Τα Κάλαντα των Χριστουγέννων
τα Ρωμαίϊκα τα Βυζαντινά
της Σοφίας Ντρέκου
Όταν τελειώσουν εύχονται «και εις έτη πολλά» ή «Χρόνια Πολλά» και η νοικοκυρά τους δίνει ένα συμβολικό χρηματικό ποσό για τον κουμπαρά τους. Ενίοτε, κυρίως στα χωριά, οι νοικοκυρές φιλεύουν τα παιδιά με παραδοσιακά γλυκίσματα, αμύγδαλα ή φρούτα.
Με τη γιορτή των Χριστουγέννων ξεκινά μια περίοδος εορτασμού δώδεκα ημερών, το γνωστό Δωδεκαήμερο, που τελειώνει με τον εορτασμό των Θεοφανίων. Στις παραμονές των εορτών που σηματοδοτούν το Δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα, Περιτομή ή Αγίου Βασιλείου, Φώτα) ψάλλονται τα κάλαντα από μικρές ομάδες, κυρίως παιδιών. Τι είναι όμως τα κάλαντα και πώς εξελίχθηκαν στη σημερινή τους μορφή;
Ετυμολογικά η λέξη κάλαντα προέρχεται από την λατινική calendae(1) που σημαίνει νεομηνία.
Στην Αρχαία Ελλάδα, συναντάμε κείμενα καλάντων παρόμοια με τα σημερινά με παινέματα για τον «αφέντη» του σπιτιού και για την ευημερία του νοικοκυριού. Την εποχή εκείνη τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα κρατώντας ένα ομοίωμα καραβιού για τον θεό Διόνυσο. Κάποιες φορές κρατούσαν και ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης στο οποίο κρεμούσαν τις προσφορές των νοικοκύρηδων.
Από το 2ο μισό του 2ου αι π.Χ. γιορταζόταν η αρχή του νέου χρόνου τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου. Σύμφωνα με μια παράδοση, η Ρώμη σώθηκε από τρεις αδελφούς, τον Κάλανδο, τον Νόννο και τον Ειδό, που ανέλαβαν να θρέψουν τους κατοίκους της. Ο πρώτος για το χρονικό διάστημα 12 ημερών που ονομάστηκε «Καλάνδας», ο δεύτερος για τις επόμενες 10 μέρες που τις είπαν «Νόννας» και ο τρίτος για τις τελευταίες 8, τις Ειδούς.
Με το πέρασμα του χρόνου οι δυο γιορτές επισκιάστηκαν από την πρώτη και έτσι έμεινε η γιορτή των καλένδων ως μεγάλη εορτή και οι άλλες δυο ξεχάστηκαν πολύ πριν την εμφάνιση των χριστιανικών εορτών. Κατά τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια, τα κάλαντα-άσματα δημιουργήθηκαν μέσα από την ανάγκη υπενθύμισης του περιεχομένου των εορτών και των συνηθειών που σχετίζονται με αυτές.
Οι γιορτές του Δωδεκαήμερου
Όταν ανέλαβε ο Κωνσταντίνος ο Α' τον θρόνο στο Βυζάντιο προσπάθησε να βρει κοινά σημεία ανάμεσα στις ειδωλολατρικές και τις χριστιανικές εορτές, έτσι ώστε η αντικατάσταση τους να είναι ομαλή. Ως αποτέλεσμα, τα Χριστούγεννα τοποθετήθηκαν την 25η Δεκεμβρίου ως αντικατάσταση της γιορτής του Αήτητου Ήλιου ή αλλιώς Μίθρα, που συμβόλιζε την αύξηση του φωτός της ημέρας, η Πρωτοχρονιά την 1η Ιανουαρίου ακολουθώντας την εορτή των καλένδων* και τα Φώτα στις 6 Ιανουαρίου, την ημέρα που στην Αλεξάνδρεια γιόρταζαν τα γενέθλια του θεού Χρόνου.
Τα κάλαντα
Τα μορφολογικά στοιχεία των καλάντων παραπέμπουν σε εκείνα των δημοτικών τραγουδιών τόσο στην μουσική όσο και στα λόγια. Οι στίχοι τους εξιστορούν τα θρησκευτικά γεγονότα των ημερών (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Θεοφάνια) με λεξιλόγιο λόγιο αλλά και λαϊκό. Η μουσική που τα συνοδεύει είναι απλή και ευχάριστη, ποικίλλει όμως ανά περιοχή υιοθετώντας στοιχεία από την παράδοση της εκάστοτε περιοχής.[1]
Η λέξη «κάλαντα» προέρχεται από το λατινικό CALENDA, που σημαίνει πρώτη εκάστου μηνός. Το δε γνωστό «εις τας ελληνικάς καλένδας» είναι ίσον με το «ουδέποτε», γιατί οι Έλληνες δεν είχαν καλένδας», αλλά μόνον οι Ρωμαίοι.
Βυζαντινά Κάλαντα Χριστουγέννων
Σιναΐτικη ἀφαβητικὴ ἀκροστοιχίδα
Ἦχος α'. Ῥυθμὸς τετράσημος.
Ἄναρχος Θεὸς καταβέβηκεν καὶ ἐν τῇ Παρθένῳ κατώκοισεν
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρερου ρερου ρεμ
χαῖρε Ἄχραντε.
Βασιλεὺς τῶν ὅλων καὶ Κύριος ἦλθε τὸν Ἀδὰμ ἀναπλάσασθαι
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρε και τενενά
χαῖρε Δέσποινα.
Γηγενεῖς σκιρτάτε καὶ χαίρεσθε, τάξεις τῶν ἀγγέλων εὐφραίνεσθε
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρερου ρερου ρεμ
χαῖρε Ἄχραντε.
Δεῦτε ἐν σπηλαίῳ θεάσασθαι, κείμενον ἐν φάτνῃ τὸν Κύριον
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρε και τενενα
χαῖρε Δέσποινα.
Ἐξ ἀνατολῶν μάγοι ἔρχονται δῶρα προσκομίζουσι ἄξια.
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρερου ρερου ρεμ
χαῖρε Ἄχραντε.
Ζητοῦν προσκυνήσαι τὸν Κύριον, τὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ τικτόμενον.
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρε τε και τενενα
χαῖρε Δέσποινα.
Ἡ ἀστὴρ τοὺς μάγους ὁδήγησεν ἄνω τοῦ σπηλαίου τοὺς ἔφερεν
Θεὸς Βασιλεὺς προαιώνιος τίκτεται ἐκ κόρης Θεόπαιδος.
Ἱδὼν ὁ Ἡρῴδης ἐθαύμασε τὴν ὑπὸ τῶν μάγων ἀκρίβειαν.
Κράζει καὶ βοᾶ πρὸς τοὺς ἱερεῖς τοὺς δοξολογοῦντας τὸν Κύριον.
Λέγετε σοφοὶ καὶ διδάσκαλοι ἄρα που γεννᾶται ὁ Κύριος.
Μάγοι τῶν κηρύττουν καὶ λέγουσι Βασιλέα μέγα καὶ Κύριον.
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε, τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Νῦν Ἡρῴδης σήμερον ἤκουσεν ἀληθείας θαῦμα κι ἐθαύμασεν
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε, τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Ξένον καὶ παράδοξον ἄκουσμα, τὴν ὑπὸ τῶν μάγων ἀκρίβειαν
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Ὁ μακροθυμήσας καὶ Κύριος, σώσαι τοὺς εἰς Σε καταφεύγοντας
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Ποιμένες ἰδόντες ἐδόξαζον, δόξα ἐν ὑψίστοις ἐκραύγαζον.
Ῥῆμα Ἰωσὴφ νύκτα ἤκουσεν ἄγγελος Κυρίου ἐλάλησε.
Σήμερον γεννᾶται ὁ Κύριος καὶ πᾶσα ἡ κτίσις ἀγάλλεται.
Τρεῖς τὰς ὑποστάσεις ἐγνώκαμεν· Πατέρα, Υἱόν, Πνεῦμα Ἅγιον.
Ὑπὸ ἀρχαγγέλων ὑμνούμενον καὶ τῶν Σεραφεὶμ δοξαζόμενον.
Ερου ρεμ ερου ρεμ ερου ερου ρεμ
χαῖρε ἄχραντε.
Φῶς ἐν τῷ σπηλαίῳ ἐπέφανεν καὶ τὸν κόσμον ὅλον ἐφώτισε
Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος ὑπάρχεις καὶ Κύριος.
Ψάλλοντες Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν τὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ τικτόμενον.
Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος ὑπάρχεις καὶ Κύριος.
Ὢ παρθενομήτορ καὶ Δέσποινα· σῷζε τοὺς εἰς Σὲ καταφεύγοντας.
Ερου ρεμ ερου ρεμ ερου ερου ρεμ χαίρε άχραντε.
Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος ὑπάρχεις καὶ Κύριος.
Βίντεο: «Βυζαντινά κάλαντα - Άναρχος Θεός»
Traditional Byzantine Christmas Carols (12th-14th century AD)
Κάλαντα Χριστουγέννων Βυζαντίου
«Άναρχος Θεός καταβέβηκεν» Κοτυώρων*
Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν
Βασιλεύς των όλων και Κύριος, ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαί
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε, τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Δέξαι Βηθλεεμ τον Δεσπότην σου, Βασιλέα πάντω και Κύριον
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται, δώρα προσκομίζοντες άξια
Ζητούν προσκυνήσαι τον Κύριον, τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Ήνεγγεν αστήρν μάγους οδηγών, ένδον του σπηλαίου εκόμισεν
Θεός, βασιλεύς προαιώνιος, τίκτεται εκ κόρης Θεόπαιδος
Ιδών ο Ηρώδης ως έμαθεν, όλω εξεπλάγη ο δείλαιος
Κράζει και βοά προς τους ιερείς, τους δοξολογούντας τον Κύριον
Λέγετε σοφοί και διδάκαλοι άρα που γεννάται ο Κύριος;
Μέγα και φρικτόν το τεράστιον, ο εν ουρανοίς επεδήμησεν
Νύκτα Ιωσήφ ρήμα ήκουσε, άγγελος Κυρίου ελάλησεν
Ξένον και παράδοξον άκουσμα και η συγκατάβασις άρρητος
Ο μακροθυμίσας και εύσπλαχνος, πάντων υπομένει τα πταίσματα
Πάλιν ουρανοί ανεώχθησαν άγγλοι αυτού ανυμνήτωσαν
Ρήτορες ελθόντες προσέπεσον βασιλέα μέγαν και ένδοξον
Σήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγύρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Ύμνους και δεήσεις ανέμελπον των πάντων δεσπότην και άνακτα
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν, τον Θεόν ημών, τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα, σώζε του εις Σε καταφεύγοντας.
🎄 Καλά Χριστούγεννα 🎄
1. Απόσπασμα από την Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη».
2. Τα Κοτύωρα είναι η παλαιότερη ελληνική ονομασία πόλης που βρίσκεται στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, δυτικά της Κερασούντος. Το σημερινό της όνομα είναι Ordu (Ορντού).
Πηγή: Αέναη επΑνάσταση
Περισσότερα: Κάλαντα
Παραδοσιακά Κάλαντα και Τραγούδια
Διαβάστε τους στίχους και ακούστε
ένα δείγμα ή ολόκληρο το κάλαντο.
Κάλαντα, ευχές και παινέματα
Χριστουγέννων - Δόμνα Σαμίου (2011),
Των Χριστουγέννων
Άναρχος Θεός. Βυζαντινά κάλαντα από τα Κοτύωρα του Πόντου.
Δεν ακούς περιστερούδα μου. Τραγούδι Χριστουγέννων Θράκης.
Η μέρα η σημερινή. Χριστουγεννιάτικη μαντινάδα Κρήτης.
Kι τι τραγούδι νά ’βρουμι. Ευχές και παινέματα. Θράκης.
Καλήν εσπέραν άρχοντες. Από την Ιερισσό Χαλκιδικής.
Καλήν ημέραν άρχοντες. Από το Πουρί Πηλίου.
Καλώς τα τα Χριστούγεννα. Από τους Φούρνους Ικαρίας.
Κόλιαντα μπάμπω, κόλιαντα. Από την Κοζάνη.
Κόλιντα τσέλιγκα. Από το Μέτσοβο.
Πιδιά μ’ ήρθαν τα κόλιαντα. Από τη Σιάτιστα.
'Πόψα Χριστός γεννήθηκε. Μακεδονίας.
Χριστός γεννάται σήμερο. Κρήτης.
Χριστός γιννιέται, χαρά στουν κόσμου. Θράκης.
Χριστούγεννα Πρωτούγεννα. Από τη Σκιάθο.
Χριστούγεννα Πρωτούγεννα. Από την Αστυπάλαια.
Χριστούγεννα Πρωτούγεννα. Από την Ήπειρο.
Χριστούγεννα Πρωτούγεννα. Από τον Μαρμαρά Προποντίδας.
Χριστούγεννα Πρωτούγεννα. Πελοποννήσου.
Της Πρωτοχρονιάς
Άγιος Βασίλης έρκεται. Από τους Φούρνους Ικαρίας.
Άγιος Βασίλης έρχεται. Από τη Γιάλοβα Προποντίδας.
Άνοιξε πόρτα μ’ άνοιξε. Από το Βιλοσσό Χίου.
Ανοίξετε την πόρτα σας. Κρήτης.
Aρχιμηνιά, κερά, κι αρχιχρονιά. Μικράς Ασίας.
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά. Από την Απείρανθο Νάξου.
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά. Από τον Άγιο Γεώργιο Κρήτης.
Αρχιμηνιά Πρωτοχρονιά. Ηπείρου.
Άρχιν, άρχιν τα κάλαντα. Από τα Φλογητά Καππαδοκίας.
Άστρον ανεφάνεις Βασίλειε. Από τα Φάρασα Καππαδοκίας.
Βασίλης βόσκει πρόβατα. Απο το Μελί Μικράς Ασίας.
Εις αυτό το νέον έτος. Μικράς Ασίας.
Π' αυγινικό κι αν βγήκαμι. Θράκης.
Πάλιν ακούσετ' άρχοντες. Από την Αστυπάλαια.
Σούρβα σούρβα. Θράκης.
Των Φώτων
Ας τονε καλαντρίσομε. Από το Καρλόβασι Σάμου.
Ας τονε καλαντρίσουμε. Κάλαντα των μπεκρήδων από το Καρλόβασι Σάμου.
Αύριο είναι τω Φωτώ. Κρήτης.
Αύριο ’ν’ τα Θεοφάνεια. Από το Πουρί Πηλίου.
Αύριον είναι τω Φωτώ. Από την Αστυπάλαια.
Ήρθανε τα Φώτα. Ηπείρου.
Ήρθανε τα Φώτα και τα Φωτερά. Από την Μάνη Πελοποννήσου.
Καλημέρα πάντες, ω αδελφοί. Από την Πάτμο.
Παρακαλώ σας δώστε μι. Από το Πουρί Πηλίου.
Σήκω κερά μου κι άλλαξι. Από την Λήμνο.
Σήμερα είναι των Φωτών. Από την Αστυπάλαια.
Σήμερα είναι των Φωτών. Από το Μελί Μικράς Ασίας.
Σήμερα είν’ τα Φώτα. Μικράς Ασίας.
Σήμερα τα Φώτα και οι φωτισμοί. Από τους Φούρνους Ικαρίας.
Σήμιρα τα Φώτα κι φουτισμός. Θράκης.
Κάλαντα Χριστουγέννων
1. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Μωραϊτικα
2. Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες - Θράκης
3. Καλημέρα και πάντα καλημέρα - Αιγινίτικα
4. Κάτου στα Γερουσόλυμα - Σάμου
5. Καλήν εσπέραν άρχοντες - Κρήτης
6. Καλήν εσπέραν θα σας πω - Κύπρου
7. Για σένα κόρη έμορφη - Ικαρίας
8. Ελάτε δω γειτόνισσες - Ηπείρου
9. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Ξάνθης
10. Άναρχος Θεός - Κοτυώρων
11. Δεν ακούς Περιστερούδα μου - Θράκης
12. Στρίνα - Ελληνόφωνης Κάτω Ιταλίας
13. Χριστός γεννέθεν - Κερασούντος
14. Κόλιαντα μπάμπω μ' κόλιαντα - Κοζάνης
15. Σήμερο Μάγοι έρχονται - Κερκυραϊκά
16. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Μακεδονίας
17. Αυτή είναι η ημέρα - Δωδεκανήσου
18. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Προποντίδος
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς
19. Άγιος Βασίλης έρχεται - Θεσσαλομακεδονίας
20. Καληνεσπέραν άρχοντες - Αργοστολίου
21. Ερουρέμ - Καππαδοκίας
22. Αρχικάλαντα - Πόντου
23. Ήρθε πάλι νέον έτος - Μακεδονίας
24. Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά - Καρπάθου
25. Το νέον έτος ω αδελφοί μου - Βυζαντινά
26. Αγιος Βασίλης έρχιτι - Θεσσαλίας
27. Καλησπερώ σ' αφέντη μου - Αρχαγγέλου
28. Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά - Ζακύνθου
Κάλαντα Φώτων
29. Καλημέρα πάντες ω αδελφοί - Πάτμου
30. Από της ερήμου ο Πρόδρομος - Βυζαντινά
Βιβλιογραφία:
1. Απόσπασμα από την Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη».
2. Τα Κοτύωρα είναι η παλαιότερη ελληνική ονομασία πόλης που βρίσκεται στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, δυτικά της Κερασούντος. Το σημερινό της όνομα είναι Ordu (Ορντού).
Σχετικά θέματα:
Σούρβα σούρβα. Θράκης.
Των Φώτων
Ας τονε καλαντρίσομε. Από το Καρλόβασι Σάμου.
Ας τονε καλαντρίσουμε. Κάλαντα των μπεκρήδων από το Καρλόβασι Σάμου.
Αύριο είναι τω Φωτώ. Κρήτης.
Αύριο ’ν’ τα Θεοφάνεια. Από το Πουρί Πηλίου.
Αύριον είναι τω Φωτώ. Από την Αστυπάλαια.
Ήρθανε τα Φώτα. Ηπείρου.
Ήρθανε τα Φώτα και τα Φωτερά. Από την Μάνη Πελοποννήσου.
Καλημέρα πάντες, ω αδελφοί. Από την Πάτμο.
Παρακαλώ σας δώστε μι. Από το Πουρί Πηλίου.
Σήκω κερά μου κι άλλαξι. Από την Λήμνο.
Σήμερα είναι των Φωτών. Από την Αστυπάλαια.
Σήμερα είναι των Φωτών. Από το Μελί Μικράς Ασίας.
Σήμερα είν’ τα Φώτα. Μικράς Ασίας.
Σήμερα τα Φώτα και οι φωτισμοί. Από τους Φούρνους Ικαρίας.
Σήμιρα τα Φώτα κι φουτισμός. Θράκης.
Βίντεο: Κάλαντα Δωδεκαημέρου
Αρχείο Ελληνικής Μουσικής
Κάλαντα Χριστουγέννων
1. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Μωραϊτικα
2. Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες - Θράκης
3. Καλημέρα και πάντα καλημέρα - Αιγινίτικα
4. Κάτου στα Γερουσόλυμα - Σάμου
5. Καλήν εσπέραν άρχοντες - Κρήτης
6. Καλήν εσπέραν θα σας πω - Κύπρου
7. Για σένα κόρη έμορφη - Ικαρίας
8. Ελάτε δω γειτόνισσες - Ηπείρου
9. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Ξάνθης
10. Άναρχος Θεός - Κοτυώρων
11. Δεν ακούς Περιστερούδα μου - Θράκης
12. Στρίνα - Ελληνόφωνης Κάτω Ιταλίας
13. Χριστός γεννέθεν - Κερασούντος
14. Κόλιαντα μπάμπω μ' κόλιαντα - Κοζάνης
15. Σήμερο Μάγοι έρχονται - Κερκυραϊκά
16. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Μακεδονίας
17. Αυτή είναι η ημέρα - Δωδεκανήσου
18. Χριστούγεννα Πρωτούγεννα - Προποντίδος
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς
19. Άγιος Βασίλης έρχεται - Θεσσαλομακεδονίας
20. Καληνεσπέραν άρχοντες - Αργοστολίου
21. Ερουρέμ - Καππαδοκίας
22. Αρχικάλαντα - Πόντου
23. Ήρθε πάλι νέον έτος - Μακεδονίας
24. Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά - Καρπάθου
25. Το νέον έτος ω αδελφοί μου - Βυζαντινά
26. Αγιος Βασίλης έρχιτι - Θεσσαλίας
27. Καλησπερώ σ' αφέντη μου - Αρχαγγέλου
28. Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά - Ζακύνθου
29. Καλημέρα πάντες ω αδελφοί - Πάτμου
30. Από της ερήμου ο Πρόδρομος - Βυζαντινά
🎄 Καλά Χριστούγεννα 🎄
1. Απόσπασμα από την Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη».
2. Τα Κοτύωρα είναι η παλαιότερη ελληνική ονομασία πόλης που βρίσκεται στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, δυτικά της Κερασούντος. Το σημερινό της όνομα είναι Ordu (Ορντού).
Πηγή: Αέναη επΑνάσταση
Τσίτσος Βασίλειος προς Σοφία Ντρέκου
24 Δεκεμβρίου 2016 · YouTube
1 σχόλιο:
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Δημοσίευση σχολίου