Επέτειος απαγχονισμού στα 18 του χρόνια,
σαν σήμερα 14 Μαρτίου 1957 του Βαγορή.
της Σοφίας Ντρέκου προς δόξαν της θυσίας του
O 18χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης που περιφρόνησε
την αγχόνη των Άγγλων: «Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε,
«...Όταν πεθάνω, θα πάω στον Θεό και θα τον
παρακαλέσω να είμαι ο τελευταίος που απαγχονίζεται».
Και πράγματι έτσι έγινε!! Ο Ευαγόρας ήταν ο
τελευταίος που εκτελέστηκε από τους Άγγλους!
Σήκω, Ευαγόρα να μας πεις Ελληνική Ιστορία:
Τι άνθρωποι είναι αυτοί ρωτούσαν οι κατακτητές.
«Ο Άγγλος δεν άντεξε και ρώτησε έναν Κύπριο
δημοσιογράφο για τους αντάρτες της Ε.Ο.Κ.Α.:
«What kind of people are they?» (Τι άνθρωποι είναι αυτοί ;).
Για να λάβει πληρωμένη απάντηση: «Greeks» (Έλληνες)!»
Ευαγόρας Παλληκαρίδης Μάρτυρας, επαναστάτης
και ποιητής, Ελληνοκύπριος αγωνιστής της ΕΟΚΑ.
Ο Έλληνας επαναστάτης και ποιητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Μάρτυρας του αγώνα των ελληνοκυπρίων
για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού
και την Ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.
1953. Σκληρή Αγγλική Αποικιοκρατία στην
Κύπρο. Μια εποχή που γεννά ήρωες.
Ο Βαγορής (Ευαγόρας) γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου, στις 26 Φεβρουαρίου 1938. Ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας του Μιλτιάδη. Στην οικογένεια του Ευαγόρα ανήκει – δεύτερος ξάδερφος – και ο Στέλιος Μαυρομμάτης.
Πέρασε τις 6 τάξεις του Δημοτικού σχολείου με άριστα. Η ανταρτική δράση του είναι γεμάτη με παράτολμες ενέργειες. Μπήκε νωρίς στον αγώνα, από τα μαθητικά του χρόνια κιόλας. Την 1η Απριλίου 1953, ο Ευαγόρας πρωταγωνιστεί σε διάφορες διαδηλώσεις κατά των Άγγλων. Σε ηλικία 15 ετών, κατεβάζει και τεμαχίζει την αγγλική σημαία στο Κολέγιο της Πάφου. Συγκεκριμένα, στις 2 Ιουνίου θα γινόταν η στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ. Στην Αγγλία και σε όλες τις αποικίες γίνονταν προετοιμασίες για το μεγάλο γεγονός.
Στην Πάφο στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο» αναρτάται η αγγλική σημαία, γεγονός που εξοργίζει τους μαθητές. Παραμονή της στέψης, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση με αίτημα να υποσταλεί η αγγλική σημαία και να εκκενωθεί το γήπεδό τους από στρατιώτες και αστυνομικούς. Ο 15χρονος τότε Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την αγγλική σημαία: το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για επέκταση των διαδηλώσεων.
Οι μαθητές και το πλήθος συγκρούονται με την αστυνομία, η οποία ενισχύεται από Τούρκους. Ο διοικητής στέλνει διαταγή να αποσυρθούν οι αστυνομικοί, γιατί δεν έπρεπε η στέψη της βασίλισσας να αμαυρωθεί με αίμα. Έτσι οι μαθητές παρέσυραν ό,τι είχε σχέση με τους εορτασμούς για την στέψη. Η Πάφος έγινε το μόνο μέρος όπου δεν γιορτάστηκε η στέψη. Ο Ευαγόρας συνελήφθη, αλλά αφέθηκε ελεύθερος λόγω της μικρής του ηλικίας.
Σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές. Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου. Ήταν η αρχή του τέλους. Μια μέρα πριν τη δίκη, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα:
Το «εγερτήριο σάλπισμα» του Βαγορή
Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Θ' αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα
μεσ' τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα 'χω παρέα μόνη
κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα 'ρθει το καλοκαίρι
Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ' ενα παλάτι,
το ξέρω θαν' απάτη, δεν θαν' αληθινό.
Μεσ' το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.
Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.
Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ' βρει εκεί.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από τη Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες.
Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και η δίκη ορίζεται για τις 25 Φεβρουαρίου. Στη δίκη του ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχεται την ενοχή του. Αλύγιστη μένει η ψυχή του και στη δίκη.
Έχεις τίποτε να πεις, για να μην καταδικασθείς σε θάνατο; ρώτησε ο Άγγλος δικαστής.
«Γνωρίζω ότι θα καταδικασθώ σε θάνατο, είπε ο Ευαγόρας, θα με κρεμάσετε, το ξέρω. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος, πού Ζητά τη Ελευθερία του. Εύχομαι να είμαι ο τελευταίος πού θ’ αντικρίσει την αγχόνη. Τίποτε άλλο!».Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.
Ο Βαγορής, όπως ήταν το χαϊδευτικό του, δεν πτοείται. Στο τελευταίο γράμμα του το απόγευμα 13-3-1957, ο Ευαγόρας, γράφει σ’ ένα κομμάτι χαρτί:
«Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ‘ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το καθετί. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα, τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.»Τα μεσάνυχτα της 13ης Μαρτίου 1957 οδηγείται στην αγχόνη. Στην τελευταία του διαδρομή, από το κελί του στην αγχόνη, συγχώρησε τους δεσμώτες του και τραγούδησε τον ελληνικό εθνικό μας ύμνο, ενώ ο δήμιος του περνούσε την αγχόνη.
Τραγουδά τον Εθνικό Ύμνο. Δύο λεπτά αργότερα (14 Μαρτίου) η καταπακτή ανοίγει και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης περνά στην αιωνιότητα.
Πράγματι ήταν ο τελευταίος και ο νεότερος απαγχονιστείς, μια και η καταδίκη του και η εκτέλεσή του προκάλεσαν την παγκόσμια κατακραυγή και κινητοποίηση κατά των Άγγλων αποικιοκρατών.
Συγκλονιστικό επίσης αποτελεί το ποίημα, του Φώτη Βαρέλη,
που μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Λευκωσίας:
Εψές πουρνό μεσάνυχτα στης φυλακής τη μάντρα
μες στης κρεμάλας τη θελιά σπαρτάραγε ο Βαγόρας.
Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τ’ άκουσε κανένας.
Η μάνα του ήταν μακριά, ο κύρης του δεμένος,
οι νιοί συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν,
η νια που τον ορμήνευε δεν είχε νυχτοπούλι.
Εψές πουρνό μεσάνυχτα θάψαν τον Ευαγόρα.
Σήμερα Σάββατο ταχιά όλη η ζωή σαν πρώτα.
Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο,
ψηλώνει ο χτίστης εκκλησιά, πανί απλώνει ο ναύτης,
και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει.
Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας.
Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,
μπαίνει κι η πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα.
- Παρόντες όλοι; - Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.
- Παρόντες, λέει ο δάσκαλος. Και με φωνή που τρέμει:
- Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία.
Ο δίπλα, ο πίσω, ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι,
αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει
να πέσουν μ’ αναφιλητά ετούτοι κι όλη η τάξη.
- Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα, πάντα πρώτος,
στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,
συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι,
και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.
Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα’ στα κλαμένα νιάτα,
που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία,
έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο.
Γράφτηκε, κατά τη μαρτυρία του ποιητή, την επαύριο της εκτέλεσης του Παλληκαρίδη. Δημοσιεύεται στο βιβλίο του Γ. Χατζηκωστή, «Ευαγόρας Παλληκαρίδης: ο Ήρωας και ο Ποιητής» (Λευκωσία 1984).
Η κατακραυγή αυτή απέτρεψε μεταξύ άλλων τον απαγχονισμό 26 άλλων αγωνιστών που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο. Ήταν η τελευταία του προσφορά στους συναγωνιστές του.
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης έγινε το σύμβολο αντίστασης της νεολαίας και ειδικά της μαθητιώσας, ενώ το ποιητικό του έργο συγκινεί και εμπνέει μέχρι σήμερα. Ήταν μια σπάνια σύνθεση Αρετής, Ποίησης και Ηρωισμού.
Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
Ο γενναίος αυτός πατριώτης, σύμφωνα με τις σημειώσεις που κρατούσε ο διαβόητος δήμιος της βρετανικής αποικιοκρατίας, Harry Allen, κατά τη διάρκεια των απαγχονισμών των ηρώων της ΕΟΚΑ, ξεψύχησε ηρωικά 9 δευτερόλεπτα μετά από τη στιγμή που άνοιξε η ξύλινη καταπακτή της αγχόνης. Ο Άλλεν είχε κρατήσει «ενθύμιο» της αιματοβαμμένης θητείας του στις φυλακές Λευκωσίας. «Μια φορά κανείς πεθαίνει. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα»
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης έγινε το σύμβολο αντίστασης της νεολαίας και ειδικά της μαθητιώσας, ενώ το ποιητικό του έργο συγκινεί και εμπνέει μέχρι σήμερα. Ήταν μια σπάνια σύνθεση Αρετής, Ποίησης και Ηρωισμού.
Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
Ο γενναίος αυτός πατριώτης, σύμφωνα με τις σημειώσεις που κρατούσε ο διαβόητος δήμιος της βρετανικής αποικιοκρατίας, Harry Allen, κατά τη διάρκεια των απαγχονισμών των ηρώων της ΕΟΚΑ, ξεψύχησε ηρωικά 9 δευτερόλεπτα μετά από τη στιγμή που άνοιξε η ξύλινη καταπακτή της αγχόνης. Ο Άλλεν είχε κρατήσει «ενθύμιο» της αιματοβαμμένης θητείας του στις φυλακές Λευκωσίας. «Μια φορά κανείς πεθαίνει. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα»
Ο δήμιος συνέδεσε το όνομά του με τους απαγχονισμούς εννέα πατριωτών που οδηγήθηκαν στον θάνατο για τη συμμετοχή τους στην ΕΟΚΑ, η οποία τη δεκαετία του ΄50 ανέλαβε ένοπλη δράση για την αποτίναξη της βρετανικής κατοχής στο νησί και την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Παλληκαρίδης ήταν ο νεότερος από τους εκτελεσθέντες και η θυσία του συγκίνησε το πανελλήνιο.
«Στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη»
(Ποίημα σε αρχαία ελεγειακά δίστιχα)
Κεῖθι, παρ’ ἐγκωμὴν δούλην, ἐλαφηβολιώνος
ἐν λειμῶνι τέθηλ’ ἱμερόεντι ποτέ.
Ανθολογείται στο «Ευαγόρας Παλληκαρίδης:
Ο ήρωας και ο Ποιητής», Γιώργος Χατζηκωστής
Η μαρτυρία του ιερέα των φυλακών
Παπάντωνη Ερωτοκρίτου
Η φωτογραφία προέρχεται από ντοκιμαντέρ αφιερωμένο
στη ζωή και τη θυσία των αγωνιστών της ΕΟΚΑ.
Μπορεί να μην είναι αυθεντική, αλλά αναπαριστά
με ακρίβεια τις τελευταίες ώρες του μελλοθάνατου
που εξομολογείται στον ιερέα Παπάντωνη Ερωτοκρίτου,
λίγο πριν από τον απαγχονισμό.
Το απόγευμα τής 13ης Μαρτίου ό διοργανωτής των εκτελέσεων κ. Λκκερ με ενημέρωσε περί της εκτελέσεως τού Παλληκαρίδη και ότι έπρεπε ως συνήθως να παραμείνω στας Φύλακας.
Εζήτησα να μείνω στο σπίτι μου και να μεταφερθώ εις τας Φύλακας ολίγον προ τής εκτελέσεως και έδέχθησαν μέ τήν ύπόσχεσιν δτι πράγματι θα εύρισκόμην στο σπίτι, γιατί όπως αντελήφθην ένόμιζαν πώς θά τούς γελούσα.
Έκανονίσαμεν ή ώρα 10 μ.μ. νά ρθούν νά μέ πάρουν, όπως και έγινε.
Μόλις έφθασα στάς Φύλακας, ώδηγήθην πλησίον τού Παλληκαρίδη διά νά τού μεταδώσω τήν Θείαν Κοινωνίαν. Τον βρήκα απολύτως ήρεμον χωρίς την παραμικράν έκδήλωσιν ταραχής ή λιποψυχίας.
Τά λόγια του εις τήν συνομιλίαν μας ήσαν κοφτά και μετρημένα. Έκάθητο εις τό κρεββάτι του, πού έψαυε σχεδόν τό δάπεδον τοϋ κελλιού, και έγώ λίγον υψηλότερα σ’ ένα σκαμνί.
Τον είχαν στο κελλί τοϋ Ανδρέα Δημητρίου, και στο άλλο τοϋ Καραολή είχαν τον Μαϊμάρη, πού τον κατεδίκασαν γιά φόνο. Δύο είναι τά κελλιά τών μελλοθανάτων πλησίον τής άγχύνης, και γι’ αυτό τούς δύο πρώτους τούς είχαν σ’ αυτά τά κελλιά. πού είναι πολύ πληκτικά, όπως και τώρα τούς δύο αυτούς, μέ τήν διαφοράν ότι τώρα μύνον ό ένας μέ ενδιέφερε εθνικά.
Όταν συνελήφθη μέσα στο δάσος μέ ένα όπλο, πού δέν μπορούσε νά χρησιμοποιηθή. ήτο νύχτα, και οί σύντροφοι του έτρεξαν και έφυγαν, και δέν συνελήφθησαν. Αυτός όμως δέν έτρεξε να φύγη. και περίεργος γι’ αυτό τοϋ υποβάλλω τήν έρώτησιν.
– Γιατί δεν έτρεξες νά φύγης και σύ όπως έκαμαν οι άλλοι;
Εσήκωσε το πρόσωπον του και με είδε στα μάτια, γιατί ήτο σκυφτός, και με ελαφρόν μειδίαμα μού λέγει.
- Τούς επήρα για δειλούς, όταν τους είδα να τρέχουν.
Επικρατεί σιωπή. και πάλιν ερωτώ.
- Έχεις τίποτε να μού πης, παιδί μου;
- Μετανοιώνω για κείνο πού έκαμα και αν ζούσα δεν θα το ξανάκαμνα.
Δεν εννοούσε το ότι έλαβε μέρος στον αγώνα αλλά άλλο πράγμα, τής ψυχής.
Τού υπέδειξα, αν ήθελε να αφήσει τον σταυρόν του να τον έχωμεν ως ενθύμιον, αλλά μου λέγει:
- Όχι. πάτερ, θέλω να τον πάρω μαζί μου.
Λυπήθηκα, πού δεν σκέφθηκα να πάρω άλλον μαζί μου και να τον κρατούσα ως ιερόν κειμήλιον. όπως έκαμα στους τρεις προηγουμένους. Μετά την εκτέλεση τον έφερε στο λαιμό του.
Τού συνέστησα να έχη θάρρος μέχρι τέλους και να μην αφήση την εντύπωση στους Άγγλους δημίους ότι έδειλίασε.
– Έχω θάρρος, μού λέγει, και δεν θα δειλιάσω, εύχομαι δε να είμαι ό τελευταίος.
Τά τελευταία του λόγια ήσαν:
Τούς χαιρετισμούς μου εις όλους, και εύχομαι σύντομα την ελευθερίαν τής Κύπρου.
Τού μετέδωσα τέλος την Θείαν Κοινωνίαν. και αφού τον εφίλησα τον αποχαιρέτισα με τας λέξεις, θάρρος, και να μην χάνης τας ελπίδας σου.
Κάποια ελπίς διασώσεως του υπήρχε μέχρι τής τελευταίας στιγμής, ήτοι τής ενδέκατης και μισής, πού έξετελέσθη.
Ο Μαϊμάρης όταν με είδε να φεύγω από το διπλανό κελλί, εφώναζε και έκλαιε και ετάρασσε την γαλήνη και την σιγήν τής νύχτας γύρω από την αγχόνην.
- Έχεις τίποτε να μού πης, παιδί μου;
- Μετανοιώνω για κείνο πού έκαμα και αν ζούσα δεν θα το ξανάκαμνα.
Δεν εννοούσε το ότι έλαβε μέρος στον αγώνα αλλά άλλο πράγμα, τής ψυχής.
Τού υπέδειξα, αν ήθελε να αφήσει τον σταυρόν του να τον έχωμεν ως ενθύμιον, αλλά μου λέγει:
- Όχι. πάτερ, θέλω να τον πάρω μαζί μου.
Λυπήθηκα, πού δεν σκέφθηκα να πάρω άλλον μαζί μου και να τον κρατούσα ως ιερόν κειμήλιον. όπως έκαμα στους τρεις προηγουμένους. Μετά την εκτέλεση τον έφερε στο λαιμό του.
Τού συνέστησα να έχη θάρρος μέχρι τέλους και να μην αφήση την εντύπωση στους Άγγλους δημίους ότι έδειλίασε.
– Έχω θάρρος, μού λέγει, και δεν θα δειλιάσω, εύχομαι δε να είμαι ό τελευταίος.
Τά τελευταία του λόγια ήσαν:
Τούς χαιρετισμούς μου εις όλους, και εύχομαι σύντομα την ελευθερίαν τής Κύπρου.
Τού μετέδωσα τέλος την Θείαν Κοινωνίαν. και αφού τον εφίλησα τον αποχαιρέτισα με τας λέξεις, θάρρος, και να μην χάνης τας ελπίδας σου.
Κάποια ελπίς διασώσεως του υπήρχε μέχρι τής τελευταίας στιγμής, ήτοι τής ενδέκατης και μισής, πού έξετελέσθη.
Ο Μαϊμάρης όταν με είδε να φεύγω από το διπλανό κελλί, εφώναζε και έκλαιε και ετάρασσε την γαλήνη και την σιγήν τής νύχτας γύρω από την αγχόνην.
ΒΙΝΤΕΟ: Η αδελφή του 19χρονου Ήρωα - Ποιητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη, Μαρούλα Βρυωνίδου μιλά για τον Ήρωα αδελφό της, τη σύλληψή του από τους Άγγλους δυνάστες, τη δίκη καθώς και για την τελευταία επίσκεψη της στο κελί των μελλοθάνατων όπου κρατείτο ο έφηβος Ήρωας, λίγο πριν οδηγηθεί στην αγχόνη τη 14η Μαρτίου του 1957. Η συγκλονιστική μαρτυρία της κας Μαρούλας Βρυωνίδου οπτικογραφήθηκε τον Μάρτιο του 2010 στο σπίτι της στην Λευκωσία και προβλήθηκε στην εκδήλωση της πολιτιστικής ομάδας Νέας Υόρκης «Η Κύπρος μας», «Γαλανόλευκες Ηρωικές ψυχές - ΕΟΚΑ 1955-59» που πραγματοποιήθηκε την 1η Απριλίου 2010, στο κατάμεστο από ομογενείς θέατρο του Σταθάκειου Πολιτιστικού Κέντρου στην Αστόρια της Νέας Υόρκης.
Επίσης πολλοί αναφέρουν τον Ευαγόρα σαν έναν άνθρωπο με το θάρρος του Λεωνίδα, την πυγμή του Αυξεντίου και το ποιητικό ταλέντο του Κώστα Μόντη.
Όταν διάβασα την ιστορία σου,
το βράδυ είχα πυρετό.
Αδερφέ της αγχόνης τι μας έκανε αυτή
η νύχτα... τι μας πήρε και τι μας έδωσε!
Όταν εμείς εξακολουθούσαμε να γράφουμε στίχους
εκείνος διέκοπτε κι’ ανέβαινε στην αγχόνη.
Κώστας Μόντης - Στιγμές, 1958
«Σαν το ‘φεραν οι Χριστιανοί να το
κρεμάσουν το δεκαεφτάχρονο αθώο παιδί»
«27 Ιουνίου 1906, 2 μ.μ.» από το ποίημα του Καβάφη
που καταδικάζει την Αγγλική Αποικιοκρατία στην Αίγυπτο
Στην εποχή μας, εποχή οικονομικής αποικιοκρατίας στη χώρα μας, οι ήρωες «προχωρούν στα σκοτεινά», όπως είπε ο Σεφέρης στον «Τελευταίο Σταθμό» Ή μήπως έπαψαν πια να υπάρχουν αντιστάσεις και ήρωες;
Τα Φυλακισμένα Μνήματα
Τα Φυλακισμένα Μνήματα είναι η ονομασία ενός κοιμητηρίου το οποίο βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας όπου οι Βρετανοί έθαβαν τους απαγχονιζόμενους κατά την διάρκεια του ενωτικού απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959 για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Άγγλους, και την Ένωση της με την κυρίως Ελλάδα. Αποτελεί ένα από τα ιερότερα μνημεία του αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού για την Ένωσή του με την μητέρα Ελλάδα.
Το κοιμητήριο κατασκευάστηκε από τους Βρετανούς επί κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ. Σχεδιάστηκε σαν ένας περιτοιχισμένος μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη. Έμεινε στην ιστορία με την ονομασία "Φυλακισμένα Μνήματα".
Οι Βρετανοί αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους εκτελούνταν για την δράση τους στον απελευθερωτικό αγώνα όπως και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.) που σκοτώνονταν σε μάχες για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις.
Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., από τους οποίους οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις φυλακές, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη.
Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία ήταν εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Βρετανοί τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας συγγενής των νεκρών ή άλλος Ελληνοκύπριος. Οι συγγενείς των νεκρών μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους μόνο μετά το τέλος του αγώνα.
Οι εννέα απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10 Μαΐου 1956:
Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου 1956:
Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21 Σεπτεμβρίου 1956:
Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης
Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957:
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σορούς των ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους απαγχονισθέντες. Οι τέσσερις αγωνιστές που όλοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης είναι οι ακόλουθοι:
Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας, Κυριάκος Μάτσης
ΑΦΙΕΡΩΜΑ: 10 Μαΐου 1956 εκτελούνται οι πρώτοι Κύπριοι αγωνιστές Καραολής και Δημητρίου
Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:
Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
Γρηγόρης Αυξεντίου και Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στον τοίχο του κοιμητηρίου υπάρχει η επιγραφή:
«Τ' ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται».
Αγγλοκρατία στην Κύπρο (1878-1960): Η αγγλοκρατία στην Κύπρο, ή αλλιώς Βρετανική Κύπρος αφορά στο διάστημα που η Κύπρος ήταν υπό την κυριαρχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η Κύπρος πέρασε στα χέρια των Βρετανών το 1878 αρχικά ως προτεκτοράτο μετά από μια συμφωνία ανάμεσα στην Οθωμανική και Βρετανική αυτοκρατορία. Από το 1914, κηρύχθηκε ως κτήση της Αγγλίας, ενώ από το 1925 ως το 1960 ως αποικία του Στέμματος. Κατά τη διάρκεια της αγγλοκρατίας, το οθωμανικό δάνειο εμπόδισε την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του νησιού.
ΕΟΚΑ: Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών ήταν ελληνοκυπριακή, εθνικιστική και αντάρτικη οργάνωση που έδρασε κατά τη χρονική περίοδο 1955-1959 στην Κύπρο, με διακηρυγμένο σκοπό την αυτοδιάθεση της Κύπρου, την απαλλαγή από τη βρετανική αποικιοκρατία και τελικά την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Βιβλιογραφία-Πληροφορίες
• «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. https://el.wikipedia.org
• Δρ. Πέτρος Στυλιανού, Νίκη Χριστοδούλου, Τα φυλακισμένα μνήματα, εκδόσεις Επιφανίου, ε' έκδοση, 2005, σελ. 13.
• Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα Ε.Ο.Κ.Α 1955 – 1959 - eoka.org.cy
• Η σπασμένη εκκλησιά του Προφήτη Ηλία στον Πενταδάκτυλο και το μήνυμα πως η Ελλάδα ΔΕΝ ήρθε του Κώστα Μόντη
• Αφιέρωμα στον ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου που πολέμησε μόνος †
Περισσότερα: Αφιερώματα, Πρόσωπα, Κύπρος
• Αφιέρωμα στον ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου που πολέμησε μόνος †
Περισσότερα: Αφιερώματα, Πρόσωπα, Κύπρος
FaceBook Σχολιασμοί
Angela Terry: They’re all guilty the queen their prime minister and of course the governor while occupying Cyprus
May God punish them ALL
Britts are NOT the benevolent people they think and pretend they are!!
To this day, they side with the barbarian turks all the time when it comes to issues relating to Cyprus and Greece which, in my opinion, makes them barbarians as well.
Remember and Honor the Brave fighters and please do not ever say that britts are a civilized nation - they are all barbarians the queen their pm and the governor, and even Churchill who refused to accept the demand of the Greek Cypriots who voted overwhelmingly in a plebiscite in 1950 that they wanted to join with Greece.
Churchill should have accepted the will of the Greek Cypriots because many many Greek Cypriots and Greeks of the mainland fought in the war to stop hitler.
Too many of these brave fighters were young men ready to fight for liberty from the britts at all costs
They sacrificed themselves for union of Cyprus with Greece and independence from the barbarian occupiers
The brave EOKA fighters only wanted the occupiers to leave from Cyprus. It was a war for independence and union with Greece.
May God punish the executioners of so many young fighters that only wanted Freedom for their country Greek Cyprus
And
May God in His infinite wisdom n Power punish the guilty and open a door to Paradise for the brave young fighters. 15 Μαρτίου 2023
Angela Terry 16 Μαρτίου 2021:
Sophia Ntrekou,
I want first to thank you too, because the years that have gone by tend to reduce our disgust and hatred we all should feel about the britts, and especially the queen, pm and the governor for the many executions of our young heroes. Each time before the executions the queen received and ignored a multitude of requests from world leaders to reduce the sentence to life in prison.
May all three of them receive same treatment in their after life.
My comments Sophia would be the same from any other Greek Cypriot that lived through this occupation. There were many other such heroes besides the hero and poet Evagora Pallikaride, and many of these young heroes made the ultimate sacrifice trying to liberate Greek Cyprus.
There is a museum in Nicosia that is dedicated to honoring and remembering our heroes and it is also very educational about the savage treatment our heroes received in the hands of the uninvited occupiers.
Thank you again for your post. Nase kala.
Αέναη επΑνάσταση - Sophia Ntrekou: Mrs. Angela Terry, Thank you for your thoughts, which I added again to my dedication.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου