Σταυροπροσκυνήσεως: Ποιό το νόημα και ο σκοπός ο Σταυρός στο μέσον της Εκκλησίας


Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Εισαγωγικά

Ὁ σταυρός, λέει ὁ Ιερός Χρυσόστομος, «ἀνεῖλε την ἁμαρτίαν, καθάρσιον τῆς οἰκουμένης ἐγένετο, καταλλαγή χρονίας έχθρας, ἀνέωξε τοῦ οὐρανοῦ τας πύλας, τούς μισουμένους φίλους ἐποίησεν, εἰς τον οὐρανόν ἐπανήγαγεν, ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου ἐκάθισε την ἡμετέραν φύσιν, μυρία έτερα παρέσχεν ἡμῖν ἀγαθά» (Migne Ε.Π. 48, 867). Ο Κύριος, γράφει ο Απόστολος Παύλος, «αντί της προκειμένης αυτώ χαράς υπέμεινε Σταυρόν, αισχύνης καταφρονήσας» (Εβρ. ιβ' 2) και έγινε «υπέρ ημών κατάρα» (Γαλ. γ' 13), για να μας ελευθερώσει από την κατάρα του νόμου, δηλαδή από κάθε μορφή αυτοδικαιώσεως, και από την φιλαυτία. Ατενίζομε στον Σταυρό πάσχοντα τον αναμάρτητο Κύριο και διδασκόμεθα την χριστοήθεια, την αντικατάσταση της φιλαυτίας από το θυσιαστικό και αγαπητικό ήθος.

Η υμνολογία της εορτής της Σταυροπροσκυνήσεως, πλέκει εγκώμιο στο Σταυρό του Κυρίου και τον χαρακτηρίζει ως: «φύλακα της θύρας του Παραδείσου», «βασιλέων το νίκος», «ιερέων το καύχημα», «στήριγμα των πιστών», «φύλακας της οικουμένης», «δόξα και καύχημα της Εκκλησίας», «των χριστιανών πολυθρύλητο καύχημα», «περιούσιο κήρυγμα των Αποστόλων», «διάδημα των μαρτύρων», «υπέρτιμο εγκαλλώπισμα των προφητών».

Σταυροπροσκυνήσεως: ο Σταυρός στο μέσον της Εκκλησίας.

Κοντάκιο της Κυριακής της Σταυροπροσκύνησης, πού δεν θα βαρεθούμε να επαναλαμβάνουμε σε όλες τις ακολουθίες την εβδομάδα πού έρχεται.

Ουκέτι φλογίνη ρομφαία φυλάττει την πύλην τῆς Ἐδέμ·
αὐτῇ γαρ ἐπῆλθε παράδοξος σβέσις το ξύλον τοῦ Σταυροῦ,
θανάτου τό κέντρον, καί ᾍδου τό νῖκος ἐλήλαται, ἐπέστης δέ
Σωτήρ μου βοῶν τοῖς ἐν ᾍδῃ· Εἰσάγεσθε πάλιν εἰς τον Παράδεισον.
Κοντάκιο της Σταυροπροσκυνήσεως, της Γ' Κυριακής των Νηστειών

Τίθεται ο σταυρός στο μέσον της Εκκλησίας,

πρώτον για να μας δώσει την χαρά της προπομπής των Παθών και της Ανάστασης. Γιατί είναι το κατ εξοχήν πασχάλιο τρόπαιο.

Δεύτερον, για αναψυχή και παράκληση, όπως ποιητικά μας λένε οι πατέρες, σαν δέντρο ευσκιόφυλλο στο μέσον της σαρακοστινής ερήμου γι αυτούς πού απέκαμαν από την νηστεία.

Τρίτον, προς διδασκαλία, αφού θέτει την προϋπόθεση του σταυρώσιμου βίου, της κακοπάθειας και του αγώνα πού έχει όποιος βιώνει την ορθοδοξία.

Τέταρτον, σαν πρόσκληση για την μίμηση του Χριστού, πού σταυρώθηκε για μας.

Και πέμπτον και κυριότερο, κάτι που ξεχνάμε διαρκώς, σαν σημείο κρίσης για όλους εμάς και προβληματισμού στην πιστότητα μας: Μπροστά στον εσταυρωμένο εμείς νίπτουμε τας χείρας μας, τον προσκαλούμε να κατέβει από τον Σταυρό ως υιό του Θεού για να μας λύσει τα δικά μας και τα δικά του προβλήματα και οφελήματα, κράζουμε το άρον άρον ή εξακολουθούμε να έχουμε πίστη στον Εσταυρωμένο και εξουθενωμένο Ιδρυτή της Εκκλησίας;

Εξακολουθούμε άραγε να πιστεύουμε σε έναν θανατωμένο και ταπεινό Θεό; Μήπως μας βολεύει καλύτερα ένας θεός υπηρέτης συμφερόντων ή ένας κάποιος πού μας παρέχει την ασφάλεια του Φόβου και της Εκδίκησης Του, για να μην διασαλευθεί η ηθική και συναισθηματική μας τάξη;

Μήπως δεν αντέχουμε έναν Θεό πού υπέμεινε στον έσχατο βαθμό, όλους τους εξευτελισμούς της γης και όλη την δυστυχία πού αντέχει ο άνθρωπος;

Μήπως σταυρώνουμε με την άρνηση μας, ένα Θεό διακριτικό πού δεν εξαντλεί την παντοδυναμία Του σε όλες τις αδικίες της γης, αλλά περιμένει την επιστροφή του ανθρώπου και σέβεται την ελευθερία Του;

Γιατί τουλάχιστον με τους ανθρώπους αυτό κάνουμε. Εξουθενώνουμε και εκμεταλλευόμαστε αυτόν ακριβώς πού μας δείχνει αγάπη και ενδιαφέρον και στέκεται από μακρυά για να μην πληγώσει με διάκριση την ελευθερία μας και να μην μας πνίξει. Μεγάλα τα ερωτήματα. Πέτρα σκανδάλου και μωρία ο Σταυρός, ημίν δε του Θεού η δύναμις και του Θεού η σοφία.

ΠΟΙΟ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗΣ

Επειδή δια της τεσσαρακονθημέρου Νηστείας, τρόπον τινά, και ημείς σταυρωνόμαστε και αγωνιζόμαστε να είμαστε νεκροί στις απαιτήσεις των παθών, έχουμε μια αίσθηση πικρίας, κούρασης και ραθυμίας. Προτίθεται λοιπόν σαν αναψυχή ο Τίμιος και ζωοποιός Σταυρός να μας υποστηρίξει, και να μας υπενθυμίσει το Πάθος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, και να μας παρηγορήσει με τέτοιο τρόπο: Αν ο Θεός σταυρώθηκε για μας, πόσο περισσότερο εμείς πρέπει να σταυρωνόμαστε; Με την θύμηση των βασάνων του Δεσπότη αισθανόμαστε ανακούφιση για τα δικά μας ελάχιστα βάσανα. Όπως ο Κύριός μας ανέβηκε στον σταυρό και ατιμάστηκε και πειράστηκε, έπειτα όμως δοξάστηκε με τον σταυρό, ελπίζουμε και εμείς να δοξαστούμε με την πρόσκαιρη και μικρή αυτή ταλαιπωρία της νηστείας.

Άλλος λόγος: Όπως αυτοί που διανύουν δύσκολο και μακρύ δρόμο και αποκάμνουν από τον κάματο και ξαφνικά βρίσκουν δέντρο με ωραία σκιά και κάθονται από κάτω και αναπαύονται και ανανεωμένοι πια συνεχίζουν τον υπόλοιπο δρόμο, έτσι και τώρα στον βασανιστικό δρόμο και πέρασμα του καιρού της νηστείας,φυτεύτηκε από τους άγιους Πατέρες στο μεσοστράτι ακριβώς, ο ζωηφόρος Σταυρός, χορηγώντας μας άνεση και αναψυχή. Έτσι, δυναμωμένοι πια και ανάλαφροι όσοι ήδη κουράστηκαν είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που απομένουν.

Άλλος λόγος: Όπως συμβαίνει στις παρελάσεις των βασιλεών, να προπορεύονται τα λάβαρα και τα οικόσημα και τα σκήπτρα τους, και έπειτα φτάνει και αυτός ο ίδιος ο βασιλιάς, χαίροντας για τη νίκη και πανηγυρίζει με αγαλλίαση με τους υπηκόους του·έτσι και ο Βασιλιάς μας ο Χριστός,επειδή μέλλει να στήσει τρόπαια κατά του θανάτου και να παρελάσει με δόξα την ημέρα της Ανάστασης, έστειλε πριν από τον θρίαμβο του το σκήπτρον Του, την βασιλική Σημαία, τον ζωοποιόν Σταυρό, προετοιμάζοντας μας να Τον υποδεχθούμε όπως ταιριάζει σε βασιλιά, και να δοξάσουμε τον περιφανή Του θρίαμβο.
  • Γιατί η Σταυροπροσκύνηση γίνεται στο μέσο της αγίας Τεσσαρακοστής;
Γιατί η τεσσαρακοστή μοιάζει με την πικρή πηγή στη Μερρά, ένεκα της πίκρας και της ακηδίας και της συντριβής, που μας συνέχουν. Όπως ακριβώς ο Μωσής έβαλε το ξύλο στις πηγές, στο μέσον της ερήμου, και γλύκανε το νερό, έτσι και ο Θεός ο οποίος μας διαπέρασε από την νοητή Ερυθρά θάλασσα της αμαρτίας και μας λύτρωσε από την τυρρανία του Φαραώ διαβόλου, με το ζωοποιό Ξύλο του μας παρηγόρησε από την πικρία της νηστείας των σαράντα ημερών (γιατί και μείς κατά κάποιο τρόπο βρισκόμαστε ημιθανείς από δίψα στην έρημο). Και μας παρηγόρησε μέχρι να μας επιστρέψει τελικά στην νοητή Ιερουσαλήμ, τον παράδεισο, διά της Αναστάσεως.
  • Επειδή ο Σταυρός λέγεται και είναι δέντρο της Ζωής.
Ας θυμηθούμε ότι και εκείνο το ομώνυμο δέντρο ήταν φυτευμένο στο μέσο του παραδείσου της Εδέμ. Με τέλειο και αρμόζοντα τρόπο λοιπόν και οι θειότατοι Πατέρες το δέντρο του Σταυρού, εν μέσω της Αγ­ίας Τεσσαρακοστής κατεφύτευσαν. Έτσι μας θυμίζουν την περιπέτεια του Αδάμ που έφαγε από δέντρο , αλλά και υπερτονίζουν ότι αυτός ο θάνατος που προήλθε από δέντρο(ξύλον),πάλι από Ξύλον αναιρέθηκε.Με την διαφορά τώρα ότι με αυτό το δέντρο (τον Σταυρό δηλαδή), το οποίο είναι φυτεμένο στο μέσον του παραδείσου των Νηστειών δεν πεθαίνουμε πλέον, αλλά μάλλον ξαναβρίσκουμε την Ζωή!!!

Τρίτη Κυριακή των Νηστειών: Η προσκύνηση 
του Σταυρού και η άρση του σταυρού μας

Σαν δέντρο ευσκιόφυλλο και όαση αναψυχής στο μέσον απαράκλητης ερήμου και θλιβερής, προβάλει η Εκκλησία μας, στο μέσον των αγίων Νηστειών, τον Τίμιο Σταυρό του Σωτήρα μας και μας προσκαλεί σε προσκύνηση μετά φόβου και μετά χαράς. Με φόβο, για την συναίσθηση της αμαρτωλότητας. Με χαρά για την συνείδηση της λύτρωσης.

Η ευαγγελική περικοπή είναι από το κατά Μάρκον ευαγγέλιον η' 34-38, Θ' 1 (βλ. στο τέλος). Περικοπές του διαβάζονται αυτήν την ευλογημένη περίοδο στην Εκκλησία μας, γιατί σε αυτό το ευαγγέλιο το Πνεύμα παρουσιάζει τον Κύριο Ιησού Χριστό ως εξουσιαστή και σημειοφόρο, νικητή επί του θανάτου, προ, κατά και μετά την εκούσια σταύρωση Του. Είναι ένα ευαγγέλιο τροπαιοφόρου πορείας με σημεία, τέρατα και λόγο εξουσίας του Κυρίου Ιησού, τα οποία βεβαιώνουν την νίκη πάνω στον θάνατο με τον Σταυρό και την Ανάσταση. Η εξουσία του Χριστού στον Μάρκο και στην σύνολη ορθόδοξη παράδοση, δεν είναι εξουσία καταδυνάστευσης και τυραννίας, ως ενός δυνάμει αντιχρίστου εξουσιαστή, αλλά εξουσία ενός Θεού που πρώτα ταπεινώθηκε, όσο κανείς των ανθρώπων και γι αυτό εξουσία απελευθέρωσης, λύτρωσης, σωτηρίας, θεϊκή δύναμη πού προβάλλεται στο παράλογο του Σταυρού και στην δύναμη την λυτρωτική της αναστάσεως.

Η θέση αυτής της περικοπής ανάμεσα και πλάι σε άλλες, μας οδηγεί και στην κατανόηση του νοήματος της σημερινής ημέρας. Η περικοπή μάς μεταφέρει λίγο πριν την Μεταμόρφωση του Κυρίου. Εκεί ο Χριστός, στο Θαβώρειο όρος, ενώπιον των αγίων Του μαθητών, παρουσίασε την δόξα Του, κατά δύναμιν αντιληπτή από τις πνευματικές αισθήσεις των μαθητών, για να τους ενθαρρύνει πρώτον, εν όψει των Παθών και του εξευτελισμού Του από τον ιουδαϊκό λαό, αλλά και για να τους αποκαλύψει την χάρη και το μέγεθος της βασιλείας Του, πού θα εγκαινιαστεί με την επικείμενη εκ νεκρών Ανάσταση Του. Αυτός είναι και ο πρώτος λόγος της σταυροπροσκύνησης: η προετοιμασία να κατέλθουμε από τώρα στην οδό των βαΐων. Ο προεόρτιος θρίαμβος της σταυροαναστάσεως, του Πάσχα.

► Διαβάστε: Η θριαμβευτική είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και η ερμηνεία της εικόνας των Βαΐων

Επίσης, χρονικά η περικοπή συνδέεται με την θεραπεία ενός δαιμονισμένου παιδιού, την οποία θα ακούσουμε ως ευαγγελικό ανάγνωσμα την Κυριακή πού έρχεται. Ο Σταυρός λοιπόν τίθεται εν τω μέσω της νηστείας προς ενίσχυσιν, προς άντληση αγιαστικής δύναμης, ώστε να καθάρουμε τα πάθη και να κάνουμε ορθή χρήση των ευλογιών και του σημείου του, ως φυγαδευτήριον δαιμόνων και ενίσχυση απαραίτητη προς κάθαρσιν παθών. 

Επίσης, η προτροπή του Κυρίου πώς η προσευχή και η νηστεία διώκει την δύναμη του εχθρού, προβάλουν το σταυρικό ασκητικό ήθος, ως το καταλληλότερο μέσο και κέντρον των ημερών προς την τελείωση μας. Η πάλη μας είναι πάλη ανθρώπων σαρκικών και νηπίων με τα πνεύματα τα παμπόνηρα και τα έμπειρα. Χωρίς την δύναμη του Θεού «ου δυνάμεθα ποιείν ουδέν».

Κυρίως όμως η περικοπή αναφέρεται στην αυταπάρνηση, την ελευθερία και την ομολογία του Χριστού. Παράδειγμα λοιπόν και προϋπόθεση πνευματική γίνεται ο Σταυρός του Κυρίου, αλλά και ο σταυρός πού καλείται να άρει ελεύθερα ο χριστιανός αγωνιστής. Αν ο Κύριος ετάθη επί του Σταυρού και υπέφερε πάθη, ευτελισμούς και θάνατο, καλούμαστε και εμείς να σταυρωθούμε στις επιθυμίες της σάρκας, να υπομείνουμε στερήσεις, κόπους, θλίψεις , να αρνηθούμε το διαρκώς επαναστατημένο μας εγώ, να μετατραπούμε σε ζωντανή ομολογία Εσταυρωμένου Χριστού, να νεκρώσουμε την θρασύτητα του θελήματος.
«Δει ημάς διά πολλών θλίψεων και κόπων εισελθείν εις την βασιλείαν».
Ο Σταυρός τίθεται επίσης στο μέσον, για να φαίνεται από παντού και από όλη την Εκκλησία. Είναι εικόνα Χριστού. Είναι σημείον για να δοκιμάσει την πιστότητα και γνησιότητα μας: Ποιά είναι η στάση μας έναντι του Εσταυρωμένου και ευτελισμένου Θεού; Είναι όνειδος βαρύ και σκάνδαλον ή ζωοποιό κλέος ο ταπεινός και νεκρωμένος Χριστός για μας; Αντέχουμε τον διωγμό και τον παραλογισμό της θυσιαστικής αγάπης, το μαρτύριο της σταύρωσης του εγώ, σε έναν καθόλου ευνοϊκό και μη αγαπητικό κόσμο; Η στιγμή εκείνη κατά την οποία ο Χριστός έδινε στους μαθητές του την παραβολική εικόνα του καταδίκου που φέρει τον σταυρό του και πάει στην ατίμωση και τον θάνατο, ήταν κρίσιμη στιγμή. Ήταν η εποχή κατά την οποία οι μαθητές περίμεναν την είσοδο του Κυρίου τους στα Ιεροσόλυμα, όχι μόνο ως δική Του δόξα, αλλά κυρίως ως δική τους συμβασιλεία και δικαίωση. Και ξαφνικά, πέρα από κάθε λογική προσδοκία ο διδάσκαλος τους, δίνει μια εικόνα του γνήσιου μαθητή τελείως εξευτελιστική. Πλέον επάρατος άνθρωπος από τον κατάδικο σε σταυρό δεν υπήρχε εκείνη την εποχή, για την ιουδαϊκή κοινωνία και προκατάληψη.

Η σαρακοστή και η χριστιανική πολιτεία είναι για ελεύθερους, δυνατούς ανθρώπους. Ο Χριστός είναι επιλογή. Η σωτηρία είναι δεδομένη άνωθεν και εφ άπαξ. Απόκειται όμως στην ελεύθερη εκλογή του ανθρώπου να την αποδεχτεί. Και οφείλει να γνωρίζει ότι αυτός ο δρόμος ο οποίος οδηγεί στην ελευθερία είναι δρόμος σκληρός και βασανιστικός για όποιον μεταφέρει ακόμα ζωντανό το θέλημα μέσα του. Είναι δρόμος σταυρικός.

Προσκυνώντας λοιπόν τον Σταυρό του Κυρίου και ενθυμούμενοι με δέος και περίσκεψη πνευματική, τα κυριακά λόγια και την άχραντη Θυσία του Εσφαγμένου Αμνού, πορευόμαστε ενισχυμένοι και κατηχημένοι στην πιό ακρότατη μύηση του νοήματος της πίστης μας, της μέχρι τέλους θυσιαστικής αγάπης, ευκολότερα επιλέγουμε αυτό που ονομάζεται σταυρική πορεία προς την τελείωση μας, εκλογή της συμφιλίωσης με τον Θυσιαζόμενο Θεό, θανάτωση του θανάτου με θάνατο.

Και ήδη αρρυόμενοι τις ευλογίες και την χάρη του Σταυρού, προσδοκούμε και ομολογούμε την χαρά και την ελπίδα της επικείμενης Ανάστασης.

ΠερισσότεραΣταυρόςΣαρακοστήΣταυροπροσκυνήσεως


Τρία προσόμοια στην σταυροπροσκύνηση
Μικρά προτροπή στην νηστεία, 
ελαχίστη συμβολή αντιδώρου 
εις του Σταυρού τας απείρους χάριτας.

Δεύρο των νηστευτών η σεμνή, κεκαθαρμένη και οσία παράταξις, το Ξύλον το ζωηφόρον εξ ου πηγάζει ημίν, δαψιλώς η χάρις και ανάψυξις, εν ω προεκλάμπει του Χριστού η Ανάστασις, και των ανθρώπων απορρέει η λύτρωσις και βασίλεια του θανάτου σκυλεύονται, φόβω προϋπαντήσωμεν, εκτύπωμα άριστον του Βασιλέως της δόξης, των ουρανών ισοστάσιον, μετά χαράς εκβοώντες τω εν αυτώ τανυθέντι, Κύριε δόξα Σοι.
Χαίρε εξ ου πηγάζει χαρά, εστιλβωμένον Χριστού θείοις αίμασι, το Ξύλον εν ω ο Κτίστης προσηλωθείς τους βροτούς, εν Εδέμ και πάλιν συνεισήγαγε, Ληστή τω βοήσαντι, ευγνωμόνως το Μνήσθητι, ένθα χορείαι σταυροφόρων αγάλλονται, και ευφραίνονται οι την σάρκα σταυρώσαντες,δένδρον το αγλαόκαρπον, φυτόν θεομύριστον,κήπος των θείων χαρίτων, φέρων τα άνθη τα εύοσμα, δι ών ημείς εκ θανάτου λιποθυμίας δεινής εκλυτρούμεθα.
Χαίροις ο του Κυρίου Σταυρός, ότι ετέθης ημίν εις προσκύνησιν, εν μέσω του παραδείσου των ιερών νηστειών, εις τρυφής εκτάκτου αναπλήρωσιν, ο στύλος ο πύρινος, οδηγών εις την έρημον, της εγκρατείας Ισραήλ τον θεόλεκτον, και ανάψυξις αθυμούντων τω πνεύματι, σύμβολον φαεινότατον, και θείον οδόσημον, εν ω προφαίνει τοις πάσι, τα του Κυρίου παθήματα, χαρά δε πηγάζει, Αναστάσεως τω κόσμω και μέγα έλεος.

Άμποτε να το εγκολπωθούμε ως ψέλλισμα καρδιάς, καθημερινή επαναφορά, καρδιακή προσευχή, αλήθεια αδιάψευστη, συνοδεία σε κάθε στιγμή της ζωής μας. Ουκέτι κυριεύει ο θάνατος, η θλίψη, η απιστία, ο δισταγμός, η απελπισία. Τα πάντα μέσα στο φως!
Τρεῖς σταυροὺς ἐπήξατο ἐν Γολγοθᾶ ὁ Πιλᾶτος, δύο τοῖς λῃστεύσασι, καὶ ἕνα τοῦ Ζωοδότου, ὃν εἶδεν ὁ ᾍδης, καὶ εἶπε τοῖς κάτω· Ὦ λειτουργοί μου καὶ δυνάμεις μου τίς ὁ ἐμπήξας ἧλον τῇ καρδίᾳ μου; ξυλίνῃ με λόγχῃ ἐκέντησεν ἄφνω καὶ διαρρήσομαι, τὰ ἔνδον μου πονῶ, τὴν κοιλίαν μου ἀλγῶ, τὰ αἰσθητήριά μου, μαιμάσσει τὸ πνεῦμά μου, καὶ ἀναγκάζομαι ἐξερεύξασθαι τὸν Ἀδὰμ καὶ τοὺς ἐξ Ἀδάμ, ξύλῳ δοθέντας μοι· ξύλον γὰρ τούτους εἰσάγει πάλιν εἰς τὸν Παράδεισον. [Ὁ Οίκος] 
Μετά σου λέει δεν είμαστε «πολεμική» πίστη. Υπάρχει μεγαλύτερος πόλεμος και δυναμισμός, από την αναμέτρηση του Θεανθρώπου με τον Άδη-θάνατο, συνεκδοχή του σατανά; Ένας πόλεμος πού μεταφέρεται στον καθημερινό πνευματικό αγώνα του πιστού.

Όχι απλά υπέρβαση και εκμηδένιση του θανάτου, όπως το βρίσκουμε στις ηρωϊκές ιδεολογίες. Όχι απλώς συμφιλίωση με τον θάνατο, όπως επιχειρούσαν οι των ελευσινίων μυστηρίων. Μάχη σώμα με σώμα, σκληρή, επίπονη, με επιμονή, θάρσος, καθημερινές πτώσεις και καθημερινές μικρές νίκες. Όπλο είναι ο σταυρός. Όπλον ειρήνης αήττητον τρόπαιον. Όλα τα τροπάρια του Σταυρού είναι πολεμικά.

Μια χριστιανική οικουμένη σε διαρκή πόλεμο με τον βαρβαρισμό, την ειδωλολατρία, τον μυστικισμό, αργότερα με τον στυγνό ορθολογισμό. Ένας πόλεμος πού ανάγει στον εσωτερικό πνευματικό και αόρατο πόλεμο, αλλά και εμπνέεται από αυτόν μέσα στην ιστορία. «Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς Βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα.» Εδώ αναιρείται και σταματά κάθε πασιφισμός και δεν υπάρχει περιθώριο για το «σφάξε με αγά μου να αγιάσω».

Ο χριστιανός είναι μαχητής. Είτε αυτό αφορά την ιστορική του πορεία ως γένος ή την εσωτερική και πνευματική πορεία ως μονάδα θεούμενη. Όλα τα άλλα είναι στάσιμα, επικίνδυνα και ελώδη ύδατα. Υπεύθυνα για την παράδοση μας στους μεγάλους και μικρούς θανάτους αυτής της ζωής.

Χρόνια πολλά και καλή Ανάσταση σε όλους! Μια ηλιόλουστη ανοιξιάτικη ημέρα πού εμφαίνει την χαρά της ανάστασης και προαυγάζει το Πάσχα. Ο Σταυρός του Κυρίου μας ας είναι βακτηρία και δύναμη για όλον τον κόσμο.


Ημείς κηρύσσομεν Ιησούν Χριστόν και τούτον εσταυρωμένον

ΝΑΙ, αγαπητοί μου αδελφοί, αυτό κηρύττουμε, αυτό ομολογούμε και πάλι σ' Αυτόν πιστεύουμε, Αυτόν πιστεύουμε, Αυτόν αγαπάμε, Αυτόν ήρθαμε να συναντήσουμε σήμερα εδώ ή μάλλον Αυτός μας προσκάλεσε για να μας αγαπήσει, επειδη πιστεύει σε μας, όσο εμείς πιστεύουμε σ' Αυτόν: Ο Ιησούς Χριστός ο σταυρωμένος.

Σταυρώσιμο είναι το ήθος της ορθοδοξίας.

Γιατί, ορθοδοξία σημαίνει μυστικός πόνος, κρυφός καημός, θυσία, αυταπάρνηση, αυτοκένωση, συνναληλία, αλλήλων τα βάρη βαστάζετε, στεναγμός ανεκλάλητος, χαρμολύπη, αυτομεμψία, ταπείνωση, λαθότητα, διά Χριστόν μωρία, του κόσμου αποταγή, μετάνοια αγόγγυστη, συμμαρτυρία και μαρτύριο Χριστού.
Αυτό σημαίνει ορθοδοξία: ταπείνωση, κλάμα στην γωνιά του δρόμου, μύηση στον πόνο, συσταύρωση με την οδύνη του άλλου προσώπου, συνταύτιση νοερή και πραγματική με τον θλιβόμενο, τον πενθούντα, τον υστερούμενο, σκύψιμο πάνω από τις πληγές, γονυκλισία καρδίας και εσώτερης φωτιστικής, καυστικής οδύνης εν των ταμείω ημών.
Ορθοδοξία σημαίνει πάλη και δάκρυ και αίμα και να μην ζεις εσύ πλέον, αλλά να ζή εν σοι Χριστός. Ορθοδοξία σημαίνει εκούσια στέρηση κάθε ανακούφισης, να ανιχνεύεις τον πόνο στην χαρά και στην χαρά να μην λησμονείς την θλίψη. Να καίγεσαι και να αγαπάς, να μην βρίσκεις ησυχία για την ανημποριά και την αδικία του κόσμου. Και κάτι πιό βαθύ και οδυνηρό και μεγάλο και σπάνιο: να έχεις αυτοεξουθενωθεί και ταπεινωθεί τόσο ώστε να παραμένεις νεκρός μπροστά σε κάθε προσβολή και εξουθένωση από τους άλλους και συνάμα να παραμένεις χαρούμενα νηφάλιος όταν διώκεσαι, μαρτυρείς, συκοφαντείσαι, βάλλεσαι πανταχόθεν από την ασφυκτική και αλγεινή κακία του κόσμου ή να ασθενείς και τότε ακριβώς να χαίρεσαι, να είσαι ισχυρός και να πανηγυρίζεις!

Επιγραμματικά, αναφερθήκαμε στο σταυρώσιμο ήθος της ορθοδοξίας, επιδερμικά γιατί δεν έχουμε την εμπειρία και το ήθος. Αλλά ορθοδοξία δεν είναι μόνο πόνος και θλίψη, οδύνη, δέος, θάνατος και γολγοθάς.

Υπάρχει και το αναστάσιμο ήθος: μυστήριο,ευχαριστία, δοξολογία, βάπτισμα, εορτή, ζωή, χαρά, πίστη και ελπίδα και αδιάλειπτη προσευχή, νήψη, άφεση, μνήμη αγίου, ελευθερία, πνευματική ευχαρίστηση, ανακούφιση στα μεγαλύτερα βάσανα, ποτήριο, κοινωνία, αδελφότητα, αγάπη, αγιασμός, θαύμα, φωτισμός,θέωση.

Έτσι λοιπόν, το ήθος της ορθοδοξίας μας είναι σταυρώσιμο και αναστάσιμο μαζί, σταυροαναστάσιμο. Σταυρός και ανάσταση είναι τόσο αλληλένδυτα δεμένα μεταξύ τους στην παράδοση μας, πού δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για Σταυρό χωρίς να μνημονεύουμε Ανάσταση και αντιστρόφως. Με τον Σταυρό κατεπόθη ο θάνατος, με τον Σταυρό είδομεν την ανάσταση, αλλά και με τον σταυρό τον δικό μας θα δούμε μόνο ανάσταση προσωπική και πραγματική.

Γι' αυτό και χωρίς υπερβολή και χωρίς φόβο να αλλοιώσουμε το μήνυμα της Γραφής, προσθέτουμε καταχρηστικώς αλλά όχι αστόχως: «ημείς κηρύττομεν Ιησούν Χριστόν και τούτον εσταυρωμένον και τούτον δε αναστάντα»! Αυτός ο σταυρωμένος και αναστημένος Χριστός είναι ο Κύριος μου, ο φίλος και αγαπητός μου. Εκείνος είναι πού ανεβαίνει στον Σταυρό, όταν εγώ σταυρώνομαι και εκείνος είναι πάλι που από τον Άδη μέσα, συγκαταβαίνοντας και καταβαίνοντας στο σκοτεινό του πόνου μου κελί πού με ανασταίνει και με ελευθερώνει. Εκείνος είναι ο γνωστός και ο αγαπητός και ο Κύριος μου, πού καταδέχεται να συμπορεύεται στον Γολγοθά μου και μεθοδεύει και την δική μου ανάσταση.

Αυτόν τον Εσταυρωμένο και αναστάντα Ιησού Χριστό, ασπαζόμαστε και προσκυνούμε σήμερον, τιμώντας και ασπαζόμενοι τον Τίμιο Σταυρό Του.

Είναι ημέρα σήμερον σταυροαναστάσιμη: Όχι μόνο αντλούμε χαρά και σιγουριά, εν τω μέσω της τεσσαρακοστής, εν ημέρα θλίψεως,όχι μόνο λαμβάνουμε υπόδειγμα σταυροαναστάσιμης βιοτής και χαρμολύπης, αλλά κυρίως προκηρύττουμε της Αναστάσεως τα τρόπαια, προεορτάζουμε την πασχαλινή πανήγυρη, ομολογούμε την πεποίθηση την βιωματική πώς ο Χριστός ανέστη! Έτσι εορτάζουμε στο σήμερον μυστικώ τω τρόπω την μεγάλη παρασκευή και το πάσχα ταυτοχρόνως, εν τη παρουσία του οδυνηρού αλλά και τροπαιούχου Σταυρού!

Αυτή η χαρά, η πίστη, η ζωηφόρος βάσανος και η διά της οδύνης χαρά ας φωτίσει και ας χαράξει την καρδιά μας, αδερφοί μου την σημερινή εύσημο ημέρα και στιγμή: αυτή η σταυροαναστάσιμη ομολογία και ασφαλής πίστη και πρόγευση της αναστάσεως, της κλητής και αγίας ημέρας του Πάσχα.

Ο σταυρός του Χριστού να είναι το οδόσημο της σαρακοστινής μας πορείας.

Ρίγος πασχαλινό

Αυτή η ημέρα ανήκει στον σταυρό και όμως μυρίζει ανάσταση, ένα πασχαλινό ρίγος μας αναστατώνει. Σήμερα είναι μέρα νηστείας, ξηροφαγίας και ομολογώ πως με δυσκολεύει αυτή η μικρή στέρηση και πιστεύω και πολλούς άλλους φίλους, ενώ αυτό δεν συμβαίνει σε μακρές περιόδους νηστείας, κατά τις οποίες στερεώνεται η κατανυκτική χαρά μέσα μας. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουμε ασπαστεί σε απόλυτο βαθμό το ασκητικό, το ορθόδοξο ήθος, το οποίο είναι σταυρώσιμο. Δεν ζούμε την νηστεία κάθε στιγμή, αλλά μόνα εποχικά και τυπικά. 

Θεωρούμε τις στερήσεις, την κακουχία, την νηστεία δύσκολα και ίσως προσβλητικά για το ανθρώπινο πρόσωπο πράγματα, λυπηρές υποθέσεις για λυπηρούς ανθρώπους. Γι αυτό σε μια απέραντη θλίψη σέρνεται η ζωή μας, ακόμα και μέσα στις κοσμικές χαρές από τις οποίες δεν βγαίνει πνεύμα. 

Την απόλυτη αναστάσιμη χαρά την βιώνουν αυτοί πού κατά τον απόστολο Παύλο "είναι του Χριστού, το σαρκικό το θέλημα σταύρωσαν μαζί και τις επιθυμίες". Αυτή η χαρά πού λάμπει στα πρόσωπα των αγίων ασκητών, μοναχών ή μέσα στον κόσμο είναι καρπός σκληρής σταυρώσιμης ζωής. Όλοι οι μεγάλοι μέσα από τον Σταυρό πέρασαν για να τους λέμε σήμερα μεγάλους.Και λάμπει το πρόσωπο και ολόκληρη η ύπαρξη τους είναι φως. Γράφει ένας ασκητής του αιώνα μας:"Ανάσταση μέσα μου, ατέλειωτη χαρά!". Αυτή την χαρά την ζηλεύουμε και αυτοί πού την είδαμε και αυτοί πού δεν ακούσαμε για εκείνη και δεν ξέρουμε τί είναι αυτό πού ψάχνουμε και αυτό πού μας λείπει. Αυτό είναι η ιδια η αναζήτηση για το μοναδικό νόημα της ζωής.

Τελευταία σταυροπροσκύνηση

Τελευταία σταυροπροσκύνηση σήμερα. Αμέσως μετά την απόλυση της ενάτης, ο ιερέας έρχεται πάλι στο μέσον του ναού, υψώνει τον Σταυρό και ψάλλει το τροπάρι «Σώσον Κύριε τον λαόν σου...». Έπειτα πάλι «Τον Σταυρόν σου προσκυνούμεν δέσποτα...» και όσοι παρευρίσκονται στο ναό για την τέλεση της Προηγιασμένης προσκυνούν ευλαβικά. Είναι οι ίδιοι που άκουσαν στο χτεσινό απόδειπνο τους χαιρετισμούς του Σταυρού και εκατανύχθησαν. Πολλοί είναι και οι περαστικοί που έχουν μπει εκείνη την ώρα στο ναό «για να ανάψουν ένα κερί στον Χριστό», συνήθεια απαραίτητη και ευλαβική στην ορθόδοξη Κάλυμνο. Προσκυνούν και αυτοί με χαρά για την συγκυρία.

Ο σταυρός μέσα στο ναό προσκυνείται. Απ' έξω από τα παράθυρα έρχεται η βοή της πόλης. Άλλοι ανυποψίαστοι και άλλοι υποψιασμένοι. Το μυστήριο του Σταυρού και της στάσης του κόσμου ενώπιον μας. Όμως δεν είναι ώρα για περαιτέρω προβληματισμούς. Σημαίνει η ώρα της "Ευλογημένης". Και πάλι χαρά μυστική και αναφαίρετη...

Μετά την απόλυση ο ιερέας θα μοιράσει στο λαό μαζί με το αντίδωρο ότι απέμεινε από τα λουλούδια και τα δεντρολίβανα που στολίζουν τον δίσκο και ο σταυρός έχει πάει ήδη στη θέση του στο σκευοφυλάκιο μέχρι τον επόμενο αγιασμό.

Τα νοήματα του όμως έχουν αφήσει τα ίχνη τους στις σαρακοστινές ψυχές μας.

Ευαγγέλιο της Σταυροπροσκυνήσεως ήτοι Γ’ Κυριακή 
τῶν Νηστειῶν ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ η' 34-38, κεφ. [9]Θ' 1


Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι. Ος γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ’ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν. Τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; Η τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ; Ος γὰρ ἐὰν ἐπαισχυνθῇ με καὶ τοὺς ἐμοὺς λόγους ἐν τῇ γενεᾷ ταύτῃ τῇ μοιχαλίδι καὶ ἁμαρτωλῷ, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπαισχυνθήσεται αὐτὸν ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀγγέλων τῶν ἁγίων.

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ Θ' 1

Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι εἰσί τινες ὧδε τῶν ἑστηκότων, οἵτινες οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσι τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει.

Ερμηνευτική απόδοση Ι. Θ. Κολιτσάρα

Και αφού επροσκάλεσε τον λαόν μαζή με τους μαθητάς του, είπεν εις αυτούς· «όποιος θέλει να με ακολουθήση ως πιστός μαθητής μου, ας απαρνηθή τον αμαρτωλόν εαυτόν του με τας αδυναμίας, και τα πάθη του, ας πάρη την απόφασιν να υποστή προς χάριν μου ταλαιπωρίες και αυτόν ακόμη τον σταυρικόν θάνατον, και ας με ακολουθήση στον δρόμον, που εγώ εχάραξα. Διότι όποιος θέλει να σώση την επίγειον ζωή του, αυτός θα χάση την αιωνίαν και μακαρίαν ζωήν. Οποιος όμως αψηφήσει και θυσιάσει την ζωήν του προς χάριν εμού και του ευαγγελίου, αυτός θα σώση την ζωήν του εις την αιωνίαν μακαριότητα. Διότι τι θα ωφελήση τον άνθρωπον, εάν κερδήση ολόκληρον τον υλικόν κόσμον και χάσει την ψυχήν του; Η, τι θα δώση άνθρωπος ως αντάλλαγμα, δια να εξαγοράση την ψυχήν του από τον Αδην, αφού ούτε ο κόσμος όλος δεν ημπορεί να αντισταθμίση την αξίαν της ψυχής; Διότι εκείνος, ο οποίος δια λόγους ανθρωπαρεσκείας και δειλίας θα εντραπή και θα αρνηθή εμέ και τους λόγους μου εις την γενεάν αυτήν, την αποστατημένην και αμαρτωλήν, και ο Υιός του ανθρώπου θα εντραπή αυτόν και θα τον αποκηρύξη, όταν ως κριτής των ανθρώπων έλθη ολόλαμπρος με την δόξαν του Πατρός αυτού συνοδευόμενος από τους αγίους αγγέλους».

ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ Θ' 1

Και έλεγεν εις αυτούς· «Σας διαβεβαιώνω, ότι υπάρχουν μερικοί από αυτούς που ευρίσκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευθούν τον θάνατον, προτού ιδούν την βασιλείαν του Θεού, δηλαδή την Εκκλησίαν, να εγκαθίσταται και να θεμελιώνεται εις την γην με δύναμιν κατά την ημέραν της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος».
Περισσότερα: ΣταυρόςΣαρακοστήΣταυροπροσκυνήσεως

Σχετικές πηγές

• Εισαγωγικά, Σοφία Ντρέκου για την Αέναη επΑνάσταση 
• «Η προσκύνηση του Σταυρού και η άρση του σταυρού μας», «Τρία προσόμοια στην σταυροπροσκύνηση», «Ποιό το νόημα και ο σκοπός της Σταυροπροσκυνήσεως», διασκευή το κατά δύναμιν από το συναξάρι του Τριώδιου, από τον θεολόγο, π. Παντελεήμων Κρούσκο. Περισσότερα: ► π. Παντ. Κρούσκος
• Ευαγγέλιο της Σταυροπροσκυνήσεως ήτοι Γ’ Κυριακή τῶν Νηστειῶν ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ η' 34-38, κεφ. [9] Θ' 1
Πηγή: Sophia Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση


Δείτε επίσης:

Δεν υπάρχουν σχόλια: