έμαθε πως έπρεπε να ζείτε σαν να επρόκειτο αύριο να πεθάνετε;

Irina
Ποιος άλλος;

Polémov
Αναρωτιόμουν. Σιωπή. Άρα, ήταν αυτός που μετέτρεψε την εξέγερση σε επανάσταση. Χρόνος. Και όλο αυτό σε λιγότερο από έναν χρόνο! Δεν είδατε τον κίνδυνο; Αυτός ο άνθρωπος ήταν ικανός να πεθάνει για την ιδέα!

Irina
Κι εγώ για ᾽κείνον! Σιωπή. Μόνο που εκείνος μου το απαγόρευσε.

Polémov
Σας απαγόρευσε να πεθάνετε;

Irina
Μου έλεγε πάντα πως ο ρόλος μου ήταν να χαρίζω τη ζωή.

Polémov
Τι παράξενος άνθρωπος! Όσο περισσότερα μαθαίνω γι᾽ αυτόν, τόσο πιο πολύ ανησυχώ για την εξουσία! Η ύπαρξή του η ίδια ήταν μια πράξη αντίστασης!

Irina
Γι᾽ αυτό τον εκτελέσατε! Η επίθεση δεν ήταν παρά μόνο μια λεπτομέρεια δίχως σημασία για σας, ενώ η ζωή του ήταν ένας σεισμός διαρκής για την εξουσία!

Polémov
Εκπροσωπούσε την ελπίδα μέσα σε έναν κόσμο παράλογο. Ήταν απαράδεκτος.

Irina
Μόνον που η ζωή του ήταν το έργο του! Χρόνος. Στο εξής ανήκω στο έργο του και, μέσα μου, εκείνος ζει!

Καθώς το φως εξασθενίζει, μέχρι να σβήσει, ακούμε τις πρώτες νότες τού Requiem του Mozart. Η μουσική δυναμώνει στο σκοτάδι, μέχρι να γίνει μια αληθινή ανθρώπινη φωνή μέσα στη νύχτα. Διακρίνουμε τότε φιγούρες στο βάθος της σκηνής, ελάχιστα φωτισμένες από ένα φως ψυχρού μπλε. Όλοι, ντυμένοι στα λευκά, το κεφάλι είναι καλυμμένο, μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα του τσάρου, περιμένουν, με τα χέρια σταυρωμένα πίσω από τις πλάτες τους, την τελευταία στιγμή της ύπαρξής τους… πριν από την ανάσταση.

Ο Fiodor, καθισμένος στο γραφείο του, γράφει ακατάπαυστα, ως εάν η ζωή του εξαρτιόταν απ᾽ αυτό. Η Varvara, με γυμνούς ώμους, ντυμένη μ᾽ ένα φόρεμα μαύρο με βιολετί αποχρώσεις, βρίσκεται μόνη στο κέντρο της σκηνής, βυθισμένη στο αμυδρό φως. Φαίνεται πλήρως παραδομένη στην τύχη της, απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο. Ξαφνικά, ακούμε τον γδούπο από την πόρτα του κελιού της. Κοιτά στην ευθεία με ανησυχία.


Varvara, της οποίας το πρόσωπο φωτίζεται καθώς αντιλαμβάνεται τον Nikolaï.

Varvara
Nikolaï, αγάπη μου! Πηγαίνει μπροστά του και τον αγκαλιάζει. Ο Nikolaï δεν λέει ούτε λέξη. Την κρατά στα χέρια του, το βλέμμα στο κενό… η Varvara με περιέργεια. Ποιος σου επέτρεψε να έρθεις για να με δεις;

Nikolaï
Δεν έχει σημασία. Χρόνος. Έπρεπε να ιδωθούμε…

Varvara
Τι συμβαίνει;

Nikolaï
Αύριο, πάλι θα με ανακρίνουν…

Varvara
Δεν θα μάθουν απολύτως τίποτε!

Nikolaï
Νομίζουν, πιθανόν, το αντίθετο. Σιωπή. Ξέρω πως ένας πληροφοριοδότης τούς έκανε γνωστό για ποιο σκοπό ήρθα στην Πετρούπολη.

Varvara
Μα όλος ο κόσμος γνώριζε τον σκοπό!

Nikolaï
Αυτό που πραγματικά τους ενδιαφέρει, είναι τα μέσα που έβαλα σε εφαρμογή. Χρόνος. Η ιδέα της επανάστασης είναι άνευ σημασίας γι’ αυτούς, καθώς δεν έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητά τους.

Varvara, σκεφτική, ενώ απομακρύνεται.

Varvara
Δεν είναι ακόμη γνώστες του γεγονότος πως δεν είναι αυτοί οι κύριοι της πραγματικότητας.

Nikolaï
Σε κάθε περίπτωση, προς το παρόν, μας έχουν στο χέρι, είναι ελεύθεροι να κινηθούν.

Varvara
Θα αντισταθούμε!

Nikolaï
Το ξέρω. Για πόσο, όμως;

Varvara, πλησιάζοντας.

Varvara
Πώς μπορείς εσύ να σκέφτεσαι έτσι;

Nikolaï, με τόνο σταθερό.

Nikolaï
Δεν έχεις δει τα μέλη του κύκλου του Petrachevski; Είσαι τυφλή; Οι περισσότεροι απ’ αυτούς έτρεμαν για τη μοίρα τους. Τούτη η προσποίηση εκτέλεσης τους έχει πλήρως αναστατώσει… Σιωπή. Νοητικά, αυτοί είναι νεκροί!

Varvara, βάζοντάς τον απέναντί της.

Varvara
Μην το λες αυτό, Nikolaï! Χρόνος.  Κι εγώ φοβάμαι, όμως αυτό δεν έσπασε την άμυνα της σκέψης μου.

Nikolaï, αφού την έχει αγκαλιάσει με τρυφερότητα.

Nikolaï
Varvara, δεν μιλώ για σένα. Όμως, κατάλαβέ το, τώρα είμαστε μόνοι.

Varvara
Όμως, ο Fiodor, η Irina…

Nikolaï, διακόπτοντάς την.

Nikolaï
Τους έχουν χωρίσει και οδηγήσει σε διαφορετικές φυλακές.  Εδώ δεν υπάρχουμε παρά μόνον εμείς!

Varvara
Γι’ αυτό είσ’ εδώ; Χρόνος.  Για ποιο πράγμα ακριβώς φοβάσαι;

Nikolaï, ομολογώντας.

Nikolaï
Πιστεύω πως θέλουν να χρησιμοποιήσουν τον έρωτά μας, για να μου αποσπάσουν πληροφορίες…

Varvara, ανήσυχη.

Varvara
Πιστεύεις πως θα με βασανίσουν για να σε κάνουν να ομολογήσεις; Ο Nikolaï τη σφίγγει στην αγκαλιά του, συγκινημένος. Σιωπή.

Nikolaï
Αν σε βασανίσουν, αγάπη μου, μην αντισταθείς… Χρόνος. Άφησε τον εαυτό σου να πεθάνεις…

Varvara, με μια κραυγή.

Varvara
Nikolaï! Χρόνος.  Πώς μπορείς να μου ζητάς αυτό;

Nikolaï
Σ’ αγαπάω πολύ για να δεχθώ τον βασανισμό σου!

Varvara
Εάν πρέπει να πεθάνω, θα είναι για σένα κι όχι για ν’ αποφύγω τα βασανιστήρια.

Nikolaï
Δεν θέλω να πεθάνεις για μένα.

Varvara
Και αν σε βασανίσουν;

Nikolaï
Το κορμί δεν είναι τίποτε. Σιωπή. Η επανάσταση δεν έχει ανάγκη παρά μόνο το πνεύμα μου!

Varvara
Μα είσαι ένα ανθρώπινο ον! Είναι γι’ αυτό που σ’ αγαπώ…

Nikolaï
Το βάσανο που μας προκαλεί η ζωή είναι η μόνη απόδειξη της ανθρωπιάς μας.

Varvara, αγκαλιάζοντάς τον.

Varvara
Ποτέ δεν θα δεχθώ να υποφέρεις!

Απόλυτο σκοτάδι.

Στο ημίφως, διακρίνουμε δύο φιγούρες. Η μία ξαπλωμένη στο πάτωμα, αδρανής, η άλλη όρθια, αγωνίζεται με όλες τις δυνάμεις της. Έπειτα, ακούμε μια κραυγή: Όχι! Σαν μια αστραπή μέσα στο κενό. Τώρα, τον βλέπουμε είναι ο Nikolaï. Έχει ακάλυπτο το κορμί ανηλεώς πληγωμένο, τα χέρια δεμένα, τους βραχίονες σηκωμένους και είναι κρεμασμένος από την οροφή. Η Varvara είναι στα πόδια του, νεκρή.


Nikolaï
Μου κομματιάσατε την ψυχή! Σιωπή. Ποτέ, ακούτε, ποτέ, δεν θα μπορέσω να σας συγχωρήσω την αυτοχειρία της. Σιωπή. Δεν μπορώ να ζω πια, ούτε και να πεθάνω. Εφόσον μου στερήσατε τη ζωή, στο εξής θα είμαι ο θάνατός σας. Χρόνος. Σήμερα, εγώ κατάργησα την ύπαρξη του καλού και του κακού! Μόνον η ύπαρξη και το τίποτε θα έχουν αυτό το δικαίωμα. Σιωπή. Κάθε μία από τις πράξεις μου θα είναι αφιερωμένη, όχι μόνο στην αντιπαράθεση, μα και στην εξολόθρευση. Καταδικάσατε την επαναστατική διάνοια, θα εξαγνίσετε τον μαχόμενο μηδενιστή. Σιωπή. Μέσα σε τούτη την απέραντη μοναξιά, όπου με καταντήσατε, η ζωή μου θα έχει έναν σκοπό νέο, σε τούτον τον παράλογο κόσμο, η ζωή μου θα είναι… το τίποτε!

Απόλυτο σκοτάδι.

ΠΡΑΞΗ ΙΙΙ

Η σκηνή εκτυλίσσεται πολλά χρόνια μετά… μετά τη φυλακή. Το δωμάτιο βρίσκεται κάτω από ένα σκοτεινό φως. Στο πλάι παρατηρούμε μια νεαρή με ένα κερί στο χέρι. Προχωράει με βήμα αποφασιστικό και ανάβει στο πέρασμά της όλα τα κεριά του δωματίου. Η Anna Grigorievna Snitkina, φωτίζοντας το δωμάτιο, μας κάνει να ανακαλύψουμε το γραφείο τού Fiodor Dostoïevski, όπου αμέτρητα βιβλία είναι τοποθετημένα στα ράφια, κοντά στο τραπέζι, παντού. Ο Fiodor καπνίζοντας την πίπα του, πηγαινοέρχεται στον χώρο του γραφείου. Βρίσκεται στη στιγμή της δημιουργίας… Είναι μια καινούργια μέρα, μια νέα ζωή, όλα μένει να γίνουν! Όμως τώρα είναι δύο…

Fiodor
Anna, νομίζω μπορούμε ν’ αρχίσουμε.

Anna
Πρέπει να εγκατασταθώ;

Fiodor
Θα ήτανε φρονιμότερο! Της χαμογελά. Οι ιδέες συνωστίζονται στο κεφάλι μου. Είναι καιρός να τις αποθέσω στο χαρτί. Η Anna, ενώ κάθεται στο τραπέζι, παίρνει ένα φτερό.

Έχεις ήδη τον τίτλο του βιβλίου;

Fiodor
Δεν έχω επιλογή! Θα είναι Ο Παίχτης!

Anna, έκπληκτη.

Anna
Ο Παίχτης; Χρόνος. Τι παράξενος τίτλος!

Fiodor
Ξέρω, ειδικά συγχρόνως με το Έγκλημα και Τιμωρία. Ωστόσο, φανταζόμουν αυτό το βιβλίο από τη Γενεύη ήδη! Σιωπή. Ένας εκδότης ένα συμβόλαιο και πρέπει εγώ να στρωθώ στη δουλειά από ανάγκη! Γιατί, λοιπόν, όχι αυτή η ιδέα… ένα βιβλίο περί του παιγνίου της τύχης, γραμμένο από ανάγκη!

Anna
Εκτός από σένα δεν υπάρχει άλλος για ν’ ανακατέψει σε τέτοιο σημείο τη ζωή και το έργο.

Fiodor
Αναρωτιέμαι ενίοτε εάν είν’ η ζωή που γράφει το έργο ή εάν είναι το έργο που δημιουργεί τη ζωή…

Anna
Πώς ν’ απαντήσεις σ’ αυτό, αφού εσύ εξυφαίνεις την πραγματικότητα με οδηγό το νήμα του έργου;

Fiodor
Και όταν η ζωή είναι ο κόμβος του έργου! Έπειτα αλλάζοντας τον τόνο. Λάβε, Anna, υπ’ όψιν ότι στην αρχή δεν αναζητούσα παρά μια απλή στενογράφο και πως τώρα συνομιλούμε ως εάν ζευγάρι…

Anna, της οποίας κοκκινίζουν τα μάγουλα.

Anna
Κι εγώ μια απλή στενογράφος… Έπειτα σε τόνο πιο ζωηρό, ακουμπώντας πάνω στο τραπέζι. Περιμένω…

Fiodor, σαν να βγαίνει από μια ονειροπόληση.

Ναι, ναι, βέβαια… έχεις δίκαιο… Αρχίζει να της υπαγορεύει το έργο Ο Παίχτης. Επιτέλους, είμ’ εδώ μετά από απουσία δεκαπέντε ημερών. Είναι ήδη τρεις ημέρες που οι δικοί μας έφτασαν στο Roulettenbourg.

Anna
Τι παράξενο όνομα! Ο Fiodor, έκπληκτος, σταματά να βαδίζει.

Fiodor
Έτσι αποφάσισα να αποκαλέσω το Wiesbaden. Χρόνος. Εν τούτοις ο Παίχτης θα είναι πιο αντιπροσωπευτικός… Έπειτα επανέρχεται, ξαναρχίζει να βαδίζει υπαγορεύοντας το κείμενο. Θεωρούσα πως με περίμενε με την πιο μεγάλη ανυπομονησία, μα έκανα λάθος. Ο στρατηγός είχε έναν αέρα ακραία ξεδιάντροπο· μου μίλησε με αδιαφορία και μ’ έστειλε στην αδελφή του. Είναι φανερό ότι βρέθηκαν να δανείζουν χρήματα. Και μου φάνηκε πως ο στρατηγός ήταν αμήχανος με την παρουσία μου. Η Maria Philippovna ήτανε πολύ ταραγμένη· μόλις που μου είπε λίγες λέξεις, μα έλαβε τα χρήματα, τα μέτρησε και άκουσε την αναφορά μου ως το τέλος. Περιμένουμε να δειπνήσουμε με τον Mezentsov, τον μικρό Γάλλο, κι έναν Άγγλο· όπως πάντα, από τότε που έχουμε χρήματα, καλούμε κόσμο για δείπνο: στη μοσχοβίτισα.

Τη στιγμή αυτή ακούμε το ρόπτρο.

Anna
Νόμιζα πως δεν περίμενες κανέναν…

Fiodor, έκπληκτος.

Fiodor
Ωραία περίπτωση! 

Ακούμε και πάλι το ρόπτρο. 

Μείνε εδώ, Anna, πάνω να δω ποιος είναι…

Βγαίνει. Η Anna, ακίνητη πάντα, φαίνεται ανυπόμονη. Ο Fiodor αργεί να επιστρέψει. Tότε, ξαφνικά, ακούμε μια κραυγή. Είναι μια κραυγή χαράς… Ο Fiodor επιστρέφει με τον Nikolaï και τον Alexis.

Fiodor
Φίλοι μου, σας παρουσιάζω …

Nikolaï, τον διακόπτει, βλέποντας την Anna.

Nikolaï
Irina!

Anna, έκπληκτη.

Anna με λένε.

Fiodor, ανήσυχος.

Fiodor
Η Anna είναι ο… η στενογράφος μου… Ωστόσο, Nikolaï, δεν σε κατηγορώ, διότι η αλήθεια είναι πως μοιάζουν.

Anna
Ποια είναι η Irina, Fiodor;

Fiodor
Μία εικόνα του παρελθόντος.

Nikolaï
Μία κόκκινη ανάμνηση.

Anna
Θά ’θελα να τη γνωρίσω…

Fiodor
Μια μέρα ίσως…

Alexis
Ο Nikolaï πληγώθηκε!

Fiodor, κοιτώντας την αριστερή πλευρά τού Nikolaï.

Fiodor
Να σε φροντίσουμε… Anna, τρέξε να βρεις τα αναγκαία, σε παρακαλώ. 

Η Anna βγαίνει βιαστικά.

Nikolaï
Δεν είναι τίποτε σοβαρό…

Fiodor
Άφησέ το σε μένα… Έπειτα κάπως μυστικά. Τι συμβαίνει;

Alexis
Μας κυνηγούν!

Fiodor
Μα ποιος και για ποιον λόγο;

Alexis
Η μυστική αστυνομία μάς αναζητά για να μας σκοτώσει!
Η Anna επιστρέφει και αρχίζει να νοσηλεύει τον Nikolaï.

Fiodor
Λοιπόν, Nikolaï, τι συμβαίνει; Χρόνος. Για ποιο έγκλημα κατηγορείσθε; 

Η Anna μοιάζει να εκπλήσσεται με αυτή την ερώτηση. Ο Nikolaï είναι έτοιμος να απαντήσει, μα ο Alexis τον σταματά δείχνοντας με το βλέμμα την Anna. Ο Fiodor, που παρακολουθεί τη σκηνή, παρεμβαίνει. 

Μη φοβάστε καθόλου για την Anna. Έχει καρδιά και ξέρει ν’ αγαπάει.

Nikolaï
Δεν πρόκειται για ένα έγκλημα, αλλά για μία εκτέλεση…

Fiodor
Άρα, πραγματικά υπάρχει άνθρωπος που είναι νεκρός! Η Anna είναι όλο και πιο περίεργη.

Alexis
Δεν ήταν άνθρωποι!

Nikolaï, συνεχίζοντας.

Nikolaï
Ο Alexis με βοήθησε να εκτελέσω τους βασανιστές μας…

Anna
Μα για ποιο πράγμα μιλάτε, επιτέλους;

Fiodor
Anna, όλα τούτα ανήκουν στο παρελθόν μου… Ήτανε στα 1849, ανταμώναμε κάθε βδομάδα μυστικά… Θέλαμε να ξαναφτιάξουμε τον κόσμο… Δίχως να το πολυπιστεύουμε… Ώσπου ο Nikolaï μάς ενέταξε… Τότε καταλάβαμε πως το μπορούσαμε. Μα ήτανε πολύ αργά !

Nikolaï
Ποτέ δεν είναι πολύ αργά! Σιωπή. Είχαμε προδοθεί από ένα μέλος του κύκλου Petrachevski, έναν κατάσκοπο της μυστικής αστυνομίας.

Fiodor
Στη συνέχεια, μας καταδίκασαν σε καταναγκαστικά έργα… Σιωπή. Όχι όλους…

Nikolaï
H μοίρα υπήρξε διαφορετική για τη Varvara και μένα… Μετά από μια στιγμή συγκίνησης, ο Nikolaï επανέρχεται. Εγώ βασανίστηκα και η Varvara αυτοκτόνησε για διαμαρτυρία.

Anna, πολύ συγκινημένη.

Anna
Θεέ μου!

Nikolaï
Ο Θεός δεν έχει να κάνει τίποτε! Χρόνος. Σήμερα, όλα έχουν τελειώσει… Εκτέλεσα τον τελευταίο από τους βασανιστές μας.

Fiodor
Πώς θα σε συγχωρήσει ο Θεός, Nikolaï!

Nikolaï
Δεν έχω ανάγκη τη συγχώρεσή του ! Δεν αισθάνομαι ούτε τύψεις, ούτε μετάνοια!

Anna, με συμπόνια.

Anna
Οι πληγές της ψυχής δεν αφήνουν ορατά ίχνη.

Nikolaï, τείνοντάς της το χέρι.

Nikolaï
Anna, η ψυχή μου ανήλθε την ίδια μέρα με τη Varvara.

Fiodor
Όχι, Nikolaï! Η Varvara ζει στην ψυχή σου! 
Σιωπή. Ο Nikolaï φαίνεται πληγμένος από αυτή την εικόνα.

Nikolaï, μονολογώντας.

Nikolaï
[Είναι αυτός ο πίνακας που είδα στ᾽ όνειρό μου, όχι σαν έναν πίνακα ωστόσο, μα σαν μια πραγματικότητα. Ήταν όπως και στον πίνακα, ένας μικρός όρμος του ελληνικού Αρχιπελάγους και ήμουν, έμοιαζε, ερχόμενος πάνω από τρεις χιλιάδες χρόνια πριν. Γαλάζια κύματα και θωπευτικά, νησιά και βράχια, ακρογιαλιές ανθισμένες, σε απόσταση ένα μαγευτικό πανόραμα, το κάλεσμα του δύοντος ηλίου. Τα λόγια δεν μπορούν να το περιγράψουν. Ήταν εδώ το λίκνο της Ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι ξυπνούσαν και πήγαιναν για ύπνο χαρούμενοι και αθώοι. Όμως, τα βράχια και τη θάλασσα, τις λοξές ακτίδες του ήλιου που δύει, όλα τούτα, μου φαινόταν ακόμη σαν να τo έβλεπα καθώς να ξυπνούσα και άνοιγα τα μάτια για πρώτη φορά στη ζωή μου, κυριολεκτικά λουσμένος στα δάκρυα. Η αίσθηση μιας ευτυχίας άγνωστης μου διέσχισε την καρδιά μου, και είχα ακόμη και πόνο γι’ αυτό.] Ο Nikolaï καταρρέει από την κούραση.

Fiodor, δείχνοντας τον Nikolaï.

Fiodor
Καταλαβαίνεις τώρα, Annouchka, γιατί ήμουν σ᾽ αυτόν και μαζί μ᾽ αυτόν;

Anna
Ναι, Fiodor, καταλαβαίνω. Αυτός ο άνθρωπος έχει υποφέρει περισσότερο από κάθε άλλον. Χρόνος. Δεν είναι άλλος από σένα που μπορεί να τον βοηθήσει. Σιωπή. Ο Fiodor, έκπληκτος από τούτη τη φράση, φαίνεται ξαφνιασμένος. Η Anna παραμένει κοντά στον Nikolaï.

Fiodor
Μα τι να κάμω;

Alexis
Κατ᾽αρχάς πρέπει να μας φιλοξενήσετε για το βράδυ. Αύριο θα φύγουμε την αυγή.

Fiodor
Πώς;

Alexis
Αν ήρθαμε στο σπίτι σου, είναι γιατί ο Nikolaï ήθελε να δει για μια τελευταία φορά τον κόσμο! Ο Alexis συμβουλεύεται ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη.

Fiodor
Τι σημαίνουν όλ᾽ αυτά, Alexis;

Alexis
Η αποστολή μας εξετελέσθη, οφείλουμε να επιστρέψουμε αμέσως στη Μόσχα.
Ωστόσο, ο Nikolaï θέλησε να ξαναδεί…

Fiodor
Ήρθε, λοιπόν, για μένα…

Alexis
Ακριβώς. Όμως ένας άνδρας μάς αναγνώρισε και πυροβόλησε τον Nikolaï…

Fiodor
Είμαι, λοιπόν, υπεύθυνος για τον τραυματισμό του…

Anna
Μην το λες αυτό, Fiodor, ήρθε να δει τον τελευταίο του φίλο. Χρόνος. Είναι βαρύ το τραύμα του…

Fiodor
Πώς;

Anna
Έχασε πολύ αίμα, εξαντλήθηκε.

Fiodor
Αδελφέ μου!

Alexis
Μην ανησυχείτε, έχει δει κι άλλα τέτοια!

Fiodor
Όχι, η Anna έχει δίκαιο, μετά βίας αναπνέει…

Ο Alexis πλησιάζει σπρώχνοντας τον Fiodor κι έπειτα χαστουκίζοντας δυο φορές το πρόσωπο του Nikolaï.

Alexis
Nikolaï, σύνελθε! Τον ταρακουνάει.

Fiodor
Άφησέ τον ! Χρόνος. Είμ᾽ εδώ, Nikolaï… Ο Fiodor πλησιάζει τον Nikolaï και παραμένει δίπλα του σαν να προσεύχεται. Η Anna τότε βάζει το χέρι της πάνω στον ώμο τού Fiodor. Εμείς θα ζήσουμε και θα πεθάνουμε στο σκοτάδι. Σιωπή. Μια μέρα, μου είπε πως δεν είχε ακόμη γνωρίσει το απόλυτο, μα πως το γνώριζε, όπως εκείνος που πάσχει από αϋπνία, γνωρίζει τον ύπνο, εκείνος που κοιτά το σκότος γνωρίζει το φως ! Σκύβει μια τελευταία φορά πάνω στον Nikolaï, ο οποίος παρέδωσε ψυχή. Και μπροστά, ο άπιστος Alexis, κάνει το σημείο του σταυρού. Τότε η Anna σηκώνεται και σβήνουν ένα-ένα όλα τα κεριά του δωματίου, που πλημμυρίζει με ένα βαθύ μαύρο. Απόλυτο σκοτάδι.

Ο Fiodor Dostoïevski είναι μόνος, καθήμενος στο γραφείο του. Σκέφτεται μέσα σε έναν πυκνό καπνό, σαν να είχε εργαστεί όλη τη νύχτα. Χαράζει η αυγή και η Anna την συνοδεύει μπαίνοντας στο δωμάτιο, αυτή τη φορά, φωτισμένη από ένα πολύ λαμπερό φως.

Anna
Πέρασες μια λευκή νύχτα;

Fiodor
Προσευχήθηκα, καθώς σκεφτόμουν τον Nikolaï… Έπειτα με έναν τόνο διαφορετικό. Δεν καταλαβαίνω!

Anna
Τον θάνατο του φίλου σου;

Fiodor
Τα μυστήρια της ανθρώπινης ψυχής. Σιωπή. Μέσα στον χρόνο, με τον Nikolaï, δεν ήμασταν παρά μόνον ένα πρόσωπο. Ο καθένας ήταν η άλλη πλευρά του άλλου. Όμως με τη φυλακή και κυρίως με τον θάνατο της Varvara, ο καθρέφτης έσπασε μέσα στον χρόνο. Εγώ κατέφυγα στη ζωή του βιβλίου και ο Nikolaï επέλεξε τον θάνατο της ψυχής. Χρόνος. Και οι δύο επιλέξαμε την άρνηση του κράτους. Σιωπή. Με το κάτεργο, η κατάσταση της εξέγερσης έχασε το νόημά της, η ουσία ήταν το άλλο. Με τον θάνατο, η κατάσταση της καταστολής έγινε ένας προσωπικός εχθρός, η ουσία δεν ήταν παρά μόνον αυτό.

Anna
Μια απόκλιση ουσιαστική…

Fiodor

Ναι, αυτός ακριβώς είναι ο όρος. Κι ωστόσο μέσα σ᾽ αυτήν την απόκλιση, ο δεσμός της φιλίας παρέμεινε άθικτος. Επιβίωσε από όλα! Ο Nikolaï παρέμεινε πάντοτε ο φίλος μέσα στον χρόνο.

Anna
Υπήρξε προφανώς το ίδιο για τον Nikolaï.

Fiodor
Ακριβώς αυτό είναι το πιο περίεργο ! Για μένα, όλα ήταν απλά, γιατί θεωρώ ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι θεμελιωδώς καλή. Και ακόμη και αν οι αντιξοότητες της ζωής διαβρώσουν τούτη τη φυσική καλοσύνη, κάποιες εξαιρετικές υπάρξεις καταφέρνουν να τη διατηρήσουν για να αγαπούν την Aνθρωπότητα. Και ο Nikolaï ήταν μέρος αυτών των όντων… Ενώ, για κείνον, εγώ δεν μπορούσα να είμαι, στην καλύτερη περίπτωση, παρά μόνον ένας ακόμη συγγραφέας, που περιγράφει την φρικαλέα δυστυχία της ανθρώπινης συνθήκης.

Anna
Μην το λες αυτό, Fiodor. Είμαι σίγουρη πως ο Nikolaï μπορούσε να βλέπει σε σένα τον άνθρωπο, έναν από τους σπάνιους που είναι ικανοί να λαξεύσουν τα συναισθήματα, για να ανακαλύψουν τη βαθύτητα της ψυχής μας και να κοιτάζουν την ανυπαρξία, δίχως να φοβούνται, χάρις στην πίστη σου στον άνθρωπο.

Fiodor
Ωστόσο, ανακαλύπτω σιγά-σιγά, πως ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε χωρίς τον Θεό. Ενώ ο Nikolaï δεν πίστευε στον Θεό…

Anna
Κι έχει τόση σημασία; Δεν οφείλουμε να δεχόμαστε τον άλλον όπως είναι;

Fiodor
Δεν είμαι σίγουρος…

Anna
Fiodor, κάθε στοιχείο του έργου σου δεν είναι ένα κομμάτι που υπερβαίνει τη ζωή;

Fiodor
Και αν εγώ δεν ήμουν ο μάρτυρας της υπέρβασης;

Anna
Ποια η διαφορά για εμάς; Αφού είσ᾽ εσύ που μας την αποκαλύπτεις !

Fiodor, σκεφτικός.

Fiodor
Το όραμα του Nikolaï… Σιωπή. Απουσία Θεού, δεν αποδέχεται παρά μόνον τον Προφήτη. Χρόνος. Και ο Προφήτης δεν πίστευε παρά μόνο σ᾽ εκείνον… Δεν πέθανε πηγαίνοντας να δει τον τελευταίο του φίλο. Ήρθε για να πεθάνει και να δει τον πρώτο Προφήτη. Σιωπή. Το έργο μου αναγγέλλει τον ερχομό του… Διότι ο Nikolaï αποφάσισε να γίνει Θεός! Απόλυτο σκοτάδι.

(H σκηνή εξελίσσεται πολλές εβδομάδες μετά τον θάνατο του Nikolaï. Ο Fiodor υπαγορεύει στην Anna τον επίλογο του έργου Έγκλημα και Τιμωρία. Κατά τη συνήθειά του, περπατάει στη σκηνή γρήγορα, μα το βήμα του φαίνεται πιο βαρύ, το πρόσωπό πιο σοβαρό. Έχει συνείδηση του ποιος είναι. )

Fiodor
[Κάτω από το προσκέφαλό του βρισκόταν ένα Ευαγγέλιο. Το πιάνει μηχανικά. Το βιβλίο τούτο ανήκε στη Sonia. Ήταν εκεί που του είχε διαβάσει άλλοτε την ανάσταση του Λαζάρου. Στην αρχή της αιχμαλωσίας του, περίμενε να τον διώκει με τη θρησκεία της. Πίστευε ότι επρόκειτο να του πετάει ακατάπαυστα το Ευαγγέλιο στο κεφάλι και να του προτείνει θρησκευτικά βιβλία. Όμως, προς μεγάλη του έκπληξη, δεν είχε γίνει κάτι τέτοιο· μία φορά δεν του είχε προτείνει να του δανείσει το Ιερό Βιβλίο. Αυτός ο ίδιος της το είχε ζητήσει, λίγο καιρό πριν την αρρώστια του κι εκείνη του το είχε φέρει, δίχως τίποτε να πει. Δεν το είχε ανοίξει ακόμη. Και τώρα ακόμη, δεν το άνοιγε, αλλά μία σκέψη διέσχισε το πνεύμα του: «η πίστη της μπορεί να είναι λιγότερο φωτεινή τώρα ή, τουλάχιστον, τα συναισθήματά της, οι τάσεις της, δεν μπορεί να είναι κοινά μας;»] ... ο Fiodor κοίταξε για μια στιγμή την Anna που σημείωνε ακούραστα, σχεδόν ευλαβικά, κάθε ένα από τα λόγια του

Fiodor
Anna, αυτό είναι μια εντύπωση ή μία ψευδαίσθηση;

Anna, έκπληκτη.

Anna
Ποιο, Fiodor;

Fiodor
Η εξέλιξη της σχέσης μας… Σιωπή.

Anna, ντροπαλή.

Anna
Δεν ξέρω, Fiodor.

Fiodor
Λυπάμαι, δεν ήθελα να σε…

Anna
Μα δεν μ᾽ ενοχλείς.

Fiodor, συνεχίζοντας την αφήγησή του.

Fiodor
[H Sonia, κι εκείνη επίσης, ήταν ταραγμένη εκείνη την ημέρα και τη νύχτα υποτροπίασε η ασθένειά της. Μα ήτανε τόσο χαρούμενη, με μια ευδαιμονία τόσο απροσδόκητη, που σχεδόν την ετρόμαζε. Επτά χρόνια! Μόνον επτά χρόνια! Μέσα στη μέθη των πρώτων ωρών, λίγο έλειψε να θεωρήσουν και οι δύο εκείνα τα επτά χρόνια σαν επτά ημέρες. Ο Raskolnikov αγνοούσε πως αυτός ο νέος βίος δεν του προσφέρετο διόλου ως δώρο και πως έμελλε να τον αποκτήσει αντί μακρών ηρωικών προσπαθειών... Σιωπή. Όμως, εδώ αρχίζει μια ιστορία άλλη, αυτή της μακράς παλιγγενεσίας ενός ανθρώπου, της προοδευτικής αναγέννησής του, της βαθμιαίας μετάβασής του από έναν κόσμο σε έναν άλλον, της γνώσης του που προοδεύει με μια πραγματικότητα απολύτως άγνωστη ως τώρα. Εδώ θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε το υλικό ενός νέου διηγήματος, μα το δικό μας περατώθηκε.] Μακρά σιωπή. Anna;

Anna
Ναι, ωραία, σημειώθηκαν όλα.

Fiodor
Όχι, ήθελα να πω…

Anna
Ναι, Fiodor…

Fiodor
Θα ήθελα να σου διηγηθώ μια παραβολή. Σιωπή. Είναι η ιστορία ενός καλλιτέχνη του οποίου η ζωή υπήρξε τραγική, ο οποίος είχε ήδη χάσει μια αγαπημένη γυναίκα, που έπασχε από μια ανίατη ασθένεια, πρόωρα γερασμένου, σκοτεινού και υπόπτου χαρακτήρα. Μάλλον έχει ταλέντο, είναι ωστόσο άτυχος που δεν κατάφερε ποτέ να ενσαρκώσει τις ιδέες του, με τη μορφή που επιθυμούσε και η σκέψη αυτή τον βασάνιζε συνεχώς... Χρόνος. Ο καλλιτέχνης αυτός, είμ᾽ εγώ, που σου έχω ομολογήσει τον έρωτά μου και σου έχω ζητήσει να γίνεις γυναίκα μου… τι θα μου απαντούσες;

Anna
Θα σου απαντούσα πως θα σ' αγαπώ σε όλη μου τη ζωή.

Σκοτάδι.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ένας άνδρας μόνος κάθεται πάνω σ᾽ ένα διπλό πάγκο. Έχει την πλάτη γυρισμένη στη σκηνή. Χιονίζει πάνω στη μοναξιά του… Ωστόσο, φαίνεται να κρατά ένα κερί στο χέρι. Όλη του η ψυχή είναι συγκεντρωμένη σ᾽ αυτό. Το αποθέτει ευλαβικά στον πάγκο, έπειτα σηκώνεται αργά για να κάνει μια στροφή. Απέναντι από τη σκηνή, μπροστά στον πάγκο, αναγνωρίζουμε τότε αυτόν τον κόσμο τον εγκλεισμένο μέσα σε έναν άνθρωπο: είναι ο ποιητής σε εξορία.

Ποιητής εξέλιξη του Palm

Πάνω στα ερείπια του παρελθόντος, 
ένα κείμενο εγκαταλελειμμένο
παραμένει η μόνη απόδειξη.

Κάθε λέξη του είναι ένα ίχνος του πόνου.
Ο πόνος της ζωής έναντι του θανάτου.
Όλα έμοιαζαν τόσο ειρηνικά στην αρχή
κι ωστόσο ήταν μια νύχτα μεταμορφωμένη…
Όλα όσα δεν είναι σκέψη είναι μηδαμινά!
Διότι οι ιδέες και οι λέξεις δεν είναι παρά σκέψεις.
Και τα υπόλοιπα δεν έχουν νόημα.
Ο χρόνος, ωστόσο, δείχνει πως η ζωή
δεν είναι παρά στιγμή φευγαλέα
ανάμεσα σε δύο αιωνιότητες θανάτου.
Και η σκέψη μια ιδέα μέσα στη ζωή.
Ένας κεραυνός που σχίζει μια άπειρη νύχτα.
Όμως τούτος ο κεραυνός είναι τα πάντα!

Είσοδος των Δημιουργών στη σκηνή, φέρων ο καθένας ένα κερί.

Τη νύχτα αυτή,
αστραποβόλησε
και ψυχές ξεπήδησαν από τη γη.
Η συνείδηση ράπισε
το όνειρο με την πραγματικότητα.
Τότε, ο ερυθρός ήλιος ανέτειλε
πάνω στους ανθρώπους
και η Ανθρωπότητα γεννήθηκε,
έτοιμη να ζήσει το πάθος της.
Έτσι ξεκίνησε τον αγώνα
ως την κορυφή.
Ο τοξότης και το φτερό έσπασαν πάνω στον σταυρό.
Και το ον
βρέθηκε απέναντι στο κενό.
για να δημιουργήσει τον κόσμο.

Οι Δημιουργοί συγκλίνουν στον πάγκο του κατηγορητηρίου γονατιστοί…

Μα η αδικία χτύπησε τη συνείδηση ως το θάνατο
και οι αδυσώπητες σκιές βασανίστηκαν
το φως…

Οι Δημιουργοί στέκονται ο ένας κοντά στον άλλον.

Έτσι η δειλία θρυμμάτισε την τόλμη.
Τότε οι επιζήσαντες μεταμορφώθηκαν…
Έγιναν
η μνήμη του μέλλοντος
και ο μαχητής του εσχάτου.
Και το έργο δημιούργησε το ον,
με την ανάσταση του ανθρώπου.
Ήταν τότε που ο Προφήτης μίλησε
για εκείνον: «Θα έρθει ν’ αγαπήσει την Ανθρωπότητα!»
Κι εκείνος…
προκάλεσε το κενό
καταργώντας το καλό και το κακό.
Απέναντί του, όλα επιτρέπονταν. Όλα ήταν συνείδηση.
Είχε γίνει η ουσία.
Και ο Προφήτης κατάλαβε:
είχε γεννηθεί για να υποφέρει
είχε πεθάνει για ν’ αγαπά.
Η ιεροσυλία μεταμόρφωσε τη διάνοια
η θυσία γέννησε το Συμπαντικό.

Ο Fiodor και ο Nikolaï πλησιάζουν ο ένας τον άλλον.

Μέσα στο σκοτάδι,
καθένας ήταν το διπλό του άλλου,
μέσα στο φως
έγιναν το Ένα.
Και το ένα δημιούργησε τον χρόνο.
Ο σκλάβος που είχε ξεσηκώσει τον λαό του
στο εξής θα ήταν
ο άνθρωπος της Ανθρωπότητας.

Και με το τέλος των μαρτυρίων
θα έλθει ο χρόνος της αγάπης.

Η Anna και η Varvara πλησιάζουν τον Fiodor και τον Nikolaï.

Όπου οι άνθρωποι ελεύθεροι θα ενωθούν
όπου η ζωή θα αποκτήσει
τα δικαιώματά της
για να πληθύνει και πάλι
τούτη τη γη της επαγγελίας
με τα παιδιά της αγνότητας
της αθωότητας και της καλοσύνης.

Και οι άνθρωποι θα ζουν εν ειρήνη
διότι ένας δυστυχής
πεθαίνει ακόμη
παρ’ όλο που θυσίασε τα πάντα.
Δίχως κατηγορητήριο,
για το καλό της Aνθρωπότητας,
ήταν καταδικασμένος
να εκτίει την αιωνιότητα
του κενού...

Το ον
θυσίασε την αιωνιότητα
για να χαρίσει την ημέρα!

Η σκηνή φωτίζεται.

Αυλαία.

In English: The Creators (Act I) 

Βίντεο-Διαλέξεις Θεατρικό έργο «Οι Δημιουργοί»
Θεατρικό/βίντεο/ ποίηση: Opus of N. Lygeros


2439 N. Lygeros: May 13, 2012

Οι δημιουργοί του μέλλοντος
Εκείνο το βράδυ που δεν έγινε ποτέ νύχτα
ζήσαμε μαζί την καταδίκη της κοινωνίας. 
Μετρήσαμε έναν-έναν τους δικούς μας, 
δεν θέλαμε να χάσουμε κανένα. 
Κι όταν μας έπιασαν, δεν μιλήσαμε, 
μετρούσαμε ακόμα τις τελευταίες σκέψεις. 
Δεν ξεχάσαμε ποτέ εκείνο το βράδυ 
διότι τότε αποφασίσαμε 
να δημιουργήσουμε το μέλλον.

Διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: «Οι Δημιουργοί».
Θέατρο Τεχνών Λάρισας. – Αφίσα Πηνειού 9 και 
Ταγμ. Βελησσαρίου - Λάρισα. Τετάρτη 24 Ιουνίου 2015











«Οι Δημιουργοί». 
Θέατρο Τεχνών Λάρισας
Φωτογραφίες - Διάλεξη του Ν. Λυγερού με θέμα:
«Οι Δημιουργοί». Θέατρο Τεχνών Λάρισας. 24/6/2015












• Διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: «Οι Δημιουργοί».
Πολυχώρος «Αίτιον», Τζιραίων 10 - Μετρό Ακρόπολη.
Αθήνα. Τρίτη 17 Μαρτίου 2015, ώρα: 20.00 – Αφίσα
















11762 - Post published:March 25, 2013

Οι δημιουργοί των κόσμων
δεν ήταν αυτοί που νόμιζες
λόγω της εξουσίας τους,
αλλά οι άλλοι που μετέτρεπαν
το αδιανόητο σε ουτοπία
για να μπορέσουν οι επόμενοι
να έχουν ένα όραμα
που μέσω της πράξης
θα δημιουργούσε
την νέα πραγματικότητα
που κανείς πριν
δεν είχε φανταστεί
και τώρα που το βλέπεις
και συνειδητοποιείς
ποια είναι η αλήθεια
πες μου πώς νιώθεις
για να σου πω
τις επόμενες κινήσεις
μέσα στη σιωπή
για να ξεπεράσεις
όλα τα εμπόδια
που σου έβαλε
η κοινωνία
για να σε καταπατήσει.

Ν. Λυγερός: November 1, 2014

Οι Δημιουργοί μεταχαράς
σχεδιάζουν την Αποστολή
για να γράψουν την ιστορία
που αλλάζει το μέλλον
κι αρχίζουν
τον Άγιο Γεώργιο,
τη Βασιλική του Γαλαλά
τους Άγιους Κωνσταντίνο
και Ελένη για να φτάσουν τελικά
στο νερό των Αποστόλων
και στο νησί του Κορμακίτη.

Βίντεο ποίημα: Οι Δημιουργοί μεταχαράς













Βίντεο ποίημα: Ν. Λυγερός - Οι Δημιουργοί
Composition's title: Colors of freedom 
Composer's name: Theodoros Tsiamitas













Βίντεο ποίημα Ν. Λυγερός - Εισαγωγή των Δημιουργών












18283: January 1, 2015 / Dialogs

Νοημοσύνη: Το κράτησες;
Μνήμη: Τα κατάφερα.
Νοημοσύνη: Ακόμα και τότε
Μνήμη: Ειδικά τότε.
Νοημοσύνη: Μέσα στη φωτιά του σκοταδιού.
Μνήμη: Μέσα στο σκοτάδι της φωτιάς.
Νοημοσύνη: Όταν προσπάθησαν να κάψουν τα δέντρα.
Μνήμη: Όταν κατάφεραν να κάψουν τα βιβλία.
Νοημοσύνη: Μόνο που οι άνθρωποι δεν ξέχασαν.
Μνήμη: Έγιναν οι ίδιοι δέντρα.
Νοημοσύνη: Έγιναν οι ίδιοι βιβλία.
Μνήμη: Και τώρα μπορείς να συνεχίσεις.
Νοημοσύνη: Και να γράψω την ιστορία.
Μνήμη: Του μέλλοντος.
Νοημοσύνη: Μνήμη μέλλοντος.
Μνήμη: Και φωτοπλάστες.
Νοημοσύνη: Δημιουργοί φωτός.
Μνήμη: Με το βάρος της βαρύτητας.
Νοημοσύνη: Με την κενότητα.
Μνήμη: Και την πολυκυκλικότητα.
Νοημοσύνη: Για να σβήσει το σκοτάδι.
Μνήμη: Για να ζήσει η Ανθρωπότητα.

Πηγή: Αέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.gr

1η δημοσίευση: 9 Φεβρουαρίου 2016



Σχόλια στο facebook

Μαθητεία Γνώσης & ΕπιστήμηςΣοφία, Σκηνοθετική απόπειρα σύνθεσης των αδιάθετων πληροφοριών των συναισθηματικών μεταβολών...της καρδιακής επικοινωνίας...


Δεν υπάρχουν σχόλια: