Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: ο Αϊνστάιν του ελληνισμού και το επιστημονικό του έργο (αφιέρωμα)

Ο Έλληνας μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή (Βερολίνο, 13 Σεπτεμβρίου 1873 – Μόναχο, 2 Φεβρουαρίου 1950) θεωρείται ένα από τα λαμπρότερα μυαλά που ανέδειξε η χώρα μας. Πολλοί υποστηρίζουν ότι το IQ του ήταν ισάξιο του Αϊνστάιν. Μάλιστα, οι δυο επιστήμονες γνωρίζονταν και είχαν συνεργαστεί αρκετές φορές.

Όταν τελείωσε το σχολείο, ο Καραθεοδωρή έφυγε αμέσως για σπουδές στο εξωτερικό. Άλλωστε έγραφε και μελετούσε σε 6 γλώσσες! Έζησε για πολλά χρόνια στο Βέλγιο και στη Γερμανία, όπου και διέπρεψε.

Οι διατριβές του έκαναν ιδιαίτερη αίσθηση και σταδιακά εξελίχθηκε σε μια από τις καλύτερες ερευνητικές υπογραφές, στα διάσημα και έγκυρα περιοδικά μαθηματικών της εποχής. Δημιουργούσε νέες θεωρίες, αναμόχλευε και «ανακαίνιζε» παλιά αξιώματα.

Όσο ήταν φοιτητής, γνωρίστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος εντυπωσιάστηκε από το μυαλό και τις δεξιότητες του νεαρού επιστήμονα. Μεταγενέστερα, τη δεκαετία του 1920 ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε τη βοήθειά του για την αναδιοργάνωση του Καποδιστριακού και του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου.

Μια από τις μεγαλύτερες μελέτες του Καραθεοδωρή πραγματευόταν τους κίονες του Παρθενώνα. Ήταν αυτός που ανακάλυψε ότι οι μπροστινοί κίονες έχουν τόξα από κύκλους με ακτίνα πέντε χιλιομέτρων, ενώ οι πίσω κίονες έχουν ακτίνα δέκα χιλιόμετρα, με αποτέλεσμα να μοιράζεται καλύτερα το βάρος στον καθένα.

« Στις 2 Φεβρουαρίου 1950 

απεβίωσε ο Καραθεοδωρή
 ο μεγάλος Έλληνας 

μαθηματικός 

αλλά το πνεύμα του 

είναι ακόμα και σήμερα 

διότι το έργο του 

έγραψε ιστορία 

και οι συνεχιστές του 

δεν πρόκειται 

να ξεχάσουν 

τις προσπάθειες, 

τις υπερβάσεις 

και τα κατορθώματα 

που έκανε 

όλη τη ζωή του 

για τον Ελληνισμό 

και την Ανθρωπότητα. 

Άξιος ! » [Ν. Λυγερός]

στο τάφο (Κοιμητήριο Waldfriedhof ) του Μονάχου ο Νίκος Λυγερός 

και ο Διευθυντής του Μουσείου Καραθεοδωρή, Σάκης Λιπορδέζης

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή (Βερολίνο, 13 Σεπτεμβρίου 1873 – Μόναχο, 2 Φεβρουαρίου 1950) ήταν Έλληνας μαθηματικός που διακρίθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο Καραθεοδωρή ήταν γνωστός εκτός Ελλάδας ως Konstantin Carathéodory και συχνά αναφέρεται λανθασμένα ως Καραθεοδωρής. 

Το επιστημονικό έργο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή επεκτείνεται σε πολλούς τομείς των Μαθηματικών, της Φυσικής και της Αρχαιολογίας. Είχε σημαντικότατη συνεισφορά ιδιαίτερα στους τομείς της πραγματικής ανάλυσης, συναρτησιακής ανάλυσης και θεωρίας μέτρου και ολοκλήρωσης. Τα περισσότερα έργα του τα έγραψε στα γερμανικά.

Βιογραφία

Η παιδική του ηλικία

Ο πατέρας του Καραθεοδωρή, Στέφανος Καραθεοδωρή, ήταν νομικός από την Κωνσταντινούπολη με καταγωγή από το Βοσνοχώρι της Αδριανούπολης (σήμερα μεταφέρθηκε στη Νέα Βύσσα του Νομού Έβρου) της Δυτικής Θράκης. Εργάστηκε ως διπλωμάτης για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αρχικά ως γραμματέας και κατόπιν ως πρέσβης του Σουλτάνου στις Βρυξέλλες, την Αγία Πετρούπολη και το Βερολίνο. Η μητέρα του Καραθεοδωρή, Δέσποινα το γένος Πετροκοκκίνου, κατάγονταν από τη Χίο.

Greek mathematician Constantin Caratheodory

(Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής) (1873-1950) (right)

pictured with his father Stefanos Karatheodoris. 1896

Η μητέρα του πέθανε όταν ο Κωνσταντίνος ήταν μόλις έξι ετών και ο νεαρός Καραθεοδωρή ανατράφηκε από την γιαγιά του, Ευθαλία Πετροκοκκίνου. Μεγάλωσε σε ένα ευρωπαϊκό, επιστημονικό και αριστοκρατικό περιβάλλον. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στις Βρυξέλλες, όπου ο πατέρας του ήταν πρέσβης της Υψηλής Πύλης από το 1875, με αποτέλεσμα να έχει ως μητρική γλώσσα τα ελληνικά και τα φλαμανδικά. Πριν ακόμη μπει στην εφηβεία μιλούσε τουρκικά και γερμανικά.

Από το 1883 έως το 1885 φοίτησε σε σχολεία της Ριβιέρα και του Σαν Ρέμο. Ένα χρόνο φοίτησε σε γυμνάσιο των Βρυξελλών, όπου στο μάθημα της Γεωμετρίας αισθάνθηκε την αγάπη και την κλίση που είχε για τα Μαθηματικά. Το 1886 γράφτηκε στο γυμνάσιο Ατενέ Ρουαγιάλ των Βρυξελλών, από όπου αποφοίτησε το 1891. Στο Βέλγιο τότε γινόταν διαγωνισμός μαθηματικών στον οποίο κλήθηκε η τάξη του να διαγωνιστεί για δύο χρονιές κατά σειρά και ο Καραθεοδωρή πήρε την πρώτη θέση και τις δύο χρονιές.

Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής 1874 (αριστ.), 1883 (δεξ.).

Τα νεανικά χρόνια

Από το 1891 έως το 1895, σπούδασε πολιτικός μηχανικός στη Στρατιωτική Σχολή του Βελγίου στις Βρυξέλλες. Με την αποφοίτησή του, το 1895, αποδέχτηκε την πρόσκληση του θείου του, Αλέξανδρου Στεφάνου Καραθεοδωρή, ο οποίος ήταν γενικός διοικητής της Κρήτης, και τον επισκέφθηκε στα Χανιά. Εκεί γνωρίστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. 

Στη συνέχεια πήγε στη Λέσβο, όπου μετείχε στην κατασκευή έργων οδοποιίας, ενώ το 1898 πήγε στην Αίγυπτο, για να εργαστεί ως μηχανικός στην βρετανική εταιρεία που κατασκεύαζε το φράγμα στο Ασουάν. Στην Αίγυπτο συνέχισε να μελετά μαθηματικά συγγράμματα, ενώ έκανε και μετρήσεις στην κεντρική είσοδο της πυραμίδας του Χέοπα, τις οποίες και δημοσίευσε.

Στην Αίγυπτο, ο Καραθεοδωρή κατάλαβε πόσο μεγάλη γοητεία και επιρροή ασκούσαν επάνω του τα Μαθηματικά και συνειδητοποίησε πως η δουλειά του μηχανικού δεν ήταν εκείνη που αναζητούσε το ανήσυχο πνεύμα του. Έτσι το 1900, ο 27χρονος πια Καραθεοδωρή, προς μεγάλη έκπληξη των δικών του, αποφάσισε να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και να πάει στη Γερμανία για να σπουδάσει Μαθηματικά. Για δύο χρόνια παρακολούθησε μαθήματα Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Δείτε το αφιέρωμα: Αφιέρωμα στην μαθηματική ιδιοφυΐα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, αντάξιου των καλυτέρων [Konstantin Carathéodory]

Η πρώτη επαφή του με την ελληνική πραγματικότητα

Το 1908 ζήτησε από την Ελληνική πολιτεία εργασία στο Πανεπιστήμιο ή στην σχολή Ευελπίδων, οι αρμόδιοι του απάντησαν ότι θα μπορούσε να διοριστεί μόνο ελληνοδιδάσκαλος σε επαρχιακό σχολείο και τίποτα παραπάνω!

Έφυγε απογοητευμένος στην Γερμανία όπου και έγινε τακτικός καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Ανόβερου, 2 χρόνια αργότερα τακτικός καθηγητής στο Πολυτεχνείου του Μπρεσλάου. Επιτέλους οι Έλληνες ξυπνούν και το 1911 η Ελληνική κυβέρνηση τον καλεί να μετάσχει στην κριτική επιτροπή των υποψηφίων καθηγητών της Φυσικομαθηματικής σχολής.

Ο Καραθεοδωρή που ποτέ δεν έπαψε να ενδιαφέρεται και να αγαπά την Ελλάδα δέχεται. Το 1913 προτείνει να δημιουργηθεί το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η ιδέα προχωράει, αλλά το 1914 αρχίζει ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος.

Τα χρόνια που ακολουθούν επιτυγχάνει στην Γερμανία και καταλαμβάνει την μία μετά την άλλη θέση. Επισκέπτεται το ένα μετά το άλλο τα Πανεπιστήμια, από τα οποία δέχεται προσκλήσεις να διδάξει και στην Αμερική. αλλά και στην Ευρώπη. Κατά την άνοδο ναζισμού, τον μεσοπόλεμο, φυγαδεύει πολλούς Εβραίους κυρίως επιστήμονες στην Αμερική.

Το γραφείο του Κ. Καραθεοδωρή στο Ιωνικό Πανεπιστήμιο (1920), μ

ία βενιζελική χίμαιρα που χάθηκε στις φλόγες της Σμύρνης. Από το

αρχείο του Συνδέσμου Φίλων Καραθεοδωρή - info@karatheodori.gr

Τα πρώτα επιστημονικά βήματα

Στο Βερολίνο ο Καραθεοδωρή είχε την τύχη να παρακολουθήσει μαθήματα από μεγάλους μαθηματικούς όπως ο Χέρμαν Σβαρτς (Herman Schwarz), ο Γκέοργκ Φρομπένιους (Georg Frobenius), ο Έρχαρντ Σμιτ (Erhard Schmidt) και ο Λάζαρος Φουκς (Lazarus Fuchs). Ο Σμιτ το φθινόπωρο του 1901 έφυγε για το πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και παρακίνησε τον Καραθεοδωρή να αποφασίσει να εγκατασταθεί κι εκείνος εκεί. Έτσι το 1902, ο Καραθεοδωρή μεταγράφηκε στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν για να κάνει διδακτορική διατριβή υπό την επίβλεψη του Χέρμαν Μινκόβσκι (Hermann Minkowski).

Το Γκέτινγκεν εκείνη την εποχή είχε θεωρηθεί σαν το μεγαλύτερο κέντρο των Μαθηματικών και δύο διάσημοι καθηγητές, ο Νταβίντ Χίλμπερτ (David Hilbert) και ο Φέλιξ Κλάιν (Felix Klein), δίδασκαν εκεί. Αυτοί οι δύο σπουδαίοι μαθηματικοί επέδρασαν πολύ στη ζωή και στη σταδιοδρομία του ως μαθηματικού.

Ο Καραθεοδωρή αναγορεύτηκε διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν το 1904 και αμέσως μετά ζήτησε να εργαστεί στην Ελλάδα. Οι αρμόδιοι όμως του απάντησαν ότι είχε ελπίδες να διοριστεί μόνο σαν δάσκαλος σε σχολεία της επαρχίας. Τότε γύρισε στη Γερμανία, όπου τον επόμενο χρόνο (Μάρτιος 1905) αναγορεύτηκε υφηγητής των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Στο ίδιο πανεπιστήμιο δίδαξε μέχρι το 1908. Την ίδια χρονιά νυμφεύθηκε την τότε 24χρονη Ευφροσύνη, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Στέφανο και τη Δέσποινα.

Η επιστημονική αναγνώριση

Από το 1909 έως το 1920 δίδαξε Μαθηματικά σε διάφορα γερμανικά ακαδημαϊκά ιδρύματα: Αννόβερο, Μπρέσλαου (Βρότσλαβ στη σημερινή Πολωνία), Γκέτινγκεν και Βερολίνο. Η φήμη του ως μαθηματικού τον έφερε σε φιλική και επαγγελματική επαφή με άλλους μεγάλους ομολόγους της εποχής του όπως ο Μαξ Πλανκ (Max Planck), ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Σβαρτς, ο Φρομπένιους, ο Σμιτ, ο Ντάβιντ Χίλμπερτ, ο Κλάιν, κ.ά.

Ιδιαίτερη ήταν η σχέση που συνέδεε τον Καραθεοδωρή με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν. Οι δύο άνδρες γνωρίσθηκαν το 1915 διατήρησαν μια επιστημονική σχέση, στηριγμένη στην αλληλοεκτίμηση και σεβασμό. Τότε άρχισε και το ενδιαφέρον του Καραθεοδωρή για τη Θεωρία της Σχετικότητας. Ο Αϊνστάιν (26 χρονών) ήταν ήδη διάσημος αφού διατύπωσε τη θεωρία της σχετικότητας (Η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας παρουσιάστηκε το 1905 και η Γενική το 1916)

Καραθεοδωρή και Αϊνστάιν μαζί σε ένα graffiti του INO στο Γκάζι

Το 1911, μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο Καραθεοδωρή συμμετείχε στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1913 έγινε καθηγητής της Α' έδρας της μαθηματικής επιστήμης του Πανεπιστημίου του Γκεντινγκεν, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1918. Το 1920, πάλι με πρόσκληση του Βενιζέλου, ανέλαβε να οργανώσει το Ιωνικό Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη.

Στη Σμύρνη ο Καραθεοδωρή έμεινε μέχρι την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου τον Αύγουστο του 1922. Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο 49χρονος Καραθεοδωρή κατόρθωσε να διασώσει τη βιβλιοθήκη και πολλά από τα εργαστηριακά όργανα του Ιωνικού Πανεπιστημίου και να τα μεταφέρει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η δωρεά Καραθεοδωρή βρίσκεται μέχρι τις μέρες μας στο Μουσείο Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1922 διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1923 διορίσθηκε καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Μάλλον απογοητευμένος από τη μίζερη κατάσταση των ελληνικών πανεπιστημίων, εγκατέλειψε την Ελλάδα το 1924, για να αναλάβει καθηγητική θέση στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, που εκείνο τον καιρό ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Γερμανίας και δίδασκαν σ' αυτό κορυφαία ονόματα. 

Το Νοέμβριο του 1926, έγινε μέλος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδημία Αθηνών για την τάξη των Θετικών Επιστημών. 

Το 1928, ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και την Αμερικανική Μαθηματική Εταιρεία, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ μαζί με τη γυναίκα του για έναν σχεδόν χρόνο, για να δώσει διαλέξεις σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, ανάμεσά στα οποία το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν και άλλα.

Το 1930, πάλι μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ανέλαβε καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του πρώτου και στην οργάνωση του (νεοσύστατου) δεύτερου.

Τα τελευταία χρόνια

Το 1932, επέστρεψε στην έδρα του στο Μόναχο και παρέμεινε στην πόλη αυτή, ακόμα και μέσα στα δύσκολα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αμφιλεγόμενος είναι ο ρόλος του κατά τη διάρκεια του Γ' Ράιχ και η στάση του απέναντι στο ναζιστικό καθεστώς, ενώ άλλοι επιστήμονες στάθηκαν κριτικά απέναντι στον Χίτλερ. 

Διετέλεσε επίτροπος της Εκκλησίας του Σωτήρος στο Μόναχο, διορισμένος από το ναζιστικό καθεστώς. Το 1945, διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια τον προσκάλεσαν για να εγκατασταθεί και να διδάξει στις ΗΠΑ, αλλά προτίμησε να μείνει στη Γερμανία, αφού ήταν ηλικιωμένος και είχε ήδη χάσει τη σύντροφό του.

Τον Δεκέμβριο του 1949 έδωσε την τελευταία του διάλεξη στο Μόναχο. Πέθανε δύο μήνες αργότερα. Η σορός του ενταφιάστηκε στο Κοιμητήριο Waldfriedhof του Μονάχου.

«Ό,τι παρήλθε, πέρασε και δε ξαναγυρίζει.

Μ’ αν είχε λάμψη δυνατή, και πάλι θα φωτίζη».

(Γιώργος Ιωακείμογλου, καθηγητής, 

στον επικήδειο του Καραθεοδωρή)

Στο Γκέτινγκεν (Göttingen) με τον Ούγγρο μαθηματικό Φεγιέρ.

Greek mathematician Constantin Caratheodory (left) with

Hungarian mathematician Lipót Fejér (standing to the right)

late 19th Century to early 20th Century. Wikimedia

Το επιστημονικό του έργο

Ο Καραθεοδωρή άρχισε να συγγράφει επιστημονικές μελέτες ήδη από τον καιρό που εργάζονταν ως μηχανικός στην Αίγυπτο. Οι έρευνες του, τις οποίες δημοσίευσε κυρίως στα γερμανικά, συνθέτουν ένα τεράστιο και πολύπλευρο έργο, το οποίο τον κατατάσσει μεταξύ των μεγαλύτερων μαθηματικών.

Αρχικά ασχολήθηκε με τον Λογισμό των Μεταβολών και η διδακτορική διατριβή του (Γκέτινγκεν, 1904) φέρει τον τίτλο «Περί των ασυνεχών λύσεων στον Λογισμό των Μεταβολών». Στη συνέχεια, καταπιάστηκε με όλους σχεδόν του κλάδους των Μαθηματικών: θεωρία πραγματικών συναρτήσεων, θεωρία μιγαδικών συναρτήσεων, διαφορικές εξισώσεις, θεωρία συνόλων και διαφορική γεωμετρία, σύμμορφες απεικονίσεις κ.ά.

Οι μαθηματικές του αποδείξεις χαρακτηρίζονται από «κομψότητα και απλότητα», αλλά και αυστηρότητα που δίνει απόλυτη ασφάλεια στα συμπεράσματα που προκύπτουν. Με τη συμβολή του στον Λογισμό των Μεταβολών βοήθησε στην ανάπτυξη της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας προκαλώντας τον θαυμασμό του ίδιου του Αϊνστάιν:

«Αν θέλετε να μπείτε στον κόπο να μου εξηγήσετε ακόμα και τους κανονικούς μετασχηματισμούς θα βρείτε έναν ευγνώμονα και ευσυνείδητο ακροατή. Αν όμως λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών γραμμών του χρόνου, θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα χέρια. Πίσω από αυτό υπάρχει κρυμμένο κάτι που είναι αντάξιο του ιδρώτα των καλυτέρων.» — Επιστολή του Αϊνστάιν προς τον Καραθεοδωρή, 1916

Η συμβολή του στη Θεωρητική Φυσική ήταν ουσιαστική στη μαθηματική θεμελίωση τομέων της Φυσικής όπως η Θερμοδυναμική, η γεωμετρική οπτική, η μηχανική και η σχετικότητα.

Το 1909 δημοσίευσε μία εργασία με τίτλο «Έρευνα επί των βάσεων της Θερμοδυναμικής» στο περιοδικό Mathematische Annalen. Η εργασία αυτή έγινε ευρέως γνωστή στους κύκλους των φυσικών μόνο το 1921 από ένα σχετικό άρθρο του Μαξ Μπορν (Max Born) στο περιοδικό Physikalische Zeitschrift. Στην εργασία του 1909 περιέχεται και η περίφημη Αρχή Καραθεοδωρή.

«σε κάθε κατάσταση θερμοδυναμικής ισορροπίας ενός συστήματος υπάρχουν μερικές απείρως γειτονικές καταστάσεις ισορροπίας στις οποίες δεν μπορούμε να φτάσουμε με αδιαβατικές μεταβολές».

Με απλά αξιώματα και υποθέσεις, ο Καραθεοδωρή κατόρθωσε να φτάσει στον ορισμό θεμελιωδών θερμοδυναμικών μεγεθών όπως της εντροπίας, χωρίς καμία αναφορά σε θερμοδυναμικούς κύκλους κ.λπ.

Υπήρξε μέλος των ακαδημιών Βερολίνου (1919), Γκέτινγκεν (1920), Μονάχου (1925), Κολωνίας (1926, Αθηνών (1927) και Ρώμης (1929).

Ο Κ. Καραθεοδωρή στην είσοδο του Πανεπιστημίου

της Σμύρνης. "Ουδείς αγεωμέτρητος εισίτω".

Οργανωτής του Πανεπιστημίου της Σμύρνης

Όταν η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να φτιάξει δεύτερο Πανεπιστήμιο στην Σμύρνη που είχε απελευθερώσει από τις 2-5-1919, υπέβαλε παράκληση στον Κ.Καραθεοδωρή να γίνει τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και παράλληλα να οργανώσει το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης. Ο Καραθεοδωρή, από φιλοπατρία μόνο, δέχεται την πρόταση του Ελ.Βενιζέλου, εγκαταλείποντας την λαμπρή καριέρα του. Το Πανεπιστήμιο θα περιελάμβανε:

• Γεωπονικής και Φυσικών επιστημών
• Ανατολικών γλωσσών και πολιτισμού
• Σχολή δημοσίων υπαλλήλων
• Εμπορική
• Χωροσταθμών και εργοδηγών
• Μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο
• Ινστιτούτο υγιεινής
• Δημόσια βιβλιοθήκη.

Ήδη αγοράστηκαν σπουδαία συγγράμματα που στάλθηκαν στην Σμύρνη σε 36 μεγάλα κιβώτια, που αργότερα προστέθηκαν και άλλα σπάνια βιβλία σχετικά με την Μ.Ασία.

Εν τω μεταξύ βρέθηκαν άξιοι καθηγηταί για την επάνδρωση των σχολών όπως:

1. ο Γεώργιος Ιωακείμογλου καθηγητής Πανεπιστημίου Βερολίνου για την έδρα της Μικροβιολογίας.
2. ο επί 12ετία υπάλληλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Βερολίνου δρ. J.Ausserer (ο οποίος ήξερε και Τούρκικα).
3. ο Φρίξος Θεοδωρίδης διπλωματούχος του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης για την έδρα της Φυσικής.
4. ο Π.Κυρόπουλος για πολλά χρόνια βοηθός του σπουδαιότερου φυσικοχημικού της εποχής Α.Tamann για την έδρα της Χημείας.
5. ο Θεολόγος Κεσίσογλου από την Καισάρεια με σπουδές στο Βέλγιο και είχε οργανώσει γεωργικές σχολές στην Κίνα, Κολομβία και Ουραγουάη με αξιόλογο συγγραφικό έργο, για την έδρα Αγρονομικής Επιστήμης.
6. ο Ε.Πάσκεβιτς για μηχανουργός για την οργάνωση εργαστηρίων.
7. ο Νικόλαος Κριτικός, που τότε υπηρετούσε στην μεραρχία Κυδωνιών, για γραμματέας του Πανεπιστημίου.
8. η Κ.Γιωτούλα στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Πανεπιστημίου.
9. Δηλαδή όρισε ότι καλύτερο ήταν διαθέσιμο στην Ευρώπη από προσωπικό για το Πανεπιστήμιο που ονόμασε ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ. Όταν καταστράφηκε το Μικρασιατικό όνειρο, συντεταγμένα φυγάδεψε το υλικό της σχολής, που θα ήταν το στολίδι της Ανατολής, πήρε το κλειδί, το οποίο συμβολικά αργότερα παρέδωσε στον Ν.Πλαστήρα, και έφυγε από την πόλη από τους τελευταίους, με κίνδυνο ένας τέτοιος επιστήμονας να πέσει στα χέρια των Τούρκων. Τα βιβλία και τα όργανα του πανεπιστημίου της Σμύρνης φυλάσσονται στο μουσείο του Πανεπιστημίου των Αθηνών.

Ο αναδιοργανωτής των Ελληνικών Πανεπιστημίων

Το 1930 η Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε να οργανώσει το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, πάντα πρόθυμος στα καλέσματα της πατρίδας ήρθε στην Αθήνα και για 2 χρόνια έφτιαξε μελέτη που αποτέλεσε την βάση του Ν. 5343/32.

Ο χαρακτήρας του από διηγήσεις

Χαρακτηριστικά στοιχεία του Κ Καραθεοδωρή: Πηγαία και άδολη ευγένεια, σεμνότητα, μετριοφροσύνη, πραότητα, χιούμορ, αξιαγάπητος και γλυκομίλητος, πατριώτης λάτρης της μεγάλης Ελλάδος και των ελληνοχριστιανικών ιδεωδών, ευσεβής Χριστιανός, εξαίρετος άνθρωπος, με ανατροφή ελληνοπρεπή.

• Στις 10-12-1923 δίδασκε σε πρωτοετείς φοιτητές, οι οποίοι παρακολουθούσαν αδιάφορα, ένας φοιτητής γιος ναυάρχου κληρονόμος μεγάλης περιουσίας τον διέκοψε με την φράση Noch ein mal (ακόμα μια φορά). Τότε ο ήρεμος και ευγενέστατος αυτός άνθρωπος κυριολεκτικά εξεμάνη και κραυγάζοντας «Είμαι Έλλην, είμαι Έλλην» βγήκε από το αμφιθέατρο.
• Την περίοδο 1938-1944 περιορίστηκε μόνο στην επιστημονική του εργασία, αρνήθηκε να υπηρετήσει το ναζιστικό καθεστώς και δεν έκρυβε την αντίθεσή του προς τον ναζισμό.
• Κατά την διάρκεια του πολέμου όταν οι σειρήνες κτηπούσαν συναγερμό ποτέ δεν διέκοπτε την εργασία του για να πάει σε καταφύγιο.
• Το 1922 μετά την Μικρασιατική καταστροφή εισηγείται την ίδρυση του Πανεπιστημίου με την ονομασία Πανεπιστήμιο του Αιγαίου με έδρα την Μυτιλήνη ή την Σάμο, σκέψη που πραγματοποιήθηκε πολλές δεκαετίες αργότερα.
• Αρνήθηκε την πρόσκληση του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ γιατί δεν ήθελε να «αμερικανοποιηθούν» τα παιδιά του Δέσποινα και Στέφανος.
• Όταν μιλούσε για το θεώρημα Καραθεοδωρή έλεγε «σύμφωνα με το θεώρημα που έχω την τιμή να φέρω το όνομα του».
• Κάθε φορά που μάθαινε ότι στο Πανεπιστήμιο που δίδασκε φοιτούσε Έλληνας, τον καλούσε στο σπίτι του και πατριωτικό και πατρικό ενδιαφέρον του παρείχε πάσα δυνατή διευκόλυνση, στις συνομιλίες του εξεφράζετο με θαυμασμό για την αιωνία Ελλάδα, για τις προόδους της και τις επιτυχίες στους διαφόρους πολέμους.
• Στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, αν και έμενε στην Γερμανία, αρνήθηκε να υπογράψει μανιφέστο υπέρ των θέσεων του Γερμανικού μιλιταρισμού, προέβλεψε την ήττα της Γερμανίας, πίστευε στην είσοδο της Ελλάδος με την Αντάντ και μιλούσε με θαυμασμό για τον Ελληνικό στρατό που τον θεωρούσε καλύτερο του Πρωσσικού.

Διακρίσεις

• 3-7-1919: Γίνεται μέλος της Πρωσσικής Ακαδημίας.
• Το 1927 του απενεμήθηκε ο πολύ τιμητικός τίτλος του Μυστικοσύμβουλου του Πανεπιστημίου του Μονάχου (Geheimrat).
• Το 1932 διορίζεται Κυβερνητικός επίτροπος στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
• Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
• Μέλος της Ακαδημίας Βερολίνου από το 1919.
• Μέλος της Ακαδημίας Γκέτινγκεν από το 1920.
• Μέλος της Ακαδημίας Μονάχου από το 1925.
• Μέλος της Ακαδημίας Μπολόνιας από το 1926.
• Μέλος της Παπικής Ακαδημίας από το 1928.
• Μέλος της Ακαδημίας Ρώμης από το 1929.
• Στο Πολυτεχνείο Βροσλάβ της Πολωνίας (Μπρεσλάου) ιδρύθηκε έδρα Καραθεοδωρή (είχε οργανώσει το Πανεπιστήμιο όταν ήταν στην Γερμανία).

Επιστημονική Εργασία

• Το 1904 γράφει την διατριβή του: «Για τις ασυνεχείς λύσεις του Λογισμού των Μεταβολών» που παραδίδει στον Χ Μινκόφσκι τον θεμελιωτή της ειδικής θεωρία της σχετικότητας.
• Το 1905 γράφει την υφηγεσία του : «Ισχυρά μέγιστα και ελάχιστα των απλών ολοκληρωμάτων».
• Το 1919 αποδεικνύει το θεώρημα του Α.Πουανκαρέ.
• Ασχολείτο με τα μαθηματικά των Πλατωνικών διαλόγων.
• Το 1924 παρουσιάζει στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών την Αξιωματικής της Θεωρίας της Σχετικότητας.
• Μαθηματική ανάλυση της Γεωμετρίας.
• Μαθηματικές απεικονίσεις στη Θερμοδυναμική
• Μελετά την Γεωμετρική Οπτική που οδήγησε σε εφαρμογές αξιόλογες, ώστε ένα σύστημα τηλεσκοπίων στο αστεροσκοπείο του Πάλομαρ έχει βασιστεί σε θεωρίες του Κ.Καραθεοδωρή.
• Μελέτησε και παρουσίασε θεώρημα που έφερνε το όνομα του (θεώρημα Καραθεοδωρή).

Ο Καραθεοδωρή μαζί με τον πατέρα του, την αδελφή του και τον

γαμπρό του George Streit στο Carlsbad, Czechoslovakia (1898).

Τι είπαν για τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή

• Αν όμως λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών γραμμών του χρόνου θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα τα χέρια. Σας χαιρετά ο όλος δικός σας (Α. Αϊνστάιν).

• Er ist ain feiner Mensch - Είναι ένας υπέροχος Άνθρωπος (Α. Αϊνστάιν).

• Κύριοι ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δύο πράγματα, κανείς όμως δεν θέλησε να ρωτήσει ποιος ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη μαθηματική επιστήμη και έρευνα. Και για να μην σας κουράσω, σας λέω απλά, χωρίς λεπτομέρειες, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Έλληνας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, στον οποίο, εγώ προσωπικά αλλά και η μαθηματική επιστήμη, η φυσική, η σοφία του αιώνα μας χρωστάμε τα πάντα. (Αλμπερτ Αϊνστάιν στην τελευταία συνέντευξη τύπου το 1955).

• Δράττομαι της ευκαιρίας να σημειωθώ της υμετέρας περισπούδαστου εντιμότιτος, φίλος πιστός και πρόθυμος εν παντί (Χρυσόστομος Σμύρνης).

• Η πολυμέρεια του Καραθεοδωρή επεκτείνεται πολύ πέρα από την ειδικότητά του (Χ.Τίτσε).

• Ένας από τους λαμπρότερους μαθηματικούς, έχει ουσιαστικά εμπλουτίσει και επηρεάσει αποφασιστικά την επιστήμη. Ένας άνδρας με ασυνήθιστη και πλατιά παιδεία, ως ανήκων στο Ελληνικό έθνος με το υψιπετές πνεύμα του και την ουσιαστική αναζήτηση της γνώσης, συνέχισε την παράδοση και την κληρονομιά της κλασικής Ελλάδος (ακαδημαϊκός Oscar Perron).

Βιβλία-Μελέτες

• "Η Αίγυπτος" (στα Ελληνικά το 1999): μελέτη για την Αίγυπτο.
• "Μελέτες για την κατασκευή των Πυραμίδων".
«Περί αναδιοργανώσεως του Πανεπιστημίου Αθηνών» (Ελληνικά 1932).
• Το 1935 «Λογισμός των μεταβολών»
• Το 1918 «Μαθήματα Πραγματικών Συναρτήσεων»
• Το 1956 (μετά τον θάνατό του) «Μέτρο και Θεωρία Ολοκλήρωσης και η Αλγεβροποίηση τους».
• Η Γερμανική Ακαδημία εκδίδει το σύνολο των εργασιών του το 1945 σε 5 ογκώδεις τόμους.

Επιστολές του Άλμπερτ Αϊνστάιν προς τον Κ.

Καραθεοδωρή και φωτογραφία με αφιέρωση

«Αγαπητέ συνάδελφε,

Βρίσκω θαυμάσιο τον υπολογισμό που κάνατε. Τώρα το καταλαβαίνω όλο. [...] Πρέπει, νομίζω, να δημοσιεύσετε τη θεωρία σας “Στα χρονικά της Φυσικής”, διότι οι φυσικοί, όπως εγώ, δεν γνωρίζουν τίποτε από αυτό το αντικείμενο. Με την επιστολή μου αυτή θα πρέπει να σας θύμισα Βερολινέζο που μόλις ανακάλυψε το Γκρούνβαλντ, (Σ. Μ. Πολυτελές προάστειο του Βερολίνου) και διερωτιόταν αν ζούσαν ήδη άνθρωποι εκεί. Αν θέλετε να μπείτε στον κόπο να μου εξηγήσετε και τους κανονικούς μετασχηματισμούς, θα έχετε βρει έναν ευγνώμονα και ενσυνείδητο ακροατή. Αν μάλιστα λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών τροχιών του χρόνου, θα υποκλιθώ ενώπιόν σας.

Η αλήθεια που κρύβεται πίσω τους αξίζει πραγματικά λίγο ιδρώτα.

Με τους καλύτερους χαιρετισμούς,
δικός σας,

Άλμπερτ Αϊνστάιν»

Υπάρχει πολλή παραφιλολογία (άσχετη ή κατευθυνόμενη) γύρω από τη σχέση του Αϊνστάιν με τον Καραθεοδωρή. Aξίζει να διαβαστεί από το "Ιστολόγιον" η ακόλουθη τοποθέτηση:

Ο δάσκαλος του Αϊνστάιν;

Καθυστέρησα να το ποστάρω, αλλά ας το σημειώσω για μελλοντική αναφορά εδώ:
Κατ' αρχάς δόξα και τιμή στον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Στο μικρό μέρος του έργου του το οποίο έχω διδαχθεί, η δουλειά του στην αξιωματική θερμοδυναμική είναι ένα θεσπέσιο επίτευγμα της μαθηματικής φυσικής. Η αξιωματική διατύπωση του δεύτερου νόμου, θυμάμαι ότι με είχε σχεδόν συγκινήσει. Είναι ένας εκ των ελαχίστων Ελλήνων μαθηματικών της εποχής εκείνης (της σύγχρονης εποχής συνολικά) με τόσο σπουδαίο έργο. Όμως, στην Ελλάδα δεν μπορεί κανείς να αρκεστεί στο σπουδαίο, αν μπορεί να το διαφημίσει ως υπέρτατο.

Σε δημοσίευμα του Έθνους με τίτλο "Ο δάσκαλος του Αϊνστάιν", επαναλαμβάνεται ένας κοινός στο διαδίκτυο ισχυρισμός:

«Kύριοι, ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγματα, κανείς όμως δεν θέλησε να ρωτήσει ποιος ήταν ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη Mαθηματική Eπιστήμη και έρευνα. Kαι για να μη σας κουράσω, σας λέω απλά, χωρίς περιστροφές, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Eλληνας Kωνσταντίνος Kαραθεοδωρή, στον οποίο, εγώ προσωπικά αλλά και η Mαθηματική Eπιστήμη, η φυσική, η σοφία του αιώνα μας, του χρωστάμε τα πάντα».

-Απόσπασμα από την τελευταία συνέντευξη του Aλμπερτ Aϊνστάιν, το 1955

Πρόκειται για αβάσιμο ισχυρισμό. Παρότι δεν είναι καινούργιος διακινείται στο διαδίκτυο μόνο από Έλληνες. Αυτό είναι κακό σημάδι, για κάτι το οποίο αφορά την "τελευταία συνέντευξη" του πιο γνωστού παγκοσμίως φυσικού επιστήμονα του 20ου αιώνα.

Κατ' αρχάς δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Αϊνστάιν γνώριζε, συζητούσε, εκτιμούσε και επικοινωνούσε με τον Καραθεοδωρή. Αλλά η σχέση που υπονοείται με την σπόντα:

Eνιωθε πιθανότατα την ανάγκη να αποκαταστήσει, έστω και αργά, μια «αδικία», φέρνοντας στο προσκήνιο το έργο ενός ανθρώπου που το όνομά του παρέμενε άγνωστο πέρα από τα όρια της διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας

...είναι απλά ανοησία: πρώτα γιατί ακόμα και κολοσσοί όπως ο Όϋλερ π.χ. ή ο Χίλμπερτ είναι λίγο-πολύ άγνωστοι (αν μιλάμε επί της ουσίας) πέρα από τα όρια της "διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας", χωρίς αυτό να τους μειώνει σε τίποτα. Αυτή η κοινότητα στην ιστορική της πορεία είναι ο τελικός κριτής της σημασίας του έργου ενός επιστήμονα - και όχι ο αριθμός των αναφορών του έργου του στον τύπο. Δεύτερον γιατί γνωρίστηκαν το 1915 ή το 1916, όταν ο Αϊνστάιν είχε ήδη ολοκληρώσει το σημαντικότερο μέρος του επιστημονικού του έργου, που ελάχιστη σχέση είχε με την δουλειά του Καραθεοδωρή πλην της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας της οποίας όμως η διατύπωση και πάλι προηγείται της γνωριμίας των δύο επιστημώνων πέρα από την όποια μεταγενέστερη συμβολή του, η οποία ενδέχεται και να είναι σημαντική, δεν ξέρω.

Δεν καταλαβαίνω επιπλέον με ποια έννοια ο Καραθεοδωρής ήταν "δάσκαλος" του Αϊνστάιν, πέρα από το γεγονός ότι τον συμβουλεύτηκε σε κάποιο μαθηματικό θέμα, ως ειδικότερο. Οι πραγματικοί μαθητές του Καραθεοδωρή είναι γνωστοί όλοι.

Οπότε επιστρέφουμε στην "συνέντευξη τύπου του Αϊνστάιν το 1955". Συνεντεύξεις Τύπου το 1955 - τελευταία χρονιά της ζωής του, πέθανε τον Απρίλιο του έτους αυτού - ο Αϊνστάιν δεν έδωσε. Στην τελευταία του συνέντευξη, αναφορά στον Καραθεοδωρή δεν έκανε. Από όσο ξέρω η μόνη συνέντευξη τύπου που είχε να κάνει με τον Αϊνστάιν το 1955, μετά τον θάνατό του, ήταν η συνέντευξη τύπου για το μανιφέστο Ράσελ-Αϊνστάιν για την ειρήνη και τον πυρηνικό αφοπλισμό. Η τελευταία συνέντευξη τύπου του ήταν το 1953 στο Princeton, ύστερα από την οποία δεν υπήρξε άλλη. Η αναφορά των New York Times στην συνέντευξη αυτή, δεν λέει τίποτα για δασκάλους και για την σοφία του αιώνα μας. Ο Αϊνστάιν δεν μιλούσε έτσι.

Εν τέλει αναρωτιέμαι γιατί όλη αυτή η μανία με τον "'Ελληνα δάσκαλο του Αϊνστάιν"; Γιατί όλη αυτή η παραφιλολογία; Η αδυναμία να εκτιμηθεί η πραγματική εμβέλεια και συνεισφορά ενός μεγάλου μαθηματικού παρά μόνο με όρους ποπ-επιστήμης, και της "εθνικής επιτυχίας" με όρους Παπαρίζου, τι δηλώνει; Γιατί ο μέσος δημοσιογράφος, θεωρεί ότι ο μέσος αναγνώστης θα συγκινηθεί περισσότερο με την εμπλοκή ενός Έλληνα επιστήμονα των αρχών του προηγούμενου αιώνα, σε μια φυσική θεωρία της οποίας το όνομα - αλλά ελάχιστα άλλα πράγματα - γνωρίζει ο αναγνώστης από ότι με την πραγματική (και εκτενέστατη) συνεισφορά του στην μαθηματική επιστήμη; Ή με την πραγματική και εκτενή συνεισφορά των μεταγενέστερων Ελλήνων σχετικιστών εκ των οποίων τέσσερις αναφέρονται στον σχετικό κατάλογο της Βικιπαίδειας; (οι δύο μάλιστα είναι εν ζωή).

Θα χαρώ πολύ για συμπληρώσεις και προσθήκες σχετικά με το θέμα πάντως, ειδικά σχετικά με την πηγή του παραθέματος του "Έθνους" ή λεπτομέρειες για την σχέση του Καραθεοδωρή με την Γενική Σχετικότητα." (7.10.08 Ιστολόγιον)

Βιβλιογραφία

• Βαγγέλης Σπανδάγος, Η ζωή και το έργο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, εκδ. Αίθρα, Αθήνα 2000.
• Δέσποινα Καραθεοδωρή-Ροδοπούλου και Δέσποινα Βλαχοστεργίου-Βασβατέκη, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 2001, σελ. 284.
• (Συλλογικό), «Κ. Καραθεοδωρή: Ο Έλληνας Αϊνστάιν», Ε Ιστορικά (Ελευθεροτυπία), τ/χ.211 (13 Νοεμβρίου 2003)
• Maria Georgiadou, Constantin Carathéodory: Mathematics and Politics in Turbulent Times, Springer Verlag, 2004.
• Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: ο Αϊνστάιν του Ελληνισμού. Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο › aistos › karatheothoris
• lifo.gr/ Από το αρχείο του Συνδέσμου Φίλων Καραθεοδωρή (όπως και οι περισσότερες φωτογραφίες που παρουσιάζονται πιο κάτω), Πολυφήμου 1, 69100, Κομοτηνή - info@karatheodori.gr

Πηγή: Αέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.gr

Διαβάστε περισσότερα για: Carathéodory, Άλμπερτ Αϊνστάιν

Ο σπουδαίος μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: Ο Νίκος Λυγερός, μαθηματικός, συγγραφέας και ο Έλληνας με τον υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης, αναλύει τη μεγάλη προσωπικότητα του κορυφαίου μαθηματικού, του Κωνσταντίνου Καραθοδωρή. Περιγράφει τη μεγάλη του καριέρα, αλλά και τις επαφές που είχε με τον Αϊνστάιν, καθώς είχαν συνεργαστεί. Αποκαλύπτει πώς ο Καραθοδωρή έχει γίνει γνωστός στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια, καθώς μέχρι πρότινος τον αγνοούσαμε.

7:36