Ο Άγιος Παΐσιος διηγείται την συνάντησή του με έναν
από τους άγνωστους Αναχωρητές του Άθωνα.
Ο άγνωστος Αναχωρητής, μάλλον ένας από
τους αφανείς Αναχωρητές του Άθωνα. Από το
βιβλίο του «Αγιορείτες Πατέρες και Αγιορείτικα»
Όταν είχα έλθει στο Άγιον Όρος για πρώτη φορά, το 1950, ανεβαίνοντας από τα Καυσοκαλύβια για την Αγία Άννα, είχα χάσει τον δρόμο· αντί να πάρω τον δρόμο για την Σκήτη της Αγίας Άννης, προχώρησα για την κορυφή του Άθωνα. Αφού βάδισα αρκετά, κατάλαβα ότι πάω ψηλά και έψαχνα να βρω κανένα μονοπάτι να βγω σύντομα.
Επάνω λοιπόν σ’ αυτή την αγωνία μου, ενώ παρακαλούσα την Παναγία να με βοηθήσει, ξαφνικά μου παρουσιάζεται ένας Αναχωρητής με φωτεινό πρόσωπο.
Θα ήταν γύρω στα εβδομήντα χρόνια και έδειχνε από την ενδυμασία του να μην είχε επαφή με ανθρώπους. Φορούσε ένα ζωστικό σαν από καραβοπάνι, αλλά πολύ ξεθωριασμένο και κατατρυπημένο.
Τίς τρύπες τίς είχε πιασμένες με ξύλινα σουβλιά, όπως πιάνουν οι γεωργοί τα τρύπια σακιά, όταν δεν έχουν σακοράφα και σπάγκο. Είχε επίσης έναν τουρβά δερμάτινο, ξεθωριασμένο και τίς τρύπες πιασμένες πάλι με τον ίδιο τρόπο.
Στον λαιμό του είχε μια χονδρή αλυσίδα, πού κρατούσε ένα κουτί μπροστά στο στήθος του. Φαίνεται είχε κάτι το ιερό!
Πρiν τον ρωτήσω εγώ, μου είπε εκείνος:
– Παιδί μου, δεν πάει για την Αγία Άννα αυτός ό δρόμος, και μου έδειξε το μονοπάτι. Απ’ όλο το παρουσιαστικό του φαινόταν Άγιος!
Ρώτησα μετά τον Ερημίτη:
– Πού μένεις, Γέροντα; Κι εκείνος μού απάντησε:
– Κάπου εδώ, και μου έδειχνε την κορυφή του Άθωνα.
Επειδή είχα περιπλανηθεί δεξιά και αριστερά, ψάχνοντας να βρω Γέροντα να με πληροφορεί εσωτερικά, είχα ξεχάσει και τί μέρα είναι και πόσο έχει ο μήνας. Ρώτησα λοιπόν τον Ερημίτη και μου είπε ότι ήταν Παρασκευή. Μετά έβγαλε ένα μικρό σακουλάκι δερμάτινο, το όποιο είχε μέσα κάτι ξυλάκια με χαρακιές, και από τίς χαρακιές πού είδε, μου είπε πόσο είχε ο μήνας.
Πήρα μετά την ευχή του, προχώρησα από το μονοπάτι πού μου έδειξε και βγήκα στην Σκήτη τής Αγίας Άννας. Ο νους μου όμως συνέχεια γύριζε στο φωτεινό πρόσωπο του Αναχωρητού, πού ακτινοβολούσε.
Αργότερα, όταν είχα ακούσει ότι υπάρχουν στην κορυφή τού Άθωνα δώδεκα Αναχωρηταί -άλλοι έλεγαν επτά- είχα μπει σέ λογισμούς και το είχα διηγηθεί σέ έμπειρους Γεροντάδες αυτό πού είδα, οι όποιοι μου είπαν:
– Θα ήταν και αυτός ένας από τούς Οσίους Αναχωρητές πού ζουν στην αφάνεια στην κορυφή του Άθωνα!
Την διήγηση αυτήν καταγράφει ο ίδιος ο Άγιος Παΐσιος στο βιβλίο του «Αγιορείτες Πατέρες και Αγιορείτικα», εκδ. Ησυχαστηρίου «Ευαγγελιστής Ιωάννης», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 1993, σελ. 46-47, στο κεφάλαιο που έχει τίτλο «Ο άγνωστος Αναχωρητής (μάλλον ένας από τους αφανείς Αναχωρητές του Άθωνα). Ολόκληρο το βιβλίο ΕΔΩ
Αναχωρητικός μοναχισμός
Η Αίγυπτος είναι ο τόπος στον οποίο γεννήθηκε και από τον οποίο εξαπλώθηκε ο αναχωρητικός μοναχισμός. Δεδομένης της υψηλής θρησκευτικότητας του αιγυπτιακού λαού κατά την αρχαιότητα και της ιδιοτυπίας του τοπίου της ερήμου, η απομόνωση και η ησυχία που πρόσφερε η έρημος ήταν ένα υψηλό κίνητρο για εκείνον που διακατεχόταν από μεταφυσική αγωνία και ενοχλείτο από τον θόρυβο της κοσμικής ζωής.
Βίος και Ύμνος στην μεγίστη των Ασκητών οσία Μαρία την Αιγυπτία (Αφιέρωμα)
Κινούμενοι από υψηλά ή και ταπεινά κίνητρα άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης προσέτρεξαν να κατοικήσουν σε ερημικές περιοχές, ανέγγιχτες από τον πολιτισμό, προκειμένου να αφιερωθούν στις πνευματικές επιδιώξεις τους. Οι αναχωρητές της αιγυπτιακής ερήμου φαίνεται πως ήταν στην πλειονότητά τους Κόπτες χωρικοί, δηλαδή άνθρωποι λίγο ή πολύ εξοικειωμένοι με τις δυσκολίες του τοπίου όπου τελικά μόνασαν. Αυτό αντανακλάται ιδιαίτερα στα ονόματα που απαντώνται σε συλλογές όπως τα Αποφθέγματα των αγίων Γερόντων ή η Λαυσαϊκή Ιστορία –όπως Αμμούν, Ματώης, Παμβώ, Παφνούτιος, κ.ά.- και είναι στη μεγάλη τους πλειονότητα Κοπτικά.
Το παλαιότερο μοναστήρι λέγεται ότι είναι αυτό του Αγίου Αντωνίου, που ιδρύθηκε το 356 μ.Χ. κοντά στην Ερυθρά θάλασσα, στην Αίγυπτο.
Εκτός από την Αίγυπτο, όμως, η φλόγα της αναχώρησης διαδόθηκε στην παρακείμενη Παλαιστίνη και από εκεί στη Συρία. Η περιοχή όπου παρατηρήθηκε μεγάλη συγκέντρωση αναχωρητών στην Παλαιστίνη ήταν η έρημος της Ιουδαίας, στην περιοχή που καθορίζεται γεωγραφικά μεταξύ της Ιερουσαλήμ δυτικά, του ποταμού Ιορδάνη και της Νεκράς θάλασσας ανατολικά. Χαρακτηριστικό των αναχωρητών της περιοχής αυτής ήταν η ποικίλη προέλευσή τους. Σε μια μόνον περιοχή γειτονική των Αγίων Τόπων, ήδη από την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 4ου αιώνα συγκεντρώνεται ένα ετερόκλητο πλήθος αναχωρητών.
Στην Συρία, όπου το τοπίο της υπαίθρου είναι φιλικότερο από εκείνο της Αιγύπτου ή της Ιουδαίας, οι άγιοι ασκητές, -κατά κανόνα γηγενείς- δεν βίωναν την απόλυτη απομόνωση από το χωριό ή την πόλη. To ίδιο συνέβη και τους επόμενους αιώνες, όταν το αναχωρητικό φαινόμενο πέρασε από την Ανατολή στη Μικρά Ασία και την Ελλάδα. Αν και οι ασκητές συγκεντρώνονταν σε συγκεκριμένους τόπους, κυρίως άγια όρη, δεν έπαψε να υφίσταται και μια επαφή με τα μεγάλα άστεα, κυρίως την Κωνσταντινούπολη. Από το όρος Όλυμπος της Βιθυνίας όπου έχουμε τις πρώτες μαρτυρίες για την εγκατάσταση αναχωρητών, οι ασκητές πέρασαν διαδοχικά στο όρος Κυμινάς και κατόπιν στα όρη Λάτμος και όρος Γαλήσιον των δυτικών ακτών της μικρασιατικής γης. Από τα τέλη του 8ου αιώνα έχουμε και τις πρώτες μαρτυρίες αναχωρητών στην Ελλάδα, κυρίως στο Άγιον Όρος και τα Μετέωρα.
Βασικό πρόβλημα του αναχωρητή υπήρξε η ενδιαίτηση. Φαίνεται πως οι κατοικίες των ασκητών διαμορφώνονταν -σύμφωνα με την Δ. Παπαχρυσάνθου- με πρόχειρα υλικά, ικανά να προσφέρουν μια στοιχειώδη προστασία από τις ακραίες θερμοκρασιακές αλλαγές της ερήμου. Στην Άνω (νότια) Αίγυπτο πιθανώς ένα απλό καλύβι ήταν αρκετό για να αντιμετωπίσει ο αναχωρητής τις θερμοκρασιακές αλλαγές, αλλά στην Κάτω (βόρεια) Αίγυπτο με τις συχνότερες βροχοπτώσεις, η ανάγκη για μια καλύτερη και πλέον στέρεη κατοικία ήταν μεγαλύτερη. Ένα από πλέον πρόσφορα καταλύματα προς αυτή την κατεύθυνση ήταν τα σπήλαια και σε αρκετές περιπτώσεις οι βραχοσκεπές.
Ο Όσιος Ονούφριος ο Αιγύπτιος (12 Ιουνίου - Αφιέρωμα)
Το δεύτερο στοιχείο που διέκρινε τον αναχωρητή από τον πρότερο κοσμικό βίο ήταν το ένδυμα, που υποδήλωνε και την στροφή του προς τη νέα ζωή. Η απόρριψη του κοσμικού ενδύματος στην ακραία μορφή της, ήταν απόρριψη των ενδυμάτων καθ' ολοκληρίαν. Στις πηγές αναφέρονται πολλοί αναχωρητές που έζησαν το υπόλοιπο του μοναστικού βίου τους γυμνοί με μακριά μαλλιά και γενειάδα. Ο γενικός κανόνας, ωστόσο, ήταν η απέκδυση από του κοσμικού ενδύματος και η ένδυση του αγγελικού σχήματος, του μοναχικού δηλαδή ενδύματος, εθιμική προσφορά συνήθως ενός γέροντα προς τον νέο μοναχό.
Στο αγγελικό σχήμα, διαμορφωμένο ήδη από τον 4ο αιώνα, περιλαμβανόταν η μηλωτή, η ζώνη, ο ανάλαβος (επωμίδα, ωμοφόριο) και το κουκούλιον. Μετά την εγκατάσταση πολλών αναχωρητών στις ερήμους της Ανατολής, το αναχωρητικό σχήμα μαζί με την κουρά έγιναν τα βασικά σύμβολα του τελετουργικού εισδοχής στη μοναστική ζωή.
Βιβλιογραφία
• Αναλυτικά για τις θεωρίες γένεσης του μοναχισμού, βλ. Γεώργιος Μαντζαρίδης, Κοινωνιολογία του Χριστιανισμού, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ.100-110
• Λειμωνάριον, (μτφρ. Θεολόγου μοναχού), Ι.Μ. Σταυρονικήτα, (Άγιον Όρος 1993)
• Μοναχισμός, Σάββα Αγουρίδη, Ελληνικά Γράμματα, 1997.
• Λαυσαϊκή Ιστορία, (μτφρ. Συμεών μοναχού), Ι.Μ. Σταυρονικήτα, (Άγιον Όρος 1990)
• by Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
• Αναλυτικά για τις θεωρίες γένεσης του μοναχισμού, βλ. Γεώργιος Μαντζαρίδης, Κοινωνιολογία του Χριστιανισμού, Θεσσαλονίκη, 1999, σελ.100-110
• Λειμωνάριον, (μτφρ. Θεολόγου μοναχού), Ι.Μ. Σταυρονικήτα, (Άγιον Όρος 1993)
• Μοναχισμός, Σάββα Αγουρίδη, Ελληνικά Γράμματα, 1997.
• Λαυσαϊκή Ιστορία, (μτφρ. Συμεών μοναχού), Ι.Μ. Σταυρονικήτα, (Άγιον Όρος 1990)
• by Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
Περισσότερα: Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, Άγιον Όρος, Μοναχισμός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου