φωτογραφία από την Τήνο στις 30 Ιανουαρίου 2023
Φαναράκια - Η γιορτή της εύρεσης της εικόνας
της Παναγίας Τήνου - Χαίρε Τήνος τιμημένη
Τα φαναράκια ως η κεντρική πηγαία
εκδήλωση της κοινωνίας των Τηνίων
Ήταν γόνιμες ημέρες· στιγμές που δεν είχε ξαναζήσει κανένας μέχρι τότε τόπος σε όλη την Ελλάδα, εκείνα τα πρώτα μετά τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821 χρόνια. Αν και ο αγώνας ήταν άνισος, πολλά ήταν τα σημεία που ενίσχυαν την πίστη των υπόδουλων για ελευθερία και το τρανότερο, η εύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας στο χωράφι του Δοξαρά, στις Πόλες της Τήνου.
Στην Πόλη (Χώρα) της παλιάς Τήνου, ανάμεσα στα λείψανα αρχαίων εγκατοικήσεων υπήρχαν και τα ερείπια μιας άγνωστης εκκλησίας που είχε καταστραφεί από επιδρομείς κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Το όνειρο της μοναχής Πελαγίας από το μοναστήρι της Παναγίας των Αγγέλων στο Κεχροβούνι, όνειρο που επαναλήφθηκε τρεις συνεχόμενες Κυριακές τον Ιούλιο του 1823, υποχρέωσε τους Τηνίους να σκάψουν στο σημείο που υπέδειξε στη μοναχή η Παναγία για να βρουν την εικόνα. Το σκάψιμο που είχε αναλάβει κάθε χωριό με την αράδα ξεκίνησε στις 23 Ιουλίου 1823 και καθώς τέλειωνε ο Γενάρης του 1824 και δεν είχε βρεθεί η πολυπόθητη εικόνα, η απογοήτευση άρχισε να πλακώνει το νησί. Εκείνη την εβδομάδα είχαν έρθει Φαλαταδιανοί να σκάψουν και το θαύμα έγινε από την αξίνα του Δημήτρη Βλάση.
Αστραπιαία η είδηση έφθασε σε κάθε σημείο του νησιού και αμέσως όλοι οι Τήνιοι παράτησαν κάθε ασχολία και κατευθύνθηκαν στην Πόλη (Χώρα) να δουν και να προσκυνήσουν την εικόνα. Επειδή δε θα τους προλάβαινε η νύχτα στο δρόμο, όλοι πήραν μαζί τους και από ένα λαδοφάναρο. Έτσι εκείνη τη νύχτα όλες οι στράτες και τα μονοπάτια του νησιού γέμισαν φώτα καθώς στη σειρά μέσα στο σκοτάδι –σε τριάντα χιλιάδες υπολογίζονται οι κάτοικοι της Τήνου μαζί με τους πρόσφυγες από τα ελληνικά νησιά εκείνα τα χρόνια- κατέβαιναν οι Τήνιοι από τα χωριά και τις εξοχές στη Χώρα, η οποία σημειωτέον είχε εγκαταλειφθεί λόγω επιδημίας.
Το γεγονός της πάμφωτης νύχτας αποτυπώθηκε βαθειά στη μνήμη των Τηνίων και έκτοτε, μαζί με τον εορτασμό της ευρέσεως της εικόνας και τις λαμπρές εκδηλώσεις της εκκλησίας καθιερώθηκε να εορτάζεται και με λαμπαδηφορία όπου συμμετέχουν όλοι οι Τήνιοι. Η λαμπαδηφορία γίνεται το απόγευμα της παραμονής της εορτής των Τριών Ιεραρχών, στις 29 Ιανουαρίου και αποτελεί φόρο τιμής και μνήμης στους προγόνους που έτρεξαν με τα λαδοφάναρά τους να προσκυνήσουν την εικόνα και έκαναν εκείνη τη νύχτα, την πιο φωτεινή νύχτα στην ιστορία της Τήνου. Σ’ αυτούς λοιπόν και στη νεολαία της Τήνου είναι αφιερωμένη η νύχτα με τα φαναράκια και τη μουσική από τη φιλαρμονική.
Νωρίς το απόγευμα της παραμονής, κόσμος πολύς αρχίζει να συγκεντρώνεται στο μεγάλο προαύλιο της εκκλησίας της Μεγαλόχαρης. Όλες οι ηλικίες δίνουν το παρών τους κρατώντας στα χέρια τους τα φαναράκια τους που μπορεί να λέγονται ενετικά, αλλά όπως δείχνουν τα πράγματα μπορεί να λέγονται και τηνιακά, αφού αποτελούν το απαραίτητο στοιχείο για αυτή τη λαμπαδηφορία των Τηνίων. Αυτά τα φαναράκια μπορεί να μοιάζουν μεταξύ τους, δεν είναι όμως έτσι. Υπάρχουν βεβαίως πολλά τυποποιημένα φαναράκια, κάποια απ’ αυτά μοιράζουν το Ίδρυμα της Παναγίας και ο Δήμος για τους επισκέπτες, καθένας Τήνιος σχεδόν έχει το δικό του φαναράκι και οπωσδήποτε έχει μια ιδιαίτερη σχέση με αυτό. Υπάρχουν λοιπόν φαναράκια που κοσμούνται με το περίγραμμα της εκκλησίας της Παναγίας, άλλα με τη θρυλική «Έλλη» ενώ δεν λείπουν και κάπως πιο προχωρημένα και μοντέρνα διακοσμητικά μοτίβα.
Όλα είναι βαμμένα με διάφορα χρώματα, και κλείνουν με πολύχρωμες διαφανείς μεμβράνες για να μη σβήνει ο αέρας τη φλόγα. Για να μην συμβαίνουν δε απρόοπτα, όλα τα φαναράκια κρεμιούνται από ένα κοντάρι και όπως στέκονται ψηλά σχηματίζουν με τα φώτα τους, ένα λαμπερό ποτάμι που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό όταν πλημμυρίζει τον κεντρικό δρόμο του νησιού, ένα ποτάμι γεμάτο φως και ήχους που σιγά – σιγά απλώνεται σε όλους τους δρόμους της πόλης που φωτίζεται και από τα βεγγαλικά που ρίχνουν τα αγκυροβολημένα πλοία στον ουρανό της Τήνου.
Παλιότερα, τα φαναράκια ήταν μια κατασκευή που ήταν στοιχείο άμιλλας μεταξύ των μαθητών και πολλοί είχαν διακριθεί σε αυτή την τέχνη. «Μέρες αξέχαστες. Εγκατέλειπαν –γράφει ο Νικ. Κ. Αλαβάνος, στον Αστέρα της Τήνου (15/2/54)- για λίγο τα βιβλία και τό 'ριχναν στο γλέντι. Τύφλα νά 'χουν για μας τα βενετσιάνικα φαναράκια. Τα άλλα τα στραβά, τα δίχως συμμετρία, τα ασουλούπωτα, μιλούν στην ψυχή μας. Κι τι συναγωνισμός, ποιος θα κάνει το καλλίτερο…».
Σήμερα δεν υπάρχει αυτός ο συναγωνισμός στην κατασκευή, αλλά αν κάποιος βρεθεί αυτό το βράδυ στην Τήνο, θα καταλάβει πως η νεολαία της Τήνου κρατάει με την ίδια ζέση και λαχτάρα τα φαναράκια της ψηλά. Όπως το μεσημέρι στην παρέλαση που γίνεται κατά τη λιτανεία της εικόνας, την πρώτη θέση μεταξύ έχουν οι μαθητές των σχολείων, έτσι και το βράδυ με τα φαναράκια στους δρόμους της πόλης, ζωντανεύουν τις ελπίδες των Τηνίων για τον τόπο τους.
Στην λαμπαδηφορία συμμετέχουν όλοι οι Τήνιοι, το στίγμα της εορτής όμως δίνουν οι νέοι που ψάλλουν κι αυτοί δημοσίως μαζί με τους τρανότερους το «Δεύτε Τήνιοι πολίται / να πανηγυρίσωμεν / Εύρεσιν της Θεοτόκου / να υμνήσωμεν» το «Χαίρε Τήνος τιμημένη / και δροσόλουστο νησί». Τα τραγούδια αυτά που είναι συνυφασμένα με την εύρεση της εικόνας, υπερβαίνουν κατά πολύ το θρησκευτικό τους χαρακτήρα και εγκωμιάζουν αυτό που θα λέγαμε -με λίγο θάρρος- «Τηνίων Πολιτεία». Δεν αναφέρομαι βέβαια στο χαμένο έργο του Αριστοτέλη, αλλά στη σημερινή κοινωνία της Τήνου, όπως αυτή δυναμικά εκφράζεται σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
Το λέω αυτό γιατί, τα φαναράκια της Τήνου είναι το μοναδικό ίσως δρώμενο στη νεοελληνική πραγματικότητα που δεν έχει υποπέσει στην απαξίωση του φολκλόρ και συνεχίζει να επαναλαμβάνεται δημιουργικά από τους Τηνίους για τους Τηνίους. Λόγω δε της ιδιαίτερης θρησκευτικής φύσης του δεν μπορεί να εμπορευματοποιηθεί και έτσι μένει μακριά από την τουριστική αγορά που διαμορφώνει τάσεις και προβάλλει προορισμούς. Ένας λόγος πιστεύω ακόμα που παραμένει μακριά από την μαζικότητα και την αδίστακτη κάμερα είναι ο χειμώνας και τα απρόοπτα καιρικά φαινόμενα που επιφυλάσσει.
Τα φαναράκια μπορούν να εκληφθούν και ως η κεντρική πηγαία εκδήλωση της κοινωνίας των Τηνίων και δεν έχει καμία σχέση με τον εορτασμό του Δεκαπενταυγούστου που οπωσδήποτε έχει πανελλαδικό χαρακτήρα η του Ευαγγελισμού που η λαμπρότητά του πηγάζει από άλλα, θρησκευτικά και εθνικά στοιχεία. Μια εκδήλωση που οι Τήνιοι δείχνουν τη δύναμή τους και δίνουν το πρώτο βήμα στη νεολαία τους Και δικαίως την έχουν βαφτίσει το δικό τους πανηγύρι, το «ντηνιακό» πανηγύρι της Παναγίας.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για τη δημιουργία του ανωτέρω κειμένου, ιδιαίτερα χρήσιμη υπήρξε η ανάγνωση του συγγραφικού έργου του εκλεκτού Τηνίου, εθνολόγου και λαογράφου Αλέκου Κ. Φλωράκη.
Ηλίας Προβόπουλος, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό
«ΓΕΩ» της Ελευθεροτυπίας τον Ιανουάριο του 2006.
ΚΑΙ: Το ΟΡΑΜΑ ΕΥΡΕΣΕΩΣ της εικόνας της Παναγίας
της Τήνου από την Οσία Πελαγία την Τηνία » ΕΔΩ
Πως διαδραματίστηκε η λαμπαδηδρομία τις χρονιές
Αυλή σπιτιού στην Τήνο στις 29 Ιανουαρίου 2021
Η πρώτη χρονιά στις 28 Ιανουαρίου 2021
Σε ανακοίνωση προχώρησε ο Δήμαρχος Τήνου κ. Γιάννης Σιώτος, στο προσωπικό του χρονολόγιο στο Facebook, σχετικά με τον εορτασμό της Εύρεσης της Ιεράς Εικόνας της Παναγίας της Τήνου στο νησί.
Δήμαρχος Τήνου: «Ο εορτασμός της Εύρεσης της Ιερής Εικόνας της Παναγίας μας αποτελεί την πιο ατμοσφαιρική γιορτή του νησιού μας και ορόσημο για την Τήνο και την Ορθοδοξία. Η ματαίωση της παραδοσιακής λαμπαδηφορίας, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποβαθμίσει τη σημασία της.
Δυστυχώς, λόγω της πανδημίας μόνο ο ιερός μας κλήρος και λίγοι πιστοί θα μπορέσουν να αποδώσουν τις οφειλόμενες τιμές στην Παναγία Μητέρα μας στον Οίκο Της και σε όλους τους ενοριακούς ναούς του νησιού μας. Οι περισσότεροι θα την γιορτάσουμε στις ψυχές μας. Κάθε ψυχή θα γίνει κι ένα «φαναράκι» και θα ψάλει για μια ακόμη φορά το «Χαίρε Τήνος τιμημένη».
Στο πλαίσιο αυτό σας καλώ, να στολίσουμε και να λάμψουμε τα μπαλκόνια στα σπίτια μας με τα παραδοσιακά φαναράκια και να αναβιώσουμε όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος το παραδοσιακό έθιμο.
Τιμούμε και γιορτάζουμε τη μεγάλη Επέτειο με την επισημότητα που της αρμόζει, κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ στην Πανάχραντο Μητέρα μας και με δέος Της ζητάμε να ακούσει τις προσευχές μας και να μας απαλλάξει από τη φοβερή δοκιμασία που ζούμε και με τη θεία Χάρι Της, του χρόνου να βρεθούμε όλοι μαζί ευγνώμονες κάτω απ’ τ’ αψηλό καμπαναριό Της.
Χαίρε Τήνος»
Ο Δήμαρχος Τήνου
Τιμούμε και γιορτάζουμε τη μεγάλη Επέτειο με την επισημότητα που της αρμόζει, κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ στην Πανάχραντο Μητέρα μας και με δέος Της ζητάμε να ακούσει τις προσευχές μας και να μας απαλλάξει από τη φοβερή δοκιμασία που ζούμε και με τη θεία Χάρι Της, του χρόνου να βρεθούμε όλοι μαζί ευγνώμονες κάτω απ’ τ’ αψηλό καμπαναριό Της.
Χαίρε Τήνος»
Ο Δήμαρχος Τήνου
Η δεύτερη χρονιά στις 29 Ιανουαρίου 2022
φωτογραφία από την Τήνο 30 Ιανουαρίου 2022
Για άλλη μια φορά καλούμαστε να γιορτάσουμε με κατάνυξη και ιερή συγκίνηση την Εύρεση της Ιερής Εικόνας της Παναγίας μας. Το γεγονός ότι λόγω της πανδημίας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για δεύτερη συνεχή χρονιά η παραδοσιακή λαμπαδηδρομία, δεν αλλάζει σε τίποτα τον μυσταγωγικό χαρακτήρα του εορτασμού.
Ο Ιερός μας Κλήρος και όσοι πιστοί προβλέπεται, θα μπορέσουν να τιμήσουν την Παναγία μας στους ναούς του νησιού και οι περισσότεροι θα ψάλλουμε “Χαίρε Τήνος Τιμημένη” και θα στολίσουμε με τα παραδοσιακά φαναράκια τα μπαλκόνια των σπιτιών μας, με την πίστη ότι η Παναγία-Μητέρα μας θα προστατεύει το νησί μας, και με την ελπίδα του χρόνου να μπορέσουμε να εορτάσουμε όλοι μαζί.
Δήμαρχος Τήνου
Διαβάστε για την Ανάμνηση Εύρεσης Εικόνας Παναγίας της Τήνου και
για το έθιμο που αναβιώνει στις 30 Ιανουαρίου με τα «Φαναράκια» ΕΔΩ
by Αέναη επΑνάσταση
Περισσότερα: Θεομητορικά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου