Η Επιστροφή του ασώτου υιού του Ρέμπραντ (ανάλυση εικόνας) στην ανατολική και δυτική τέχνη of Rembrandt - Η τέχνη διδάσκει σιωπηλά

Rembrandt_-_Rembrandt_and_Saskia_in_the_Scene_of_the_Prodigal_Son_-_Ο άσωτος γιος στη ταβέρνα (περ. 1637)
Ο ασωτος υιός στον οίκο ανοχής, του Ρέμπραντ (βλ. λεπ. παρακάτω)

Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
(Sophia Drekou, BSc in Psychology)

Η τέχνη διδάσκει σιωπηλά

Στις παραστάσεις των μορφών με τις διάφορες εκφράσεις των παθών και αισθημάτων αναγνωρίζεται όχι μόνο το αισθητικό στοιχείο, αλλά και η ηθική και διδακτική διάσταση του θέματος. Αυτήν την δυνατότητα επισημαίνει ο Ιωάννης Δαμασκηνός, όταν γράφει: «δια γραφής εικόνων θεωρούμεν το εκτύπωμα του σωματικού χαρακτήρος», και «ώσπερ ουν δια λόγων αισθητών ακούομεν ωσί σωματικοίς, και νοούμεν τα πνευματικά, ούτω δια σωματικής θεωρίας ερχόμεθα επί την πνενματικήν θεωρίαν».

Η τέχνη διδάσκει σιωπηλά εκείνα, για τα οποία η ιστορική αφήγηση αξιώνει την ακοή: «Οι μεν λογογράφοι τω λόγω διακοσμούντες, οι δε ζωγράφοι τοις πίναξιν εγχαράττοντες... α γαρ ο λόγος της ιστορίας δια της ακοής παρίστησι ταύτα γραφική σιωπώσα δια μιμήσεως δείκνυσιν». 

Στο σύγχρονο κόσμο η οπτική πληροφόρηση έγινε αναγκαίος τρόπος ζωής, και ο άνθρωπος «ακούει» πολύ με τα μάτια του. Οι εικόνες «μπορούν να παρέχουν γνώσεις και καταλήψεις, επειδή μας ωθούν να συλλογισθούμε τη σημασία του εικονιζόμενου θέματος».

Η εικονογραφία του ασώτου
στην ανατολική και δυτική τέχνη

Τα χέρια του πατέρα, με εμφανή και τα δέκα δάκτυλα, επάνω στους ώμους του υιού είναι κάτι το μοναδικό στην Ιστορία της Τέχνης.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι ότι οι δύο παλάμες είναι διαφορετικές.

Η δεξιά παλάμη είναι λεπτή με μακριά λεπτοκαμωμένα δάχτυλα και η αριστερή εύρωστη με κοντά και χονδρά δάκτυλα.

Η διάκριση αυτή θα μπορούσε να ερμηνευτεί με τη νοητική κατηγορία της μεταφοράς.

Η δεξιά παλάμη πρέπει να παραπέμπει στο Θεό – πατέρα της αγάπης και η αριστερή παλάμη στον άνθρωπο – πατέρα τον εργαζόμενο και κοπιάζοντα για τα παιδιά του.

Με αυτόν τον τρόπο ο μεγάλος καλλιτέχνης αποδίδει το πραγματικό αλλά συγχρόνως και το αλληγορικό νόημα της παραβολής.

Πραγματικά τα χέρια συμμετέχουν, νιώθουν, αισθάνονται την υπέροχη αυτή στιγμή.

Η επιστροφή του ασώτου του Ρέμπραντ
The Return of the Prodigal Son (Rembrandt)

Rembrandt van Rijn, The Return of the Prodigal Son, c. 1661–1669. Hermitage Museum, Saint Petersburg
Rembrandt van Rijn, The Return of the Prodigal Son,
c. 1661–1669. Hermitage Museum, Saint Petersburg

Πληροφορίες του πίνακα:

Καλλιτέχνης: Rembrandt Harmensz van Rijn (1606–1669)
Θέμα: The Return of the Prodigal Son - Google Art Project
λάδι σε καμβά (ελαιογραφία)
Διαστάσεις: Ύψος: 262 cm (103,1 in) Πλάτος: 205 cm (80,7 in)
Χρόνος: χρονολογείται γύρω στο 1668 στο Άμστερνταμ

Η Επιστροφή του ασώτου υιού είναι ένας από τους τελευταίους και διασημότερους πίνακες στη δημιουργική πορεία του Ολλανδού ζωγράφου και χαράκτη Ρέμπραντ του 17ου αιώνα. Σήμερα συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων ζωγράφων όλων των εποχών (15 Ιουλίου 1606 - 4 Οκτωβρίου 1669), που έχει ως θεματολογία τη Παραβολή του Ασώτου του Ιησού, όπως αναφέρεται στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον κεφ. ιε' 11-32 και είναι ένα από τα διασημότερα έργα του μουσείου Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, το οποίο ιδρύθηκε ουσιαστικά από την Μεγάλη Αικατερίνη στα 1764.

Στο Ευαγγέλιο Σύμφωνα με τον Λουκά (15: 11-32), Ο Χριστός αναφέρει την παραβολή του τον άσωτο Υιό. Ένας γιος ρωτά τον πατέρα του για την κληρονομιά του και φεύγει από το γονικό σπίτι, μόνο για να απολέσει τον πλούτο του. Φτάνοντας επιτέλους σε ασθένεια και φτώχεια, επιστρέφει στο σπίτι του πατέρα του. Ο γέρος τυφλώνεται από δάκρυα καθώς συγχωρεί τον γιο του, όπως ο Θεός συγχωρεί όλους εκείνους που μετανοούν. Όλο αυτό το έργο κυριαρχείται από την ιδέα της νίκης της αγάπης, της καλοσύνης και της φιλανθρωπίας. Το γεγονός αντιμετωπίζεται ως η ανώτατη πράξη της ανθρώπινης σοφίας και της πνευματικής ευγένειας, και λαμβάνει χώρα σε απόλυτη σιωπή και ακινησία.

Το δράμα και το βάθος της αίσθησης εκφράζονται στις μορφές του πατέρα και του γιου, με όλη τη συναισθηματική ακρίβεια με την οποία ο Ρέμπραντ ήταν προικισμένος. Οι ευρείες, σκιαγραφούμενες πινελιές του ύστερου ύφους του καλλιτέχνη επιτείνουν τη συγκίνηση και την ένταση αυτού του αριστοτεχνικού πίνακα. Αυτή η παραβολή στη θεραπεία του Ρέμπραντ απευθύνεται στην καρδιά όλων.

Πρόκειται για ένα έργο που ήταν ανέκαθεν αντικείμενο θαυμασμού για τη στοχαστική του συμβολή στο θέμα της συγχώρησης, το οποίο είναι και ένα διαρκές μέλημα της ανθρώπινης ύπαρξης. Επιπλέον, αντιπροσωπεύει επάξια την ίδια την αναστοχαστική στάση του Ρέμπραντ στην ζωγραφική και στην ζωή, η οποία μεταφέρει το πνεύμα του Χριστιανισμού στην πλέον πεφωτισμένη του εκδοχή και θεωρείται επίσης ότι συνδέεται στενά με την προσωπική του βιογραφία και τα χρόνια της ασωτίας του, τα οποία συνέπεσαν με τα πρώτα χρόνια του γάμου του με την σύζυγό του, Saskia. 

Παρά την δημοτικότητα του θέματος στο θέατρο και την τέχνη της Ολλανδίας του 16ου και 17ου αιώνα, ο Ρέμπραντ εικονογραφεί με τον δικό του μοναδικό τρόπο την πασίγνωστη βιβλική παραβολή του ασώτου υιού από το Ευαγγέλιο του Αγίου Λουκά, εκμεταλλευόμενος το χρώμα και την φωτοσκίαση, chiaroscuro, προκειμένου να αυξήσει την δραματική ένταση στην απεικόνιση του βιβλικού συμβάντος.

Την παραβολή του ασώτου, με την οποία ασχολείται στην τελευταία περίοδο τη καριέρας του, την αντιμετωπίζει ως ένα παράδειγμα της ανθρώπινης εμπειρίας που αντιστοιχεί σε μια πανανθρώπινη κατάσταση και σε καθολικές αξίες.

Ο Ρέμπραντ αποφεύγει κάθε διακοσμητικό στοιχείο και συγκεντρώνεται σε μια αφήγηση που βασίζεται αποκλειστικά στα ζωγραφικά μέσα: το χρώμα και το φως αποκαλύπτουν την ιστορία του ακόλαστου νέου ο οποίος επιστρέφει για να ζητήσει συγχώρεση από τον πατέρα του.

Σε αυτήν τη συμφωνία λαμπερών και σκοτεινών τόνων, έντονου φωτός και σκιάς, που γαληνεύει μυστηριωδώς, η ενέργεια του ηλικιωμένου πλέον ζωγράφου διατηρείται απαράλλαχτη.

Το πρόσωπο του τυφλού πατέρα ακτινοβολεί από το εσωτερικό φως και το φως που συγκεντρώνεται στα πέλματα του ασώτου αποκαλύπτει μια ιδιαίτερα εκφραστική λεπτομέρεια: τα φθαρμένα υποδήματα και τα γδαρμένα πόδια, μαζί με τα κουρελιασμένα ρούχα διηγούνται την ιστορία του νέου ότι ο δρόμος της επιστροφής ήταν μακρύς και δύσβατος.

Στο αδιαμόρφωτο δωμάτιο, που σχεδόν στερείται τις συντεταγμένες του χώρου, η εντύπωση του βάθους δημιουργείται από τα πρόσωπα, τα οποία αναδύονται από το σκοτάδι και σημαδεύονται από επιφάνειες φωτός που σταδιακά εξασθενούν.

State Hermitage Museum
Η Επιστροφή του ασώτου υιού του Ρέμπραντ στο Ερμιτάζ (The Return of the Prodigal Son, State Hermitage Museum) Μουσείο στην Αγία Πετρούπολη, Ρωσία. Το Ερμιτάζ αποτελεί το μεγαλύτερο και ένα από τα παλαιότερα μουσεία στον κόσμο, καθώς και ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Αγίας Πετρούπολης. (Βλ. βιβλιογραφία)

The Prodigal Son in the Brothel
Ο Άσωτος Υιός στο Μπόρντελ

Ο Άσωτος Υιός στον Οίκο Ανοχής, αυτοπροσωπογραφία του 
Ρέμπραντ με τη γυναίκα του Σάσκια (1635). Rembrandt and 
Saskia in the Scene of the Prodigal Son in the Brothel.

Ρέμπραντ Χάρμενσοον φαν Ράιν
Rembrandt Harmenszoon van Rijn

Ο Άσωτος Υιός στην Ταβέρνα ή ο Ρέμπραντ και η Σάσκια στην παραβολή του άσωτου είναι πίνακας του Ολλανδού δασκάλου Ρέμπραντ. Τώρα βρίσκεται στις Κρατικές Συλλογές Τέχνης της Δρέσδης της Γερμανίας (Gemäldegalerie Alte Meister). Υπογράφεται "REMBRANTT F.".

Απεικονίζει δύο άτομα που είχαν αναγνωριστεί ως ο ίδιος ο Ρέμπραντ και η σύζυγός του Σάσκια (Saskia). Στον προτεσταντικό σύγχρονο κόσμο, το θέμα του άσωτου γιου ήταν συχνό θέμα για έργα τέχνης λόγω του ηθικού του υπόβαθρου. Ο ίδιος ο Ρέμπραντ ζωγράφισε την Επιστροφή του Άσωτου το 1669.

Η αριστερή πλευρά του καμβά κόπηκε, ίσως από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, για να αφαιρέσει δευτερεύοντες χαρακτήρες και να εστιάσει την προσοχή του παρατηρητή στο κύριο θέμα.

Υλικά ζωγραφικής

Η ανάλυση χρωστικών δείχνει την επιλογή του Ρέμπραντ από τις συνήθεις μπαρόκ χρωστικές όπως η κόκκινη ώχρα, το μολύβδινο-κασσίτερο, την αλιζαρίνη (ερυθρά χρωστική ουσία που προέρχεται από τις ρίζες του ερυθρόδανου του βαφικού (αλιζάρι ή ριζάρι)) και smalt (το γυαλί κοβαλτίου -γνωστό ως «smalt» όταν αλέθεται ως χρωστική ουσία - είναι ένα βαθύ μπλε γυαλί) και επίσης η περίτεχνη τεχνική πολυστρωματικής ζωγραφικής του.

Σύντομη βιογραφία του ζωγράφου και χαράκτη, Ρέμπραντ

Rembrandt, Αυτοπροσωπογραφία, 1634

Το όνομά του Ρέμπραντ Χάρμενσοον φαν Ράιν (Ολλανδικά: Rembrandt Harmenszoon van Rijn, 15 Ιουλίου 1606 - 4 Οκτωβρίου 1669), συμβολίζει την περίοδο της «χρυσής εποχής» της Ολλανδίας, στην οποία ανήκει χρονικά το έργο του. Φιλοτέχνησε συνολικά περίπου 400 πίνακες, περισσότερα από 1000 σχέδια ζωγραφικής και περίπου 290 χαρακτικά, αν και μέρος των έργων που αποδίδονται στον Ρέμπραντ -κυρίως έργα ζωγραφικής και σχέδια- αμφισβητείται.

Περισσότερο στο πρώιμο και λιγότερο στο ύστερο έργο του, κυριάρχησαν οι προσωπογραφίες, ωστόσο διακρίθηκε σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, αναπαριστώντας επίσης, τοπιογραφίες, καθώς και ιστορικές, βιβλικές, μυθολογικές ή αλληγορικές σκηνές. Το σύνολο του έργου του χαρακτηρίζεται στην πορεία του χρόνου από εκτεταμένες και βαθιές αλλαγές στο ύφος του, ένδειξη μίας διαρκούς αναζήτησης. Ακόμη σε κάθε μεμονωμένο έργο ή εκδοχή του, παρατηρούνται συνεχείς μετασχηματισμοί πριν την κατάληξη σε μία τελική εικαστική μορφή.

Ως αυτόνομος ζωγράφος, φιλοτέχνησε τα πρώτα έργα του στο Λέιντεν (Ολλανδία), στο ίδιο εργαστήριο με τον Γιαν Λίφενς, πριν εγκατασταθεί στο Άμστερνταμ. Κατάφερε σε σύντομο χρονικό διάστημα να διακριθεί, αναλαμβάνοντας σημαντικές παραγγελίες και αποκτώντας μεγάλη φήμη τόσο στην Ολλανδία όσο και διεθνώς. Κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, σημαντικά οικονομικά προβλήματα οδήγησαν στην πτώχευσή του, παρά το γεγονός πως η φήμη του παρέμεινε σχεδόν ακλόνητη ενόσω ζούσε, αλλά και μετά το θάνατό του.

Το ολλανδικό όνομα Ρέμπραντ ήταν και παραμένει σπάνιο. Ο ίδιος υπέγραφε κατά καιρούς τα έργα του με διαφορετικό τρόπο, χρησιμοποιώντας τα αρχικά RH (Rembrandt Harmenszoon, δηλ. γιος του Χάρμεν) ή RHL (όπου το γράμμα L προέρχεται πιθανώς από τη λέξη Leidensis, δηλ. «από το Λέιντεν»). Σε μεταγενέστερα έργα του, υπέγραφε επίσης ως Rembrant ή Rembrandt. 

Πέθανε στις 4 Οκτωβρίου 1669, θάφτηκε σε μισθωμένο τάφο, που έχει εξαφανιστεί εδώ και πολύ καιρό, στο Westerkerk του Άμστερνταμ.

Προγενέστεροι σχετικοί πίνακες με θεματολογία την
Παραβολή του Ασώτου του Ιησού του Ρέμπραντ


Βιβλιογραφία
• Η τέχνη διδάσκει σιωπηλά: απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου «Η Εικονογραφία του ασώτου στην ανατολική και δυτική τέχνη» της Διοτίμας Λιαντίνη (Βλ. Το μουσείο ως μαθησιακός χώρος - Διοτίμα Λιαντίνη) Εκδόσεις: Βιβλιογονία, 2007.
• Βλ. Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον κεφ. ιε' 11-32. - www.Sophia-Ntrekou.gr
• Rembrandt (Harmensz.) van Rijn [Rhyn]', The Grove Art Online, Oxford University Press
• «Rembrandt van Rijn», Encyclopædia Britannica, 2008, Encyclopædia Britannica Online.
• Η Αναστοχαστική πλευρά της τέχνης: Συγγνώμη και συγχώρεση, σύμφωνα με τον πίνακα της Επιστροφής του Ασώτου του Ρέμπραντ (c. 1668) Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος, Αξιολογικά, τεύχος 27, Άνοιξη 12.
• Mondatori Electa, Μεγάλα Μουσεία «Αγία Πετρούπολη- Ερμιτάζ» σ. 90, Μιλάνο 2005• The Prodigal Son in the Brothel » D'Adda, Roberta (2006). Rembrandt. Milan: Skira. From the List of paintings by Rembrandt. wikipedia.org
• The State Hermitage Museum: Το Ερμιτάζ (Эрмитаж) αποτελεί το μεγαλύτερο και ένα από τα παλαιότερα μουσεία στον κόσμο, καθώς και ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Αγίας Πετρούπολης. Φιλοξενείται σε ένα συγκρότημα έξι κτιρίων, τα παλαιά Χειμερινά Ανάκτορα, στις όχθες του ποταμού Νέβα. Ανάμεσα στα σημαντικά εκθέματα του μουσείου, περιλαμβάνεται η συλλογή έργων δυτικοευρωπαϊκής τέχνης με έργα των Λεονάρντο ντα Βίντσι, Ωγκύστ Ροντέν, Πάμπλο Πικάσσο, Ανρί Ματίς, Πωλ Γκωγκέν, Πωλ Σεζάν, Κλωντ Μονέ, Ρέμπραντ και άλλων. Φιλοξενούνται ακόμα εκθέματα από την αρχαία Ελλάδα, την Αίγυπτο και τη Ρώμη, καθώς και μεγάλες συλλογές ειδών κοσμηματοποιίας. Ο συνολικός αριθμός των έργων που ανήκουν στις συλλογές του Ερμιτάζ ξεπερνούν τα 3.000.000. In English

ΠηγήΑέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.gr



Σχόλια στο Facebook:

Αέναη επΑνάσταση - Sophia Ntrekou  5 Οκτ 2022 - Van Gel Span: Πολύ εύστοχη η ανάλυση για την διαφορά αριστερής δουλεμένης με ρόζους παλάμης και δεξιάς λεπτεπίλεπτης και αντιπαραβολής με την διπλή φύση του Θεανθρώπου του γεννηθέντος εκ του Πατρός. Θα ήθελα να προσθέσω και την εξής παρατήρηση: το ροζιασμένο αριστερό χέρι υποδεικνύει αριστερόχειρα, ο οποίος λειτουργεί με το δεξιό ημισφαίριο εγκεφάλου (χιασμός) το οποίο δεν παραπέμπει στην ανθρώπινη λογική και τον εξ αυτής ορθολογισμό, μα στο συναίσθημα (EQ) και στον εμπειρισμό/εμπειρία και στο να γνωρίζει κανείς -knowing (σε αντίθεση με τη ρηχή γνώση του αριστερού-knowledge) αντιπαραβαλλόμενο με την ενέργεια του Θεού να μας κρίνει με βάση την προαίρεση μας, γνωρίζοντας τα εσώτερα της ψυχής (συναισθήματα, βουλήσεις, λογισμούς). 5 Οκτ 2022

Δεν υπάρχουν σχόλια: