Nativity art print by Basia Mindewicz
Χριστούγεννα
Υπ. Δρ. Θεολογίας για την Αέναη επΑνάσταση
Χριστουγέννων εποχή!
Σηματοδοτεί την εν χρόνω γέννηση του Ιησού Χριστού η οποία συντελέστηκε σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Εάν το γεγονός της γέννησης, πραγματοποιήθηκε, το 4π.Χ. ή το 6 π.Χ., ή και το ποιόν ακριβώς αιώνα, αλλά και γιατί άρχισε να εορτάζεται κατά την 25η Δεκεμβρίου εκάστου έτους, δεν θα απασχολήσει το παρόν ταπεινό κείμενο για ευνόητους πρακτικούς λόγους. Υπάρχει ήδη αρκετή βιβλιογραφία και μπορεί κάλλιστα κάποιος να ανατρέξει σε αυτήν, εάν ενδιαφέρεται να ασχοληθεί σχολαστικώς επ’ αυτού.
Σήμερα θα σταθώ, όπως και κάθε χρόνο όταν αντικρίσω τα πρώτα χριστουγεννιάτικα στολίδια, σε μία φράση ενός εκ των καθηγητών μου, η οποία τέτοια εποχή, ηχεί τόσο έντονα στα αυτιά μου, «Χριστούγεννα χωρίς Χριστό!», μας έλεγε... Από τη μία σκέφτομαι πόσο γνωστή και χιλιοειπωμένη είναι πια η φράση αυτή στους θεολογικούς κύκλους, ας μην επαναλαμβάνομαι. Κι από την άλλη σκέφτομαι πως θεολόγοι δεν σπουδάσαμε για να πρωτοτυπήσουμε συγγραφικώς, αλλά για να μεταφέρουμε το ίδιο το μήνυμα του ευαγγελίου, το μήνυμα του Ιησού Χριστού - πρωτίστως διά του βιώματος μας και δευτερευόντως διά της ανθρώπινης περιορισμένης μας γνώσης - έτσι όπως αυτό παραδόθηκε από τους αποστόλους και τους αγίους πατέρες και διατυπώθηκε διά των οικουμενικών συνόδων, κι ας επαναληφθούμε ξανά και ξανά.
Χριστούγεννα λοιπόν!
Η ένσαρκη, η αισθητή παρουσία του Θεού στην ιστορία, η θεολογικά επονομαζόμενη «Ενανθρώπηση» του Υιού και Λόγου του Θεού, του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, η οποία δημιουργούσε ανέκαθεν πολλά θέματα και αρκετούς προβληματισμούς. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι από πολύ νωρίς αναπτύχθηκαν πολλές χριστολογικές αιρέσεις και διάφορες θεωρίες γύρω από το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, οι οποίες βέβαια αναπαράγονται μέχρι και σήμερα.
Η ένσαρκη, η αισθητή παρουσία του Θεού στην ιστορία, η θεολογικά επονομαζόμενη «Ενανθρώπηση» του Υιού και Λόγου του Θεού, του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος, η οποία δημιουργούσε ανέκαθεν πολλά θέματα και αρκετούς προβληματισμούς. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι από πολύ νωρίς αναπτύχθηκαν πολλές χριστολογικές αιρέσεις και διάφορες θεωρίες γύρω από το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, οι οποίες βέβαια αναπαράγονται μέχρι και σήμερα.
Ούτε λοιπόν η απαξίωση αυτών που θεωρούν το γεγονός της ενανθρωπήσεως ως μια παρηγοριά για τους αφελείς και πτωχούς κατά τη διανοία ανθρώπους, είναι κάτι καινούργιο, ούτε η θεώρηση του Ιησού Χριστού ως ενός εκ των απλών σοφών φωτισμένων ανθρώπων εις τον οποίο, είτε ενοίκησε το Πνεύμα του Θεού, είτε ο ίδιος θεώθηκε λόγω της άψογης ηθικής του τελειότητας. Ούτε και τα «Χριστούγεννα χωρίς Χριστό» είναι πλέον κάτι το ασυνήθιστο, μάλλον το αντίθετο.
Ούτε λοιπόν η απαξίωση αυτών που θεωρούν το γεγονός της ενανθρωπήσεως ως μια παρηγοριά για τους αφελείς και πτωχούς κατά τη διανοία ανθρώπους, είναι κάτι καινούργιο, ούτε η θεώρηση του Ιησού Χριστού ως ενός εκ των απλών σοφών φωτισμένων ανθρώπων εις τον οποίο, είτε ενοίκησε το Πνεύμα του Θεού, είτε ο ίδιος θεώθηκε λόγω της άψογης ηθικής του τελειότητας. Ούτε και τα «Χριστούγεννα χωρίς Χριστό» είναι πλεόν κάτι το ασυνήθιστο, μάλλον το αντίθετο.
Όμως θέλοντας και μη, γνωρίζοντας και μη, πιστεύοντας και μη, σχεδόν πλέον άπαντες ανά τον κόσμο, ανεξαιρέτως φυλής και θρησκείας, γιορτάζουν τον Χριστό! Είτε φτιάχνοντας και τρώγοντας μελομακάρονα, είτε ανταλλάζοντας ευχές, εύφορες ευχές, που αρκετές φορές πασχίζουν να πείσουν, σε συνδυασμό με πολύχρωμα φώτα, φώτα από αυτά που φωτίζουν πολλές φορές τυφλώνοντας, κόκκινες κορδέλες, και σχεδόν πάντα ένα χρυσό ή και σίλβερ ματ (ανάλογα με την υπόλοιπη διακόσμηση) άστρο...
Ένα άστρο που οδήγησε σε μια Μαρία. Μα γιατί; Για τη γέννηση και την ανατροφή ενός καλού και ταπεινού ανθρώπου; Ε και; Τόσοι και τόσοι τέτοιοι πέρασαν από τούτο τον κόσμο. «Τί οὖν συνέλαβεν ἡ ἁγία παρθένος; Σάρκα; Τί οὖν συνέλαβεν;» Ποιόν; Ποιός είναι ο Χριστός;
Ο Ιησούς Χριστός εισήλθε στον κόσμο ως άνθρωπος Ιουδαίος όπως και όλοι οι πρώτοι Χριστιανοί αρχής γενομένης της Θεοτόκου Μαρίας εκ σπέρματος Δαυίδ και αναμφίβολα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα της ιστορίας. Γίνεται το επίκεντρο μιας νέας θρησκείας και αντικείμενο θεολογικής και φιλοσοφικής σκέψης. Δεν είναι όμως απλά ο ιδρυτής μιας καινής θρησκείας, μιας καινής διαθήκης, αλλά μια καινής κτίσης, δεν είναι άλλο ένα σπουδαίο ιστορικό πρόσωπο όπως τόσα και τόσα, αλλά είναι το ίδιο το πρόσωπο του Θεού Λόγου. Είναι ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος κατήλθε στον κόσμο «εαυτόν εκένωσε» και θυσιάστηκε για όλη την ανθρώπινη φύση.
Η Αλήθεια του είναι οικουμενική αφορούσα όλους τους ανθρώπους. Ενανθρώπησε για τη σωτηρία και τη λύτρωση όχι μόνο του λαού του Ισραήλ αλλά όλων των ανθρώπων, καθόλης της ανθρώπινης φύσης. Το θέμα της σωτηρίας διά της ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου έπαυσε πλέον να είναι ηθικό και τυπολατρικό αλλά οντολογικό.
Ο ιστορικός Ιησούς και ο Θεάνθρωπος Χριστός είναι το ίδιο πρόσωπο. «Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος», απαντά αυθόρμητα ο Πέτρος. Ο υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος...ο «ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθής πρὸ πάντων τῶν αἰώνων».
Ο αϊδίως και απαθώς γεννητός εκ του Πατρός, προ κάθε χρονικής αρχής... Μια θεοπρεπής γέννηση η οποία δηλώνει τον τρόπο υπάρξεως τού Υιού και καθορίζει το ακοινώνητο και αμετάδοτο υποστατικό του ιδίωμα, διακρίνοντάς τον εκ των άλλων δύο θείων προσώπων της Αγίας Τριάδος, τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Μια διάκριση που δεν σημαίνει διαφορότητα ουσίας, γιατί η ουσία του Υιού, ούτε διαφέρει ούτε είναι υποδεέστερη, ούτε αποτελεί μέρος της ουσίας τού Πατρός. Φέρει την ίδια ουσία, όλην και την ταύτην με τον Πατέρα, είναι «ομοούσιος τω Πατρί» και τω Αγίω Πνεύματι. Ό,τι είναι ο Πατήρ, και το Άγιο Πνεύμα το ίδιο απαράλλακτα είναι και ο Υιός, καθώς «Ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος οὐδεὶς πρῶτος, καὶ οὐδεὶς ὕστερος, ἀλλ' ἅμα Πατὴρ, ἅμα Υἱὸς, ἅμα Πνεῦμα ἅγιον· καὶ διὰ τοῦτο καὶ συνάναρχοι λέγονται, καὶ ἄναρχοι», ο οποίος «ἐν εὐδοκίᾳ πατρὸς ἑκουσίως μετασχὼν τῶν ἐν ἡμῖν ὁ μονογενὴς αὐτοῦ λόγος ἐκ πνεύματος ἁγίου καὶ Μαρίας παρθένου μητρὸς εἷς πάλιν ἐστὶν υἱὸς μετὰ καὶ τῆς προσλήψεως τῇ τῆς ἑνώσεως οἰκονομίᾳ».
Προσέλαβε την πραγματική ανθρώπινη φύση, την προπτωτική την άνευ της αμαρτίας κι «ενανθρωπίζει», γεννιέται εν χρόνω και φανερώνεται εντός της ιστορίας και από εκείνη τη στιγμή ονομάζεται «Χριστός» ήτοι ο κεχρισμένος. Η ονομασία αυτή δηλώνει την εξ άκρας συλλήψεως ένωση των δύο φύσεων της θείας και της ανθρώπινης, στη μήτρα της Παρθένου Μαρίας. Η ανθρώπινη φύση ενυποστασιάστηκε στο πρόσωπο του Θεού Λόγου.
Οι δύο πλήρεις και ακέραιες φύσεις τού Κυρίου ενώθηκαν σε ένα πρόσωπο στη μήτρα της Παρθένου Μαρίας χωρίς καμμία αλλοίωση ή μεταβολή «ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως». «Τὸν τοῦ θεοῦ λόγον», λοιπόν συνέλαβε η Παρθένος Μαρία και «πνεῦμα ἅγιον ἐπῆλθεν τῇ παρθένῳ, καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπεσκίασεν αὐτῇ, αὐτός τε ὁ πατὴρ τὸν γεννώμενον, ὡς ὁ λόγος παρέστησεν, ἀπὸ τῆς γαστρὸς ἐξέσπασεν»· Δια της ένωσης των δύο φύσεων ο Χριστός αναδεικνύεται Θεάνθρωπος, τέλειος κατά τη θεότητα και τέλειος κατά την ανθρωπότητα. Μυστήριο φοβερό!
«Ὁ ἄσαρκος σαρκοῦται. Ὁ Λόγος παχύνεται. Ὁ ἀόρατος ὁρᾶται. Ὁ ἀναφὴς ψηλαφᾶται. Ὁ ἄχρονος ἄρχεται. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ Υἱὸς ἀνθρώπου γίνεται». «Ὢ τῆς καινῆς μίξεως! ὢ τῆς παραδόξου κράσεως! ὁ ὢν γίνεται καὶ ὁ ἄκτιστος κτίζεται καὶ ὁ ἀχώρητος χωρεῖται... Καὶ ὁ πλουτίζων πτωχεύει· πτωχεύει γὰρ τὴν ἐμὴν σάρκαν, ἵν᾿ ἐγὼ πλουτήσω τὴν αὐτοῦ Θεότητα. Καὶ ὁ πλήρης κενοῦται· κενοῦται γὰρ τῆς ἑαυτοῦ δόξης ἐπὶ μικρόν, ἵν᾿ ἐγὼ τῆς ἐκείνου μεταλάβω πληρώσεως. Τίς ὁ πλοῦτος τῆς ἀγαθότητος; Τί τὸ περὶ ἐμὲ τοῦτο μυστήριον;» Όχι, δεν είναι καθόλου εύκολο για τον οποιονδήποτε άνθρωπο να αποδεχθεί την αλήθεια του μυστηρίου τούτου! Μια αλήθεια που δεν μπορεί ούτε να δει, ούτε να αποδείξει, παρά μόνο να πιστέψει και να βιώσει ή μήπως να βιώσει και να πιστέψει;
Η σχέση του Χριστού με τον Θεό Πατέρα και το Πνεύμα το Άγιο, η ομοουσιότητα της Αγίας Τριάδος, σηματοδοτεί ολόκληρη την ανθρωπότητα. Χωρίς την πίστη αυτή κανένας ερευνητής δεν μπορεί να προσεγγίσει καμία αρχή του Χριστιανισμού. Η χριστιανική δογματική διδασκαλία δεν είναι εύκολο ούτε να γίνει κατανοητή, ούτε να καταστή περιγραπτή χωρίς την πίστη και το βίωμα, την εμπειρία και τη σχέση με την Εκκλησία, η οποία συνιστά και την ορθή ερμηνεία της και το στοιχείο αυτό είναι άμεσα συνυφασμένο με την ιστορική εμφάνιση του Χριστιανισμού η οποία δεν είναι ούτε δευτερεύουσα, αλλά ούτε και τον αποκόπτει από την ουσία του. Καθώς «οὐκ ἔστι προσωπολήπτης ὁ Θεός, ἀλλ᾿ ἐν παντὶ ἔθνει ὁ φοβούμενος αὐτὸν καὶ ἐργαζόμενος δικαιοσύνην δεκτὸς αὐτῷ ἐστι».
Σύμφωνα με τον Μ. Αθανάσιο, απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση του μυστηρίου της Ενανθρωπήσεως είναι η γνώση της εκ του μη όντος δημιουργίας του ανθρώπου. Κι αυτό επειδή, εξαιτίας της ανθρώπινης αδυναμίας και της κακής χρήσης του αυτεξουσίου η ανθρωπότητα οδηγήθηκε στην πτώση, και μαζί της ολόκληρη η φυσική πραγματικότητα ολόκληρη η κτίση, δηλαδή στην ακοινωνησία με τον Ζώντα Θεό η οποία έφερε τη φθορά και το θάνατο.
Ο κτιστός άνθρωπος δημιουργήθηκε εκ του ακτίστου Θεού για να βρίσκεται σε κοινωνία με τη Ζωή, «ἐγώ εἰμι ἡ ζωή», το Θεό και πλάστη του «καλός λίαν», αγαθός και άκακος, αναμάρτητος κατά τη φύση και ελεύθερος κατά τη θέληση. Αναμάρτητος, όχι επειδή δεν ήταν δεκτικός αμαρτίας, αλλά επειδή δεν είχε την τάση, την ροπή προς την αμαρτία εντός της φύσης του, αλλά εντός της επιλογής του. Κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του δημιουργού του, με κύριο χαρακτηριστικό τη δυνατότητα επιλογής κι απόφασης, την ελευθερία της θέλησης, δηλαδή το αυτεξούσιο το οποίο του προσφέρει το «κατ’ εικόνα» και συγχρόνως με το «καθ’ ομοίωσιν» φανερώνει τη δυνατότητα προκοπής και τελείωσης.
Ο άνθρωπος λοιπόν αφου πλάστηκε με έμφυτο πόθο εντός του για την κατά χάριν θέωση, προσπαθεί να φθάσει προς αυτήν με λάθος τρόπο, διά της λανθασμένης οδού κάνοντας κακή χρήση του αυτεξουσίου του. Διακόπτει την κοινωνία του με την αυτοζωή, τον δημιουργό του, την ίδια του την φύση κι έτσι οδηγείται προς τη φθορά και το θάνατο. Ο ζήλος του για την φυσική του εικόνα μετατρέπεται σε ζήλια προς αυτήν και κατ’ επέκτασην σε κακία προς τον συνάνθρωπο. Η δίψα του για θέωση μετατρέπεται σε απληστία εγωισμό και περηφάνεια. Όλα τα αδιάβλητα εντός του φυσικά πάθη, διαστρέφονται και τον οδηγούν στη φθορά και στο θάνατο. Έναν θάνατο ευεργετικό, γιατί δίνει τέλος στην αμαρτία. Τοιουτοτρόπως, εξαιτίας της αδυναμίας αυτής του ανθρώπου γίνεται η σάρκωση του Μονογενούς. «Τὸ γὰρ κεφάλαιον τῆς σωτηρίας ἡμῶν ἡ σάρκωσίς ἐστι τοῦ Μονογενοῦς, ἡ συγκατάβασις αὐτοῦ».
Εφόσον ο άνθρωπος αδυνατούσε να μείνει σε κοινωνία με τον δημιουργό του με την ίδια την πραγματική ανθρώπινη φύση του, αυτή η ίδια η φύση η οποία προειδοποιεί, κραυγάζει κι εκλιπαρεί για την επαναφορά στην φυσική της κατάσταση που δεν είναι άλλη από την κοινωνία με τον πλάστη της. Εφόσον λοιπόν ο άνθρωπος δεν μπόρεσε να το κατορθώσει αυτό αιώνες μετά την πτώση των πρωτοπλάστων εκ του παραδείσου και την εκούσια ακοινωνησία με τον δημιουργό τους, τότε όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου και ο Υιός και Λόγος του Θεού ανέλαβε όλη την ανθρώπινη φύση στο πρόσωπο του για να την ενώσει με τη θεία φύση.
Η Χριστού γέννηση λοιπόν, η ενανθρώπηση, θεμελιώνεται πάνω στην αδυναμία του ανθρώπου να παραμείνει σε κοινωνία με το Θεό. «Αὐτὸς γὰρ ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν· καὶ αὐτὸς ἐφανέρωσεν ἑαυτὸν διὰ σώματος, ἵνα ἡμεῖς τοῦ ἀοράτου Πατρὸς ἔννοιαν λάβωμεν· καὶ αὐτὸς ὑπέμεινε τὴν παρ' ἀνθρώπων ὕβριν, ἵνα ἡμεῖς ἀφθαρσίαν κληρονομήσωμεν». Ένας τέλειος άνθρωπος έπρεπε να ενταχθεί εκούσια στο έργο της σωτηρίας. Εξ ου και η ελεύθερη συγκατάθεση της Μαρίας διά του περίφημου ρηθέντος «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου.». Η Θεοτόκος Μαρία τη στιγμή εκείνη αντιπροσώπευσε όλο το ανθρώπινο γένος, δίνοντας εκούσια τη συγκατάθεση της για την κοινωνία του ανθρώπου με τον Δημιουργό του.
Η ανθρώπινη πρόπτωτικη φύση ενυποστασιάζεται στο πρόσωπο του Θεού Λόγου και οι δύο πλήρεις και ακέραιες φύσεις, θεία και ανθρώπινη ενώθηκαν, κοινώνησαν σε ένα πρόσωπο, στον Ιησού Χριστό. Στο πρόσωπο του οποίου συντελείται η αναδημιουργία του πεπτωκότος ανθρώπου και ολόκληρης της κτίσεως. Με την καθ’ υπόστασιν ασύγχυτη και αδιαίρετη ένωση των δύο φύσεων επαναφέρεται αυτό το οποίο είχε διακοπεί, η κοινωνία ανθρώπου και Θεού. Η δυνατότητα επαναπροσανατολισμού, συνειδητοποίησης της αμαρτίας, αλλαγής τρόπου ζωής και μετανοίας. Όλοι οι κατ’ εικόνα Θεού άνθρωποι βρίσκουν την τελειότητα της φύσης τους στο Δημιουργό τους.
Έτσι το έργο της σωτηρίας το οποίο συλλαμβάνεται προ των αιώνων εκ του Πατρός πραγματοποιείται εν χρόνω εκ του Υιού, και καθιερώνεται διά της τελειωτικής ενέργειας του Πνεύματος του αγίου. Η ανθρώπινη φύση θεώνεται εξ άκρας συλλήψεως στην μήτρα της Θεοτόκου Μαρίας κι έτσι προσφέρεται η δυνατότητα στον άνθρωπο της κοινωνίας με τον Θεό της μετοχής στη θεία ενέργεια και χάρη διά μέσου των θείων μυστηρίων τα οποία συντελούνται στο αιώνιο παρόν της Εκκλησίας.
Ας ζήσουμε λοιπόν εν Χριστώ στην εποχή των Χριστουγέννων κι ας γίνει όλη μας η ζωή Χριστούγεννα! Ας μεταλάβουμε, ας μετάσχουμε πάντες εις την θεωμένη ανθρώπινη φύση του Ιησού Χριστού, εις το Άγιον Ποτήριον διά του οποίου τα πάντα και οι πάντες, ζώντες και κεκοιμημένοι συναπαντούνται! Και ας Του επιτρέψουμε εκούσια να ενεργήσει εντός μας...
Καλά Χριστούγεννα!
Διαβάστε επίσης της κ. Έλενας Παπακώστα: Η Εκκλησία, ως η ίδια η Ζωή - Ένα από τα καλύτερα κείμενα για τις δύσκολες και περίεργες μέρες που διανύουμε, περί του φόβου της εξάπλωσης της πανδημίας του κορωναϊού. Εμπεριστατωμένο θεολογικά, χωρίς... πυροτεχνήματα, εμμονές, ή φανατισμό. Περισσότερα »
by Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
Περισσότερα Θέματα: Χριστούγεννα, Αγία Γραφή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου