Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γράφει για το Νέο Έτος 1896 στο κείμενο του «Οιωνός»

Κείμενο του 1896 για το Νέο Έτος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Οιωνός»

της Σοφίας Ντρέκου

Ένα κείμενο του 1896 του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη για το Νέο Έτος, χαρακτηριστικό δείγμα αστείρευτου εκπαιδευτικού χιούμορ του Παπαδιαμάντη! Όταν γράφηκε το άρθρο αυτό, η πολιτική και οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν πολύ κακή. Είχε προηγηθεί το 1893, όταν ο Χαρίλαος Τρικούπης ομολόγησε δημοσίως: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν».

Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι οι μεγάλοι του πνεύματος, σαν τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, έχουν ένα μοναδικό προσόν να αντιλαμβάνονται τα πράγματα και να τα επεξεργάζονται σε διαχρονική βάση!

Υπάρχει ένα όχι πολύ γνωστό φιλολογικό σημείωμα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το οποίο υπό μορφή πρωτοχρονιάτικου άρθρου δημοσιεύθηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Ακρόπολις». Έχει τον τίτλο «Οιωνός», τίτλος ο οποίος σχετίζεται με την περίφημο ομηρικό στίχο –αποφθεγματική ρήσι/ομολογία φιλοπατρίας- (στο Μ 243) της Ιλιάδος: ΕΙΣ ΟΙΩΝΟΣ ΑΡΙΣΤΟΣ, ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΗΣ (= Ένα είναι το καλύτερο σημάδι, ο καλύτερος οιωνός: το να πολεμάει κανείς υπερασπιζόμενος την πατρίδα του).

Σε αυτό το πρωτότυπο (και απίστευτα επίκαιρο) δημοσίευμα, ο άγιος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ενώ ξεκινά με μια διάθεσι φιλολογική (στην εισαγωγή του κάνει τρείς κειμενικές αναφορές σε αντίστοιχους κλασσικούς συγγραφείς, Όμηρο, Κικέρωνα και Πλάτωνα), συνεχίζει με μια σύντομη διήγησι, την οποία χρησιμοποιεί ως παράδειγμα (λίαν τολμηρό και στην σύλληψι καί στην διατύπωσι –ειδικά στο β' μέρος του- όπως ίσως καταφέρουμε να καταδείξουμε σε προσεχή αναφορά μας) για το άστοχο της αναζήτησης «οιωνών, καλών δηλ. σημαδιών και ευνοϊκών προβλέψεων.

«Οι μόνοι αληθείς οιωνοί είναι τα πράγματα» επισημαίνει ο Παπαδιαμάντης και κλείνει το άρθρο του με μια σύντομη αναφορά στα εν εθνικά ζητήματα.

Σ’ αυτό το κομμάτι (που αναδεικνύει το όλο δημοσίευμα σε μαρτυρία μνημειώδους για τον μέγα Σκιαθίτη συγγραφέα πολιτικής τόλμης) με μια σειρά ρητορικών ερωτήσεων και κατάλληλων κριτικών τοποθετήσεων σε γλώσσα που σφύζει από το πάθος της φιλοπατρίας, αποδεικνύει πως «το αμύνεσθαι περι πάτρης» δεν συγκινεί την πολιτική ηγεσία της Ελλάδας.

Αντίθετα, για την πνευματική και κοινωνική παρακμή, τον ηθικό εκφυλισμό, την πολιτική φαυλότητα ακόμα και αυτήν την οικονομική καταστροφή με την συντελεσθείσα (και ακόμα πρόσφατη τότε) χρεοκοπία της ορφανεμένης από φιλοπάτριδες ηγέτες χώρας μας, καταδεικνύει ως υπεύθυνους τους άστοργους (σαν …τις μητριές! -όπως λέει) πολιτικούς.


Tὸ ἐκήρυξεν ὁ θεῖος Ὅμηρος πρὸ ἐτῶν τρισχιλίων: Εἷς οἰωνὸς ἄριστος !...

Εὗρεν εὐκαιρίαν νὰ βάλῃ εἰς τὸ στόμα τοῦ Ἕκτορος ὅλην τὴν ἀηδίαν, ὅσην τοῦ ἐνέπνεον κατὰ βάθος οἰωνοὶ καὶ οἰωνοσκόποι, καίτοι, λόγῳ τοῦ ἐπικοῦ ἀξιώματος, ἦτο ἠναγκασμένος, ὁ θεσπέσιος, νὰ περιγράφῃ μετὰ μεγάλης σοβαρότητος ὅλας τὰς τελετὰς καὶ τὰς ἀσκήσεις τῶν θυσιῶν, καὶ τῶν οἰωνῶν, καὶ τῶν μαντευμάτων.

Καὶ ὁ Κάτων, ὁ ἄκαμπτος Ρωμαῖος, εἶπε, χίλια ἔτη ὕστερον: Si augur augurem...

Δηλαδή, ἐὰν οἰωνοσκόπος συναντήσῃ οἰωνοσκόπον, δὲν ἠμπορεῖ νὰ κράτησῃ τὰ γέλια...

Οἱ μόνοι ἀληθεῖς οἰωνοὶ εἶναι τὰ πράγματα. Πλήν, ἂν ὑπάρχωσιν ἄλλοι συμβολικοί, ἐναέριοι ἢ ἐπίγειοι οἰωνοί, ἔρχονται ἐπικουρικῶς μόνον, διὰ ν' ἀνοίξουν τὰ ὄμματα τῶν τυφλῶν, ὅσοι δὲν βλέπουν τὰ πράγματα.

Ἀφοῦ αἰτήσω συγγνώμην ἀπὸ τὸν ἀναγνώστην διὰ τὸ βάναυσον καὶ ὄχι πολὺ κόσμιον ἴσως τοῦ συμβόλου ἐνταῦθα, θὰ διηγηθῶ ἕνα οἰωνόν.

Ἕνα καιρόν, δύο νέοι, ἐκ τῶν ὁποίων ὁ εἷς μοὶ ἐτύγχανε, διὰ νὰ εἴπω κατὰ Πλάτωνα, ἐγγύτατα γένους ὤν καὶ ἐν τῷ αὐτῷ οἰκῶν, ἔκαμναν τὸν ἔρωτα εἰς μίαν νέαν, ἥτις δὲν εἶχεν εἴδησιν τοῦ πράγματος. Διότι εἶχεν ἴσως τόσους λατρευτάς, ὅσας χιλιάδας προῖκα. Δὲν εἶχε καιρὸν ἡ ἰδία, μὲ τὰς ἁβρὰς καὶ τρυφερὰς χεῖράς της, καὶ μὲ τοὺς μεγάλους τακεροὺς ὀφθαλμούς της, νὰ μετρήσῃ οὔτε τὸν σωρὸν τῆς μιᾶς οὔτε τὴν ἄγελην τῶν ἄλλων.

Ἴσως οἱ δύο, περὶ ὧν ὁ λόγος, δὲν ἦσαν τόσον ὑγιῶς προικοθῆραι, ὅσον νοσηρῶς αἰσθηματικοί. Ἡ κόρη ἦτο χαριεστάτη. Μετεῖχε καλῶν αἰσθημάτων καὶ δὲν ἦτο ἄμοιρος καλῆς ἀγωγῆς. Ἐξαιρέσει τῆς οἰήσεως καὶ τοῦ ἐξιππασμοῦ τῶν νεοπλούτων, κατὰ τὰ ἄλλα ἦτο ἄμεμπτος. Ἀδιάφορον ὅμως.

Ἓν δειλινόν, ἢ μίαν ἑσπέραν, δὲν ἐνθυμοῦμαι καλά, φθινοπώρου ἀρχομένου, οἱ δύο νέοι ἐκάθηντο ὑπαίθριοι, χωριστὰ ὁ καθείς, ἔξωθεν ζυθοπωλείου, καὶ ἐκοίταζαν ἀντικρὺ τὸν ἐξώστην της. Ἐπερίμεναν πότε νὰ φανῇ. Ἤλπιζον νὰ πέση ἐπ' αὐτοὺς ἡ ματιά της ἢ ποθεινή.

Τὸ ἐλάχιστον τυχαῖον βλέμμα της ἦσαν ἱκανοὶ νὰ τὸ ἐκλάβουν ὡς σκόπιμον καὶ σημαντικόν, καὶ πλάττον εὐτυχίαν δι’ αὐτούς. Μωρότεροι τοῦ Ναρκίσσου, κατωπτρίζοντο ὄχι εἰς τὸ φεῦγον ρεῦμα τοῦ ρύακος, ἀλλ' εἰς τὸ ἀεικίνητον βλέμμα τῆς κόρης.

Ἡ κόρη ἐξῆλθεν. Ἐκοίταξεν ἐδῶ, ἐκοίταξεν ἐκεῖ, ἴσαξε τὰ μαλλιά της, ἔρριψε βλέμμα εἰς τοὺς δύο νέους, τοὺς ἀφῆκε νὰ τὴν κοιτάζουν καὶ νὰ χάσκουν, καὶ προσήλωσε τὸ ὄμμα εἰς ἕν ἀόριστον ὑψηλὸν σημεῖον τῆς πόλεως ἢ τοῦ ὁρίζοντος, εἰς ἓν κωδωνοστάσιον ἢ ἓν νέφος. Ποῦ ἀλλοῦ;

Ἐντοσούτῳ ἐκεῖνοι τὴν ἐθώπευον, τὴν ἔτρωγον, τὴν ἔλειχον, τὴν ἐπιπίλιζον, ἐνετρύφων μὲ τὸ βλέμμα, καὶ ἦσαν οἰκτρῶς εὐτυχεῖς.

Ὅσον καὶ οἱ ἔγκλειστοι τῶν ὑγιεινῶν οἴκων.
Τέλος ὁ εἷς ἀπέσπασε τὸ ὄμμα.
Ἴσως τοῦ ἦλθεν ἀμυδρὰ ἡ συναίσθησις τοῦ κωμικοῦ.

Τὸ βλέμμα του ἔπεσε χαμαί, εἰς τὴν γῆν. Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ὑπῆρχεν ἐκεῖ, ὑπὸ τὸν ἐξώστην, μία μεγάλη, λευκή, ὑπερήφανος σκύλα. Ὡραία σκύλα, γένους ἐκλεκτοῦ.

Ἡ σκύλα ἐχαμήλωνε κάτω τὴν κεφαλὴν καὶ ἔψαχνε καὶ ἐζήτει τροφήν.

Ὄπισθεν τῆς οὐρᾶς της ἵσταντο δύο μικρά, οἰκτρὰ κυνάρια. Τὰ δύο κυνάρια ἐμάχοντο μεταξὺ των, ἔγρυζον, ἔτριζον τοὺς ὀδόντας, καὶ ἐζήτουν, πότε τὸ ἕν, πότε τὸ ἄλλο (καὶ πάλιν αἰτῶ συγγνώμην), νὰ ἐπιβῶσι τῆς σκύλας.

Ἀλλὰ δὲν ἔφθαναν.
Τὰ νῶτα τῆς σκύλας ἦσαν πολὺ ὑψηλά.
Θὰ τοὺς ἐχρειάζετο σκαλωσιὰ διὰ ν' ἀναβῶσιν.

Ἡ μεγάλη, εὔμορφη σκύλα, οὔτε ἐγύριζε νὰ τὰ ἰδῇ, τὰ δύο κυνάρια. Ἔκυπτε χαμαί, ἐξηκολούθει νὰ ψάχνῃ, καὶ δὲν ἠνωχλεῖτο ποσῶς ἀπὸ τὰς παιδιὰς οὔτε ἀπὸ τὰς ἐπιχειρήσεις των.

Οὔτε τὰ ἐνεθάρρυνε, οὔτε τὰ ἀπεθάρρυνε. Προφανῶς, εἶχε πεποίθησιν εἰς τὰ ὑψηλὰ νῶτα της.

Τὰ δύο κυνάρια ἐξηκολούθουν νὰ μάχωνται, νὰ γρύζουν καὶ νὰ δαγκάνονται, ἑωσότου, τὴν ἰδίαν στιγμὴν ἔφθασε μέγας, μαῦρος σκύλος.

Ὁ μαῦρος σκύλος ἐγαύγισε μεγαλοπρεπῶς, ἔδειξε τοὺς ὀδόντας, ἐφυγάδευσε τὰ δύο κυνάρια, καὶ ἔμεινε κύριος τοῦ πεδίου, ἐκρέμασε τὴν γλῶσσαν, ὠργίασεν, ἐγαύγισε... καὶ γαυγίζει ἀκόμη.

Τὸ σύμβολον ἦτο εὔγλωττον. Ὁ οἰωνὸς ὡμίλει ἀφ' ἑαυτοῦ.

Ὁ νέος ὁ εἷς, «ὁ ἐγγύτατα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ οἰκῶν», τὸ ἐνόησεν, ἔφυγε, καὶ ἀκόμη φεύγει, διότι δὲν ἦτο ἱκανὸς νὰ τὰ βγάλῃ πέρα μὲ τὸν μαῦρον σκύλον. Ὁ ἄλλος δὲν ἐβράδυνε νὰ τὸν ἀκολούθησῃ.

Ἀλλὰ τί ἐχρειάζετο ὁ οἰωνός;

Μήπως δὲν ἦσαν τὰ πράγματα; Μήπως δὲν ἦτο ἡ δυσαναλογία τοῦ πλούτου καὶ τῆς κοινωνικῆς θέσεως, καὶ τὸ ὕψος τῶν νώτων;

Ὁμοίως, καὶ παντοῦ ἀλλοῦ.

Τί χρειάζεται ὁ οἰωνός;

Μήπως δὲν εἶναι τὰ πράγματα;

Εἷς οἰωνὸς ἄριστος. Ἀλλὰ τίς ἔβαλεν εἰς πρᾶξιν τὴν συμβουλὴν τοῦ θειοτάτου ἀρχαίου ποιητοῦ; Ἐκ τῆς παρούσης ἡμῶν γενεὰς τὶς ἠμύνθη περὶ πάτρης;

Ἠμύνθησαν περὶ πάτρης οἱ ἄστοργοι πολιτικοί, οἱ ἐκ περιτροπῆς μητρυιοὶ τοῦ ταλαιπώρου ὠρφανισμένου Γένους, τοῦ «στειρεύοντος πρὶν καὶ ἠτεκνωμένου δεινῶς σήμερον»;

Ἄμυνα περὶ πάτρης δὲν εἶναι αἱ σπασμωδικαί, κακομελέτητοι καὶ κακοσύντακτοι ἐπιστρατεῖαι, οὐδὲ τὰ σκωριασμένης ἐπιδεικτικότητος θωρηκτά. Ἄμυνα περὶ πάτρης θὰ ἦτο ἡ εὐσυνείδητος λειτουργία τῶν θεσμῶν, ἡ ἐθνικὴ ἀγωγή, ἡ χρηστὴ διοίκησις, ἡ καταπολέμησις τοῦ ξένου ὑλισμοῦ καὶ τοῦ πιθηκισμοῦ, τοῦ διαφθείραντος τὸ φρόνημα καὶ ἐκφυλίσαντος σήμερον τὸ ἔθνος, καὶ ἡ πρόληψις τῆς χρεοκοπίας.

Τίς ἠμύνθη περὶ πάτρης;

Καὶ τί πταίει ἡ γλαῦξ, ἡ θρηνοῦσα ἐπὶ ἐρειπίων; Πταίουν οἱ πλάσαντες τὰ ἐρείπια. Καὶ τὰ ἐρείπια τὰ ἔπλασαν οἱ ἀνίκανοι κυβερνῆται τῆς Ἑλλάδος.

Καὶ σήμερον, νέον ἔτος ἄρχεται. Καὶ πάλιν τί χρειάζονται οἱ οἰωνοί;
Οἰωνοὶ εἶναι τὰ πράγματα.


Μόνον ὁ λαὸς λέγει: «Κάθε πέρσι καλύτερα».

Ἂς εὐχηθῶμεν τὸ ἀρχόμενον ἔτος νὰ μὴ εἶναι χειρότερον ἀπὸ τὸ ἔτος τὸ φεῦγον.»

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με τίτλο «Οιωνός» που δημοσιεύθηκε 
στην εφημερίδα Ακρόπολις την 01 Ιανουαρίου 1896.

[Σημ. Τα αποσπάσματα του κειμένου ακολουθούν την κριτική έκδοσι του Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου («Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ΑΠΑΝΤΑ, τ. 5. Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 1988, σσ. 251-254). Δυστυχώς, δεν καταφέραμε να γράψουμε το κείμενο –ή …να το βρούμε έτοιμο- στο πολυτονικό. neospalamedes.blogspot.gr]

*Το κείμενό του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με τίτλο «Οιωνός» που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ακρόπολις την 01 Ιανουαρίου 1896 είναι ένα κείμενο που συνδυάζει την αξίωση για ευσυνείδητη λειτουργία των θεσμών, με την πρόληψη της χρεοκοπίας σε ένα άλλο. Πόσο αληθινά είναι το λόγια του μεγάλου λογοτέχνη μας ακόμη και σήμερα!

Τρομερά επίκαιρος! Και δεν ρίχνει την ευθύνη στους ξένους αλλά στο κατάντημα των δικών μας τότε πολιτικών ηγετών. Και είχε ευτυχήσει να έχει ως Πρωθυπουργό έναν πολύ μεγάλο, τον Χαρίλαο Τρικούπη, που παρέλαβε τον σιδηρόδρομο 11 χιλιόμετρα και τον πήγε απ' άκρου Σ' άκρον της Ελλάδος, έκανε τον Ισθμό της Κορίνθου χωρίς ΕΣΠΑ και προγράμματα.

Το αφιερώνω σε όλους μας. «ἐὰν οἰωνοσκόπος συναντήσῃ οἰωνοσκόπον, δὲν ἠμπορεῖ νὰ κράτησῃ τὰ γέλια». Φράση για να την χρησιμοποιούμε καθημερινά στη ζωή μας, πολιτικός συναντάει πολιτικόν, ιερέας συναντάει ιερέαν, φίλος συναντάει φίλο κλπ κλπ κλπ. Να το επεκτείνουμε και στους πολιτικούς μας; Αφού μεταξύ τους γνωρίζουν ότι ψεύδονται! Ας προσπαθήσουμε το 2014 απλά να γίνουμε αληθινοί άνθρωποι και να γελάμε με τα αστεία μας και όχι με την υποκρισία μας.

Χρόνια πολλά και καλή καρδιά,
προπάντων καλή καρδιά!!

XC Ετέχθη ...καλή Ανάσταση! 


Παπαδιαμάντης θύμα κοπτοραπτικής
Sarantakos Nikos στο 11 Ιουνίου, 2011

Κυκλοφορεί εδώ και λίγους μήνες στο Διαδίκτυο, έχοντας αναπαραχθεί σε εκατοντάδες (κυριολεκτώ) ιστολόγια, ένα κείμενο που αποδίδεται στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, δημοσιευμένο το 1896 στην εφημερίδα Ακρόπολις, που υποτίθεται πως δείχνει ότι η διαφθορά είναι διαχρονική στη χώρα μας. Δεν είναι μεγάλο, το αναπαράγω εδώ, όπως το βρήκα σε χτεσινή δημοσίευση της (μπρρρ…) Ανεξάρτητης Κίνησης Στρατιωτικών (αλλά το ίδιο κι απαράλλαχτο υπάρχει σε εκατοντάδες, ξαναλέω ιστολόγια):

Τις ημύνθη περί πάτρης;

Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος.

Αυτοί οι πολιτικοί, αυτοί οι βουλεπταί, εκατάστρεψαν το έθνος, ανάθεμά τους. Κάψιμο θέλουν όλοι τους! Τότε σ’ εξεθέωναν οι προεστοί κ’ οι ‘γυφτοχαρατζήδες’, τώρα σε ‘αθεώνουν’ οι βουλευταί κ’ οι δήμαρχοι.

Αυτοί που είχαν το λύειν και το δεσμείν εις τα δύο κόμματα, τους έταζαν ‘φούρνους με καρβέλια’, δώσαντες αυτοίς ουχί πλείονας των είκοσι δραχμών μετρητά, απέναντι, καθώς τους είπαν, και παρακινήσαντες αυτούς να εξοδεύσουν κι απ’ τη σακκούλα τους όσα θέλουν άφοβα, διότι θα πληρωθούν μέχρι λεπτού, σύμφωνα με τον λογαριασμόν, όν ήθελαν παρουσιάσουν.

Το τέρας το καλούμενον επιφανής τρέφει τη φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, τον κουτσαβακισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ αχρήστων ανθρώπων, στοιχείων φθοροποιών τα οποία τον περιστοιχίζουσι, παρασίτων τα οποία αποζώσιν εξ αυτού…

Μεταξύ δύο αντιπάλων μετερχομένων την αυτήν διαφθορά, θα επιτύχει εκείνος όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον κ’ επιδεξιώτερον τον κόθορνον.

Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και πιθηκισμού, του διαφθείροντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας.

Αλέξανδρός Παπαδιαμάντης στην εφημερίδα «Ακρόπολις» 115 χρόνια πριν…

Όλα αυτά (περίπου) τα έγραψε πράγματι ο Παπαδιαμάντης. Όχι όμως όλα σε ένα άρθρο, όχι όλα στην Ακρόπολη, όχι το 1896. Το κείμενο που διαβάσατε, που υποτίθεται πως αποδεικνύει (λέει ένας αδιάφθορος ομογενής) τη «διαχρονικότητα της διαφθοράς στα ελληνογονίδια» είναι στην πραγματικότητα μια συρραφή, με τη μέθοδο της κοπτοραπτικής, από διάφορα κείμενα του Παπαδιαμάντη, γραμμένα σε διαφορετικές στιγμές. Άλλωστε, αν κάποιος διαβάσει το κείμενο είναι δύσκολο να μην προσέξει τα άγρια σκαμπανεβάσματα της γλώσσας, από την αυστηρή καθαρεύουσα στην λαϊκή, ως και την αργκό, και να μην υποψιαστεί ότι δεν μπορεί ένας άνθρωπος να έγραψε αυτές τις γραμμές ως ενιαίο κείμενο. Όμως, κανείς δεν διάβασε το κείμενο, φαίνεται, μόνο το αναδημοσίευσαν.

Πάμε να το πάρουμε παράγραφο προς παράγραφο. Καταρχάς ο τίτλος (Τις ημύνθη περί πάτρης; ), δεν είναι τίτλος! Στο πρωτότυπο κείμενο, είναι απλώς μια πρόταση του κειμένου, σαν τις άλλες:

Τις ημύνθη περί πάτρης;
Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα
ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος.

Το απόσπασμα αυτό βρίσκεται προς το τέλος ενός άρθρου με τίτλο «Οιωνός», που δημοσιεύτηκε από τον Παπαδιαμάντη στην εφημ. Ακρόπολις την 1η Ιανουαρίου 1896 (τώρα στα Άπαντα, εκδόσεις Δόμος, τόμος 5, σελ. 251-254).

Η αμέσως επόμενη παράγραφος είναι στην πραγματικότητα παρμένη από δύο διαφορετικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη, γραμμένα σε 16 χρόνια απόσταση το ένα από το άλλο!

Αυτοί οι πολιτικοί, αυτοί οι βουλεπταί, εκατάστρεψαν το έθνος, ανάθεμά τους. Κάψιμο θέλουν όλοι τους!
Από το διήγημα Αποκριάτικη νυχτιά του 1892. Εδώ μιλάει ένας γέρος, που ο Παπαδιαμάντης τον ειρωνεύεται, μεταξύ άλλων για τα συνεχή λάθη που κάνει, όπως «βουλεπταί».

Τότε σ’ εξεθέωναν οι προεστοί κ’ οι «γυφτοχαρατζήδες», τώρα σε «αθεώνουν» οι βουλευταί κ’ οι δήμαρχοι.

Από το διήγημα Οι Κανταραίοι, που γράφτηκε μετά το 1908 (έμεινε ημιτελές). Το «αθεώνουν» είναι λογοπαίγνιο με το «αθωώνουν», διότι στο σημείο εκείνο του διηγήματος γίνεται αναφορά στα δικαστήρια, που δεν υπήρχαν επί τουρκοκρατίας. (Αν έχετε την έκδοση του Βαλέτα, θα δείτε ‘αθωώνουν’. Το ‘αθεώνουν’ είναι διόρθωση του Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου).

Η επόμενη παράγραφος:

Αυτοί που είχαν το λύειν και το δεσμείν εις τα δύο κόμματα, τους έταζαν ‘φούρνους με καρβέλια’, δώσαντες αυτοίς ουχί πλείονας των είκοσι δραχμών μετρητά, απέναντι, καθώς τους είπαν, και παρακινήσαντες αυτούς να εξοδεύσουν κι απ’ τη σακκούλα τους όσα θέλουν άφοβα, διότι θα πληρωθούν μέχρι λεπτού, σύμφωνα με τον λογαριασμόν, όν ήθελαν παρουσιάσουν.

Αυτή είναι παρμένη (αλλοιωμένη) από τους Χαλασοχώρηδες, από την πρώτη παράγραφο του διηγήματος (δείτε εδώ). Όπως βλέπετε στο κανονικό διήγημα, έχει γίνει επέμβαση στο κείμενο. Η αυθεντική πρόταση είναι: Διότι ο Λάμπρος ο Βατούλας και ο Μανόλης ο Πολύχρονος, αυτοί που είχαν το λύειν και το δεσμείν εις τα δύο κόμματα, του έταξαν «φούρνους με καρβέλια», δώσαντες αυτώ ουχί πλείονας των είκοσι δραχμών μετρητά απέναντι, καθώς του είπαν, και παρακινήσαντες αυτόν να εξοδεύσει κι απ’ τη σακκούλα του όσα θέλει άφοβα, διότι θα πληρωθεί μέχρι λεπτού, σύμφωνα με τον λογαριασμόν, όν ήθελε παρουσιάσει. Δεν πρόκειται για κάποιο γενικό συμπέρασμα, όπως παρουσιάζεται, ούτε για σκέψεις του Παπαδιαμάντη, αλλά για τα παράπονα ενός ταβερνιάρη, του Δημήτρη του Τσιτσάνη, για δυο κομματάρχες που τον ξεγέλασαν.

Η επόμενη παράγραφος είναι επίσης από τους Χαλασοχώρηδες, αλλά από το τέλος του διηγήματος:

Το τέρας το καλούμενον επιφανής τρέφει τη[ν] φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, τον κουτσαβακισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ αχρήστων ανθρώπων, στοιχείων φθοροποιών τα οποία τον περιστοιχίζουσι, παρασίτων τα οποία αποζώσιν εξ αυτού…

Η επόμενη, είναι παρμένη πάλι από τους Χαλασοχώρηδες, πάλι από το τέλος, αλλά πιο πάνω:

Μεταξύ δύο αντιπάλων μετερχομένων την αυτήν διαφθορά[ν], θα επιτύχει εκείνος όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον κ’ επιδεξιώτερον τον κόθορνον.

Αυτές οι δυο παράγραφοι μπορούμε πράγματι να πούμε ότι εκφράζουν τον ίδιο τον Παπαδιαμάντη, διότι σε αυτές μιλάει ο Λέανδρος Παπαδημούλης, που είναι το άλτερ έγκο του συγγραφέα. Βέβαια, όποιος διάλεξε τα αποσπάσματα παρέλειψε τις αναφορές στην «επάρατον πλουτοκρατίαν». Όλο το τελευταίο μέρος του διηγήματος, εδώ.

Το τέλος του κολλάζ είναι παρμένο από το αρχικό άρθρο, τον Οιωνό, επίσης από το τέλος, αλλά αμέσως πριν από το αρχικό απόσπασμα:

Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική
αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και πιθηκισμού,
του διαφθείροντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η
πρόληψις της χρεοκοπίας.

Σε μερικά, ελάχιστα, ιστολόγια είδα να δημοσιεύεται το άρθρο του Παπαδιαμάντη χωρίς κοπτοραπτική, όπως εδώ (αλλά και εδώ να σημειωθεί ότι είναι μόνο το τέλος του άρθρου, η μία σελίδα από τις τέσσερις).

Ποιος έκανε την κοπτοραπτική; Πιθανώς η αρχή να βρίσκεται σε μια έκδοση της ΕΣΗΕΑ με τίτλο «Ο Παπαδιαμάντης μας», που περιέχει αποσπάσματα από κείμενα του Παπαδιαμάντη. Κάποιος δημοσιογράφος ίσως παρουσίασε πριν από μερικούς μήνες μια ανθολογία τέτοιων αποσπασμάτων, και μετά κάποιος θεώρησε καλό να τα παρουσιάσει σαν ενιαίο κείμενο που τάχα δημοσιεύτηκε το 1896 στην Ακρόπολη, και μετά το πήραν να το αναδημοσιεύουν τα ιστολόγια, ο ένας μετά τον άλλο, ίσως προσθέτοντας και λίγες σάλτσες, σαν αυτή με τη διαφθορά που βρίσκεται στα γονίδια του Έλληνα. Στην πραγματικότητα, μόνο το ένα τρίτο του κειμένου δημοσιεύτηκε όντως στην Ακρόπολη και μόνο το μισό κείμενο απηχεί απόψεις του Παπαδιαμάντη, ο οποίος Παπαδιαμάντης, άλλωστε, θεωρούσε πως η διαφθορά ήταν το μικρότερο κακό. Για παράδειγμα, από τους Χαλασοχώρηδες: Ανέκαθεν τα αξιώματα ήσαν αγοραστά. Και αφού η επάρατος πλουτοκρατία είναι άφευκτον κακόν, κατά ποίον άλλον τρόπον θ’ αποκτώνται τ’ αξιώματα; Πράγμα το οποίον έχασε προ πολλού πάσαν ηθικήν αξίαν, μόνον διά χρημάτων είναι κτητόν. Και λίγο πιο κάτω: Η δωροδοκία δε την οποίαν βλέπεις τόσον γενικευμένην ως εκλογικόν όπλον, είναι κατ’ εμέ το μικρότερον κακόν. Όστις όμως δυσφορεί επί ταύτη ας μη μετέχει του εκλογικού αγώνος, μήτε ως εκλογεύς μήτε ως εκλέξιμος. «Κυάμων απέχεσθε…»

Το πιο αστείο (αν είναι αστείο) της υπόθεσης είναι πως ο… χακεμένος Παπαδιαμάντης δημοσιεύτηκε ακόμα και σε ένα ιστολόγιο εκπαιδευτικών, που έχει σύνθημα «Ενάντια στην εκπαίδευση της αμάθειας» και όπου δημοσιεύονται άρθρα που μας λένε ότι εξαιτίας του μονοτονικού και της κακής διδασκαλίας της γλώσσας οι σημερινοί νέοι δεν μπορούν να κατανοήσουν τον Παπαδιαμάντη! Για τους σημερινούς νέους δεν ξέρω, σίγουρα όμως οι δάσκαλοί τους δεν μπορούν να τον κατανοήσουν, αλλιώς θα καταλάβαιναν ότι το κείμενο είναι πειραγμένο!

(40 Σχόλια to “Παπαδιαμάντης θύμα κοπτοραπτικής”) 

Μαρία 11 Ιουνίου, 2011 στις 11:06: Το κοπτοραμμένο δημοσιεύτηκε στη Ναυτεμπορική της 19ης Μαρτίου 2011 και ο δημοσιογράφος πράγματι αντλεί απ’ το βιβλίο της ΕΣΗΕΑ, δίνει όμως την εντύπωση ότι το βρήκε σαν ενιαίο κείμενο.
http://lithovolos.blogspot.com/2011/03/blog-post_6008.html

Sarant said 11 Ιουνίου, 2011 στις 12:52: Ευχαριστώ για τα πρώτα σχόλια! Μαρία, σε ευχαριστώ που βρήκες την αρχική δημοσίευση, το είχα βρει κι εγώ και μετά το έχασα…sarantakos.wordpress.com

FaceBook
Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Καλημέρα Σοφία μου ! Καλή Χρονιά ! Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι καθημερινώς τον καλόν αγώνα της Ευαγγελικής οδού, που είναι αναζήτησή της ομορφιάς εν παντί, με προσφορά στον άνθρωπο· 3 Ιανουαρίου 2016 στις 5:46 π.μ.

1 Ιανουαρίου 2014 στις 4:10 μ.μ.



4 σχόλια:

Κλινοσοφιστής, Ἰάνης Λὸ Σκόκκο. είπε...

Εὐχαριστῶ παρὰ πολὺ ποὺ μᾶς τὸ δίνεις ἐπιμελημένο. Τὸ ἀναδημοσιεύω καὶ φυσικὰ ἀναφέρω τὴν πηγή. Μακάρι νὰ βρῶ κι' ἄλλες ἀναρτήσεις σου ἤ νὰ ἐπιδιώξεις.

Sophia Drekou είπε...

Σας ευχαριστώ επίσης για την ευγένειάς σας.

logothetisylvia@gmail.com είπε...

Παλι η γυναικα, το θυλικο στη μεση ως αρχη του κακου, της εριδας. Οπως και να ερμηνευσεις τον οιωνο,ο συμβολισμος ειναι φανερος. Για την υπεροχη του ισχυρου, φταιει η γυναικα. Σε ολες τις εριδες των αρχαιων μεχρι προσφατα, αυτο συνεβαινε. Και εμεις, εσεις βασικα οι ανδρες, αναπαραγετε τα ιδια, ενω τα πραγματα εχουν αλλαξει κατα πολυ. Η γυναικα δεν στεκεται πια παθητικα να ...βιασθει. Αρα δεν εχει σχεση πια, με τον παθητικο λαο...που δεχεται καθε ειδους εξευτελισμο απο τους αρχοντες, τους ισχυρους. Αν και βρισκεται ακομη σε υποδεεστερη θεση, τα πραγματα εχουν κατα πολυ αλλαξει απο την παραδοσικη εικονα της. Χωρις να υποτιμω τον Παπαδιαμαντη! Ευτυχες το Νεον ετος 2019!

Sophia Drekou είπε...

Χρόνια Πολλά και Καλή Χρονιά κα Sofia-Sylvia Logotheti 🎅 🎁 🎄