Πίνακας ζωγραφικής του Σπύρου Βασιλείου
«Το Τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας», 1950 🎨
Το έργο είναι Λάδι σε ξύλο, 125 x 75.5 εκ.
σε μουσαμά διαστάσεων 142x97 εκατοστά.
Είναι μέρος της συλλογής και εκτίθεται
στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου.
Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
🎨 Σπύρος Βασιλείου «Το Τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας», 1950
Κανένας άλλος πίνακας δεν έχει κατορθώσει να αποδώσει τόσο ολοκληρωμένα το πνεύμα και την ουσία της Καθαρής Δευτέρας.
Ο Σπύρος Βασιλείου (Γαλαξίδι 1903 − Αθήνα 1985) υπήρξε από τους δημοφιλέστερους ζωγράφους στον 20ό αιώνα αλλά και από τους πιο αντιπροσωπευτικούς εκπροσώπους της “γενιάς του 30”.
Ένας από τους γνωστότερους πίνακές του είναι αυτός με το τρίποδο τσίγκινο τραπεζάκι υπαίθριου καφενείου, σε κάποια ταράτσα που κοιτά προς τον Υμηττό, πάνω στο οποίο βρίσκονται λίγα σαρακοστιανά. Είναι μάλλον στην ταράτσα του σπιτιού του, κάτω από την Ακρόπολη, όπου κάθε Καθαρά Δευτέρα καλούσε τους φίλους του. Στα πόδια του τραπεζιού βρίσκεται ένας χαρταετός κι ένα ψάθινο καπέλο σαν κάποιος να τα ξέχασε προσωρινά.
Είμαστε στην ώρα του μεσημεριού, όπως μαρτυρά το ψάθινο καπέλο αλλά και ο χαρταετός που κρέμεται στα σύρματα, μετά το πρωινό πέταγμα. Κυρίως το δείχνουν όσα υπάρχουν πάνω στο τραπέζι: λαγάνα, ελιές, χαλβάς, ταραμάς, μια πράσινη σαλάτα με μαρούλι και φρέσκο κρεμμυδάκι, μια πήλινη κανάτα με ρετσίνα και δύο ποτήρια. Στα πόδια του τραπεζιού αφημένα πρόχειρα είναι ένας χαρταετός, ένα καπέλο και μια μαγκούρα. Κάτω δεξιά, στον τοίχο, μια παιδική ζωγραφιά μέσα στην οποία είναι η υπογραφή του δημιουργού με την ημερομηνία του έργου.
Λιτά και απέριττα απεικόνισε το 1950 πάνω στον καμβά ο Βασιλείου το σαρακοστιανό μας παραδοσιακό τραπέζι. Πάνω σ΄ ένα στρογγυλό μεταλλικό τραπεζάκι καφενείου στρωμένο κι έτοιμο να υποδεχθεί τους αγαπημένους φίλους και να γιορτάσουμε μαζί τους την πρώτη μέρα της σαρακοστής, βρίσκονται τα νηστίσιμα φαγητά που συνηθίζουμε να τρώμε την Καθαρή Δευτέρα: οι ελιές, ο χαλβάς, ο ταραμάς, η λαγάνα, αλλά και η ρετσίνα. Φυσικά δε θα μπορούσε να λείπει μια τέτοια μέρα ο πολύχρωμος χαρταετός. Δίπλα του βρίσκεται ένα μεγάλο ψάθινο καπέλο. Υπάρχει ακόμα ένας χαρταετός μπλεγμένος στα σύρματα και ένας χαρτόμυλος. Στο βάθος φαίνεται η πόλη της Αθήνας και το βουνό Υμηττός.
Στο βάθος του πίνακα φαίνεται ο Υμηττός φωτισμένος από τον ήλιο του μεσημεριού, παρά τα σύννεφα. Στα σύρματα του ηλεκτρικού διακρίνεται μπλεγμένος ένας μισοτρύπιος χαρταετός, που υπομένει εκεί κρεμασμένος.
Αυτό που εντυπωσιάζει είναι τα απλά και λιτά σαρακοστιανά εδέσματα. Μαύρες ελιές, λαγάνα άζυμη, ισχνή και όχι φουσκωτή όπως σήμερα, φρέσκα κρεμμυδάκια, χαλβάς του Μπακάλη με το αμύγδαλο. Στο κίτρινο πήλινο πιάτο η μαρουλοσαλάτα μαζί με ρόκες και κάρδαμα και κρασί ρετσίνα χύμα.
Ο πίνακας αποδίδει άριστα το λιτό πνεύμα με τα λιγοστά όσο και απαραίτητα εδέσματα της ημέρας. Η λαϊκότητα προβάλλεται ιδιαίτερα με την επιδιορθωμένη μαγκούρα. Το όλο έργο είναι ένας έπαινος στις αξίες που διέπουν την απλή και καθημερινή ζωή, στην ουσία που βρίσκεται στο μέτρο και όχι στην υπερβολή. Ένας ύμνος στην παράδοση αυτού του τόπου αλλά και στους απλούς ανθρώπους που τον κατοικούν
Ακρόπολις, έργο του Σπύρου Βασιλείου
Ο Σπύρος Βασιλείου έζησε και δημιούργησε για περίπου 30 χρόνια στο νεοκλασικό σπίτι της οδού Γουέμπστερ 5, στην περιοχή της Ακρόπολης, από το 1957 μέχρι τον θάνατο του, το 1985. Ήταν ένα πολύ ανοιχτό σπίτι, γιατί ο Βασιλείου ήθελε να υπάρχει συνεχώς κόσμος γύρω του. Όταν ο ζωγράφος έφυγε από τη ζωή, η σύζυγός του Κική, έλεγε στις κόρες της Δροσούλα και Δήμητρα ότι θέλει αυτό το σπίτι, το σπίτι όπου έζησε και δημιούργησε ο σύζυγός της, να γίνει μουσείο.
Μαθητής του Νικολάου Λύτρα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών: Α.Σ.Κ.Τ. και με επιρροές από το Μπαρόκ και τη φλαμανδική ζωγραφική, τον Φώτη Κόντογλου και τον Δημήτριο Γαλάνη, στρέφεται από νωρίς στην περιγραφή του οικείου, του κοντινού, του συγκεκριμένου, αναπλάθοντάς το με λυρικό ρεαλισμό.
Σε αυτό το έργο, που έγινε στην αρχή της δεκαετίας του ’50, διακρίνεται η αγάπη του για τα απλά πράγματα της καθημερινότητας, για τα αντικείμενα που εκφράζουν τον κόσμο που φεύγει, για οτιδήποτε εκ πρώτης όψεως ασήμαντο.
Τα παραδοσιακά φαγητά στο τραπέζι, ή τα αντικείμενα στα παλιατζίδικα αποκτούν έτσι ένα συμβολικό νόημα, παρά την ταπεινότητα και την απλότητά τους. Στην τεχνοτροπία του ζωγράφου είναι εμφανής η σχέση του με τη βυζαντινή τέχνη (κυλινδρικότητα των μορφών κ.λπ.) όσο και με το Μπαρόκ (ηθογραφική διάθεση).
Ο ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου με look ταβερνιάρη,
σε κάποια από τα Κούλουμά του που άφησαν εποχή
Ο Σπύρος Βασιλείου είναι αυτός που πρώτος μετέφερε την ηθογραφία από τον υπαιθριστικό χώρο στον αστικό, σε μια Αθήνα που αυτές τις δεκαετίες μεταβαλλόταν συνεχώς.
Σαρακοστιανό του Σπύρου Βασιλείου
Παρατηρώ τον πίνακα του Σπύρου Βασιλείου. Αυτόν με το τρίποδο τσίγκινο τραπεζάκι υπαίθριου καφενείου με τα λίγα σαρακοστιανά. Είναι μάλλον στην ταράτσα του σπιτιού του, κάτω από την Ακρόπολη, όπου κάθε Καθαρά Δευτέρα καλούσε τους φίλους του να τους φιλέψει με την τέχνη του και τα καλούδια της ημέρας. Κάτω ξαποσταίνει ένας χαρταετός, που μάλλον τον παράτησε κουρασμένος κάποιος πιτσιρικάς.
Δίπλα το ψάθινο καπέλο για τον μαρτιάτικο ήλιο και το μπαστούνι. Και ένας χάρτινος μύλος, φτηνό χαροποιό παιχνίδι των παιδικών μας χρόνων, όταν τον έκανε ο μπάτης του Φαλήρου να γυρίζει τρελά. Στον τοίχο της ταράτσας η ζωγραφιά ενός κοριτσιού. Στο βάθος ο Υμηττός φωτισμένος, όσο αφήνουν τα σύννεφα, από τον ήλιο του μεσημεριού. Στα σύρματα του ηλεκτρικού μπλεγμένος ένας μισοτρύπιος χαρταετός, που υπομένει κρεμασμένος την παρελθούσα αιθέρια δόξα του.
Απλά πράγματα μιας άλλης ζωής.
Όπως απλά και λιτά τα σαρακοστιανά εδέσματα. Οι μαύρες ελιές μπροστά-μπροστά. Η λαγάνα, όπως θα έπρεπε να είναι: άζυμη και όχι φουσκωτή τίγκα στα διογκωτικά. Τα φρέσκα κρεμμυδάκια, καθαρισμένα, δροσερά, τραγανά. Ο χαλβάς του μπακάλη με το αμύγδαλο περιμένει το σπιτικό μαχαίρι να τον τεμαχίσει. Η καρδιά από το τρυφερό μαρουλάκι περιμένει κάποιο παιδί να την αρπάξει. Στο κίτρινο πήλινο πιάτο η μαρουλοσαλάτα μαζί με ρόκες και κάρδαμα. Κι αλήθεια, αυτό το κοκκινωπό στο άσπρο πιάτο να ’ναι καρποί ροδιού; Πάντως το κρασί στα ποτήρια είναι ρετσίνα, μάλλον από τα Μεσόγεια.
Απλά πράγματα μιας άλλης ζωής…
Σαρακοστιανό του Σπύρου Βασιλείου
Παρατηρώ τον πίνακα του Σπύρου Βασιλείου. Αυτόν με το τρίποδο τσίγκινο τραπεζάκι υπαίθριου καφενείου με τα λίγα σαρακοστιανά. Είναι μάλλον στην ταράτσα του σπιτιού του, κάτω από την Ακρόπολη, όπου κάθε Καθαρά Δευτέρα καλούσε τους φίλους του να τους φιλέψει με την τέχνη του και τα καλούδια της ημέρας. Κάτω ξαποσταίνει ένας χαρταετός, που μάλλον τον παράτησε κουρασμένος κάποιος πιτσιρικάς.
Δίπλα το ψάθινο καπέλο για τον μαρτιάτικο ήλιο και το μπαστούνι. Και ένας χάρτινος μύλος, φτηνό χαροποιό παιχνίδι των παιδικών μας χρόνων, όταν τον έκανε ο μπάτης του Φαλήρου να γυρίζει τρελά. Στον τοίχο της ταράτσας η ζωγραφιά ενός κοριτσιού. Στο βάθος ο Υμηττός φωτισμένος, όσο αφήνουν τα σύννεφα, από τον ήλιο του μεσημεριού. Στα σύρματα του ηλεκτρικού μπλεγμένος ένας μισοτρύπιος χαρταετός, που υπομένει κρεμασμένος την παρελθούσα αιθέρια δόξα του.
Απλά πράγματα μιας άλλης ζωής.
Όπως απλά και λιτά τα σαρακοστιανά εδέσματα. Οι μαύρες ελιές μπροστά-μπροστά. Η λαγάνα, όπως θα έπρεπε να είναι: άζυμη και όχι φουσκωτή τίγκα στα διογκωτικά. Τα φρέσκα κρεμμυδάκια, καθαρισμένα, δροσερά, τραγανά. Ο χαλβάς του μπακάλη με το αμύγδαλο περιμένει το σπιτικό μαχαίρι να τον τεμαχίσει. Η καρδιά από το τρυφερό μαρουλάκι περιμένει κάποιο παιδί να την αρπάξει. Στο κίτρινο πήλινο πιάτο η μαρουλοσαλάτα μαζί με ρόκες και κάρδαμα. Κι αλήθεια, αυτό το κοκκινωπό στο άσπρο πιάτο να ’ναι καρποί ροδιού; Πάντως το κρασί στα ποτήρια είναι ρετσίνα, μάλλον από τα Μεσόγεια.
Απλά πράγματα μιας άλλης ζωής…
Οι Χαρταετοί του Σπύρου Βασιλείου, έργο 1965. Στον κόσμο του Σπύρου Βασιλείου, τον βουτηγμένο στο χρυσό του αττικού ήλιου, ανήμερα Καθαρής Δευτέρας οι Χαρταετοί του έχουν γιορτή, αφέντες του ουρανού, με χρώματα της παλέτας του, δίπλα - δίπλα ο αθηναϊκός χαρταετός με το Σμαρνάκι της Μικράς Ασίας. Παρών και ο χαρταετός «που δεν πρόσεξε και μπλέχθηκε στα καλώδια της ΔΕΗ», στο κάτω μέρος της εικόνας.
Και να θυμίσουμε πως τότε από τις ειδήσεις ακουγόταν η προειδοποίηση προς γονείς και παιδιά να πετούν τον χαρταετό τους μακριά από τα καλώδια της ΔΕΗ. Σήμερα δεν είναι αυτονόητο, απλά λίγοι μπαίνουν στον κόπο να πετάξουν με τα παιδιά τους αετό
Ζωγράφισε με τα χρώματα της Αττικής την Ελλάδα που αγάπησε και αγαπούμε. Και ας είναι πολλοί οι χαρταετοί στα σύρματα της ΔΕΗ, ορατοί και αόρατοι, στα σύρματα της κρίσης.
Χαρταετοί, 1957, 24 x 35 εκ. μικτή
τεχνική με φύλλα χρυσού σε πάνελ.
Καθαρά Δευτέρα
Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 μέρες πριν το Ελληνορθόδοξο Πάσχα και προφανώς πάντοτε ημέρα Δευτέρα.
Την ημέρα αυτή ξεκινάει η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημαίνει το τέλος των Αποκριών. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.
Αν κυριαρχούσε η νηστεία, η ζωή μας
δε θα ήταν γεμάτη στεναγμούς, γιατί αυτή
θα δίδασκε σε όλους, όχι μόνο τον περιορισμό
της σπάταλης ζωής, αλλά και την αποχή
από πολλά κακά. (Μέγας Βασίλειος)
Βιβλιογραφία
• Συλλογικό έργο, Ελληνική τοπιογραφία ( 19ος - 20ός αιώνας ), Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, χ.χ., σ. 171.
• Βασιλείου, Σπύρος (1969). Φώτα και Σκιές. Αθήνα. σελ. 306.
• Σαρακοστιανό του Σπύρου Βασιλείου / Kathimerini › Γαστρονόμος
• wikipedia.org/wiki/Σπύρος_Βασιλείου
• Βασιλείου Σπύρος – Spyros Vassiliou [1903-1985] paletaart – Χρώμα & Φώς
• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τ.3ος, σ. 264
Περισσότερα: Καθαρά Δευτέρα, Νηστεία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου