Ένα σπιρτόξυλο για πέννα - του Αλέκου Παναγούλη
Τα ποιήματα της φυλακής
της Σοφίας Ντρέκου (Sophia Drekou)
Αρθρογράφος (BSc in Psychology)
Στο κελί-τάφο στο Μπογιάτι, ο Παναγούλης δημιουργεί μια σπουδαία ποιητική συλλογή την οποία έγραψε με το ίδιο του το αίμα στους τοίχους του κελιού.
Γράφει ο ίδιος: «Απομόνωση – Ιούνιος 1971. Μου είχανε αφαιρέσει τα πάντα. Δεν είχα ούτε ένα μολύβι ούτε λίγο χαρτί. Ούτε ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα. Με αίμα ζωγράφιζα στους τοίχους του τάφου μου την αηδία μου για τη Χούντα, την οργή μου και την απόφαση για συνέχιση του αγώνα. Αυτές οι γραμμένες με αίμα λέξεις ήταν πραγματικά ζωγραφιές που “ομόρφαιναν” το κελί μου. Ήταν μια συντροφιά, που όταν την σκότωναν, εγώ την ανάσταινα με καινούργιο αίμα».
Στο κελί-τάφο στο Μπογιάτι, ο Παναγούλης δημιουργεί μια σπουδαία ποιητική συλλογή την οποία έγραψε με το ίδιο του το αίμα στους τοίχους του κελιού.
Γράφει ο ίδιος: «Απομόνωση – Ιούνιος 1971. Μου είχανε αφαιρέσει τα πάντα. Δεν είχα ούτε ένα μολύβι ούτε λίγο χαρτί. Ούτε ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα. Με αίμα ζωγράφιζα στους τοίχους του τάφου μου την αηδία μου για τη Χούντα, την οργή μου και την απόφαση για συνέχιση του αγώνα. Αυτές οι γραμμένες με αίμα λέξεις ήταν πραγματικά ζωγραφιές που “ομόρφαιναν” το κελί μου. Ήταν μια συντροφιά, που όταν την σκότωναν, εγώ την ανάσταινα με καινούργιο αίμα».
Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥ
Ένα σπιρτόξυλο για πέννα
αίμα στο πάτωμα χυμένο για μελάνι
το ξεχασμένο περιτύλιγμα της γάζας για χαρτί
Μα τι να γράψω;
Τη Διεύθυνσή μου μονάχα ίσως προφτάσω
Παράξενο και πήζει το μελάνι
Μέσ’ από φυλακή σας γράφω... στην Ελλάδα
Στρατιωτικές Φυλακές Μπογιατίου,
5 Ιουνίου 1971 – Μετά από ξυλοδαρμό
Η φράση «Ένα σπιρτόξυλο για πέννα αίμα στο πάτωμα χυμένο για μελάνι το ξεχασμένο» είναι απόσπασμα από το ποίημα «Η Διεύθυνση μου» του Αλέκου Παναγούλη, το οποίο γράφτηκε από την φυλακή. Περιγράφει τις δύσκολες συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφτηκε το ποίημα, χρησιμοποιώντας σύμβολα όπως το σπιρτόξυλο για πέννα, το αίμα για μελάνι και το περιτύλιγμα της γάζας για χαρτί.
το ξεχασμένο περιτύλιγμα της γάζας για χαρτί
Μα τι να γράψω;
Τη Διεύθυνσή μου μονάχα ίσως προφτάσω
Παράξενο και πήζει το μελάνι
Μέσ’ από φυλακή σας γράφω... στην Ελλάδα
Στρατιωτικές Φυλακές Μπογιατίου,
5 Ιουνίου 1971 – Μετά από ξυλοδαρμό
Ανάλυση
Η φράση «Ένα σπιρτόξυλο για πέννα αίμα στο πάτωμα χυμένο για μελάνι το ξεχασμένο» είναι απόσπασμα από το ποίημα «Η Διεύθυνση μου» του Αλέκου Παναγούλη, το οποίο γράφτηκε από την φυλακή. Περιγράφει τις δύσκολες συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφτηκε το ποίημα, χρησιμοποιώντας σύμβολα όπως το σπιρτόξυλο για πέννα, το αίμα για μελάνι και το περιτύλιγμα της γάζας για χαρτί.
Το ποίημα αναφέρεται σε ένα περιβάλλον όπου η ελευθερία και η πρόσβαση σε βασικά είδη είναι περιορισμένες.
Το σπιρτόξυλο χρησιμεύει ως πέννα, δηλαδή ένα αντικείμενο που χρησιμοποιείται για γραφή.
Το αίμα, που χύνεται στο πάτωμα και γίνεται μελάνι, δείχνει τη θυσία και την προσωπική προσπάθεια που απαιτείται για να εκφραστεί κανείς σε ένα τέτοιο περιβάλλον.
Το ξεχασμένο περιτύλιγμα της γάζας είναι το χαρτί, το οποίο χρησιμοποιείται για να γράψει ο ποιητής.
Η φράση «Η Διεύθυνσή μου μονάχα ίσως προφτάσω» στο ποίημα υποδηλώνει ότι το μόνο που μπορεί να κάνει ο ποιητής είναι να γράψει την διεύθυνσή του, η οποία είναι μια αναφορά στην αναγκαία επικοινωνία και σύνδεση με το εξωτερικό κόσμο.
Ο Παναγούλης έγραψε την ποίησή του εκτίοντας «την ποινή του εντοιχισμού», δηλαδή απομόνωση σε κελί κατασκευασμένο ειδικά για εκείνον, ως αντίγραφο τάφου κι όμως μέσα σε αυτές τις φριχτές συνθήκες ανέπτυξε ανίκητες δυνάμεις υπέρβασης γράφοντας με το αίμα του στους τοίχους της φυλακής του τη δική του ιδεώδη ΙθΑΚΗ.
ΔΕΙΤΕ επίσης: Η Ιθάκη του Αλέκου Παναγούλη αξιοποιεί την ποιητική ιδέα του Καβάφη εντελώς διαφορετικά (ανάλυση)
Τα ποιήματά του τα γράφει για να επιβιώσει κι αυτά μοιραία ορίζονται από τις ανάγκες του - αν είναι το χαρτάκι μικρό θα βγουν μικρά, αν είναι μεγάλο θα βγουν μεγαλύτερα, αν τα γράφει με αίμα και σπιρτόξυλο θα αποφύγει τον μεγάλο στίχο, αν έχει μολύβι θα τον επιλέξει πιο εύκολα.
Λένε πως οι μεγάλοι ποιητές είναι αυτοί που σβύνουν - ο Παναγούλης δεν είχε σβηστήρα, μήτε τη δυνατότητα να χαλαλίζει το μελάνι του. Το ύφος του είναι σαφώς ρητορικό - οι λέξεις που αρχίζουν με κεφαλαία γράμματα είναι αναμενόμενο καταφύγιο.
Κάποτε εκφράζεται σχηματικά, κάνει ακροστιχίδες συχνότερα λειτουργεί με δυϊκά σχήματα. Κάποτε γίνεται απλοϊκός - κάποτε χάνεται σε εικόνες που δεν ολοκληρώνονται σε ποίημα.
Άλλοτε πάλι καλοί στίχοι ναυαγούν σε ένα ρητορικό σύνολο. Κάμποσα από τα ποιήματά του είναι σημειώσεις που θα μπορούσαν να γίνουν ποιήματα. Ο έγκλειστος Παναγούλης χρησιμοποίησε τα ποιήματα του ως έναν καθρέφτη για να πειστεί πως υπάρχει, πως είναι εκεί.
Ένας πολιτικός άνδρας
Φυλακίσθηκε στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου, από όπου δραπέτευσε στις 5 Ιουνίου μαζί τον δημοκράτη στρατιώτη που τον φρουρούσε και… του άνοιξε το κελί, Γιώργο Μωράκη. Μετά από τρείς μέρες συνελήφθησαν σε διαμέρισμα στα Πατήσια. Ο γενναίος φαντάρος τιμωρήθηκε με 25 χρόνια κάθειρξη.
Ο Παναγούλης… ενταφιάσθηκε σε ένα τσιμεντένιο κελί 2 επί 2 που χτίσθηκε ειδικά για κείνο, ώστε να μην ακούγονται οι κραυγές του από τα βασανιστήρια, όπως ήταν η είσοδος πυρακτωμένης βελόνης στην ουρήθρα του. Όταν οι εθνοσωτήρες! ξεκουραζόταν από τα χτυπήματα, ο μέγας Αλέξανδρος της αντίστασης έγραφε κρυφά ποιήματα. Απελευθερώθηκε στις 23 Αυγούστου του 1973 με αμνηστία.
Εξελέγη βουλευτής τη Ένωσης Κέντρου-Νέες Δυνάμεις τον Νοέμβριο του 1974. Αποχώρησε από το κόμμα το 1976 και την Πρωτομαγιά του 1976 βρέθηκε τα ξημερώματα νεκρός από ένα ύποπτο –μέχρι και σήμερα– τροχαίο, ενώ εκείνες τις μέρες ετοιμαζόταν να αποκαλύψει τα αρχεία της ΕΣΑ.
Ένας πολιτικός άνδρας με ήθος και όραμα, ένας θαυμαστής των θετικών επιστημών αλλά και ποιητής. Πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967-1974). Συγκλόνισε ολόκληρο τον κόσμο με την ηρωική του πράξη, την απόπειρα τυραννοκτονίας του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου(13 Αυγούστου 1968), αλλά και με την ηρωική αντοχή του στα βασανιστήρια που ακολούθησαν.
ΔΕΙΤΕ επίσης: Στον Αλέκο Παναγούλη που ήταν ωραίος ως Έλλην ✫ Της Λευτεριάς το παραμύθι γράφεται με αίμα (ΑΦΙΕΡΩΜΑ)
Ὑπόσχεση
(γραμμένη στὴν ἀπομόνωση στὸ Μπογιάτι,
τὸν Φλεβάρη τοῦ 1972. «Γράφτηκε
-σημειώνει ὁ ποιητὴς Ἀλέκος Παναγούλης-
ὄχι γιὰ νὰ δικαιολογήσει τὰ δάκρυα
ποὺ ὁ πόνος καὶ ἡ ὀργὴ ἀνέβαζαν στὰ μάτια,
μὰ γιὰ νὰ ἐπιβεβαιώσει μιὰ ἀπόφαση.
Ἁπλοϊκὰ γραμμένο ἴσως, μὰ εἶναι ἕνας ὅρκος»).
Τὰ δάκρυα ποὺ στὰ μάτια μας
θὰ δεῖτε ν᾿ ἀναβρύζουν
ποτὲ μὴν τὰ πιστέψετε
ἀπελπισιᾶς σημάδια.
Ὑπόσχεση εἶναι μοναχὰ
γι᾿ Ἀγώνα ὑπόσχεση».
ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ
Νέμεση
Μη λησμονήσεις
Ποτέ μη λησμονήσεις
Δεν πρέπει να λησμονήσεις.
Κι αυτός ο μεγάλος άνδρας βγαίνοντας κι επιβιώνοντας απ’ όλη αυτή την ιστορική περιπέτεια ύστερα δήλωνε: «η πολιτική είναι καθήκον και η ποίηση ανάγκη».
Ήταν αναγκαίο και ζωτικό γι’ αυτόν να αποτυπώσει τον δικό του λόγο, όταν προσπαθούσαν να υποτάξουν τη συνείδησή του. Η συνείδηση όμως στους γνήσιους ιδεολόγους είναι άφθαρτη και μάλιστα κληροδοτείται, γι’ αυτό παρά τα ειδεχθή βασανιστήρια ορθωνόταν ο Ποιητής και κραύγαζε την αντίστασή του εξακοντίζοντάς την στους αιώνες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου