Τα Εισόδια της Θεοτόκου είναι η προεισαγωγή μας στα Χριστούγεννα - Οι καταβασίες σε νεοελληνική απόδοση (ποίημα του Αγίου Κοσμά)


της Σοφίας Ντρέκου

Εἰς ὅλην τήν Χριστιανοσύνη 
μία εἶναι μόνη Παναγία, ἁγνή:

Κόρη παιδίσκη, Ἁγία τῶν Ἁγίων,
χωρίς Χριστόν παιδί στά χέρια
καί τρεφομένη μέ ἀγγέλων ἄρτον.[1]

Η προεισαγωγή μας στα Χριστούγεννα

Τα Εισόδια της Θεοτόκου είναι η εορτή της εισόδου μας στην Εκκλησία, στα άγια των αγίων, όπου εισοδεύουμε καθαγιαζόμενοι, για να τραφούμε με ουράνιο άρτο για να τέξουμε Θεόν εντός μας.

Είναι εορτή πρώτον θεολογική και με πνευματικό νόημα.
Μας εισάγει στην εορταστική προεόρτια ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων.
Τι χαρούμενη και κατανυκτική η στιγμή όταν ακούσουμε για πρώτη φορά, αυτό το Χριστός Γεννάται. Όχι Χριστός ετέχθη, όχι Χριστός εγεννήθη, αλλά ΓΕΝΝΑΤΑΙ.

Διαρκώς, συνεχώς και νυν και αεί.

Και εμείς όταν αξιωθούμε την θεοτοκία να ταξιδεύουμε αέναα σε αυτήν την καινή κτίση.

Η Θεοτόκος Μαριάμ, προσφέρεται από νήπιο στον Ναό για να κατοικήσει στα Άγια των Αγίων και να προετοιμαστεί εν μυστηρίοις και θέα Θεού, μακράν των θορύβων του κόσμου και να προαγιαστεί για να γίνει δοχείο άξιο του Αχωρήτου Θεού.

Πανηγυρική και μετά στίχων η ενάτη ωδή της Θεοτόκου αύριο, αλλά πιστεύω οι στίχοι του πρώτου ειρμού είναι ιδιαίτερα καθηλωτικοί: «Ὡς ἐμψύχῳ Θεοῦ κιβωτῷ, ψαυέτω μηδαμῶς χείρ ἀμυήτων, χείλη δέ πιστῶν, τῇ Θεοτόκῳ ἀσιγήτως, φωνὴ ήν τοῦ Ἀγγέλου ἀναμέλποντα, ἐν ἀγαλλιάσει βοάτω· Ὄντως ἀνωτέρα πάντων, ὑπάρχεις Παρθένε ἁγνή».

Σε πολλές ορθόδοξες Εκκλησίες οι χοροί κατέρχονται των αναλογίων στο μέσον του ναού και ψάλλουν από κεί τις καταβασίες ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ.

Η προεισαγωγή μας στα Χριστούγεννα διαδηλώνεται τρανώς από τις Καταβασίες των Χριστουγέννων, πού ψάλλονται πρώτη φορά στα Εισόδια της Θεοτόκου.[2]

Τί είναι οι Καταβασίες;

Καταβασία: Με την ονομασία καταβασίες φέρονται ύμνοι της χριστιανικής εκκλησίας που ψάλλονται στον Όρθρο. Ονομάζονται καταβασίες εκ του γεγονότος ότι οι ψάλτες κατέρχονται από τα ψαλτήρια και ψάλλουν αυτούς ομόφωνα μπροστά από την ωραία πύλη. Η παλαιά αυτή παράδοση τείνει όμως σήμερα να εκλείψει. Όχι όμως στην εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου που τηρείται πιστά, όπου οι ψάλτες ψέλνουν το «Χριστός γεννάται».

Οι καταβασίες είναι οι ειρμοί των κανόνων των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών. Εάν ψαλεί ολόκληρος ο κανόνας, τότε στο τέλος κάθε ωδής ψάλλεται ξανά ο ειρμός ως καταβασία. Αν δεν ψαλεί ολόκληρος ο κανόνας τότε οι καταβασίες ψάλλονται όλες μαζί μετά την ανάγνωση του συναξαρίου. Αν δεν υπάρχει εορτή μπορεί να παραλειφθούν όλες εκτός από την 8η και την 9η που πάλι ψάλλονται μετά το συναξάριον.

Οι καταβασίες διακρίνονται σε δύο είδη από άποψη μέλους:

οι σύντομες καταβασίες, καλούμενες και ειρμολογικές, που διακρίνονται από το μεγάλο και πλούσιο ρυθμικό μέλος τους, και οι αργές καταβασίες, που χαρακτηρίζονται όμως για το τεχνικότερο μέλος τους.

Όλες οι καταβασίες συμπεριλαμβάνονται σε ειδικό βιβλίο με βυζαντινή σημειογραφία που ονομάζεται «Ειρμολόγιο». Πρώτος που εξέδωσε συγκεντρωτικά τις αργές καταβασίες ήταν ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος και τις σύντομες ο μαθητής του Πέτρος ο Βυζάντιος.[3]

Οι ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ των ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 
νεοελληνική απόδοση (ποίημα του Αγίου Κοσμά) 

Παλαιά Βυζαντινή Εικόνα των Εισοδίων, στην Ι.Μ. Πετράκη

Ωδή α'
Χριστός γεννᾶται· δοξάσατε.
Χριστός ἐξ οὐρανῶν· ἀπαντήσατε.
Χριστός ἐπί γῆς· ὑψώθητε.
ᾌσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ,
καί ἐν εὐφροσύνῃ, ἀνυμνήσατε λαοί·
ὅτι δεδόξασται.

Ο Χριστός γεννάται, δοξολογήσατε Αυτόν.
Χριστός ο Θεός από τους ουρανούς κατέβη, 
προϋπαντήσατε Αυτόν.
Χριστός πάνω στη γη φάνηκε, άνθρωποι 
υψωθήτε απ’ τα γήινα προς τα ουράνια.
Όλοι οι λαοί της γης ψάλατε άσματα 
στον Κύριο και με ευφροσύνη υμνήσατε 
Αυτόν που είναι δοξασμένος.


Ωδή γ'
Τῷ προ τῶν αἰώνων ἐκ Πατρός
γεννηθέντι ἀῤῥεύστως Υἱῷ,
και ἐπ' ἐσχάτων ἐκ Παρθένου
σαρκωθέντι ἀσπόρως,
Χριστῷ τῷ Θεῷ βοήσωμεν·
Ὁ ἀνυψώσας τό κέρας ἡμῶν,
Ἅγιος εἷ Κύριε.

Στον Υιό του Θεού, που προαιώνια γεννήθηκε, 
χωρίς να μεταβληθεί η ουσία του, από τον Θεό Πατέρα
και που στις έσχατες ημέρες πήρε και την ανθρώπινη σάρκα 
από την Παρθένο Μαρία, χωρίς σπέρμα ανδρός, 
στον Χριστό τον Θεό ας αναφωνήσουμε: 
Κύριε, Συ, που ανύψωσες και μεγάλυνες 
τη δύναμή μας, είσαι άγιος.


Ωδή δ'
῾Ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, 
και ἄνθος ἐξ αὐτῆς Χριστέ, 
ἐκ τῆς Παρθένου ἀνεβλάστησας,
ἐξ ὄρους ὁ αἰνετός κατασκίου δασέος,
ἦλθες σαρκωθείς ἐξ ἀπειράνδρου, 
ὁ ἄυλος και Θεός.
Δόξα τῇ δυνάμει σου, Κύριε.

Από το γένος του Ιεσσαί βλάστησε κλαδί, 
η Παρθένος, και απ’ αυτήν ως άνθος βγήκες Χριστέ.
Ήρθες Συ ο άυλος Θεός, που απ’ όλους δοξάζεσαι 
και σαρκώθηκες από την κόρη που δεν είχε έρθει 
σε σαρκική συνάφεια με άνδρα, σαν από βουνό 
με βαθύσκιωτο αδιαπέραστο δάσος.
Δόξα γι’ αυτό στη δύναμή Σου, Κύριε.



Ωδή ε'
Θεός ὢν εἰρήνης, Πατήρ οἰκτιρμῶν,
τῆς μεγάλης Βουλῆς σου τον Ἄγγελον,
εἰρήνην παρεχόμενον ἀπέστειλας ἡμῖν·
ὅθεν θεογνωσίας προς φῶς ὁδηγηθέντες,
ἐκ νυκτός ὀρθρίζοντες,
δοξολογοῦμέν σε, Φιλάνθρωπε.

Θεέ μας που είσαι Θεός της ειρήνης 
και φιλάνθρωπος Πατέρας,
μας έστειλες τον Υιόν Σου τον Μονογενή, 
Αγγελιοφόρο της μεγάλης και προαιώνιας απόφασής Σου,
που προσφέρει σε μας την ειρήνη με Σένα.
Γι’ αυτό κι εμείς, τα έθνη, που από την πλάνη 
οδηγηθήκαμε στο φως της γνώσεως του αληθινού Θεού,
από το σκοτάδι της ασέβειας, που βρισκόμαστε πριν, 
τώρα, στη χαραυγή της νέας ζωής της πίστεως,
Σε δοξολογούμε, φιλάνθρωπε Κύριε.



Ωδή ς'
Σπλάγχνων Ἰωνᾶν, ἔμβρυον
ἀπήμεσεν ἐνάλιος θήρ, οἷον ἐδέξατο·
τῇ Παρθένῳ δέ ἐνοικήσας
ὁ Λόγος και σάρκα λαβών,
διελήλυθε φυλάξας ἀδιάφθορον·
ἧς γαρ οὐχ ὑπέστη ῥεύσεως,
την τεκούσαν κατέσχεν ἀπήμαντον.

Από τα σπλάχνα του το θαλάσσιο κήτος σαν έμβρυο 
απέβαλε τον Ιωνά σώο και αβλαβή, όπως τον δέχτηκε.
Το ίδιο και ο Μονογενής Λόγος του Θεού, 
αφού κατοίκησε στην κοιλιά της Παρθένου και πήρε σάρκα, 
πέρασε από την πανάχραντη μήτρα της, 
διαφυλάξας αυτή αδιάφθορη.
Πράγματι επειδή δεν συνέβη μεταβολή 
στη μήτρα αυτή που Τον γέννησε,
παρθένο τη διατήρησε.



Ωδή ζ'
Οἱ παῖδες εὐσεβείᾳ συντραφέντες
δυσσεβοῦς προστάγματος καταφρονήσαντες,
πυρός ἀπειλήν οὐκ ἐπτοήθησαν,
ἀλλ' ἐν μέσῳ τῆς φλογός ἐστῶτες ἔψαλλον·
Ὁ τῶν Πατέρων Θεός εὐλογητός εἶ.

Οι Τρεις άγιοι Παίδες, που ανατράφηκαν 
με την ευσέβεια στο Θεό,
περιφρόνησαν την ασεβή βασιλική διαταγή
και δεν τρόμαξαν από την απειλή της φωτιάς,
αλλά, ενώ στέκονταν μέσα στις φλόγες, έψελναν,
Συ, ο Θεός των Πατέρων μας, είσαι άξιος να υμνείσαι.



Ωδή η'
Θαύματος ὑπερφυοῦς ἡ δροσοβόλος
ἐξεικόνισε κάμινος τύπον·
οὐ γάρ οὓς ἐδέξατο φλέγει νέους,
ὡς οὐδέ πῦρ τῆς Θεότητος Παρθένου,
ἣν ὑπέδη, νηδύν·
διό ἀνυμνοῦντες ἀναμέλψωμεν·
Εὐλογείτω ἡ κτίσις πᾶσα τόν Κύριον,
καί ὑπερυψούτω εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

Το υπερφυσικό θαύμα της ενανθρωπήσεως του Θεού, 
προεικόνιζε εκείνη η κάμινος στη Βαβυλώνα που ανέδιδε δροσιά,
γιατί δεν κατέκαυσε τους νέους που ρίχτηκαν μέσα σ’ αυτή,
όπως και το πυρ της Θεότητος δεν κατέκαυσε την κοιλία 
της Παρθένου μέσα στην οποία ήρεμα εισχώρησε,
γι’ αυτό και εμείς ας ψάλλουμε αναφωνώντας,
όλα τα δημιουργήματα υμνείτε τον Κύριο
και υψώνετε Αυτόν υπεράνω κάθε ανθρωπίνου 
μεγαλείου σ’ όλους τους αιώνες.


Ωδή θ'
Μυστήριον ξένον ὁρῶ και παράδοξον!
οὐρανόν τό σπήλαιον·
θρόνον Χερουβικόν τήν Παρθένον·
τήν φάτνην χωρίον ἐν ᾧ ἀνεκλίθη ὁ ἀχώρητος,
Χριστός ὁ Θεός· ὃν ἀνυμνοῦντες μεγαλύνομεν.

Παράδοξο και ακατανόητο θαύμα ατενίζω.
Το σπήλαιο λαμπρό ουρανό,
την Παρθένο θρόνο Χερουβικό,
τη φάτνη τόπο όπου αναπαύτηκε ο Χριστός, 
που ως Θεός δεν περιορίζεται σε υλικό χώρο.
Αυτόν λοιπόν ανυμνώντας εμείς 
οι πιστοί δοξάζουμε με μεγάλη δόξα.[4]

Παραπομπές:
1. Απόσπασμα από το ποίημα του Αλ. Παπαδιαμάντη «Στην Παναγία την Κουνίστρα»
2. Η προεισαγωγή μας στα Χριστούγεννα - π. Παντελεήμων Κρούσκος
3. Τί είναι οι Καταβασίες; από wikipedia.org.
4. Dec 29 Οι καταβασίες (ποίημα Αγίου Κοσμά) Τῌ ΚΘ' ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
5. Το οπτικοακουστικό υλικό (Βίντεο) από www.YouTube της Google.
Πηγήwww.sophia-ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση

Περισσότερα Θέματα: Εισόδια της Θεοτόκου, Θεομητορικά





Βιντεο/αφιέρωμα στα Εισόδια της Θεοτόκου

Βίντεο: (21 Νοεμβρίου - 4 Δεκεμβρίου) Η εορτή των
Εισοδίων της Θεοτόκου στην Μονή Μεγάλης Παναγίας
της Σεϊδανάγιας, στην Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ.












Βίντεο: «ΛΥΧΝΟΣ ΤΟΙΣ ΠΟΣΙ ΜΟΥ» Τα Ιερά Εισόδια
της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου) 2006-11-23. Ομιλία του
Πανοσιολογιοτάτου Αρχιμανδρίτη π. Ανανία Κουστένη.
Εκπομπή του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Εκκλησίας
της Ελλάδος. Ο λόγος του είναι ένας λόγος τιμής και
αρχοντιάς, θαλπωρής και παραμυθίας, ελπίδας και χάριτος.












Δεν υπάρχουν σχόλια: