Η καινοτομία στους πίνακες του El Greco 🎨 ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος του Σεφέρη, Ελύτη, Καζαντζάκη και Ν. Λυγερού (video)

Προσωπογραφία του Χόρχε Μανουέλ Θεοτοκόπουλου, 1600-5, 

λάδι σε μουσαμά, 74 x 51,5 εκ., Σεβίλλη, Μουσείο Καλών Τεχνών.

Jorge Manuel Theotocópuli; portrait by his father (c.1600)

Portrait of the Artist's Son Jorge Manuel Theotokopoulos

by El Greco (1541–1614) between circa 1600 and circa 1605

Αν βλέπεις πρόσωπα μακρουλά

φόντο απλό πέρα του βυζαντινού

με δομημένους χιτώνες

και αντιθέσεις χρωματικές

μαζί ταυτόχρονα

με μια μετέωρη βαρύτητα

και πανοπλία εποχής

τότε είσαι μπροστά σε πίνακα

του El Greco

αφού άγγιξε με την τέχνη του

μια νέα ουσία που ξεχώρισε

από το παρελθόν για να δημιουργήσει

ένα μέλλον που ήταν άγνωστο

πριν την υπογραφή του κρητικού.

Η καινοτομία στους πίνακες του El Greco 🎨

ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος

(Sophia Drekou, BSc in Psychology)

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ηράκλειο Κρήτης, 1 Οκτωβρίου 1541 – Τολέδο, 7 Απριλίου 1614), ήταν κρητικός ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της Ισπανικής αναγέννησης,  γνωστός επίσης με τo ισπανικό προσωνύμιο El Greco, δηλαδή ο Έλληνας.

Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από την Ελλάδα, δημιουργώντας τα περισσότερα έργα του στην Ιταλία και στην Ισπανία.

Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως αγιογράφος στο Ηράκλειο, που αποτελούσε τότε τμήμα της ενετικής επικράτειας, και αργότερα ταξίδεψε στην Βενετία.

Στην Ιταλία επηρεάστηκε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της ιταλικής τέχνης, όπως τον Τιντορέττο και τον Τιτσιάνο, του οποίου υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία από τον μανιερισμό.

Το 1577 εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του και ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.

Υφολογικά, η τεχνοτροπία του Ελ Γκρέκο θεωρείται έκφραση της Βενετικής Σχολής και του μανιερισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Παράλληλα χαρακτηρίζεται από προσωπικά στοιχεία, προϊόντα της τάσης του για πρωτοτυπία, τα οποία όμως δεν βρήκαν μιμητές στην εποχή του, γεγονός που δεν ευνόησε και τη συνέχειά τους.

Η μπαρόκ τεχνοτροπία που εκτόπισε τον μανιερισμό, αλλά και τα αμέσως μεταγενέστερα καλλιτεχνικά ρεύματα που δεν αντιμετώπισαν ευμενώς το ύφος του και είχαν ως αποτέλεσμα να αγνοηθεί το έργο του Γκρέκο τους επόμενους αιώνες.

Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αναγνωρίστηκε ως πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης που αξιοποίησε στοιχεία της Ανατολικής και Δυτικής παράδοσης, και το έργο του επανεκτιμήθηκε, διατηρώντας μέχρι σήμερα δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών.

Ο Γιώργος Σεφέρης για τον Ελ Γκρέκο

«…Είναι στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου ένας μικρός πίνακας του Θεοτοκόπουλου, μια προσωπογραφία αγίου που δεν είναι πιο ψηλή από τριάντα εκατοστά του μέτρου. Πέρασαν περισσότερα από δέκα χρόνια από την εποχή που την είδα για πρώτη φορά. Δεν μπορώ να λησμονήσω τη συγκλονιστική εντύπωση «ελληνισμού» που μου είχε δώσει αυτό το πάρεργο του μεγάλου τεχνίτη. Θυμούμαι ακόμη τώρα δυο πινελιές στους ώμους. «Σαν κρητικοί δεκαπεντασύλλαβοι» συλλογίστηκε ο φίλος που ήταν μαζί μου…»

(Γιώργου Σεφέρη, «Διάλογος πάνω στην ποίηση»)

- Επιπλέον ο Σεφέρης έγραψε για το Θεοτοκόπουλο: «Καμιά φορά σκέφτομαι το Θεοτοκόπουλο. Τον νομίζω σαν έναν φάρο, όχι με την έννοια των λογογράφων, αλλά με την έννοια του θαλασσοπόρου. Ένα σημάδι για την ελληνική παράδοση σʼ εκείνη την εποχή όπου τόσα λίγα φώτα υπάρχουν».

Ο Οδυσσέας Ελύτης για τον Ελ Γκρέκο

- Ο. Ελύτης: “Kει που ανέβαινα το στενό, βρεμένο καλντερίμι – πάνε κάπου τρακόσια τόσα χρόνια- ένιωσα ν’ αναρπάζομαι «δια χειρός» Ισχυρού Φίλου, και πραγματικά, όσο να συνέλθω, έβλεπα να μ’ ανεβάζει με τις δύο γιγάντιες φτερούγες του ο Δομήνικος, ψηλά στους ουρανούς του τη φορά τούτη γιομάτους πορτοκαλιές και νερά μιλητικά της πατρίδας.”

(Οδυσσέας Ελύτης, «Ημερολόγιο ενός Αθέατου Απριλίου»)

Ο Νίκος Καζαντζάκης για τον Ελ Γκρέκο

Ο Θεοτοκόπουλος παραμένει γνωστός με το προσωνύμιο «Eλ Γκρέκο» («El Greco»), δηλαδή «Ο Έλληνας», που του δόθηκε στην Ιταλία σύμφωνα με τη διαδεδομένη πρακτική της εποχής να δίνονται ονόματα βασισμένα στον τόπο καταγωγής.

Το άρθρο «El» προέρχεται ενδεχομένως από τη βενετική διάλεκτο ή από τα Ισπανικά. Το αντίστοιχο προσωνύμιο στην ισπανική γλώσσα θα ήταν «Ελ Γκριέγο» («El Griego»). Στην Ιταλία και στην Ισπανία, ήταν γνωστός ως «Dominico Greco», δηλαδή Δομήνικος ο Έλληνας, ενώ το προσωνύμιο Ελ Γκρέκο επικράτησε μετά το θάνατό του. Ο ίδιος υπέγραφε ως «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος», τονίζοντας την ελληνική καταγωγή του.

Σύμφωνα με την απογραφή των υπαρχόντων του, όπως συντάχθηκε από τον γιο του, Χόρχε Μανουέλ*, ο Θεοτοκόπουλος διέθετε 27 ελληνικά βιβλία φιλοσοφίας, λογοτεχνίας και θρησκευτικού περιεχομένου, 67 ιταλικά βιβλία, 17 ισπανικά βιβλία, καθώς και 19 βιβλία αρχιτεκτονικής, τρεις πάγκοι εργασίας, εκατόν σαράντα τρεις πίνακες, δεκαπέντε προπλάσματα από γύψο, τριάντα προπλάσματα από πηλό και κερί, εκατόν πενήντα σχέδια, τριάντα προσχέδια και διακόσιες χαλκογραφίες.

Ο Πάμπλο Πικάσο επηρεάστηκε πολύ από τον Εκ Γκρέκο, μάλιστα τον χαρακτήριζε ως τον «πατέρα του» στη ζωγραφική.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, το έργο του εκτιμήθηκε και προωθήθηκε περισσότερο από τους λόγιους, ουμανιστές και διανοούμενους και λιγότερο από το καλλιτεχνικό κατεστημένο.

Το 1606 ο Δομήνικος αρνείται να καταβάλει φόρους, επειδή θεωρεί ότι ο ζωγράφος είναι ελεύθερος επαγγελματίας. Υπήρξε ο πρώτος καλλιτέχνης που πέτυχε να εξαιρεθεί της καταβολής φόρων στην Ισπανία.

Φωνάζω στη μνήμη να θυμηθεί

«Γύριζα όλη μέρα στα στενά δρομάκια του Τολέδου, οσμιζόμουν θειάφι, σαν να’ χε πέσει κεραυνός, σαν να’ χε διαβεί λιόντας και μύριζε ο αγέρας, τρεις και πάνω αιώνες ύστερα από το πέρασμά σου. Τι τρομάρα, τι χαρά να περπατάς και να νιώθεις μια μεγάλη ψυχή να καταχτυπάει τα φτερά της από πάνω σου»!

«Αλάκερη η ψυχή μου μια κραυγή κι όλο μου το έργο το σχόλιο στην κραυγή αυτή. Φωνάζω τη μνήμη να θυμηθεί, περμαζώνω από τον αέρα τη ζωή μου, στέκουμαι σαν στρατιώτης και κάνω την αναφορά μου στον Γκρέκο, γιατί αυτός είναι ζυμωμένος από το ίδιο κρητικό χώμα με μένα και καλύτερα απ’ όλους τους αγωνιστές που ζουν η που έχουν ζήσει μπορεί να με νιώσει».

Η «Αναφορά στον Γκρέκο» είναι το απόσταγμα της σκέψης και των απόψεων του Καζαντζάκη. Γράφεται στη Γαλλία, όπου ζει αυτοεξόριστος, μακριά από τον τόπο του, έχει τελειώσει το μακρινό ταξίδι του και θέλει να κάνει έναν απολογισμό.

Η λέξη «αναφορά» είναι με τη στρατιωτική έννοια, δηλαδή “αναφέρομαι”, αναφέρω τη ζωή μου. Κι αυτό το κάνει στον άλλο μεγάλο Κρητικό, τον Ελ Γκρέκο, γιατί, όπως λέει, είναι «από το ίδιο χώμα με μένα» κι από όλους τους αγωνιστές που ζουν ή που έχουν ζήσει «μπορεί να με νιώσει».

Είναι, κατά τη γνώμη μου, το μεγάλο έργο του Καζαντζάκη, όπου καταγράφει όλο το ταξίδι της ζωής του, μέχρι τον θάνατό του, όταν, έχοντας τελειώσει την «αναφορά – απολογισμό», καταλήγει, λέγοντας στον Θεοτοκόπουλο – Γκρέκο: «παππού καλώς σε βρήκα».

Ν. Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, Αθήνα: χ.ε. 1961

*Ο Jorge Manuel Theotocópuli de las Cuevas (Γεώργιος Εμμανουήλ Θεοτοκόπουλος) ήταν Ελληνο-Ισπανός ζωγράφος και αρχιτέκτονας. Ήταν ο μοναχογιός του εμβληματικού ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, που ονομαζόταν «Ελ Γκρέκο».

Περισσότερα Θέματα: Σεφέρης, Καζαντζάκης, Ελύτης

Το ρομβικό φωτοστέφανο

δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό

του El Greco

αλλά και της ιδέας του σταυρού

που κρύβεται στις διαγώνιές του

έτσι το σύμβολο του ιερού

ξαναγίνεται μοναδικό

λόγω Χριστού

για να μην υπάρχει μια σύγκριση

που μπερδεύει τους πιστούς,

με τους Αγίους και τους Προφήτες

γιατί η σύνθεση υπερέχει

της ανάλυσης

και στον συμβολισμό.

Η υπογραφή του Ελ Γκρέκο στους-περισσότερους πίνακές του.

Το 1965 κυκλοφόρησαν γραμματόσημα προς τιμήν του ζωγράφου

Η βυζαντινή αλλαγή

προέρχεται αρχικά από την παράδοση 

της ανωνυμίας στις αγιογραφίες 

ως σεβασμός προς το ιερό 

και στη συνέχεια ως καινοτομία 

από την υπογραφή του El Greco 

με την ένδειξη ότι επινοήθηκε 

από τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο 

που δεν είχε καμία ανάγκη να κρύψει

το ταλέντο του για να προσφέρει

στην Ανθρωπότητα το έργο του

δίχως ντροπή.

Η καινοτομία του El Greco

El Greco Αυτοπροσωπογραφία(;) (π. 1590-1600) πηγή εικ. wikipedia 

Λάδι σε μουσαμά, 52,7×46,7 εκ., Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο.

Ν. Λυγερός: Η καινοτομία του El Greco είναι τόσο σημαντική που αποτελεί παράδειγμα αναγνωσιμότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Στον τομέα της ζωγραφικής η Ολλανδία έχει το ανάλογο με τους Van Gogh και Rembrandt. Και για τους δυο υπάρχουν μπογιές ζωγραφικής με το όνομά τους. Και οι δυο εταιρείες βέβαια είναι ολλανδικές.

Τι θέλουμε να δείξουμε με αυτό το παράδειγμα; Οι Ολλανδοί γνωρίζουν την καινοτομία των δύο ζωγράφων τους και την αξιοποίησαν ορθολογικά και στρατηγικά ακόμα και σε αυτό το πρακτικό επίπεδο.

Το ερώτημα είναι γιατί δεν υπάρχει κάτι το ανάλογο στην πατρίδα μας. Υπάρχει, όντως, κάποιος από τους δικούς μας που θεωρεί ότι ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος δεν είναι αρκετά αξιόλογος για να αξιοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο; 

Μιλούμε πολύ για άτομα που ζωγραφίζουν γιατί είναι θέμα μόδας, ενώ οι ζωγράφοι είναι σπάνιοι ειδικά σε επίπεδο παγκόσμιας αναγνώρισης. 

Κι εμείς που έχουμε τον El Greco δεν ξέρουμε πολύ καλά ακόμα και το έργο του. Γιατί λοιπόν να μην υπάρχει ένα μουσείο αποκλειστικά αφιερωμένο σε αυτόν; 

Στην Ολλανδία είδαμε πρακτικά και βιωματικά μια έκθεση όπου παρουσιαζόταν όλο το εικαστικό έργο του Rembrandt. Παρόλο που υπάρχει ένα μουσείο Rembrandt στο Άμστερνταμ. Η διαφορά αυτής της έκθεσης με όλες τις άλλες ήταν απλή. Παρόλο που τα εκθέματα ήταν αποκλειστικά αντίγραφα και μόνο, υπήρχε όλο το έργο του ζωγράφου. 

Και το ερώτημα είναι γιατί να μην υπάρχει το ανάλογο στην πατρίδα μας για τον El Greco. Αφού η τεχνολογία υπάρχει και το ίδιο ισχύει για την τεχνογνωσία. Αυτό που θέλουμε να δείξουμε με αυτά τα παραδείγματα είναι πολύ απλό και διδακτικό. 

Αντί να θεωρούμε ότι όλα είναι βουνό και να μην κάνουμε τίποτα και να κλαίμε τη μοίρα μας, να αντιληφθούμε ότι το μόνο που είναι σπάνιο είναι να έχεις έναν El Greco και όχι να βρεις ιδέες για να αξιοποιήσεις τη φήμη του και το κλέος του. 

Στην πατρίδα μας έχουμε μια πρώτη ύλη ασύγκριτη και ανθρώπους πολύ ικανούς, ας τα συνδυάσουμε λοιπόν.

Τα δύο δάκτυλα κατάλαβαν

αμέσως τον κρυφό κώδικα

κι άρχισαν την αποστολή

του ιππότη που ζωγράφισε

ακόμα κι ο El Greco.

Ο ιππότης με το χέρι στο στήθος

Κανείς δεν άκουγε το βλέμμα του

όλοι κοιτούσαν τις λέξεις των δακτύλων του.

Δεν έβλεπαν μόνο το σπαθί

αλλά και την παράξενη χειρολαβή.

Αιώνες τώρα, περιμένει

ο ιππότης με το χέρι στο στήθος.

Ο όρκος που έδωσε τότε

κάτω από τους ανεμόμυλους

δεν έπαψε να ισχύει.

Ο ευγενής με το χέρι στο στήθος, ελαιογραφία του Ελ Γκρέκο, ένα από 

τα πρώτα έργα του στην Ισπανία. Year c. 1580. The Nobleman with 

his Hand on his Chest by El Greco. Location Museo del Prado, Madrid.

Με τον El Greco η παράδοση

της βυζαντινής τέχνης

έγινε καινοτομία

που ξεπέρασε το απλό όριο

του τοπικού για ν’ αγγίξει

μέσω της Ευρώπης

και τον Πολιτισμό,

την Ανθρωπότητα

έτσι η γραφή στον πίνακα

γίνεται αγιογραφία ανθρώπινη

και το ιερό πίστη

που δημιουργεί δεσμούς

κι απελευθερώνει από τα δεσμά

της βαρβαρότητας της λήθης.

Οι χρυσοφόρες υπάρξεις των ασωμάτων αγγέλων

Η Σύρος έχει το προνόμιο να φυλάσσει στο πνευματικό Αρτοφόριο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου «των Ψαριανών» από το 1850 περίπου, έναν πολύτιμο μαργαρίτη ύψιστης εθνικής και θρησκευτικής αξίας, την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Την εικόνα της Κοιμήσεως την ανακάλυψε » Συνεχίστε την ανάγνωση »

Η Κοίμηση της Θεοτόκου. Δομίνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco)

Χρονολόγηση: περίπου 1567 Υλικό: τέμπερα σε ξύλο. 

Διαστάσεις: 61,4x45 εκ. Βρίσκεται στην Εκκλησία της Κοίμησης 

της Παναγίας των Ψαριανών, Ερμούπολη, Σύρος

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ηράκλειο Κρήτης, 1 Οκτωβρίου 1541 – Τολέδο, 7 Απριλίου 1614), γνωστός επίσης με τo ιταλικό προσωνύμιο El Greco, που σημαίνει Ο Έλληνας, ήταν Κρητικός ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της ισπανικής Αναγέννησης. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από την Ελλάδα, δημιουργώντας τα περισσότερα έργα του στην Ιταλία και στην Ισπανία.

Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως Αγιογράφος στο Ηράκλειο, που αποτελούσε τότε τμήμα της ενετικής επικράτειας, και αργότερα ταξίδεψε στη Βενετία. Στην Ιταλία επηρεάστηκε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της ιταλικής τέχνης, όπως τον Τιντορέττο και τον Τιτσιάνο, του οποίου υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία από τον μανιερισμό. Το 1577 εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του και ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.

Χρονογράφημα: 

1541: Γεννιέται στον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο) της Κρήτης, γιος ευκατάστατου αστού.

1566: Υπογράφει ως μαέστρος και τα έργα του εκτιμώνται σε υψηλότατες τιμές.
1567: Αναχωρεί για τη Βενετία. Μαθητεύει δίπλα στον Τιτσιάνο.
1570: Αναχωρεί για τη Ρώμη. Γνωρίζεται με τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Ραφαήλ.
1576: Αναχωρεί για την Ισπανία.
1606: Γίνεται ο πρώτος καλλιτέχνης που πέτυχε να εξαιρεθεί φόρων στην Ισπανία. 

1606: Πεθαίνει στις 7 Απριλίου.

Έργα του Θεοτοκόπουλου στην Ελλάδα

● Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ζωγραφίζει την εικόνα 

της Παναγίας Οδηγήτριας. Μουσείο Μπενάκη

● Η προσκύνηση των Μάγων Καθεδρικός ναός Ερμούπολης Σύρου
● Η Κοίμηση της Θεοτόκου Ιστορικό Μουσείο Κρήτης
● Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά 

● Η Βάπτιση του Χριστού Εθνική Πινακοθήκη
● Η συναυλία των Αγγέλων 

● Η ταφή του Χριστού 

● Ο Άγιος Πέτρος 

● Η στέψη της Θεοτόκου (ανήκει στο Ίδρυμα Ωνάση) 

● «Εσταυρωμένος με την Παναγία» «Χριστός αίρων το σταυρό» Συλλογή Βελιμέζη:
● Το Πάθος του Χριστού 

H πρωτοποριακή μεταφυσική αίσθηση του Θεοτοκόπουλου

ενός Πάθους με εξαιρετική διάπλαση της αναθεώρησης
μίας ιδεατής κυριαρχίας σε πλήρη αντιστροφή και εκμηδένιση
του φαινομενικά υπαρκτού από την ανυπόστατη απόλυτη
κυριαρχία του Κυρίου Ιησού Χριστού εκφράζεται με την
προκλητική κυριαρχία του κόκκινου ιματισμού αιτία και
πρόξενο των επακόλουθων διωγμών του El Greco από την
ενοχλημένη ηγεσία. Ιφιγένεια Γεωργιάδου 16 Αυγούστου 2014

Στους πίνακες του El Greco

βλέπεις ταυτόχρονα

την εποχή του Ιησού Χριστού

και την εποχή του ζωγράφου

που συνδυάζονται

σαν μια επικαιροποίηση

που θυμίζε ότι κάθε περίοδο

οι κοινωνίες ξανασταυρώνουν

τον Μεσσία γιατί δεν μπορούν

ν’ ακολουθήσουν το έργο

κι αντιδρούν με τα καρφιά

πάνω στο ξύλο επειδή βλέπουν

ότι η Ανθρωπότητα νικά

και το σκοτάδι τους ακόμα.

Περί ενός πίνακα που αποδίδεται στον Γκρέκο

Άποψη του όρους και της μονής Σινά, μεταξύ 1570 και 1572

Ιστορικό Μουσείο Κρήτης - El Greco

Ν. Λυγερός

Στο ιστορικό μουσείο της Candie ή Ηρακλείου Κρήτης βρίσκονται δύο πίνακες που αποδίδονται στον Κρητικό ζωγράφο ΔΟΜΗΝΙΚΟ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟ (1541-1614), τον επονομαζόμενο El Greco.

Σ’ αυτόν το σχολιασμό θα ενδιαφερθούμε για τον έναν από τους δύο και για την ακρίβεια την Άποψη του όρους Σινά και της Μονής της Αγίας Αικατερίνης. Από τεχνικής απόψεως, πρόκειται για τεχνική γκουάς με αυγό και λάδι σε ξύλο. Μια μικτή ζωγραφική που αξιοποιεί την τεχνική του Αγίου Όρους για το συνδετικό υλικό, ελεύθερη ωστόσο από τους περιορισμούς της βυζαντινής τεχνικής. Εκτιμάται πως ο πίνακας είναι ζωγραφισμένος γύρω στα 1570. Ο Ελ Γκρέκο βρισκόταν λίγο μετά τα τριάντα του. Εν τούτοις, δεν πρέπει να ξεχνούμε πως έχει καθιερωθεί επίσημα ως ένας δάσκαλος από την ηλικία των 23 χρόνων.

Το βέβαιο είναι πως η σύνθεση του πίνακα αυτού είναι αινιγματική και τούτο σε πολλά επίπεδα. Κατ’ αρχήν η επεξεργασία του χρώματος δεν εκφράζει μια αναζήτηση χρωματικής ισορροπίας. Ο ζωγράφος επιδιώκει ευθέως μια ακριβή τονικότητα που αναδεικνύει το χρώμα της ερήμου, το οποίο αποτυπώνει ακριβώς τον ουρανό του παράξενου τοπίου. Το φαινόμενο τούτο παίρνει έμφαση από το παιγνίδι σκιάς και φωτός, που λειτουργούν στους ορεινούς όγκους με τρόπο ώστε να κάνουν προφανείς όχι μόνο δομές παρόμοιες μ’ εκείνες των Μετεώρων, μα και ανθρωπομορφικές. 

Το βάθος δεν είναι επεξεργασμένο με κλασσικό τρόπο, παρά λειτουργεί με βυζαντινές ψευδο-προοπτικές. Είναι το αποτέλεσμα των προβολών χρωμάτων και φωτός σε αντίθεση με σκοτεινόχρωμες μάζες και όγκους. 

Σε ό,τι αφορά τις κατοικίες, ο ζωγράφος πετυχαίνει μία απόλυτη απλοποίηση που αυξάνει τη διαφορά ανάμεσα στα αντικείμενα της φύσης κι εκείνα της ανθρώπινης κατασκευής. Στην πραγματικότητα μπορούμε να μιλούμε ακόμη και για μια τεχνική μικρογραφίας. Υπάρχει μια εργασία υπερβολική στο επίπεδο της λεπτομέρειας, για το σύνολο των δομών των κατασκευασμένων από τον άνθρωπο και τούτο δεν οφείλεται απλώς σε μια επιθυμία να επεκτείνει το τοπίο.

Η είσοδος των προσώπων από τα αριστερά του πίνακα φαίνεται να παίζει τον ρόλο της μύησης του θεατή. Ένας από τους τρεις προσκυνητές λειτουργεί ως φαινόμενο του άκρου, ενώ οι άλλοι δύο δείχνουν την κατεύθυνση που οφείλει ν’ ακολουθήσει το βλέμμα.

Όσο για τις καμήλες με τους αναβάτες τους, αντανακλούν ως εάν σε καθρέπτη το μυημένο βλέμμα. Και τούτα τα διασταυρούμενα βλέμματα ξαναβρίσκονται στην κεντρική συνάντηση, την επαφή του εσωτερικού κόσμου με τον εξωτερικό. Η συνάντηση τούτη είναι ένα διάμεσο βήμα που προετοιμάζει ό,τι αντιπροσωπεύει η Μονή της Αγίας Αικατερίνης, η οποία παρά την κλειστότητά της από τα υψηλά της προπύργια, παραμένει ανοιχτή στον κόσμο, μοναχά ωστόσο προς την κατεύθυνση του ουρανού, όπως το καταδεικνύει η επιλεγμένη από τον ζωγράφο προοπτική. Το τελευταίο αυτό σημείο είναι διπλά ενισχυμένο από το κεντρικό όρος του πίνακα, μα και από τούτη τη σκάλα που το ανέρχεται και που προεξέχει της Μονής, ως εάν υποδεικνύει την οδό που θ’ ακολουθήσει κανείς για ν’ ανέλθει στην κορυφή που είναι χαμένη μέσα στη δύνη των κυμάτων του ουρανού από ώχρα.

Είναι δύσκολο να ξέρουμε με ακρίβεια το περιεχόμενο του μηνύματος που θέλει να μεταφέρει ο ζωγράφος, κυρίως εάν πρόκειται για δάσκαλο. Εν τούτοις, μοιάζει αληθές πως το μήνυμα τούτο υπάρχει. Θα ήταν δίχως αμφιβολία παράτολμο να επιβεβαιώσουμε πως υπάρχει μία συνέχεια στη μεθοδολογία που συνδέει τον Γκρέκο με τον Leonardo da Vinci. Είναι, όμως, δύσκολο επίσης να το αποκλείσουμε. Διότι και οι δύο δάσκαλοι είχαν ένα σύμπαν επαρκώς πλούσιο για να επηρεάσουν το όραμα με το έργο τους, ακόμη και αν τούτο ανήκε εκ πρώτης όψεως αυστηρά στο θρησκευτικό πεδίο. Το χέρι του δασκάλου δεν είναι μόνον αυτό του ζωγράφου.

Ιστορικό-Μουσείο Κρήτης - El Greco - Άποψη του όρους και της μονής Σινά

Το έργο είναι ανυπόγραφο, αποδίδεται όμως με βεβαιότητα στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο και εντάσσεται χρονολογικά στην βενετική περίοδο του καλλιτέχνη. Πρόκειται για ένα τοπίο όπου απεικονίζονται οι τρεις υψηλότερες κορυφές του Όρους Σινά με το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης σε περίοπτη θέση και ομάδες οδοιπόρων - προσκυνητών που συγκλίνουν προς τη Μονή. Δεν είναι όμως ο πίνακας αυτός μία απλή τοπιογραφία. Η χρήση των χρωμάτων και της προοπτικής, η πλαστικότητα, η απόδοση των ανθρώπινων μορφών και των λεπτομερειών του τοπίου, οι λοξοί άξονες, οι έντονοι σκιοφωτισμοί και οι συμβολισμοί δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό του ως «συγχώνευσης τοπιογραφίας και υπερβατικής ατμόσφαιρας» με πνευματικές προεκτάσεις. Λεπτομέρειες

by Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr

Με τον El Greco - Ν. Λυγερός

Αφίσα εδώ

Στον τόπο του El Greco

θυμηθήκαμε τα πάθη του

και νιώσαμε μέσα μας

την ανάγκη της δημιουργίας

για να μην πεθάνουμε

σαν άτομα της κοινωνίας

αλλά να ζήσουμε μαζί

τις τελευταίες μέρες

μιας ζωής έργου

για να βλέπουν κι οι άλλοι

τους περίφημους αγίους

που άγγιζαν με το πνεύμα

τον θεϊκό ουρανό

δίχως να περιμένουν τίποτα

μόνο προσφέροντας τα πάντα

για να υπάρξει η αναφορά.

Διάλεξη του Ν. Λυγερού: "Η καινοτομία του El Greco". Talks
Ηράκλειο. 18/02/2016. Κέντρο Νεότητας ενορίας Αγίου Τίτου,
Επιμενίδου 3, Ηράκλειο. Πέμπτη 18 Φεβρουαρίου 2016.

1:29:02

Κρητικό ερώτημα - Ν. Λυγερός

Μετάφραση από γαλλικά Βίκυ Τσατσαμπά

– Ο χρυσός αιώνας της Κρήτης είναι λοιπόν τόσο σημαντικός στην ιστορία της Ευρώπης;
– Ίσως όχι στην ιστορία, αλλά η τέχνη είναι βέβαιο.
– Γιατί τέτοια βεβαιότητα;
– Είναι αυτή που είναι αγαπητή στον Γκρέκο!
– Ο El Greco ήταν, επομένως, Κρητικός.
– Ναι, ακριβώς.
– Γιατί είναι τόσο λίγο γνωστό;
– Επειδή οι άνθρωποι δεν διαβάζουν τα έργα του!
– Δεν ήξερα ότι είχε γράψει.
– Υπέγραψε.
– Στα ελληνικά;
– Πάντα.
– Ενδιαφέρον…
– Ήξερε ιταλικά, ισπανικά, ελληνικά, αλλά υπέγραφε ελληνικά.
– Είναι ενδεικτικό;;
– Εσύ να το δεις.
– Ήταν ο στόχος σου;
– Όχι. Παύση. Η προέλευσή του είναι ίσως άγνωστη, αλλά πρόκειται για την ιστορία της τέχνης.
– Λοιπόν, πού το πας;
– Υπήρξε άλλος ένας Κρητικός σε αυτόν τον αιώνα.
– Ποιο ήταν το όνομά του;
– Κορνάρος!
– Δεν μου λέει τίποτα.
– Δεν με εκπλήσσει.
– Ήταν καλλιτέχνης;
– Ποιητής και το πιο σημαντικό έργο του έχει τίτλο «Ερωτόκριτος».
– Είναι εντελώς άγνωστο για μένα.
– Tα εμπόδια της γλώσσας …
– Είναι πιθανό.
– Σκέψου τον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες είναι στην ίδια εποχή.
– Κατάλαβα.
– Κι όμως, πώς μπορείς να φανταστείς το μέγεθος του χωρίς να διαβάσεις τους δέκα χιλιάδες στίχους του έργου του.
– Έχεις δίκιο, αυτό είναι αδύνατο. Δεν υπάρχει μετάφραση;
– Όλες είναι τμηματικές, αλλά μία είναι πιστή στη μορφή του.
– Γιατί λοιπόν να μην το κάνουμε γνωστό;
– Χρειάζεται χρόνο. Ο Κορνάρος περίμενε εδώ και τέσσερις αιώνες …
– Τουλάχιστον, ορισμένοι άνθρωποι τον ξέρουν τώρα.
– Αλλά τι θα συμβεί στο μέλλον;

Ο Νίκος Λυγερός είναι μαθηματικός,
στρατηγικός αναλυτής και γεννήθηκε...

Διαβάστε την συνέχεια του βιογραφικού »

Ο Δ. Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης - Ιούνιος 2014

D. Theotokopoulos between Venice and Rome - Benaki Museum

Η έκθεση πραγματοποιείται με αφορμή τα 400 χρόνια από τον θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου και είναι επικεντρωμένη σε δύο έργα της ιταλικής περιόδου του Έλληνα ζωγράφου που φυλάσσονται στην πόλη του Ηρακλείου. Πρόκειται για τη Βάπτιση του Χριστού, που ανήκει στο Δήμο Ηρακλείου, και την Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά, που αγοράστηκε από τα Ιδρύματα Ανδρέα και Μαρίας Καλοκαιρινού, το 1991. 

Η έκθεση παρουσιάστηκε αρχικά στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης (21/06- 25/10/2014).

Στο Μουσείο Μπενάκη όμως παρουσιάζεται, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ο πίνακας του Γκρέκο Παιδί που φυσάει ένα αναμμένο δαυλί του Museo Nazionale di Capodimonte της Νάπολης.

Η έκθεση διερευνά τα πρώτα βήματα του καλλιτέχνη στη Δύση, τόσο στη Βενετία όσο και στην αρχή της ρωμαϊκής περιόδου της ζωής του (1567-1574). Με τη βοήθεια ζωγραφικών έργων, χαρακτικών και χειρογράφων ο επισκέπτης θα μπορέσει να παρακολουθήσει την εξέλιξη του φιλόδοξου και υπερήφανου ζωγράφου από την Κρήτη στα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα της μετα-αναγεννησιακής Ιταλίας.

Η έκθεση «Ο Δ. Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης» αποτελεί το επιστέγασμα μακρόχρονης κοινής προσπάθειας, παράλληλα με άλλες δράσεις, για τη διακριτή παρουσία της Ελλάδας στο Έτος Γκρέκο 2014. Ο κατάλογος που τη συνοδεύει, με άρθρα διακεκριμένων ερευνητών, συνιστά πολύτιμη συμβολή για τη μελέτη του έργου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Η έκθεση που παρουσιάζεται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης και στο Μουσείο Μπενάκη έχει ως επίκεντρο τους δύο πίνακες του Γκρέκο που εκτίθενται μόνιμα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, την Άποψη του όρους και της μονής Σινά και τη Βάπτιση του Χριστού. Γύρω από τα δύο αυτά έργα, επιχειρείται η παρουσίαση της εξέλιξης του ζωγράφου, όπως διαμορφώνεται στις νέες συνθήκες του ιταλικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, αναπλάθεται και ο ανθρώπινος περίγυρος της ιταλικής περιόδου του Γκρέκο, με την ανάδειξη, μέσω εικαστικών έργων και αρχειακού υλικού, των προσώπων που διαδραμάτισαν ρόλο στην πορεία του καλλιτέχνη κατά την παραμονή του στην Ιταλία.

Το εξειδικευμένο θέμα της έκθεσης σίγουρα απαιτούσε βαθιά γνώση και διεισδυτική ματιά, και αποτελεί τύχη που ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκος Χατζηνικολάου ανέλαβε την επιμέλειά της. Σ' εκείνον και στα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής, καθηγητές Μαρία Κωνσταντουδάκη-Κιτρομηλίδου και Παναγιώτη Ιωάννου, καθώς και στους συγγραφείς του καταλόγου οφείλονται θερμές ευχαριστίες. [...] (Από την έκδοση) 

PDF - Συγγραφέας/Δημιουργός ΜακΤάβις Ντέιβιντ
Μετάφραση Μαρία Γ. Καζάζη. Αριθ. σελ. 198
Επιμέλεια Νίκος Χατζηνικολάου, Κώστας Σπαθαράκης
Εκδότης Μουσείο Μπενάκη Ελ. Πολιτισμού Ιούνιος 2014.

Ν. Λυγερός: Έκθεση «Ο Δ. Θεοτοκόπουλος μεταξύ
Βενετίας και Ρώμης» Ιστορικό Μουσείο 30/06/2014

10:18

Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr

Περισσότερα: Νίκος Λυγερός, Τέχνες, Πρόσωπα


TAGS: Innovation, Articles, Poems, Greek, El Greco

• 23644 - Αν βλέπεις - Ν. Λυγερός. February 24, 2016
• 79265 - Τα δύο δάκτυλα. Ν. Λυγερός. December 1, 2022
• 23622 - Το ρομβικό φωτοστέφανο. Ν. Λυγερός, February 23, 2016
• 10436 - Στον τόπο του El Greco - Ν. Λυγερός October 16, 2012

• 1858 - Ο ιππότης με το χέρι στο στήθος. Ν. Λυγερός. May 2, 2012
• 14284 - Η βυζαντινή αλλαγή, Ν. Λυγερός, January 15, 2014

• 14247 - Η καινοτομία του El Greco - Ν. Λυγερός, January 4, 2014

• 14247 fr - L’innovation du Greco, N. Lygeros

Traduit du Grec par A.-M. Bras January 24, 2014

• 23623 - Στους πίνακες. Ν. Λυγερός. February 23, 2016
• 4529 - Κρητικό ερώτημα - Ν. Λυγερός

Μετάφραση από τα γαλλικά Βίκυ Τσατσαμπά
Published: December 13, 2015 Category: Dialogs
• 23621 - Με τον El Greco, Ν. Λυγερός, February 23, 2016 

• 1411 - Sur un tableau attribué au Greco, N. Lygeros, April 15, 2012

• 1411 - Περί ενός πίνακα που αποδίδεται στον Γκρέκο, Ν. Λυγερός

Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου April 15, 2012

• 12955 - Pantocrator d’El Greco. (Dessin). N. Lygeros

Published: August 1, 2013 Category: Articles / Drawings

• 12842 - Ιωάννης Ευαγγελιστής του El Greco. (Dessin sur cahier)

Ν. Λυγερός. Published: July 1, 2013 Category: Articles / Drawings

• Ο Νίκος Λυγερός για τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο & Βαπτιστή
από τον Χριστό του Verrocchio στον άγγελο του Leonardo da Vinci

12843 - Ιωάννης ο Βαπτιστής του El Greco. (Dessin sur cahier)

Ν. Λυγερός. Published: July 1, 2013 Category: Articles / Drawings
• 12846 - Αγία Μαγδαληνή του El Greco. (Dessin sur cahier)
Ν. Λυγερός. Published: July 1, 2013 Category: Drawings

Περί του Ευαγγελίου της Μαγδαληνής - Ν. Λυγερός