Το Φωτισμένο Παράθυρο - Ανάλυση στο ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη | Αέναη επΑνάσταση

Light in the Window - πίνακας της Kaoru Yamada. Η νύχτα και το φως της ψυχής.

Μια υπαρξιακή ανάγνωση στο ποίημα του Λειβαδίτη για το φως της ψυχής, μέσα απ’ το παράθυρο της μοναξιάς.

Η εικόνα ενός φωτισμένου παραθύρου είναι μια εμβληματική εικόνα στην ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη. Το ποίημα «Φωτισμένο Παράθυρο» περιλαμβάνεται στη συλλογή «Βιολέτες για μια εποχή» (1985). Είναι ένας ποιητικός τόμος του Τάσου Λειβαδίτη, που εκδόθηκε αρχικά από τις εκδόσεις Κέδρος το 1985 στην Αθήνα. Πρόκειται για μια συλλογή ποιημάτων, που διακρίνεται για τη μελαγχολία και την υπαρξιακή διάθεση του ποιητή.

Το «φωτισμένο παράθυρο» μπορεί να ερμηνευθεί ως μια ελπίδα σε ένα σκοτεινό τοπίο, μια διέξοδος από την κατάσταση. Συχνά αποσπασμένος από το ευρύτερο έργο, λειτουργεί ως ανεξάρτητο απόφθεγμα, καθώς περικλείει μεγάλη συναισθηματική φόρτιση και υπαρξιακή διάσταση, τυπικά στοιχεία της ώριμης ποιητικής του Λειβαδίτη.

Το ποίημα λειτουργεί ως τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων του ποιητή, προκαλώντας στον αναγνώστη αισθήματα φρίκης και φόβου. Αναδεικνύει την πνευματική και ψυχική κατάσταση της εποχής μετά τον πόλεμο. Χρησιμοποιεί μια σκοτεινή εικόνα για να προβάλλει τον φόβο, την αβεβαιότητα και τη φρίκη που ένιωθε ο ποιητής. Μπορεί να θεωρηθεί ένα «φως» στο σκοτάδι, μια διαρκής αναζήτηση, ενώ ταυτόχρονα αφήνει ένα «φως» ελπίδας.

🌗Το Φωτισμένο Παράθυρο - Τάσου Λειβαδίτη

Ακόμα κι οι πιο μεγάλες περιπέτειες πεθαίνουν κι εκείνες άδοξα: 

σ’ ένα βιβλίο,
στο θλιβερό προάστιο το μικρό κοιμητήρι αχνίζει
τα πρωινά σαν ένα τσαγερό,
τα πουλιά διασχίζουν δίχως οίκτο τα γεγονότα
στις απόμερες συνοικίες
ξενοδοχεία φθηνά όπου φτωχά ζευγάρια ανεβαίνουν,
από μια ετοιμόρροπη σκάλα, στα Ηλύσια πεδία
στο σταθμό οι ατμομηχανές ανασαίνοντας βαριά σαν τους εραστές
κ’ ύστερα στιγμές σιωπηλές που μέσα τους κλαίνε όλα τα λόγια
κι άλλοτε μια αίσθηση ότι κέρδισες το χρόνο 

σαν μια λέξη ή μια ταπείνωση.

Λοιπόν, τι απόμεινε; ένας άλλος έζησε τη ζωή μας 

τώρα πρέπει εμείς να πεθάνουμε στη θέση του.

Τραίνα περνάνε το βράδυ μακριά σαν μέσα σε όνειρο 

και το πρωί είσαι εξουθενωμένος από τόσους αποχωρισμούς.

θυμάμαι, αλήθεια, παιδιά, τότε που τα παιχνίδια μας 

εξαφανίζονταν μυστηριωδώς, ξεχασμένα σε εκείνα 

τα απαγορευμένα βασιλεία που τριγυρίζαμε, 

χωρίς κανείς να το ξέρει...

ύστερα αποχαιρετίσαμε την αιωνιότητα και μεγαλώσαμε
κάπου αλλού φταίξαμε κι εδώ κάθε χειρονομία μας 

είναι και μια τιμωρία...

γνώρισα πολλούς ανθρώπους, 

τους έβγαλα το καπέλο μου,
άνθρωποι κυριακάτικα θλιμμένοι 

κάθε Δευτέρα οι λυπημένοι στρατιώτες 

έχουν ένα δικό τους τρόπο
να συνομιλούν με το άπειρο
όπως οι τυφλοί που περπατάνε πιο καλά το βράδυ
κι η νιότη μου που φεύγει, όλο φεύγει
χωρίς να μ’ εγκαταλείπει ποτέ

σκέφτομαι κάποτε να φτιάξω μια γέφυρα 

που θα περνάει πάνω απ’ τη λησμονιά 

ή να μιλήσω με τόση αθωότητα 

που να ξαναβρώ τους γονείς μου 

κι αφού ο χρόνος είναι τόσο πολύτιμος
να μπορώ να κοιμάμαι όρθιος σαν τους κρεμασμένους
πράγματα ανύπαρκτα ή φανταστικά,
όμως όταν κλαίω νοιώθω ότι όλα υπάρχουν

και κάποτε θα αποδίδουμε δικαιοσύνη 

μ’ ένα άστρο ή ένα γιασεμί
είμαι μελαγχολικός από ευδαιμονίες απερίγραπτες
είμαι λησμονημένος για να μπορώ να θυμάμαι

ένα μόνο φωτισμένο παράθυρο τη νύχτα 

κάνει τον κόσμο πιο βαθύ...
έχω έναν απέραντο οίκτο για μας, Άννα, 

οι πιο καλές μας μέρες τέλειωσαν, 

δε θα ξαναγίνουμε ποτέ νέοι - αλήθεια,
γιατί δεν ξαναγίνονται νέοι οι άνθρωποι...
γεράσαμε, σε λίγο θα χωριστούμε για πάντα
- και δε μας ειδοποίησε κανείς,

αλλά και τι θα ‘βγαινε; ίσως βέβαια κάτι κάναμε, ίσως
βιαζόμασταν πιο πολύ, ίσως δε δίναμε τόση σημασία
σε πράγματα που μας πέθαναν γρηγορότερα ανοησίες!

- έπρεπε κι εμείς να πληρώσουμε και ήρθε η ώρα
κι ούτε θα μάθει ποτέ κανείς με πόση εγκατάλειψη
έγινε αυτό το ημίφως που όλα τα συγχωρεί ή
με πόση λίγη αθανασία γράφεται ένα αθάνατο ποίημα.

🔴 Ανάλυση

«Ένα μόνο φωτισμένο παράθυρο τη νύχτα»: Το παράθυρο, ένα κλασικό λογοτεχνικό σύμβολο, λειτουργεί ως όριο μεταξύ του μέσα και του έξω, του προσωπικού και του δημόσιου χώρου. Το γεγονός ότι είναι «μόνο ένα» υποδηλώνει τη μοναδικότητα και τη μοναξιά της ανθρώπινης ύπαρξης. Η «νύχτα» εντείνει την αίσθηση του σκότους, της άγνωστης πραγματικότητας και του φόβου που περιβάλλει τον άνθρωπο.

«κάνει τον κόσμο πιο βαθύ»: Το φως που προβάλλεται από το παράθυρο, μέσα στο σκοτάδι, δεν το διαλύει, αλλά αντιθέτως το κάνει «πιο βαθύ». Αυτό δημιουργεί μια οξύμωρη εικόνα που εκφράζει μια σημαντική αλήθεια: η ελπίδα και η ζεστασιά, αντί να εξαφανίσουν την αγωνία της ύπαρξης, την αναδεικνύουν, δίνοντάς της μεγαλύτερο νόημα και βάθος

Συμβολισμός και ερμηνεία

Η ελπίδα μέσα στη μοναξιά: Το φωτισμένο παράθυρο μπορεί να αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη ελπίδα, τη ζεστασιά και τη ζωή, που λάμπει μέσα στο σκοτάδι της ανθρώπινης μοναξιάς και απομόνωσης. Δεν είναι ένα δυνατό φως που καταλύει το σκότος, αλλά ένα μικρό, τρυφερό φως που το φωτίζει από μέσα, προσδίδοντας μια υπόσταση στο σκοτάδι της νύχτας.

Η ανθρώπινη ύπαρξη: Το ποίημα ανήκει στην περίοδο του Λειβαδίτη όπου η υπαρξιακή αγωνία είναι έντονη, μετά τη διάψευση των προσδοκιών για έναν καλύτερο κόσμο. Το φωτισμένο παράθυρο μπορεί να συμβολίζει το εσωτερικό μας φως, την ψυχή ή το όνειρο, που ακόμα και σε ένα άδειο, σκοτεινό σύμπαν, προσδίδει νόημα στην ανθρώπινη πορεία.

Το παράδοξο της ύπαρξης: Η αντίθεση μεταξύ του φωτός και του σκοταδιού, της ελπίδας και της μοναξιάς, δημιουργεί μια ποιητική εικόνα που δείχνει πως το ανθρώπινο νόημα μπορεί να βρεθεί μέσα ακριβώς στην αγωνία και τη σκοτεινή πλευρά της ζωής. Το φως του παραθύρου δεν είναι μια απλή λύση, αλλά μια υπόμνηση της παρουσίας της ζωής μέσα στην απόλυτη σιωπή.

Η φράση «ένα μόνο φωτισμένο παράθυρο τη νύχτα κάνει τον κόσμο πιο βαθύ» ανήκει στον Έλληνα ποιητή Τάσο Λειβαδίτη και αποτυπώνει ένα βαθύ συναίσθημα και φιλοσοφική σκέψη.

Η ερμηνεία της μπορεί να προσεγγιστεί ως εξής:

Η αντίθεση του φωτός και του σκότους: Μέσα στο απέραντο σκοτάδι της νύχτας, ένα μόνο φωτισμένο παράθυρο αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Το φως αυτό δεν είναι απλώς μια φωτεινή ένδειξη, αλλά μια εστία ζωής, ελπίδας και ανθρώπινης παρουσίας. Αυτή η αντίθεση τονίζει τη μοναδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στο σύμπαν.

Το παράθυρο ως όριο: Το παράθυρο λειτουργεί ως ένα όριο ανάμεσα στον προσωπικό, εσωτερικό κόσμο και τον απρόσωπο, εξωτερικό. Το φως που διαχέεται από μέσα προς τα έξω αποκαλύπτει μια οικεία, ζεστή πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα το σκοτάδι έξω από το παράθυρο γίνεται πιο αισθητό. Αυτή η διχοτομία κάνει την ύπαρξη τόσο του φωτός όσο και του σκότους πιο έντονη και βαθιά.

Η αναγνώριση της μοναξιάς και της ανθρώπινης κατάστασης: Η εικόνα του μοναχικού παραθύρου μπορεί να συμβολίζει την ανθρώπινη απομόνωση και μοναξιά. Η θέα ενός φωτισμένου παραθύρου στο σκοτάδι προκαλεί στον παρατηρητή το αίσθημα του "sonder" (σόουντερ), την επίγνωση δηλαδή ότι κάθε περαστικός ή κάτοικος του κόσμου έχει μια σύνθετη και μοναδική ζωή, τόσο πλούσια όσο η δική του.

Η ενδοσκόπηση και η σκέψη: Το φωτισμένο παράθυρο σε κάνει να αναρωτιέσαι ποιος ζει πίσω από αυτό. Αυτή η σκέψη οδηγεί σε έναν βαθύτερο προβληματισμό για τη ζωή, τις ανθρώπινες σχέσεις και τη θνητότητα. Η νύχτα και η απομόνωση ευνοούν αυτή τη διαδικασία της ενδοσκόπησης, προσθέτοντας βάθος στην ανθρώπινη εμπειρία.

Το σύμβολο της ελπίδας: Σε ορισμένες περιπτώσεις, το φωτισμένο παράθυρο μπορεί να λειτουργεί και ως σύμβολο ελπίδας ή καλωσορίσματος. Το φως στο παράθυρο δηλώνει ότι υπάρχει κάποιος ζωντανός, ότι υπάρχει εστία και θαλπωρή. Ακόμα και στη μεγαλύτερη απελπισία, ένα μικρό φως αρκεί για να επαναφέρει την ελπίδα.

✍️ Ανάλυση - σχολιασμοί: Σοφία Ντρέκου

📸 Φωτογραφία της Popi Stavrianou – Καπνικαρέα, παράθυρα μέσα στη νύχτα της πόλης. 

Fenêtres la nuit – φωτισμένα παράθυρα που κοιτούν με τρυφερότητα τον κόσμο.

🌗 Το Φωτισμένο Παράθυρο του Τάσου Λειβαδίτη - Παράλληλο με: Το ωραίον, το αιώνιο και το αέναο (Σοφίας Ντρέκου)

Το σπίτι των παιδικών μας χρόνων κατέχει στην καρδιά μας μια θέση μοναδική. Κάποιες εικόνες του θετικές ή αρνητικές, μάς ακολουθούν ως το τέλος της ζωής μας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τα όνειρα στα οποία εμφανίζεται, συχνά ως αλληγορία του βαθύτερου εαυτού μας, αποτελούν πολύτιμο υλικό για την ψυχανάλυση και ψυχιατρική.

Η τέχνη επανέρχεται πάντα σ’ αυτό που επιθυμεί να διασώσει από τη λήθη. Δεν είναι μόνο για να ερμηνεύσει το παρελθόν αλλά και για να νικήσει το πέρασμα του χρόνου, εξασφαλίζοντας όσα ζήσαμε κάποια μορφή αθανασίας.

Με πόση λίγη αθανασία

γράφεται ένα αθάνατο ποίημα

το στήριγμα της τελειότητας αναμονή

στην διάρκεια της ενατένισης

του αδιάφθορα ωραίου.

Οι δρόμοι έχουν την δική τους ιστορία

και εκεί πλανώνται αδιάκοπα δυναμικά

και στέρεα οι ζωές μας.

Το ωραίον, το αιώνιο και το αέναο

με αθάνατες λέξεις όπως

το «αγαπώ» άρα «Υπάρχω» 

γεφυρωμένες λέξεις που με κάνουν

να περνώ στην αιωνιότητα

της αληθινής ύπαρξή μου.

...κι η νιότη μου που φεύγει, όλο φεύγει

χωρίς να μ' εγκαταλείπει ποτέ...

Σκέφτομαι κάποτε να φτιάξω μια γέφυρα

που θα περνάει πάνω απ' τη λησμονιά.

by Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr

Περισσότερα: Τάσος Λειβαδίτης, Ποίηση

Οι Αναγνώστες και Αναγνώστριες σχολιάζουν στο Facebook

▶️ Λαυρέντης Μαχαιρίτσας | Άννα 

Official Video Clip Συνθέτης: Lucio Battisti

Στιχουργός: MOGOL Γιαννόπουλος Βασίλης
℗ 1999 Σενάριο, Σκηνοθεσία: Νίκος Σούλης

▶️ 4:29

Σοφία Ντρέκου 27 Μαρτίου 2014