ρεμπέτικου, καθώς έκανε γνωστό το είδος λόγω της
μεγάλης επιτυχίας που είχαν τα δισκογραφημένα
τραγούδια του. Καθιέρωσε την ορχήστρα με μπουζούκια
και μπαγλαμάδες. Η περίοδος λίγο πριν τον Β' Παγκόσμιο
Πόλεμο είναι ίσως η παραγωγικότερή του.
Οι ρεμπέτες μάς δίδαξαν γλώσσα!
Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Γλωσσολογίας 2006
«Γοητευτικός γλωσσοπλάστης», όπως και κάθε λαϊκός δημιουργός, έγινε ο ρεμπέτης Μάρκος Βαμβακάρης. «Εγώ δεν είμαι ποιητής τραγούδια να ταιριάζω / κι αν μου τα φέρνει ο ναργιλές / σας τα παρουσιάζω» απολογούνταν στιχουργικά ο «αγράμματος» - εκδοροσφαγέας το επάγγελμα - ρεμπέτης.
Χρειάστηκε να περάσουν αρκετές δεκαετίες από την εποχή των διώξεων του ρεμπέτικου και λιγότερες από την κοινωνική απαξίωση των εκπροσώπων του για να φτάσουμε στη χθεσινή ανατρεπτική εικόνα ενός πανεπιστημιακού αμφιθεάτρου με εκατοντάδες γλωσσολόγους, φιλολόγους και φοιτητές που διδάσκονται την άλλη γλώσσα του ρεμπέτικου μέσα και από ηχητικά αποσπάσματα - παραδείγματα.
Με τα «Αγγελοκαμωμένη μου» και «γαϊτανόφρυδή μου» και «ζουρλοπαινεμένης γέννα» και «αν δεν τό 'χεις το αρζάν θα σου πούν αλεβουζάν» και «ουζάρω» και «όταν συμβεί στα πέριξ φωτιές να καίνε» δίδαξαν (ερήμην τους...) τα δικά τους ελληνικά μέσα από δίσκους γραμμοφώνου ο Μάρκος Βαμβακάρης και ο Γιάννης Παπαϊωάννου και η Ρόζα Εσκενάζυ και η Μαρίκα Νίνου τους συνέδρους του 9ου Πανελλήνιου Συνέδριου Γλωσσολογίας στη Θεσσαλονίκη.
«Ευχαριστώ το Θεό που ο Μακρυγιάννης δεν έμαθε γράμματα» δήλωνε ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, και τη ρήση του επικαλέστηκε ο καθηγητής της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Χρήστος Τσολάκης, για να σχολιάσει την ανατρεπτική εισήγηση του μελετητή του ρεμπέτικου Πάνου Σαββόπουλου, ο οποίος κατέληξε:
Οι ρεμπέτες χρησιμοποίησαν ή έπλασαν λέξεις απούσες από τα επίσημα λεξικά («κακίστρα», «μαγίστρα», «καπετανεύω» κ.ά.), δανεισμένες από την καθαρεύουσα («όταν συμβεί στα πέριξ»), λέξεις της καθαρεύουσας ή των Γραφών παραποιημένες («Θα τα κάνω γης Μαριάμ» αντί «γης Μαδιάμ»), ξένες παραποιημένες (ο «τζέντελμαν» αντί τζέντλεμαν και ο «ντελμπετέρης» αντί του τουρκο-περσικής προελεύσεως ντερμπεντέρης), ενώ υπέβαλαν σε γοητευτικά πάθη τα φωνήεντα (το «α» γίνεται «ε» και το «ε» γίνεται «η» κι έτσι προκύπτει το «ανεστενάζω» αντί αναστενάζω ή «κατηντήσει» αντί καταντήσει).
Χαρακτηριστικό της γλωσσοπλαστικής ικανότητας των ρεμπετών είναι μαγνητοφωνημένο (σε ηχογράφηση του 1932) απόσπασμα διαλόγου μεταξύ ρεμπέτη και λογίου. Ο λόγιος κατηγορεί τον ρεμπέτη ότι αγνοεί την ελληνική γραμματική και δεν μπορεί να κλίνει τις λέξεις. Ο ρεμπέτης απαντά ότι μπορεί να... κλίσει τα πάντα και το αποδεικνύει.
«Ονομαστική: Ο φοιτητής,
Γενική: του τούβλου,
Αιτιατική: τον τεμπέλη,
Κλητική: Ω, λεφτά του γέρου που πάτε περίπατο».
«Ονομαστική: H γυναίκα, Γενική: της απάτης, της ψευτιάς,
Αιτιατική: την υποκρισία, Κλητική: Ω γυναίκες με κάψατε».
Για τις «Γλώσσες της θεατρικής σιωπής» μίλησε στο συνέδριο (στην ενότητα «Οι άλλες γλώσσες») ο κριτικός θεάτρου Κώστας Γεωργουσόπουλος και για τη «Γλώσσα της Αγίας Γραφής» ο ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Γιάννης Καραβιδόπουλος.
Για τις «Γλώσσες της θεατρικής σιωπής» μίλησε στο συνέδριο (στην ενότητα «Οι άλλες γλώσσες») ο κριτικός θεάτρου Κώστας Γεωργουσόπουλος και για τη «Γλώσσα της Αγίας Γραφής» ο ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Γιάννης Καραβιδόπουλος.
Με τη «γλώσσα του φωτός», δε, διηγήθηκε την ιστορία του Σύμπαντος και την εξέλιξη της ζωής ο πρώην πρύτανης Γιώργος Γραμματικάκης. Οι εργασίες του συνεδρίου - που διοργανώνει ο Τομέας Γλώσσας και Πολιτισμού του ΑΠΘ - είναι αφιερωμένες στον κορυφαίο παιδαγωγό και θεμελιωτή του εκπαιδευτικού δημοτικισμού Αλέξανδρο Δελμούζο με αφορμή τα 50 χρόνια από τον θάνατό του.
«Είναι μέγκλα!»Παραδείγματα ρεμπέτικης γλωσσοπλασίας:
* Το «τζιμάνι» είναι μάγκικη ελληνοποίηση των «G-men», ειδικών πρακτόρων του αμερικανικού FBI.
* Το «μέγκλα» προέρχεται από την ελληνοποίηση της ετικέτας «Made in England» των αρίστης ποιότητας αγγλικών υφασμάτων και κοστουμιών.
* «Τώρα με το ένα ρε θα σου πάρω καναπέ...». Το «ένα ρε» αποδίδεται στην ελληνοποίηση των αρχικών NRA (National Recovery Act = Πράξη Εθνικής Αποκατάστασης), την οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ στους μετανάστες για την αγορά οικοσκευών.
* Το «βιράρω» πλάστηκε από το παράγγελμα «βίρα» (τις άγκυρες), ενώ το «κωλοπερνώ» για να υπονοήσει το «προσπερνώ δήθεν αδιάφορα δείχνοντας τα οπίσθιά μου».
«Μην περιφρονείτε τις λέξεις»
«Το ρεμπέτικο είναι πολιτισμός, κάθε γλώσσα - κι αυτή του Ευαγγελίου, κι αυτή των Γραφών, κι αυτή του θεάτρου, κι αυτή του ρεμπέτικου - είναι λαϊκή δημιουργία, άρα και πολιτισμός» σχολίασε μετά το πέρας της εισήγησης ο καθηγητής Χρίστος Τσολάκης υπογραμμίζοντας: «Μην περιφρονείτε τις λέξεις, απ' όπου κι αν προέρχονται. Τα χρειαζόμαστε όλα».Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» το 2006
Αέναη επΑνάσταση by Sophia Ntrekou.gr
Εδώ τον ακούμε τον Ρεμπέτη Μάρκο Βαμβακάρη
το 1937 ίσως στην κορυφαία στιγμή της ερμηνευτικής
ικανότητας του στο μπουζούκι: Ταξίμ Ζεϊμπέκικο του 1937
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου