Στον Θούριο του Ρήγα ο Θρύλος της Επανάστασης

Ο Κοραής και ο Ρήγας βοηθούν την Ελλάδα να εγερθεί.  Ελαιογραφία σε χαρτόνι. Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Σοφία Ντρέκου: Τα πρώτα χρόνια έπειτα από την απελευθέρωση του τόπου από τον τουρκικό ζυγό, γράφει ο Δ. Φωτιάδης, στα καφενεία και στα σπίτια, στις πολιτείες και στα χωριά, έβλεπες κρεμασμένη μια χαλκογραφία που παρίστανε την Ελλάδα κουρελιασμένη, γονατισμένη κι αλυσοδεμένη. Δυο άνδρες γύρευαν να τη σηκώσουν σπάζοντας τα δεσμά της. 

Ο ένας ήταν ο Κοραής κι άλλος ήταν ο Ρήγας. 24 Ιουνίου του 1798 εκτελέστηκε από τους Τούρκους ο Ρήγας Φεραίος δια στραγγαλισμού. Ο θάνατος του ήρθε ύστερα από περίπου 40 ημέρες μετά από σκληρά βασανιστήρια και πόνους.

Ρήγας Βελεστινλής: η ζωή του Ρήγα σε ταινία, από τη γέννηση ως το μαρτυρικό του θάνατο (βίντεο)

Ν. ΛυγερόςΜη λες τραγούδι για ένα άσμα 
αλλιώς βρίζεις τον Ρήγα Φεραίο γιατί ποιος 
θα τολμούσε πραγματικά να ονομάσει τραγούδι το Θούριο
κι αν διαβάσεις το έργο του και δεις τη Χάρτα του
θα καταλάβεις ότι το άσμα έχει όντως όλη τη σημασία, 
γιατί γι’ αυτόν η πατρίδα ήταν ζωντανή πριν υπάρξει 
γιατί πίστευε στη δικαιοσύνη του ήλιου και του σπαθιού.

Ο θρύλος της Επανάστασης

- Ο λαός μας δεν είναι έτοιμος, Ρήγα.
- Γι’ αυτό και πρέπει να τον προετοιμάσουμε.

- Μα ζει μέσα στη σκλαβοσύνη.
- Δεν είναι όμως σκλάβος.

- Εσύ δεν είσαι. Και σκότωσες τον τύραννο.
- Τότε θα δείξουμε στον κάθε Έλληνα.

- Την ελευθερία;
- Την αναγκαιότητά της.

- Και ποιος θα τολμήσει να κάνει αυτό το μάθημα;
- Εμείς!

- Εμείς;
- Βλέπεις κανένα άλλο;

- Όχι, κανένα.
- Τότε είναι αναγκαίο.

- Μα θα πεθάνουμε.
- Όλοι πεθαίνουμε.

- Θα μας βασανίσουν.
- Μόνο αν το έργο μας το αξίζει.

- Με σένα… Δεν έχουμε επιλογή.
- Θα χτίσουμε ένα τοίχο βιβλίων.

- Και πού θα βρεις τα κείμενα;
- Μέσα στο φως και θα τα μεταφράσουμε.

- Και αν δεν αρκούν για τους δικούς μας;
- Θα γράψουμε κι εμείς!

- Θα μας καταδικάσεις όλους.
- Θα τους απελευθερώσουμε όλους.

- Μα πώς;
- Από τη σκλαβιά της σκέψης.

- Χρειάζονται δράση.
- Η δράση δίχως σκέψη δεν έχει αποτέλεσμα.

- Και η σκέψη μας;
- Θα είναι το προζύμι του λαού μας.

- Το προζύμι;
- Για να γίνει το ψωμί, κάποιος πρέπει να κάνει προζύμι.

- Μα κανείς δεν τρώει προζύμι.
- Ακριβώς.

- Δεν σε καταλαβαίνουμε.
- Το ψωμί είναι απαραίτητο για τους δικούς μας.

- Σωστά.
- Και το προζύμι είναι αναγκαίο.

- Γιατί;
- Δίχως αυτό δεν υπάρχει το απαραίτητο.

- Αντιλαμβάνεσαι τι λες;
- Εντελώς.

- Ετοιμάζεις μια επανάσταση που δεν θα καταλήξει.
- Δεν είναι ο σκοπός της.

- Και ποιος είναι;
- Ν’ ανάψουμε την επόμενη.

- Θα πολεμήσουμε για τους επόμενους;
-Είμαστε το προσάναμμα του ξύλου της μνήμης.

- Ποιο είναι το ξύλο της μνήμης;
-Η επόμενη επανάσταση.

- Μας ζητάς να σε βοηθήσουμε για μια επανάσταση που θα αποτύχει.
- Για να πετύχει η επόμενη.

- Αυτό δεν είναι αγώνας.
- Είναι θυσία!

- Θέλεις να θυσιαστούμε για το λαό μας.
-Δεν θέλω τίποτα άλλο. Δεν έχει άλλη ανάγκη.

- Πρώτη φορά ακούω τέτοια λόγια.
- Μετά τη σιωπή υπάρχουν πάντα τα πρώτα λόγια.

- Δεν μπορώ να συνειδητοποιήσω τι μας ζητάς.
- Επειδή βλέπεις μόνο ένα βιβλίο.

- Κι αν δω πολλά, τι θα γίνει;
- Τότε θα δεις τον τοίχο.

- Τοίχος βιβλίων.
- Κι η επανάστασή μας θ’ αρχίσει με τους Έλληνες του εξωτερικού.

- Είναι ελεύθεροι…
- Όχι ακόμα πολιορκημένοι.

- Και θα τους βάλουμε στον αγώνα.
- Η ένωσή τους είναι η ουσία για μας.

- Διαφωτισμός, λοιπόν.
- Και μετά επανάσταση. 

- Αντιλαμβάνεσαι ότι ανήκουν στη διασπορά.
- Αυτή η διασπορά θα βοηθήσει το λαό μας που ζει μέσα στη σκλαβιά.

- Και πώς θα τους βάλουμε να αγωνιστούν για κάτι που δεν υπάρχει;
- Θα κάνουμε μια Χάρτα.

- Μια Χάρτα;
- Με τη Χάρτα θα τους δείξουμε ποιος είναι ο Ελληνισμός.

- Για ποιο λόγο;
- Είναι σαν εσένα, προς το παρόν βλέπουν μόνο τον Έλληνα…

- Το βιβλίο…
- Και όχι τον Ελληνισμό!

- Τον τοίχο.
- Η αντίσταση των γραμμάτων.

- Για ν’ αγαπήσεις πρέπει να ξέρεις.
- Αν δεν ξέρεις αγαπάς τη γη σου.

- Κι όχι τη γη μας.
- Ενώ η ουσία είναι η γη του Ελληνισμού.

- Ποιος θα το καταλάβει;
- Το μέλλον.

- Κι εμείς τι είμαστε τότε.
- Εγκλωβισμένο μέλλον μέσα στο παρελθόν.

- Και το παρόν το σκέφτεσαι;
- Το παρόν είναι η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

- Και θέλεις να τα βάλεις με την Υψηλή Πύλη;
- Αυτή τα έβαλε μ’ εμάς.

- Και δεν πρόκειται να το ξεχάσεις.
- Δεν ξεχνώ και ζω για τους άλλους.

- Μα οι άλλοι δεν ξέρουν ακόμα.
- Γι’ αυτό θα είναι οι επόμενοι.

- Ρήγα, δεν ξέρω πώς να σε πιάσω.
- Μη με πιάσεις, έλα μαζί μου.

- Σε αυτήν τη θυσία.
- Σε αυτόν τον αγώνα.

- Για να πεθάνουμε μαζί.
- Για να δούμε αν αξίζει να ζήσουμε μαζί.

- Κι αν…
- Θα έχουμε κάνει ό,τι μπορούσαμε.

- Δεν μπορώ.
- Τότε θα κάνεις ό,τι δεν μπορείς.

- Είσαι απίστευτος.
- Μόνο στο Θεό μας να πιστεύεις.

- Πώς είσαι τόσο σίγουρος;
- Διότι είναι αναγκαίο.

- Και αυτό σου αρκεί;
- Ναι, βέβαια.

- Θα δώσεις τη ζωή σου για ένα αόρατο στόχο.
- Αν δεν ήταν αόρατος δεν θα ήταν στρατηγικός.

- Έχεις δίκιο, απλώς μ’ έχει συγκλονίσει αυτή η συζήτηση.
- Χριστόφορε, αν δεν ήσασταν άξιοι, δεν θα σας μιλούσα με αυτόν τον τρόπο.

- Με τον Ευστράτιο θα είμαστε ως το τέλος μαζί σου.
- Το ξέρω, φίλοι μου.

- Κι εμάς;
- Η επανάσταση θα μας χρειαστεί όλους.

- Κι ο θρύλος;
- Μόνο το έργο μας.

- Πρέπει να γράψεις αυτές τις τρομερές σκέψεις.
- Έχω ένα Θούριο στο νου μου.

- Θα πρέπει να είναι πάνω στα χείλη όλων των Ελλήνων την ώρα του θανάτου.
- Του θανάτου.

- Θα πεθάνουμε για να δώσουμε την ελευθερία.
- Δεν είναι πια επιλογή.

- Η ανάγκη επέλεξε για μας.
- Κι εμείς σ’ ακολουθούμε έως το τέλος.

- Θα σας χρειαστώ και μετά.
- Τότε θα είμαστε εδώ και πάλι.

- Είμαστε το μελάνι του λαού μας.
- Και θα γράψουμε την ιστορία του με το αίμα μας.

- Και τη βοήθεια του θεού μας.

Δείτε: Το Άγιον Όρος στη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου (1797) τα δώδεκα φύλλα του Ελληνισμού

Και στον Θούριο

Ο Κοραής και ο Ρήγας βοηθούν την Ελλάδα να εγερθεί.  Ελαιογραφία σε χαρτόνι. Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.
Ο Κοραής και ο Ρήγας βοηθούν την Ελλάδα να εγερθεί.
Ελαιογραφία σε χαρτόνι. Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.

Και στον Θούριο μπορείς να διαβάσεις:
Κι όσ’ είστε στην αρμάδα, σαν άξια παιδιά, 
οι νόμοι σας προστάζουν, να βάλετε φωτιά.
Με εμάς κι εσείς Μαλτέζοι, γενείτε ένα κορμί, 
κατά της τυραννίας, ριχθείτε με ορμή.
Κι αν δεν το πρόσεξες
ήξερε για την πολιορκία της Μάλτας
και τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου
γι' αυτό μην τον περιορίζεις
στον ελλαδικό χώρο
γιατί τον μειώνεις
και δεν καταλαβαίνεις
την εμβέλεια του λόγου του
πέρα από αυτά
που θεωρείς τώρα
δεδομένα σύνορα
ενώ τίποτα και κανείς
δεν σου είπε
ότι σταμάτησε εδώ
ο αγώνας της απελευθέρωσης
από τη βαρβαρότητα
μιας σπασμένης σελήνης.



Το ημερολόγιο έγραφε 19 Δεκεμβρίου 1797, όταν ο Ρήγας συνελήφθη από τους αυστριακούς της Τεργέστης, μετά την προδοσία από έναν τυχάρπαστο Έλληνα έμπορο. Μέχρι τότε η τόσο καλά οργανωμένη αυστριακή αστυνομία δεν γνώριζε το παραμικρό για την όλη δράση του Ρήγα στην Βιέννη. Εκεί, για ενάμιση σχεδόν χρόνο ετοίμαζε την μεγαλειώδη Χάρτα του, τον Θούριό του, την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το Στρατιωτικό Εγκόλπιο και τα άλλα έργα του για το στρατηγικό σχέδιο της επανάστασής του.

Στις 20 Δεκεμβρίου 1797 ο αυστριακός διοικητής της Τεργέστης, βαρώνος Brigido, ανέφερε στον υπουργό της Αστυνομίας της Βιέννης, «Μου κατηγγέλθη μυστικά ότι κάποιος Ρήγας Βελεστινλής, ο οποίος χθες (19 Δεκεμβρίου), έφθασεν εδώ με διαβατήριον της αρμόδιας αυτοκρατορικής αρχής, έφερε μαζί του ύποπτα βιβλία, αποβλέποντα εις την παρασκευήν επαναστάσεως εις την Ανατολήν. Συνεπεία της καταγγελίας έδωκα αμέσως εντολήν εις την Ανωτάτην Αστυνομικήν Διεύθυνσιν να συλλάβη αιφνιδίως τον μνημονευθέντα ταξιδιώτην…». Μάλιστα, στο τέλος της αναφοράς του ο διοικητής της Τεργέστης συμπλήρωνε για τον Έλληνα προδότη, «…Σπεύδω να καταγγείλω και το όνομα του εδώ ΄Ελληνος εμπόρου, όστις βεβαίως εκ προθέσεως αξιεπαίνου μου εφανέρωσεν όλην αυτήν την υπόθεσιν». (Βλ. Κων. Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 1930, αναστατική επανέκδοση με την προσθήκη ευρετηρίου επιμ. Δημ. Καραμπερόπουλου, Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1997, αρ. εγγράφου 1, σελ. 3-5).

Μετά την προδοσία, την σύλληψη και έξι μήνες βασανιστήρια με σίδερα στα χέρια και στα πόδια τελικά ο Ρήγας στραγγαλίστηκε μαζί με άλλους επτά Συντρόφους του στο Βελιγράδι. Έτσι, ανακόπηκε η επαναστατική δράση του στην Τεργέστη, ενώ ετοιμαζόταν να κατέβει στην Πελοπόννησο. Με το συγκεκριμένο στρατηγικό του σχέδιο για την επανάσταση των σκλαβωμένων, ο Ρήγας για πρώτη φορά έδινε απάντηση στο αγωνιώδες ερώτημα των ραγιάδων, πώς με ποιόν τρόπο θα αποκτηθεί η ελευθερία.

Γι’ αυτό και ο στρατηγός Μακρυγιάννης διακήρυττε, «Μετά πολλούς αιώνας σκλαβιάς Ρήγας ο Βελεστινλής σπύρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τους Έλληνας και τους ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τον τρόπον της απελευθερώσεώς των. Οι Έλληνες ενθουσιασθέντες και ενθαρρυθέντες από τους λόγους του Ρήγα έλαβον τα όπλα υπέρ της ελευθερίας».


11475 - Ο θρύλος της Επανάστασης - Ν. Λυγερός, February 16, 2013
23182 - Και στον Θούριο - Ν. Λυγερός January 27, 2016


Μια ταινία (ντοκιμαντέρ) με τίτλο «Ρήγας Βελεστινλής 1757-1798»,
με θέμα τη ζωή του Ρήγα, από τη γέννηση ως το μαρτυρικό του θάνατο.














Βίντεο: Θούριος (ολόκληρο) Ἑστία Θεάτρου Ἐρινεώς - Τραγουδοῦν οἱ «Ἐρινεώ», Μελοποίηση: Ἰωάννης Τριανταφύλλου Τράντας. (Ἔχει κρατηθεῖ ἡ ὀρθογραφία παλαιοῦ κειμένου τοῦ Θούριου)

Σημείωση: Τὸ καλοκαίρι τοῦ 1997 κατὰ τὴν διάρκεια τῶν προβῶν γιὰ τὸ «ἀνέβασμα» τοῦ θεατρικοῦ ἔργου «Λόγος & Πνεῦμα τοῦ Ῥῆγα», -καθὼς τὸ 1998 συμπληρώνονταν 200 χρόνια ἀπὸ τὴν θανάτωση τοῦ Ἐθνεγέρτη-, δὲν ἤθελα νὰ παραλείψω τὴν ἐμβληματικὴ μουσικὴ γιὰ τὸν «Θούριο» τοῦ κ. Χρήστου Λεοντῆ μὲ τὴν θεϊκὴ ἀπόδοση τοῦ Νίκου Ξυλούρη. Ὡς ἐκ τούτου, ἐνῷ «πάτησα» πάνω στὸν ῥυθμὸ τοῦ κ. Λεοντῆ στὶς δυὸ πρῶτες στροφές, τὸ κείμενο τοῦ Βελεστινλῆ μὲ μάγεψε καὶ παρασύρθηκα ὥστε νὰ παραχθῇ τὸ παρὸν μουσικὸ ἀποτέλεσμα, ποὺ στόχο εἶχε τὴν θεατρικὴ ἀπόδοση - ἑρμηνεία του. 

Ἡ συγκεκριμένη πρόβα μελοποίησης μὲ τὴν ὁμάδα τῶν Ἐρινεώ ξεκίνησε στὶς 5 τὸ ἀπόγευμα καὶ ὁλοκληρώθηκε στὶς 7 τοῦ ἑπόμενου πρωϊοῦ. Ἡ παροῦσα ἀνάρτηση εἶναι ἀφιερωμένη στὴν ἀγαπημένη μας πρωτοκορυφαία τῆς ὁμάδας τῶν Ἐρινεώ: +Ἐριφύλη Λεβέντη, ποὺ δὲν βρίσκεται πιὰ κοντά μας. [Ἰωάννης Τράντας]


Εστία Θεάτρου Ερινεώς ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ:
Βιογραφικό, Δράση, Χάρτα, Πατριωτικός Ύμνος του Ρήγα
(αποσπάσματα) και Θούριος Ύμνος του Ρήγα
(ολόκληρος - 126 στίχοι), σε μελοποίηση & σκηνοθεσία Ιωάννη Τράντα.

Δεν υπάρχουν σχόλια: