Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και η Αγία Φωτεινή Σμύρνης
Μια ζωντανή περιγραφή του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη για τον Ιερό Ναό Αγίας Φωτεινής Σμύρνης το 1898: το καμπαναριό, το τέμπλο, οι τοιχογραφίες και η ευλάβεια των Σμυρναίων, λίγο πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή.
✍️ Εργασία – Επιμέλεια: Σοφία Ντρέκου
Αρθρογράφος – Columnist (Sophia Drekou)
20 Αυγούστου εορτάζει ο Ναός της Αγίας Φωτεινής η από «έξω της θύρας των Βλαχερνών». Ίσως να πρόκειται για τα θυρανοίξια ναού.
Εισαγωγή – Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και η Αγία Φωτεινή Σμύρνης
Το 1898, ο λογοτέχνης και ακαδημαϊκός Αλέξανδρος Μωραϊτίδης περιγράφει τον Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης, τον λαμπρότερο ναό του ελληνισμού της Ιωνίας. Με λυρική γλώσσα παρουσιάζει το περίφημο καμπαναριό, το μεγαλοπρεπές ξυλόγλυπτο τέμπλο, τις τοιχογραφίες και την ατμόσφαιρα ευλάβειας που χαρακτήριζε τη χριστιανική κοινωνία της Σμύρνης. Το κείμενο αυτό αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία για την πνευματική ζωή της Σμύρνης, λίγα μόλις χρόνια πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ολοκληρωτική καταστροφή του ναού.
Ανάλυση Κειμένου του Μωραϊτίδη
Ο Μωραϊτίδης συνδυάζει λογοτεχνική περιγραφή με ιστορική μαρτυρία.
Στο επίκεντρο βάζει το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής, που το χαρακτηρίζει «πάλλευκον και πολυσύνθετον κομψόν οικοδόμημα». Το βλέπει ως μοναδικό μνημείο αρχιτεκτονικής, αντάξιο της βυζαντινής κληρονομιάς.
Δίνει έμφαση στο τέμπλο, το οποίο περιγράφει σαν «μουσείον χριστιανικόν ζων», αναδεικνύοντας την πλούσια ξυλογλυπτική και τη βυζαντινή αισθητική.
Αναφέρεται στην καθημερινή θρησκευτική ζωή: τον Εσπερινό του Σαββάτου, τη συμμετοχή του λαού, τους ύμνους, τη βυζαντινή μουσική παράδοση και τους ψάλτες, ακόμη και τον τυφλό ψάλτη που συμβολίζει την άρρηκτη συνέχεια από τον Όμηρο έως τον χριστιανικό ελληνισμό.
Το κείμενο δεν είναι απλή περιγραφή αλλά μαρτυρία πίστης: αναδεικνύει την ευσέβεια, τη φιλακολουθία και το θρησκευτικό ήθος των Σμυρναίων.
Παράλληλα, με έμμεσες αιχμές, αντιπαραβάλλει την ευλάβεια της Σμύρνης με την πνευματική χαλάρωση της Αθήνας, δείχνοντας πως η Ιωνία κρατούσε ακόμη ζωντανή την εκκλησιαστική παράδοση.
Συμπερασματικά, ο Μωραϊτίδης μάς χαρίζει μια εικόνα της Αγίας Φωτεινής ως σύμβολο ταυτότητας του ελληνισμού στη Σμύρνη· όχι μόνο ως μνημείο αρχιτεκτονικής, αλλά ως καρδιά πίστης, παιδείας και συλλογικής μνήμης.
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης γράφει για
την Αγία Φωτεινή Σμύρνης το 1898
– Ιστορία, Πίστη και Μνήμη
Καρτ ποστάλ 1875 ο ναός Αγίας Φωτεινής Σμύρνης
Με του Βορηά τα κύματα
Η Αγία Φωτεινή
Διακρίνω το περίφημον κωδωνοστάσιον της Αγίας Φωτεινής· ένα πάλλευκον και πολυσύνθετον κομψόν οικοδόμημα από ωραία λευκά μάρμαρα, με κίονας και κιονίσκους και τόξα και ταξίδια, με εύμορφα γεγλυμμένα στολίσματα, οπού αλλού πουθενά δεν έχεις ίδει. Ας εισέλθωμεν λοιπόν εις την Μητρόπολιν της Σμύρνης. Μεγάλη, δενδροφυτευμένη, ανθόσπαρτος και δροσόλουστος πλατεία, με πλατάνους χλοεράς και ευώδεις βασιλικούς, περικλείει τον σεπτόν ναόν της Αγίας Φωτεινής, ταπεινόν έξωθεν, ευτελή, άνευ τρούλου, πλην γέοντα ένδον αρχαιότητος, καλλιτεχνημάτων και κατανύξεως.
Πως εκτίσθη
Καθώς επληροφορήθην, καθ’ ην χρονικήν περίοδον εκτίσθη η Αγία Φωτεινή ο Σουλτάνος είχεν απαγορεύσει εις τους Έλληνας την ανακαίνισιν ή ανέγερσιν Ναών. Όμως οι Σμυρναίοι κατώρθωσαν να λάβουν μίαν άδειαν, ισχύουσαν δια 40 ημέρας.
Κτίσται λοιπόν 100 με βοηθούς άλλους τόσους, θεμελιωθέντος του Ναού, ειργάζοντο και τας νύκτας ακόμη, ίνα καταστεί δυνατόν να τελειωθεί ο Ναός εντός της ορισθείσης προθεσμίας. Όπερ και κατωρθώθει. Όμως απέμεινε μικρόν μέρος αυτού. προς τον Νάρθηκα, άστεγον. Επειδή δε εξημέρωνε Κυριακή, και είχεν αποφασισθεί να γίνουν τα εγκαίνια του Ναού κατ’ αυτήν την ημέραν, και τελεσθεί η πρώτη λειτουργία, εστέγασαν το μέρος εκείνο με μουσαμάν.
Πλήθος λοιπόν κόσμου, όλοι οι ευλαβείς Σμυρναίοι, άρχοντες και εργατικοί, και οι των διαφόρων ισναφίων, επλήρωσαν τον Ναόν με χαράν απερίγραπτον, η οποία άστραπτεν εις τα πρόσωπα όλων. Αίφνης όμως μία θύελλα, μία λαίλαψ επισυμβάσα, ανέτρεψε τον μουσαμάν, βροχή δε ραγδαία επακολουθήσασα κατεπλημμύρησε τον Ναόν. Όμως, τούτο είναι το θαυμαστόν, κανείς δεν μετεκινήθη από την θέσιν έως τέλους της θείας Λειτουργίας.
• Δείτε: Αγία Φωτεινή η ισαπόστολος, η μεγαλομάρτυς Σαμαρείτιδα: Βίος, το Αγίασμα, ο Ναός και η πίστη του Αγά
Ο ναός
Το περίφημο καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης
΄Ητο Σάββατον εσπέρας ότε εισήλθον. Εψάλλετο ο εσπερινός.
Ο μητροπολίτης Σμύρνης ο σεβασμιώτατος κ. Βασίλειος, με την λευκήν γενειάδα του, με την αφελή όλην μορφήν του και με τα γυαλιά του, εχοροστάτει. Παρ’ αυτώ, επί χαμηλοτέρου θρόνου, ο μέγας αρχιδιάκονος ως φρουρός· εξάς δ’ όλη ιερέων ετέλει τον εσπερινόν μετά διακόνων.
Και δεν ήτο–μη θαρρείτε–καμμία πανήγυρις. Απλώς ήτο απλής Κυριακής εσπερινός. Σαββατόβραδον. Ιερεύς εν μέσω ιστάμενος ανέγνω ο Κάθισμα του Ψαλτηρίου. Οι ψάλται με τον ιερόν των ένδυμα, με τους βοηθούς των, έψαλλον παναρμονίως όλην την ακολουθίαν του εσπερινού, ενώ ο ναός επληρούτο (ακούσατε! ακούσατε!) επληρούτο κόσμου. Όχι αργού, αλλά κόσμου της δουλειάς, όστις όμως αφήνει προς στιγμήν την εργασίαν του (άκουε ουρανέ! ενωτίζου η γη!) αφίνει την εργασίαν του, δια να προσευχηθεί. Τι λέγεις, κύριε πρώην πρεσβευτά, από το Λονδίνον, με τα γυαλιά; Χρειάζεται μεταρρύθμισιν η ορθόδοξος Εκκλησίας της Σμύρνης; Μου φαίνεται ότι τα κεφάλια μας, δυστυχώς, χρειάζονται μεταρρύθμισιν και ξεθυμαίνομεν, πότε εις το κακόμοιρον το Σύνταγμα, και πότε εις την δυστυχισμένην την Εκκλησίαν! Και ο «Ιερός Σύνδεσμος» τα χάφτει αυτά τα δόγματα από την Λόντραν, χωρίς να διαμαρτυρηθεί. Και ημπορεί κανείς να πιστεύσει τουλάχιστον, ότι δεν είναι διαμαρτυρόμενος. Καλό κι αυτό!
Τάξις, σεμνοπρέπεια και ακρίβεια απαράμιλλος. Που να φανεί το θαύμα αυτό εν Αθήναις, όπου ο εσπερινός τελείται σαν κρυφά, σαν αγγαρεία, σαν με εντροπήν· μήπως αποκληθώσιν από την Λόντραν βαττολογούντες οι χριστιανοί.
★═════════════ 💒⛪ ════════════★
Άξιον σημειώσεως είναι ότι η ελληνική Χριστιανική κοινωνία της Σμύρνης, διεκρίθη πάντοτε, μάλιστα εις τους προ της Επαναστάσεως χρόνους δια την ευσέβειαν, την ευλάβειαν και τα φιλακόλουθα ωραία χριστιανικά αισθήματά τους. Ημπορεί να συνετέλεσεν εις τούτο η ιστορική Σχολή της, η Ευαγγελική καλουμένη, ένθα εδίδαξαν επισημότατοι κληρικοί της ελληνικής ορθοδοξίας, εν οις ο Μέγας Οικονόμος.
Ημπορεί να συνετέλεσαν εις τούτο και οι ευλαβέστατοι ιεροκήρυκες οπού ποτέ δεν έλειψαν από την πόλιν αυτήν, την καθαρώς Ελληνικήν, τους χρόνους εκείνους εν οις ο αγιώτατος εκείνος Ιωάννης ο εκ Λίνδου διδάσκαλος και ερμηνευτής και συγγραφεύς εκ των ευδοκιμωτάτων, ο γενόμενος Αρχιερεύς μετά ταύτα, του οποίου τα ιερά συγγράμματα και σήμερον ακόμη αναγιγνώσκονται από τους ευλαβείς χριστιανούς, ως η Αποστολική Σαγήνη, η περίφημος ερμηνεία του εις το Άσμα Ασμάτων και η Χρυσοπηγή του, η όντως χρυσή μετάφρασις της ερμηνείας του θείου Χρυσοστόμου εις την Γένεσιν.
Αυτά όλα συνετέλεσαν εις το να σχηματίσωσιν εν Σμύρνη μίαν ευλαβεστάτην κοινωνίαν, ήτις μεταξύ άλλων, πλουσιώτατα συνέτρεχεν εις την εκτύπωσιν εν Βενετία όλων των ιερών συγγραμμάτων, δι’ ων εγαλουχείτο το Ελληνικόν Γένος εν ταις μαύραις της δουλείας του ημέραις, ων η ανάγνωσις τόσον είχε παιδαγωγήσει χριστιανικών και τους αριστοκρατικούς οίκους εκεί των Ελλήνων, ώστε πολλοί τούτων ήσαν αυτόχρημα Εκκλησίαι, ως ο του Μαυρογορδάτου· ως αναφέρουσιν οι πρόλογοι των εκδόσεων αυτών· όπως υπήρχον οι οίκοι των πρώτων Χριστιανών, κατά τον θείον Παύλον.
Θαρρείς κ’ είναι μουσείον χριστιανικόν εν ενεργεία ο ναός αυτός. Μουσείον μάλιστα ζων. Το σεπτότερον δε, το παρέχον τόσον θάμβος, το καταπλήσσον αμέσως τον εισερχόμενον, το προξενούν, το χορηγούν, το επιβάλλον την κατάνυξιν, είναι το μέγα αυτού τέμπλεον. Υψηλόν, βαρύ, μεγαλοπρεπές, Σαν να σου παρουσιάζεται με όλην την υπερήφανον αίγλην της καμμία βυζαντινή σκηνογραφία αίφνης, αφού έμβεις εις τον ναόν. Και το περιβάλλει ο λαός με όλην την αγάπη του· το καμαρώνει, το λατρεύει.
Το περίφημον τέμπλεον
εικ.: Ο ξυλόγλυπτος άμβωνας του Ι. Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής
Νέας Σμύρνης που διασώθηκε από την Καταστροφή του 1922 και μεταφέρθηκε
στη Νέα Σμύρνη από τον Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννου του «Επάνω Μαχαλά» της Σμύρνης.
- Είδες το τέμπλεον;
Σε ερωτούν πάντοτε, ότε περί της Αγίας Φωτεινής γίνεται λόγος.
Είναι έργον εκ ξύλου καστανοχρόου, του παρελθόντος αιώνος ή των αρχών του παρόντος, ότε δεν είχεν ακουσθεί ακόμη η Αναγέννησις, και έζει η Ανατολή με τας παραδόσεις της βυζαντινής τέχνης, γνήσια πρότυπα περισώζουσα· αριστουργηματικόν λεπτούργημα ξυλογλυπτικής. Ό,τι είναι τα μικροσκοπικά αγιοσκαλίσματα του διασήμου ξυλογλύπτου Κοσμά του Λαυριώτου, του επιλεγομένου Κοσμαδέλη, το αυτό είναι εν μεγαλογραφία το τέμπλεον της Αγίας Φωτεινής.
Έργον πολυπλοκώτατον από των εκ σομακίου πορφυρολεύκων κιονίσκων του μέχρι του Μεγάλου Σταυρού, όστις εν μέσω φύλλων χρυσών, μέσα εις τα άνθη, τους ήλιους τους χρυσούς, εστεφανωμένος, νικητής, ίσταται υψηλά, σαν κλωνάρι τρυφερόν που το εναγκαλίσθει ο κισσός, τρόπαιον καλλίνικον της ορθοδοξίας. Όλα τα λουλούδια του κάμπου, όλα τα αγριολούλουδα του βουνού, όλοι οι καρποί των δένδρων και όλα τα πουλιά, συνδεθέντα από τον ξυλογλύπτην αρμονικώς με κλάδους και φύλλα, εις ποικίλλους σχηματισμούς, απετέλεσαν το καλλιτέχνημα τούτο, το μέγα και σεμνόν, δι’ όπερ, θαρρείς, εκτίσθη ο ναός, έτσι βιαστικά, μη τυχόν και φθαρεί το καλλιτέχνημα.
Ο στολισμός του Ναού
Και εξέχουσιν εν αρμονία τα άνω μέρη αυτού, σαν εξώσται με πύργους, πύργους με τας επάλξεις των, τους πύργους της Νέας Σιών. Εις τα δύο δε θαυμάσια βημόθυρά του υπάρχουν ωραίαι ξυλόγλυπτοι και πολυσύνθετοι παραστάσεις, ως η Κοίμησις και τα εισόδια της Θεοτόκου.
Κ’ επί των τοίχων δε του ναού, υψηλά όμως εν σκότει, υπάρχουσι καλαί τοιχογραφίαι, δυσκόλως φαινόμεναι κάτωθεν. Η όρασις του Ησαΐου, η ανάβασις του Ηλία, οι τρεις Παίδες εν τη καμίνω, ο Δανιήλ εν τω λάκκω, η οπτασία του Ιεζεκιήλ, η Σταύρωσις, θαυμασία γραφή, παριστώσα την στιγμήν αυτήν της σταυρώσεως, ότε οι σταυρωταί, θηρία, βαστάζουσι τον Κύριον Ημών, άκακον, ως αρνίον, αγόμενον του θύεσθαι. Η δε συνήθης παρ’ ημίν εικών της Σταυρώσεως, αυτή επιγράφεται: «Και κλίνας την κεφαλήν παρέδωκε το πνεύμα». Άλλη ωραία γραφή επιγράφεται: «ο θρήνος της Παναγίας», ένθα παρίσταται μόνη η Θεοτόκος, βαστάζουσα νεκρόν τον Υιόν αυτής εις τας αχράντους αγκάλας, μέγαν μεγαλωστί· κατανυκτικώτατον διπρόσωπον σύμπλεγμα, αναφρικιαστικάς συγκινήσεις προκαλούν.
Και όμως παραδόξως ήκουσα ότι το συμβούλιον της ελληνικής Κοινότητος απεφάσισε την κατεδάφισιν της αγίας Φωτεινής και την ανοικοδόμησιν επί των θεμελίων αυτής άλλης μητροπόλεως. Ευτυχώς αι εφημερίδες της Σμύρνης διευθύνονται από ορθοδόξους έλληνας, τηρούντας τα πάτρια έργω και λόγω, των οποίων το μάτι δεν ξιπάζεται προς την θέαν των οθνείων, ουδέ το ους σαγηνεύεται από τους πολιτισμένους δήθεν λόγους των εν Εσπερία σπουδασάντων θεολόγων και επιδεικνυόντων την σπουδήν αυτών εν τη καταστροφή παντός βυζαντινού, αι εφημερίδες, λέγω, της Σμύρνης εξηγέρθησαν και έγραψαν κατά της μελετωμένης αυτής ιεροσυλίας, ήτις ελπίζομεν ότι δεν θα συντελεσθεί.
Ο άγιος Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης λίγο πριν το μαρτύριό του
στη Σμύρνη,
στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίας Φωτεινής Σμύρνης το 1919.
Αι ακολουθίαι
Την επαύριον εκκλησιάσθην πάλιν εις την Αγίαν Φωτεινήν. Ελειτουργούσεν ο Μητροπολίτης Σμύρνης. Λίγο-λίγο εγέμισεν η εκκλησία από Σμυρναίους. Τα εργατικά ισνάφια, του εμπορίου του πολυδαιδάλου οι αντιπρόσωποι, τα πληρώματα των εμπορικών μας ιστιοφόρων οπού προτιμούν ιδιαιτέρως την Αγίαν Φωτεινήν, κατέλαβον όλας τας στοάς και την αυλήν ακόμη ολόκληρον. Ήτο προεόρτια της Μεταμορφώσεως· ωραία ακολουθία. Ο δε ονομαστός πρωτοψάλτης της Σμύρνης, ο γλυκύμολπος Μισαϊλίδης, έψαλε τας ωραίας καταβασίας Χοροί Ισραήλ με ιδιαιτέραν τινά διάθεσιν, ίσως ενθουσιασθείς από την γοητεύουσαν ποίησιν του θείου μελωδού Κοσμά, τόσον χαριτωμένα, τόσον γλυκά, ώστε όταν έψαλλε της ενάτης ωδής τον ειρμόν.
Οι ιεροψάλται
Ο τόκος σου άφθορος εδείχθη, παρολίγον να χειροκροτήσω, παρολίγον να φωνάξω: Να μουσική μια μουσική μια φορά! Και όντως είναι γλυκύτατον το σμυρναϊκόν ιδίωμα της Βυζαντινής μουσικής, το οποίον πρώτον ανέδειξεν ο πρωτοψάλτης της Σμύρνης, ο αηδονόστομος Νικόλαος, του οποίου τα μουσουργήματα ακουόμενα αφήνουσιν ανεξάλειπτον γοητείαν βαθιά εις την καρδίαν δια το πάθος των· δια τούτο εξόχως αρέσκουσιν εις τους ιεροψάλτας, αν και εις το Φανάριον, όπου προτιμάται η αυστηρά και απλουστάτη γραμμή Πέτρου του Λαμπαδαρίου, δεν τα δέχονται. Εν Αθήναις δε μετά πολλής περιπαθείας τα προτιμά πάντοτε και τα εκτελεί εις τον ιερόν Ναόν του Αγίου Γεωργίου Καρύτση ο αγαπητός ιατρός κ. Θεοχάρης με την συμπαθητικήν φωνήν του.
Σκέψεις...
Εις την Αγίαν Φωτεινήν τελείται καθ’ εκάστην η θεία Λειτουργία —εις τα δύο του παρεκκλήσια όμως— δεξιά και αριστερά κατανυκτικώτατα πάντοτε και σεμνότατα· διότι οι ιερείς της Αγίας Φωτεινής εναρμονίζουσι την φωνήν των σύμφωνα με τας οδηγίας του κ. Μισαηλίδου· και ούτως αποκτά μίαν χάριν εμμελή πάσα ιερουργία των, έστω και εν καθημερινή. Εκείνο δε οπού μου εκίνησε την περιέργειαν ιδιαιτέρως είναι τούτο, ότι εις τας καθημερινάς αυτάς λειτουργίας ψάλλει πάντοτε ένας τυφλός με μίαν γλυκυτάτην φωνήν ψάλτης, όστις χωρίς να βλέπει, εξ ακοής μόνον, έμαθε και εκτελεί θαυμασίως, χωρίς να παρεκκλίνει διόλου από τη γραμμή του συνθέτου, χωρίς να παρίδει κανένα φθόγγον, όλα τα ωραιότερα μουσουργήματα των ονομαστοτέρων πρωτοψαλτών της Σμύρνης. Ω Σμύρνη μου ωραία, πατρίς του τυφλού Ομήρου! Ω γλυκυτάτη Ιωνία, κοιτίς της τέχνης και των γραμμάτων. Τον τυφλόν αυτόν ψάλτην μ’ αρέσει να τον ακούω κάθε πρωί ψάλλοντα τον Χερουβικόν ύμνον και το Άξιον εστίν εις εναρμόνιον πρώτον ήχον. Έχει την καταγωγήν του από τους αοιδούς των Ομηρικών επών· χωρίς άλλο.
απόσπασμα από το αφιέρωμα: Ο Ναός της Αγίας Φωτεινής έξω της θύρας των Βλαχερνών στη Σμύρνη - Η ιστορία, η καταστροφή και η μνήμη των προσφύγων
Η Αγία Φωτεινή Σμύρνης ως Μνημείο Πίστης και Μνήμης ✍️ Σοφία Ντρέκου
Το κείμενο του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη για την Αγία Φωτεινή Σμύρνης αποτελεί σπάνια λογοτεχνική και ιστορική μαρτυρία. Περιγράφει όχι μόνο την αρχιτεκτονική μεγαλοπρέπεια του ναού, αλλά και το ήθος, την ευλάβεια και την πολιτιστική ζωή της Σμύρνης στα τέλη του 19ου αιώνα. Σήμερα, η Αγία Φωτεινή παραμένει σύμβολο πίστης και συνέχειας του ελληνισμού, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν και την παράδοση με τον νόστο της προσφυγικής μνήμης.
Η Σμύρνη, ο Νόστος και η Γεωπολιτική Μνήμη
Η μαρτυρία του Μωραϊτίδη μάς δείχνει πως η Αγία Φωτεινή δεν ήταν μόνο ναός· ήταν γεωπολιτικό σύμβολο του ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Το καμπαναριό της στεκόταν σαν φάρος ταυτότητας, σε μια πόλη-σταυροδρόμι πολιτισμών και εμπορίου. Η καταστροφή της Σμύρνης το 1922 υπήρξε τραύμα, αλλά και σημείο αναφοράς για τον νόστο των προσφύγων. Η σημερινή μνήμη της Αγίας Φωτεινής, σε ναούς της Νέας Σμύρνης, της Θεσσαλονίκης και αλλού, αποδεικνύει ότι η ιστορία δεν σβήνεται· μετασχηματίζεται σε δύναμη, ταυτότητα και ελπίδα. Έτσι, η Αγία Φωτεινή γίνεται παράθυρο νοσταλγίας και γέφυρα γεωπολιτικής αυτοσυνειδησίας.
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης (15 Οκτωβρίου 1850 - 25 Οκτωβρίου 1929) ήταν Έλληνας διηγηματογράφος, ακαδημαϊκός, δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, μεταφραστής και δοκιμιογράφος. Ο πατέρας του, ξάδερφος της μητέρας του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, με τον οποίον και διατηρούσε στενή φιλική σχέση κατάγοταν απ' το Μυστρά ενώ η μητέρα του από τη Σκιάθο.
Βιβλιογραφία
• Εισαγωγικά και Ανάλυση ✍️ Εργασία – Επιμέλεια: Σοφία Ντρέκου / www.sophia-ntrekou.gr
• Το κείμενο: Μὲ τοῦ βορηᾶ τὰ κύματα: Ταξείδια - περιγραφαὶ - ἐντυπώσεις / Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης, εθνικόν αριστείον 1914. Σειρά α': Σμύρνη. Εν Αθήναις, Βιβλιοπωλείον Ιωάννου Ν. Σιδέρη 1922, σ. 33-38. Από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, greek-language.gr - Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.
• Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | sophia-ntrekou.gr
Περισσότερα Θέματα: Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, Μικρασιατική Καταστροφή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου