Η Θεολογία και το συναίσθημα


Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου


Η αυθεντικότητα του βιώματος δεν ταυτίζεται 
με πομπώδη έκφραση, πληθωρικό εντυπωσιασμό, 
αιφνιδιασμό και έκπληξη ή κοσμικό θαυμασμό. 
Το χριστιανικό βίωμα είναι μυστικό, 
είναι βαθύ και εσωτερικό. 

Η Θεολογία και το συναίσθημα
Κωνστ. Ε. Παπαπέτρου*

Υπάρχει μία γενική τάσις να θεωρήται η θρησκεία ως συναίσθημα και η θεολογία ως διανοητική ενέργεια του πιστεύοντος ανθρώπου.

«Το συναίσθημα της απολύτου εξαρτήσεως» («das schlechthinnige Abhängigkeitsgefühl») εκ του Θεού, ως το ωνόμασε χαρακτηριστικός ο μέγας θεολόγος του συναισθήματος, ο Schleiermacher(1) [Φρίντριχ Σλάιερμαχερ], διέπει βασικώς την θρησκευτικήν ζωήν και ως εκ τούτου εθεωρήθη ως αποτελούν την ουσίαν πάσης θρησκείας και κατ' εξοχήν της χριστιανικής.
  • Εις την ιστορίαν της γερμανικής θεολογίας τον όρον «συναίσθημα» («Gefühl») διεδέχθη δια της «φιλοσοφίας της ζωής» («Lebensphilosophie») ο όρος βίωμα («Εrlebnis»). Παρ' ημίν, αφ' ότου ο αείμνηστος Νικόλαος Λούβαρις, η ευγενής εκείνη φυσιογνωμία της νεοελληνικής θεολογίας, εισήγαγε και αβιάστως επέβαλε τον όρον βίωμα(2), μεταφράζων ούτω τον αντίστοιχον γερμανικόν όρον, η θρησκεία θεωρείται γενικώς ως βίωμα.
Επειδή μάλιστα το περιεχόμενον του όρου τούτου φαίνεται ότι ικανοποιεί ωρισμένας ευσεβιστικάς τάσεις της νεοελληνικής θρησκευτικότητος, πολλοί εκ των παρ 'ημίν θρησκευόμενων λογίων εθεώρησαν τον όρον τούτον ως σημαίνοντα επιτυχώς την πατερικήν αντίληψιν περί της σχέσεως του ανθρώπου προς τον Θεόν. Εντεύθεν και εδημιουργήθησαν διάφοροι εκφράσεις με συνθετικόν στοιχείον την λέξιν ταύτην, ως «το θρησκευτικόν βίωμα», «βιωματικός» κ.λ.π., εν τη πεποιθήσει πάντοτε, ότι κατ' αυτόν τον τρόπον προσφέρεται υπηρεσία εις την αυθεντικήν παράδοσιν της Εκκλησίας.

Είναι πάντως γεγονός, ότι οι Πατέρες αγνοούν τους όρους τούτους. Βεβαίως η απουσία μιας ωρισμένης λέξεως εκ του πατερικού γλωσσικού θησαυρού δεν καθιστά eo ipso* την λέξιν ταύτην κατ' αρχήν θεολογικώς άχρηστον. Οσονδήποτε πλούσια και αν είναι η γλώσσα του παρελθόντος, αύτη δεν δύναται να πληροί απάσας τας γλωσσικάς ανάγκας του παρόντος και του μέλλοντος.

Εφ' όσον η αυτοσυνειδησία του ανθρώπου εξελίσσεται, είναι προφανές, ότι και η θεολογία «έχει ιστορίαν» και ότι η θεολογική ορολογία αναποφεύκτως θα πλουτίζεται εκάστοτε και δια νέων στοιχείων. Δια τον λόγον τούτον και ο όρος βίωμα, όπως και πας άλλος όρος, δύναται κατ' αρχήν να χρησιμοποιήται θεολογικώς, ασχέτως του αν αγνοήται υπό των Πατέρων, υπό την απαραίτητον όμως προϋπόθεσιν, ότι θα σημαίνη νοηματικόν περιεχόμενον («suppositum») σύμφωνον οπωσδήποτε προς την καθόλου ορθόδοξον παράδοσιν της Εκκλησίας.

Ενταύθα είναι ανάγκη να τονισθή με πάσαν κατηγορηματικότητα, ότι η ορθοδοξία της Εκκλησίας δεν συνίσταται απλώς εις εν σύνολον στερεοτύπων όρων και εκφράσεων. 

Ορθοδοξία είναι η δια της ορθοδόξου «γλώσσης» αναφορά του ανθρώπου εις το ορθόδοξον «νόημα» το δια της γλώσσης ταύτης σημαινόμενον, και περαιτέρω η δια του ορθοδόξου «νοήματος» αναφορά εις την σώζουσαν Αποκάλυψιν του Θεού. Επομένως ορθοδοξία είναι η δια της γλώσσης και του νοήματος αναγωγή του όλου ανθρώπου εις τον Θεόν, η κοινωνία Αυτού.
  • Εκ τούτων γίνεται σαφές, ότι το πρόβλημα, αν η θρησκεία είναι συναίσθημα ή βίωμα, δεν είναι πρόβλημα περί την λέξιν, αλλά περί το θεολογικόν περιεχόμενον των όρων τούτων. Δεν υπάρχουν ορθόδοξοι λέξεις καθ' εαυτάς, αλλ' υπάρχουν ορθόδοξα νοήματα, τα οποία και προσδίδουν τον ορθόδοξον χαρακτήρα εις τας χρησιμοποιουμένας λέξεις. 
Μία λέξις καθίσταται ορθόδοξος, όταν το υπ' αυτής σημαινόμενον νοηματικόν περιεχόμενον είναι ορθόδοξον. Τουναντίον μία λέξις, χρησιμοποιηθείσα προς δήλωσιν ορθοδόξου νοηματικού περιεχομένου και εντεύθεν καταστάσα όρος της ορθοδόξου θεολογίας, παύει αυτομάτως να είναι ορθόδοξος, όταν χρησιμοποιηθη υπό διάφορον, μη ορθόδοξον έννοιαν.

Ορθόδοξος είναι η έννοια εκείνη, η οποία και αποτελεί το γεγονός της κοινωνίας του Θεού, το γεγονός δηλ. της κατανοήσεως, της καταλήψεως, της προσοικειώσεως Αυτού, τ.ε. της σωτηρίας του ανθρώπου. Αντιθέτως μη ορθόδοξος έννοια (ή μη ορθόδοξον νόημα) είναι το γεγονός, κατά το όποιον ο άνθρωπος δεν κατανοεί τον Θεόν, τ.ε. δεν σώζεται. Ορθοδοξία είναι το γεγονός της σωτηρίας του ανθρώπου.

Το γεγονός τούτο αποτελεί και την «αληθή θρησκείαν» («vera religio») του ανθρώπου. Αληθής θρησκεία είναι η αναφορά του ανθρώπου εις τον Θεόν, η κοινωνία Αυτού· είναι η οικείωσις της θείας Αποκαλύψεως, η προσήκουσα απάντησις του ανθρώπου εις την θείαν κλήσιν.

  • Εις τον Πλάτωνα ευρίσκομεν την διδασκαλίαν περί των τριών «ειδών» της ψυχής (του «λογιστικού», του «επιθυμητού» και του «θυμοειδούς»(3), δεν είναι δε σήμερον ασυνήθης η (οπωσδήποτε πολλά προβλήματα ενέχουσα) διαίρεσις της πνευματικής ζωής του ανθρώπου εις την στενώς νοουμένην νόησιν, την βούλησιν και το συναίσθημα. Επί τη βάσει των διακρίσεων τούτων(4) δύναται τις να είπη, ότι το συναίσθημα είναι εν μέρος της πνευματικής ζωής του ανθρώπου και μάλιστα («το θυμοειδές» δια τον Πλάτωνα) όχι και το σπουδαιότερον. 
Εάν λοιπόν η «θρησκεία» είναι συναίσθημα, τούτο θα σημαίνη, ότι αυτή είναι μία επί μέρους λειτουργία της ψυχικής ζωής του ανθρώπου. Εν τοιαύτη περιπτώσει η θρησκεία ή θα είναι εν επί μέρους συναίσθημα, υπάρχον παραλλήλως προς άλλα συναισθήματα επηρεάζον αυτά και επηρεαζόμενον υπ' αυτών, ή θα συμπίπτη αύτη το πολύ με ολόκληρον την συναισθηματικήν ζωήν του ανθρώπου, οπότε και πάλιν θα παραμένη εν μόνον μέρος της όλης ζωής του ανθρώπου ως ανθρώπου.

Συγχρόνως τίθενται μεταξύ άλλων και τα εξής ερωτήματα: Εάν η θρησκεία εκληφθή ως περιοριζόμενη μόνον εις το συναίσθημα, τότε ποία είναι η σχέσις αυτής προς την νόησιν και την βούλησιν; Οφείλουν η νόησις, η ηγεμονική αρχή του ανθρώπου, και η βούλησις αυτού να εκλείψουν ή να υποταγούν εις το (θρησκευτικόν) συναίσθημα; Και διατί τοιαύτη βασιλική μεταχείρισις του συναισθήματος; Είναι η σωτηρία του ανθρώπου μόνον ή κατ'εξοχήν συναισθηματικόν γεγονός; Πως τίθεται το ζήτημα της σωτηρίας δια τους ανθρώπους εκείνους, οι οποίοι εκ φύσεως έχουν ηυξημένην νόησιν ή βούλησιν, αλλά μειωμένην συναισθηματικότητα; Σώζονται μόνον, ή τουλάχιστον κατ' εξοχήν, εκείνοι, οι οποίοι εξεταζόμενοι με την μέθοδον της «φαινομενολογίας της θρησκείας» παρουσιάζονται ως έχοντες μεν έντονον συναισθηματικήν θρησκευτικότητα, αλλά νοήματα δια την Δογματικήν απαράδεκτα και βούλησιν ηθικώς διεστραμμένην;

Είναι ίσως εντεύθεν προφανές, ότι η θεώρησις της θρησκείας ως συναισθήματος οδηγεί την δογματικήν σκέψιν ad absurdum. Η «αληθής θρησκεία» των μαθητών του Χριστού δεν είναι μόνον συναίσθημα, αλλ' είναι και νόησις και βούλησις, εάν δεχθώμεν, ότι δια των τριών τούτων όρων δηλούται η όλη ζωή του ανθρώπου ως ανθρώπου. Αληθής θρησκεία είναι η αυθεντική ζωή του ανθρώπου εις όλον το πλάτος και το βάθος της αυθεντικότητας της.

Ευρύτερον οπωσδήποτε περιεχόμενον εν σχέσει προς το δια του όρου «συναίσθημα» σημαινόμενον εκφράζει ο όρος «βίωμα». Το βίωμα ως γεγονός ζωής έχει μεν και συναισθηματικόν χαρακτήρα, περιλαμβάνει όμως μετ' αυτού εις ενότητα κατά το μάλλον ή ήττον και τα λοιπά στοιχεία τα αποτελούντα την ανθρωπίνην ζωήν εν συνόλω. 
  • Εφ' όσον όμως εις τον όρον «βίωμα» αποδίδεται πολλάκις συναισθηματικόν κυρίως περιεχόμενον, οφείλομεν ενταύθα να τονίσωμεν, ότι η κοινωνία του Θεού, όπως δεν είναι μονομερώς διανοητικόν γεγονός, ούτω και δεν είναι γεγονός μονομερώς συναισθηματικόν. Δια της διαπιστώσεως ταύτης μένει βεβαίως ανοικτόν το πρόβλημα, αν η κοινωνία αυτή του Θεού, δηλ. η αληθής θρησκεία, έχει κυρίως συναισθηματικόν, λογικόν, βουλητικόν ή οιονδήποτε άλλον χαρακτήρα.

Εάν λοιπόν η αληθής θρησκεία οπωσδήποτε δεν είναι μόνον συναίσθημα, ερωτάται περαιτέρω, τι είναι εν τοιαύτη περιπτώσει η θεολογία. Ελέχθη ήδη εις την αρχήν, ότι είναι διαδεδομένη η τάσις να θεωρήται η θεολογία ως λογική επίδοσις του πιστεύοντος ανθρώπου. Συχνάκις ορίζεται η θεολογία ως «η επιστημονική αυτοσυνειδησία της πίστεως». (Δια τον Schleiermacher η θεολογία είναι «εκκλησιαστική επιστήμη»(5).

Παραμερίζοντες ενταύθα το ζήτημα, αν η θεολογία είναι επιστήμη, είμεθα υποχρεωμένοι να υπογραμμίσωμεν εν πρώτοις το γεγονός, ότι η θεολογία δεν δύναται να είναι μία μονομερώς λογική ενέργεια του ανθρώπου. Η ετυμολογική παραγωγή και η χριστιανική ιστορία της λέξεως ταύτης δεν αφήνουν ίσως ουδεμίαν αμφιβολίαν, ότι η θεολογία είναι η κατανόησις του αποκαλυπτομένου Θεού, η γνώσις Αυτού. 

Κατ' αρχήν η κατανόησις («Vesterhen») καθ' εαυτήν δεν είναι γεγονός μονομερώς «λογικόν»· είναι καθολική αναφορά του κατανοούντος υποκειμένου εις το προς κατανόησιν αντικείμενον. Δια τούτο και δεν είναι μόνον «λογική», αλλ' είναι εν ταύτω και συναίσθημα («Gefühl») και ενόρασις («intuition») και εσωτερική προσέγγισις («Ε infühlung») κ.λ.π. Χωρίς δυσκολίαν μάλιστα θα ηδύνατό τις να διαπίστωση και βουλητικά στοιχεία εις το γεγονός της κατανοήσεως.

Εάν λοιπόν είναι γεγονός, ότι η κατανόησις γενικώς δεν είναι εν μονομερώς λογικόν φαινόμενον, είναι τουλάχιστον εξ ίσου αληθές, ότι και η κατανόησις του Θεού, η θεολογία, δεν περιορίζεται μόνον εις την στενώς νοουμένην λογικήν του ανθρώπου. Του Θεού δεν κοινωνεί μόνον η λογική του ανθρώπου, αλλ' ο όλος άνθρωπος, ο άνθρωπος ως όλον. Άλλωστε είναι γνωστόν, ότι αι αναγνωριζόμεναι ως πηγαί της Αποκαλύψεως δεν απευθύνονται μόνον εις την στενώς νοουμένην «νόησιν» του ανθρώπου, όπως και δεν απαιτούν εξ αυτού μόνον την προσφοράν της «νοήσεως». Η Αποκάλυψις του Θεού απευθύνεται ως Ευαγγέλιον εις ολόκληρον τον άνθρωπον και απαιτεί ως νόμος την προσφοράν ολοκλήρου του ανθρώπου εις τον Θεόν.


Η θεολογία ως η προσοικείωσις της Αποκαλύψεως εκτείνεται εις όλον το βάθος και το πλάτος του τον Θεόν κατανοούντος ανθρώπου. Θεολογία είναι η συνάντησις του Θεού, η πίστις εις Αυτόν. Η θεολογία, η (αληθής!) θρησκεία και η γνήσια πίστις είναι κατ' ουσίαν εν και το αυτό γεγονός. Ούτε η θρησκεία είναι μόνον συναίσθημα, ούτε η θεολογία μόνον διανόησις, ούτε η πίστις μόνον εκδήλωσις απλοϊκότητος και αφέλειας(6).

Η αληθής θρησκεία, η άξια του ονόματος της θεολογία και η συνειδητή πίστις είναι αυτό τούτο το γεγονός της σωτηρίας του ανθρώπου, δηλ. το γεγονός της ορθοδοξίας. Το γεγονός τούτο συμπίπτει με την επιτέλεσιν της αυθεντικότητος του ανθρώπου, με την θέωσιν αυτού. Εφ ' όσον το συναίσθημα είναι μία επί μέρους λειτουργία της ζωής του ανθρώπου ως ανθρώπου, καθίσταται προφανές, ότι η θεολογία είναι και συναίσθημα, όπως είναι και νόησις και βούλησις και ενόρασις και «βίωμα» και πράξις και ήθος και αγιότης κ.ο.κ. 

Η θεολογία περιλαμβάνει και την αυθεντικήν συναισθηματικήν ζωήν του ανθρώπου, όπως περιλαμβάνει και τας λοιπάς αυθεντικάς λειτουργίας της ζωής αυτού, συμπίπτουσα ούτω κατ' ουσίαν με την όλην ζωήν του ανθρώπου ως ανθρώπου, με την θρησκείαν, την ηθικήν, την σωτηρίαν, την ορθοδοξίαν αυτού.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Die Christliche Glaube nach den Grundsätzen der evangelischen Kirche im Zusammenhang dargestellt, 2. Ü berb. Ausg. Halle 1830, σ. 145 κ. αλλ. Εις τους περίφημους λόγους του «προς τους περιφρονητάς της θρησκείας» ο Schleiermacher λέγει περί της θρησκείας, ότι «η ουσία αυτής δεν είναι ούτε νόησις, ούτε πράξις, αλλά θεωρία και συναίσθημα» (Über die Religion, Reden an die Gebildeten unter ihren Verächtern, εκδ.», Ο tto, 3. Α ufl. Göttingen 1913, σ. 26).

2. Βλ. Μ. Σιώτου, Νικόλαος Ι. Λούβαρις, Εν Αθήναις 1965, σ. 73.

3. Πλάτων: «... τό μέν ᾧ λογίζεται λογιστικόν προσαγορεύοντες τῆς ψυχῆς, το δε ᾧ ἐρᾶ τε και πεινῇ και διψῇ καί περί τάς ἄλλας ἐπιθυμίας ἐπτοήται ἀλόγιστον τε καί ἐπιθυμητικόν, πληρώσεών τινων καί ἡδονῶν ἑταῖρον» (Πολιτεία Δ 439 d). «Οὐκοῦν τῷ μέν λογιστικῷ ἄρχειν προσήκει, σοφῷ ὄντι καί ἔχοντι τήν ὑπέρ ἁπάσης τῆς ψυχῆς προμήθειαν, τῷ δέ θυμοειδεῖ ὑπηκόῳ καί ξυμμάχω τούτου; Πάνυ γε» (αυτόθι Δ 441 e). «Καί τούτω δε οὕτω τραφέντε καί ὡς ἀληθῶς τά αὑτῶν μαθόντε καί παιδευθέντε προστήσεσθον τοῦ ἐπιθυμητικοῦ, ὅ δη πλεῖστον τῆς ψυχῆς ἐν ἑκάστῳ ἐστί καί χρημάτων φύσει ἁπληστότατον» (αυτόθι Δ 442 a). Πρβλ. Τιμ. 77 b.

4. Ενταύθα δεν εξετάζεται ειδικώς η σχέσις των διακρίσεων τούτων προς αλλήλας, φαίνεται όμως, ότι η σχέσις αυτή, εν αντιθέσει μάλιστα προς ό,τι συνήθως νομίζεται, δεν είναι ταυτότης. Ούτως ενώ η βούλησις είναι έλλογος ενέργεια του ανθρώπου (πρβλ. την ετυμολογικήν συγγένειαν βούλομαι - βουλεύομαι, ως και την σχολαστικήν αρχήν «hihil volitum, nisi praecognitum»), το πλατωνικόν «επιθυμητικόν» είναι «αλόγιστον». Ομοίως και ο πλατωνικός όρος «το θυμοειδές» δεν φαίνεται να εκφράζη τον όλον συναισθηματικόν κόσμον του ανθρώπου.

5. Βλ. Τ. Rendtorff, Kirche und Theologie. Die systematische Funktion des Kirchenbegriffs in der neueren Theologie, Gütersloh 1966, σ. 139 εξ.

6. Ρ. Τ illich: «Η πίστις ως έκφρασις του όλου προσώπου ασφαλώς περιλαμβάνει και συναισθηματικά στοιχεία, αλλά δεν αποτελείται μόνον εξ αυτών. ’πασαι αι πλευραί της θεωρίας και της πράξεως είναι παρούσαι εις το γεγονός της πίστεως...» (Systematische Theologie, Bd III Stuttgart 1966, σ. 157). 

Κωνστ. Ε. Παπαπέτρου Τεύχος 1 & 2 ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ Τόμος ΛΘ'
Αθήνα 1968, σελ. 241-24. apostoliki-diakonia.gr

Επεξηγηματικά:*Η λατινική φράση "eo ipso" σημαίνει "δι' αυτού τούτου (μέσω τούτου μόνο / μέσω μόνο αυτής της ενέργειας ή της ποιότητας)". www.sophia-ntrekou.gr / Αέναη επΑνάσταση

Κωνσταντίνος Παπαπέτρου γεννήθηκε στις Ερυθρές Αττικής στις 12 Φεβρουαρίου 1936. Το 1954 εισήχθη πρώτος στην Θεολογική σχολή Αθηνών από την οποία αποφοίτησε με βαθμό πτυχίου «Άριστα» το 1959. Το 1961 μετέβη στο (δυτικό) Βερολίνο για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Συστηματική θεολογία στο εκεί «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» (Freie Universität). 

Μεταξύ 1964 και 1966 δίδαξε στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Σχολή τού Βερολίνου και τελικά αναγορεύθηκε Δρ. Φιλοσοφίας τού Ελεύθερου Πανεπιστημίου τού Βερολίνου το 1969 με μία εργασία «Περί των ανθρωπολογικών ορίων της Εκκλησίας. Ένα φιλοσοφικοθεολογικό σχεδίασμα στο θέμα «δίκαιος και άδικος εν ταυτώ» εξ ορθοδόξου-καθολικής επόψεως».

Το 1970 έλαβε διδακτορικό τίτλο θεολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με την εργασία «Η αποκάλυψις τού Θεού και η γνώσις αυτού. Κατά το υπόμνημα τού Κυρίλλου Αλεξανδρείας εις το κατά Ιωάννην ευαγγέλιον», ενώ ένα χρόνο αργότερα εξελέγη από την ίδια σχολή υφηγητής της Απολογητικής με την εργασία «Η ουσία της Θεολογίας. Συστηματική μελέτη επί ενός πατερικού ερμηνευτικού έργου».

Το 1976 έγινε τακτικός καθηγητής στην έδρα της Απολογητικής και της Εγκυκλοπαίδειας της Θεολογίας. Τα μαθήματα αυτά καθώς και κατ’ ανάθεσιν το μάθημα της Φιλοσοφίας δίδαξε έκτοτε και μέχρι την συνταξιοδότησή του το 2003 ανελλιπώς. Στις 22 Σεπτεμβρίου 2007, κοιμήθηκε από καρκίνο σε νοσοκομείο της Αθήνας. www.sophia-ntrekou.gr

Βίντεο: Ο Αρχιμ. Ζαχαρίας Ζαχάρου, μιλάει για το μεγαλύτερο θαύμα στη κτίση την ένωση του Θεού με τον άνθρωπο στη καρδιά του ανθρώπου και τη διαφορά αυτής της καρδιάς από το συναίσθημα.

Δείτε σχετικά:


COMMENTS (5) antifono.gr

Θεολογία, Επιστήμη, Λογοτεχνία 8 Απριλίου στις 3:59 μ.μ.

Aggelos Aslanidis: Κυρία Σοφία θα τολμήσω να παρουσιάσω μια άποψη για την Θεολογία παραλληλίζοντας αυτήν με την Γεωμετρία. Όσον αφορά την ανθρώπινη συμμετοχή αυτή γίνεται ενιαία με την μέθεξη Νου-Ψυχής -Σώματος ταυτοχρόνως συνυπαρχόντων και συν-λειτουργούντων με προεξάρχοντα τον νου. Αν αντιστοιχήσουμε τα αξιώματα της Γεωμετρίας με τα δόγματα για που διέπουν ένα Θεολογικό ( φιλοσοφικό) Σύστημα θα έχουμε ένα συνεπές προς τον εαυτό του δόγμα. Στις μονοθεϊστικές θρησκείες οπωσδήποτε μια αρχή που δεχόμαστε είναι ένας είναι ο Θεός. Μια 2η αρχή ο Θεός είναι Πατέρας Παντωκράτορα;. 3η αρχή ο δημιουργός ορατών και αοράτων. 4η αρχή ο Θεός είναι απεριόριστος. Νομίζω αυτές οι αρχές διέπουν τις θρησκείες που προέρχονται από τον θεό των Εβραίων. Το αίτημα του δικού μας δόγματος είναι η Τριαδικότητα! Εάν αλλάξουμε την 5η αρχή παίρνουμε άλλο δόγμα το ίδιο συνεπές προς τον εαυτό του. Δεν είμαι θεολόγος αλλά νομίζω ότι όλα τα αιρετικά δόγματα ασχολήθηκαν με την 5η αρχή! 8 Απριλίου 2016 στις 4:46 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: κ. Aggelos, καλησπέρα σας και καλή εβδομάδα. Για την άποψη σας παραλληλίζοντας την Θεολογία με την Γεωμετρία, σας απαντώ με την ορθόδοξη πατερική άποψη, δεν έχουμε «μέθεξη νου-καρδίας», αλλά «συμπόρευση» ή τρόπον τινά, ταύτιση αυτών των δύο. Ανθρωπίνως είναι εφικτή η προσπάθεια αυτή. Το δε αποτέλεσμα όμως της προσπάθειας, δηλαδή, κατά πόσον είναι επιτυγχάνουσα και οδηγεί στο θείο φωτισμό, δεν είναι ανθρώπινο επίτευγμα αλλά θεία δωρεά και δη απλωτική εξ Ουρανού.

Προφανώς, έχετε μελετήσει Ινδουϊσμό. Όσον αφορά τα άλλα που λέτε περί δόγματος, ναι μεν η επιστήμη της Γεωμετρίας συνάδει εν πολλοίς με τη Θεολογία, η δε ανάλυση όμως που κάνετε έχουν ινδουϊστικές αναφορές.

Σας ευχαριστώ για το σχόλιό σας που μας δίνετε την ευκαιρία να ξεκαθαρίζουμε τα της δογματικής θεολογίας. 10 Απριλίου 2016 στις 11:52 π.μ.

Σοφία Ντρέκου: Αυτό το θέμα ενδιαφέρει πολύ και την κοινή μας φίλη ιφιγένεια· 10 Απριλίου 2016 στις 11:53 π.μ.

Aggelos Aslanidis: Δεν έχω ασχοληθεί με Ινδουϊσμό και ουδόλως έχω μελετήσει τίποτα περί αυτού. Οι απόψεις μου για τον παραλληλισμό που κάνω ξεκινούν περισσότερο από την ιδιότητά του Μαθηματικού. Θα διαβάσω όμως για τον ινδουϊσμό για να δω τι πρεσβεύουν· 10 Απριλίου 2016 στις 12:01 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: κ. Άγγελε κάτι εντελώς πρόχειρο προς ανάγνωση γενική. Αν θέλετε πιο αναλυτικά πείτε μου να σας φέρω αναφορές και μελέτες. Σας ευχαριστώ ιδιαιτέρως. Ποιοί είναι οι ιδρυτές των θρησκειών; 

Aggelos Aslanidis: Νομίζω η αποκάλυψη σ' εμάς του τριαδικού θεού δεν πρέπει να έρχεται σε σύγκρουση με την επεξήγηση της αρμονίας που υπάρχει μέσα μας! 10 Απριλίου 2016 στις 12:05 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Δεν μπορούμε να ξεφεύγουμε από τις θείες εμπειρίες των αγίων Πατέρων της εκκλησίας. Γι'αυτό συνέγραψαν περί Τριαδικής ενότης και σχέσης Θεού-ανθρώπου ώστε να εννοήσουμε κι εμείς. Ο Όσιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός μας εξηγεί με λίγα λόγια και σαφή, για το δόγμα της Αγίας Τριάδας.

«Πιστεύουμε σ' ένα Θεό, μία πρωταρχική αιτία, χωρίς αρχή, αδημιούργητη, αγέννητη, άφθαρτη και αθάνατη (...).

Πιστεύουμε σ' έναν Πατέρα, που είναι ή αρχή και ή αιτία όλων των δημιουργημάτων, που δε γεννήθηκε από κανέναν, που μόνος αυτός είναι χωρίς αρχική αιτία και αγέννητος ο οποίος είναι βέβαια δημιουργός όλων, άλλα κατ' ουσία Πατέρας ενός και μόνου, δηλαδή του μονογενή Υιού του, του Κυρίου και θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού, και είναι προβολέας του Παναγίου Πνεύματος (...).

Πιστεύουμε και σ' έναν Υιό του Θεού, το μονογενή, τον Κύριο μας Ιησού Χριστό, ο οποίος γεννήθηκε από την ουσία του Πατρός προαιωνίως φως που εξήλθε από το φως, Θεό αληθινό που γεννήθηκε από τον αληθινό Θεό Υιό που γεννήθηκε και δε δημιουργήθηκε, που είναι ομοούσιος με τον Πατέρα και είναι αυτός δια του οποίου δημιουργήθηκαν τα πάντα.

Όταν λέμε ότι «αυτός εγεννήθη προ πάντων των αιώνων», δεικνύουμε ότι ή γέννηση του είναι άχρονη και χωρίς αρχή διότι δεν έφθασε από την ανυπαρξία στην ύπαρξη ό Υιός του Θεού, που είναι ή ακτινοβολία της θείας δόξας, ό τύπος της υποστάσεως του Πατρός, ή ζωντανή σοφία και δύναμη, ό Λόγος, ο οποίος έχει προσωπική υπόσταση, ή ουσιώδης και τέλεια και ζωντανή εικόνα του αοράτου Θεού, αλλά συνυπήρχε πάντοτε με τον Πατέρα και ήταν στους κόλπους του, και γεννήθηκε από αυτόν προαιωνίως και χωρίς αρχή διότι ποτέ δεν υπήρχε ό Πατήρ χωρίς να υπάρχει ό Υιός, άλλα συγχρόνως υπήρχαν ό Πατήρ και ό Υιός που γεννήθηκε από αυτόν (...).

Όμοια πιστεύουμε και σ' ένα Πνεύμα Άγιο, το Κύριο και ζωοποιό, το όποιο εκπορεύεται από τον Πατέρα και αναπαύεται στον Υιό, το οποίο προσκυνείται και δοξάζεται ομού με τον Πατέρα και τον Υιό, διότι είναι ομοούσιο και συναιώνιο στο Πνεύμα που πηγάζει από το Θεό, το ευθές, το ηγεμονικό, την πηγή της σοφίας και της ζωής και του αγιασμού, το οποίο είναι Θεός και συνυπάρχει και προσφωνείται ομού με τον Πατέρα και τον Υιό, αδημιούργητο, πλήρες, δημιουργικό, παντοκρατορικό, παντουργό και παντοδύναμο (...).

«Πιστεύομεν καὶ εἰς ἓν Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ Κύριον καὶ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον καὶ ἐν Υἱῷ ἀναπαυόμενον, τὸ τῷ Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον ὡς ὁμοούσιόν τε καὶ συναΐδιον, τὸ ἐκ Θεοῦ Πνεῦμα, τὸ εὐθές, τὸ ἡγεμονικόν, τὴν πηγὴν τῆς σοφίας καὶ ζωῆς καὶ τοῦ ἁγιασμοῦ, Θεὸν σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ ὑπάρχον καὶ προσαγορευόμενον, ἄκτιστον, πλῆρες, δημιουργόν, παντοκρατορικόν, παντουργόν, παντοδύναμον, ἀπειροδύναμον, δεσπόζον πάσης τῆς κτίσεως οὐ δεσποζόμενον, θεοῦν οὐ θεούμενον, πληροῦν οὐ πληρούμενον, μετεχόμενον οὐ μετέχον, ἁγιάζον οὐχ ἁγιαζόμενον, παράκλητον ὡς τὰς τῶν ὅλων παρακλήσεις δεχόμενον, κατὰ πάντα ὅμοιον τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ».»

Όσιος Ιωάννης Δαμασκηνός - Περί της Αγίας Τριάδος
(Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου Πίστεως, Α' (8) 8. J.
-P. MIGNE, P.G, Ρ.Ο. 94, 808-833) 10 Απριλίου 2016 στις 12:11 μ.μ.

Aggelos Aslanidis: Κυρία Σοφία εγώ τα έχω εναρμονίσει μέσα μου και τα ισορροπώ δεν είναι δυνατόν να ασχοληθώ με τους ιδρυτές των θρησκειών όταν έχω την Ορθοδοξία την οποία προσπαθώ να εξηγήσω και να παραλληλίσω με την γεωμετρία . Δεν διαφωνώ με τους πατέρες της εκκλησίας και a priori δέχομαι αυτά που λένε οι φωτισμένοι πατέρες, το ίδιο όμως το δόγμα θα πρέπει να είναι συνεπές προς τον εαυτό του. Θα διαβάσω αυτά που μου έστειλες και θα επανέλθω. 10 Απριλίου 2016 στις 12:17 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Να μην νομίζουμε ότι είναι και πολύ μακρυά από μας η εμπειρία του Ακτίστου Φωτός. Διαβάστε αλλά και ακούστε τον π.Κων/νο Στρατηγόπουλο πως μας εξηγεί απλά, Πατερικά και κατανοητά.

«Πρέπει νά προσέχουμε πῶς νά ζοῦμε στόν κόσμο, ὅλοι μας καί οἱ κληρικοί καί οἱ μοναχοί καί οἱ λαϊκοί.

Συνεχῶς, πρέπει νά προσευχόμαστε, ἀκόμη κι ὅταν βαδίζουμε στόν δρόμο, νά λέμε: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με». Ὅσο περισσότερο θυμόμαστε τόν Θεό, τόσο περισσότερο ἑτοιμάζουμε τόν νοῦ μας, τίς αἰσθήσεις μας, τήν καρδιά μας γιά νά ζήσει αὐτήν τήν ἐμπειρία. Βλέπετε ὅσο πιό πολύ καλλιεργεῖς ἕνα χωράφι, τόσο καλύτερα προϊόντα φέρνει.

Ἄρα, αὐτή ἡ ἱστορία, τῆς δῆθεν ἀπίθανης ἐμπειρίας πού σᾶς περιγράφω τώρα εἶναι ἐμπειρία καθημερινότητας. Μπορεῖτε νά ἔχετε συνεχῶς ἄσκηση καί [νά ἔχετε συνεχῶς] ταπείνωση στόν νοῦ σας; Μπορεῖτε νά ἔχετε τήν προσευχή τοῦ Χριστοῦ συνέχεια στόν νοῦ σας;

Ἑτοιμαστεῖτε κι ἐσεῖς γι᾽ αὐτό τό φαινομενικά μεγάλο ἐπίτευγμα. Τό πρωί νά προσευχόμαστε νά μᾶς δίνει ὁ Θεός φωτισμό, φωτισμό γιά ὅλα τά πράγματα, ἀκόμα καί γιά τό πῶς θά ποῦμε καλημέρα στό πρωινό μας, γιά τό πῶς θά ἀπαντοῦμε στά ἐρωτήματα τῶν ἄλλων. 

Ταυτόχρονα, αὐτή ἡ ἐμπειρία γίνεται καθημερινή ἄν ἔχουμε μνήμη τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ μας, τῆς Γραφῆς, τῶν Πατέρων. Εἶναι μιά συνεχής ἐνασχόληση, ἡ ὁποία δέν σταματάει πουθενά, μά πουθενά. 10 Απριλίου 2016 στις 12:18 μ.μ. 


ιφιγένεια γεωργιάδου Θεός ο άναρχος ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών ενυπόστατη φύση της εαυτού αγαθότητος ...ειρήνης μεθέξεως της ανθρώπινης ευδοκίας...1 Απριλίου 2016 στις 3:13 μ.μ.
ιφιγένεια γεωργιάδου: Στο αποκλειστικό δογματισμό της προσεγγίσιμης με οριακούς λεκτικούς σχηματισμούς Αλήθεια ανθρωποποιείται η Θεότητα και ενυπάρχει ασυγχύτως και αδιαιρέτως του Πατρός το απαύγασμα της Δόξης του Θεού η επίγεια παρουσία του Υιού Ιησού Χριστού στο τρισυπόστατο μέρισμα της λυτρωτικής δράσης έως της πλήρους υποταγής και ενώσεως της παλιγγενεσίας. 11 Απριλίου 2016 στις 3:17 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου 14 Οκτωβρίου 2013: Υπάρχει μία γενική τάσις να θεωρήται η θρησκεία ως συναίσθημα και η θεολογία ως διανοητική ενέργεια του πιστεύοντος ανθρώπου. 


Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Καταπληκτικό άρθρο ! Ο μακαριστός Παπαπέτρου σέβεται την κάθε λέξη που χρησιμοποιεί ! Φοβερή εκφραστική ακρίβεια ! Συγχαρητήρια Σοφία μου ! 18 Οκτωβρίου 2013 στις 11:50 π.μ.

Σοφία Ντρέκου: Νικόλα μου, από τις αγαπημένες μου αναρτήσεις... όταν την επιμελούμην, ενθουσιαζόμουν. Σ'ευχαριστώ πάρα πολύ που την εκτίμησες. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 11:53 π.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: "Το γεγονός τούτο αποτελεί και την «αληθή θρησκείαν» («vera religio») του ανθρώπου. Αληθής θρησκεία είναι η αναφορά του ανθρώπου εις τον Θεόν, η κοινωνία Αυτού· είναι η οικείωσις της θείας Αποκαλύψεως, η προσήκουσα απάντησις του ανθρώπου εις την θείαν κλήσιν.

Μία λέξις καθίσταται ορθόδοξος, όταν το υπ' αυτής σημαινόμενον νοηματικόν περιεχόμενον είναι ορθόδοξον. Τουναντίον μία λέξις, χρησιμοποιηθείσα προς δήλωσιν ορθοδόξου νοηματικού περιεχομένου και εντεύθεν καταστάσα όρος της ορθοδόξου θεολογίας, παύει αυτομάτως να είναι ορθόδοξος, όταν χρησιμοποιηθη υπό διάφορον, μη ορθόδοξον έννοιαν."

Ας τα διαβάσουν καλά αυτα που λέει ο πραγματικός δάσκαλος, όσοι ανοήτως φλυαρούν ότι η Ορθοδοξία δεν είναι θρησκεία, παίζοντας με τις λέξεις. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:01 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Ναι Νικόλα ακριβώς... το καλύτερο απόσπασμα!! 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:08 μ.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Πολύ χαίρομαι Σοφία μου <3 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:08 μ.μ.

Maria Stamatiadou: Νικόλα, εννοούν ότι δεν είναι θρησκεία με την ψυχαναγκαστική έννοια του όρου... το βίωμα αναιρεί την στείρα τυπική θρησκευτικότητα - διότι η θρησκεία είναι σύστημα τυπικών εκδηλώσεων με αναφορά στον Θεό... 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:11 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Σ' αυτό το σημείο το ακριβές, θα συμφωνήσω με την Μαρία. Διότι κατά τον μέγα θεολόγο του αιώνα μας, «Η θρησκεία είναι νευροβιολογική ασθένεια, η δε Ορθοδοξία η θεραπεία της» πρ. Ιωάννης Σ. Ρωμανίδης, Καθηγητής Πανεπιστημίου. Αν αυτό εννοούσες Νικόλα μας, δεν ξέρω μπορεί να αναφέρεται ο Νικόλας γενικά για τους μη γνωρίζοντες την θρησκεία με τον γενικό όρο. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:19 μ.μ.

Maria Stamatiadou: Και εγώ Σοφία μου, από τον Ρωμανίδη ορμώμενη το σχολίασα... 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:20 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Λίαν καλώς τότε σχολίασες και το διευκρίνισες Μαρία μου και σ'ευχαριστώ πολύ. Βιαστική, ορμώμενη εγώ, το είδα με τον γενικό όρο της καθημερινής έννοιας. Καλημέρα. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:22 μ.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Τους γνωρίζω αυτούς τους ορισμούς του Ρωμανίδη ..αλλά τους θεωρώ ως μια πρωτότυπη μεν , αλλά αυθαίρετη τοποθέτηση του σεβαστού Δασκάλου ! 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:39 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Κρίμα Νικόλα μας.... κρίμα.... χάνεις σπουδαία νοήματα και πίστεψέ με, την αληθινή και ουσιαστική πνευματική ψυχοθεραπεία, όρο που μας επέβαλλαν οι επιστήμονες της δύσης, ενώ εμείς κατέχουμε την ορθόδοξη ψυχοθεραπεία η οποία είναι και η μόνη θεραπευτική μέθοδος για την υπόσταση του ανθρώπου μέσα στους αιώνες. Σ'ευχαριστώ όμως για τα σχόλιά σου. Και πάλι καλημέρα. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 12:44 μ.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Κρίμα ;;;; Μα προς Θεού !! Δεν αρνούμαι την Ορθόξη ψυχοθεραπεία !! Τον ορισμό του περι θρησκείας τον θεωρώ άστοχο έως αντιεπιστημονικό και ανιστόρητο ...την γενική του Θεολογία την δέχομαι σε μεγάλο βαθμό... Δεν έχει όμως το αλάθητο !! 18 Οκτωβρίου 2013 στις 1:32 μ.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Πρέπει όλοι να διαβάσουμε πολύ προσεκτικά το εκπληκτικό άρθρο που ανέβασες για να καταλάβουμε τι σημαίνει καθαρός λόγος και τι σημαίνει αυθαιρεσία- αρλουμπολογία...18 Οκτωβρίου 2013 στις 1:35 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Νικόλα δεν θέλω να πιστέψω ότι εννοείς τον καθηγητή πανεπιστημίου και αείμνηστο μέγα θεολόγο του αιώνα μας Ρωμανίδη ότι γράφει «αυθαιρεσία- αρλουμπολογία» διότι θα χάσω πάσαν ιδέα επιστημονικής κατάρτισης δια εσέ. Πες μου ότι άλλο εννοούσες σε παρακαλώ. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 2:04 μ.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Μιλάς σαν ιεροεξεταστής. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 2:11 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Όχι Νικόλα μου... με συμπάθεια σου μιλώ. Πίστεψέ με. 18 Οκτωβρίου 2013 στις 2:12 μ.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Έπρεπε να είχες καλυφθεί από την απάντηση που έδωσα για την θέση μου περί Ορθόδοξης Ψυχοθεραπείας.. Το άλλο σχόλιο αφορούσε την ανάγκη για καθαρό λόγο ..Εμείς οι Ορθόδοξοι δεν δεχόμαστε την κατά γράμμα θεοπνευστία της Γραφής ...Ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που δέχονται την κστα γράμμα θεοπνευστία γερόντων ή δασκάλων όπως του Ρωμανίδη ...Ο Θεός μας χάρισε κρίση για να αξιολογούμε. Τελικά βρε Σοφία το άρθρο που ανέβασες σου συνιστώ να το ξαναδιαβάσεις... 18 Οκτωβρίου 2013 στις 2:19 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Ἴσως μετά ἀπὸ ἕναν αἰῶνα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία θὰ εἶναι ἡ μόνη ἀπὸ τὶς μεγάλες Χριστιανικὲς Εκκλησίες ποὺ θὰ ἔχει ἐπιζήσει, ἀφοῦ μόνη αὐτή θυμᾶται πὼς ἡ θρησκεία εἶναι μυστήριο» (Sir Steven Runsiman, Ὀρθοδοξία καὶ Ἑλληνισμός, «ΒΗΜΑ» 8.9.2002)

πρ. Ιωάννης Σ. Ρωμανίδης, Καθηγητής Πανεπιστημίου - Τα Μυστήρια

«Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της από φραγκο-λατινικεύσεως της Ορθοδόξου θεολογικής παιδείας τον 18ο και 19ο αιώνα, υπήρξε η εξαφάνιση από τα δογματικά εγχειρίδια, και ιδίως από τα κεφάλαια περί μυστηρίων, της υπάρξεως των μελών του σώματος του Χριστού εντός των πλαισίων της καθάρσεως και του φωτισμού της καρδιάς και της θεώσεως, παρ' ότι τα λειτουργικά κείμενα ακριβώς αυτά προϋποθέτουν. Επηρεασμένα από Ρωσικά και Λατινικά εγχειρίδια λησμόνησαν το γεγονός ότι το μυστήριο της ιεροσύνης προϋποθέτει την θέωση, δηλαδή την προφητεία, "μη αμέλει του εν σοι χαρίσματος, ο εδόθη σοι δια προφητείας μετά επιθέσεως των χειρών του πρεσβυτερίου. (Α' Τιμ. 4:14)» 18 Οκτωβρίου 2013 στις 4:38 μ.μ.

Nicholas Michaloliakos Ν.Ι.Μιχαλολιάκος: Μου λες λοιπόν ότι "η Θρησκεία είναι μυστήριο", άρα όχι νεύρωσις... Η Θρησκεία κατά τον Αγιο Ιουστίνο φιλόσοφο και μάρτυρα είναι εκ του σπερματικού λόγου, που είναι σπαρμένος στην καρδιά του ανθρώπου και τον κάνει να αναζητά τον Θεό! 18 Οκτωβρίου 2013 στις 10:40 μ.μ.

Σοφία Ντρέκου: Η θεωρία του σπερματικού λόγου στη θεολογία του Ιουστίνου του Φιλοσόφου


2 σχόλια:

ARETIMAUROGIANNI είπε...

poly kalo

Sophia Drekou είπε...

Ευχαριστούμε πολύ κ.Αρετή. Συμφωνώ μαζί σας ότι είναι διαφωτιστικό το κείμενο.