Αναξίμανδρος, ο οραματιστής της Νευροφιλοσοφίας

anaxiµandros Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου

Η νευροφιλοσοφία ή η φιλοσοφία της νευροεπιστήμης είναι η διεπιστημονική μελέτη της νευροεπιστήμης και της φιλοσοφίας που διερευνά τη συνάφεια των νευροεπιστημονικών μελετών με τα επιχειρήματα που παραδοσιακά κατηγοριοποιούνται ως φιλοσοφία του νου. 

Η φιλοσοφία της νευροεπιστήμης προσπαθεί να αποσαφηνίσει τις νευροεπιστημονικές μεθόδους και αποτελέσματα χρησιμοποιώντας την εννοιολογική αυστηρότητα και τις μεθόδους της φιλοσοφίας της επιστήμης.

Ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος (611 π.Χ. - 547 π.Χ.) ήταν ο δεύτερος από τους φυσικούς φιλόσοφους ή φυσιολόγους της Ιωνίας, πολίτης της Μιλήτου, όπως ο Θαλής, του οποίου άλλωστε υπήρξε μαθητής, σύντροφος και διάδοχός του στη Σχολή της Ιωνίας. Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή και το έργο του. Ο Αιλιανός τον αναφέρει ως αρχηγό της αποικίας της Μιλήτου στην Αμφίπολη. Οι υπολογισμοί του Απολλόδωρου υποδεικνύουν ως ημερομηνία γέννησής του το 610 π.Χ. και το θάνατό του λίγο μετά το 547 π.Χ.

Οι πηγές τον αναφέρουν ενίοτε ως επιτυχημένο σπουδαστή της Αστρονομίας και της Γεωγραφίας και πρώιμο υπέρμαχο της ακριβούς επιστήμης. Λέγεται, επίσης, ότι εισήγαγε τη χρήση του γνώμονα στην αρχαία Ελλάδα και ότι κατασκεύασε χάρτη του γνωστού τότε κόσμου.

Αναξίμανδρος, ο οραματιστής της Νευροφιλοσοφίας

Αι σύγχρονοι απόψεις των Νευροεπιστηµών, αι οποίαι υπογραμμίζουν τας πολυμόρφους, απείρους λειτουργικάς δυνατότητας του ανθρωπίνου εγκεφάλου, πολλαί των οποίων δεν εκφράζονται λόγω του περιωρισµένου χρονικού φάσματος της ανθρωπίνης ζωής, καταδεικνύουν την αξίαν των φιλοσοφικών θέσεων του Αναξιµάνδρου, αι οποίαι διετυπώθησαν τον 6ον π.Χ αιώνα.

Η προηγµένη σκέψις του Αναξιµάνδρου υπερέβη την αντίληψιν του υλικού κόσµου, ο οποίος είναι σχηµατοποιηµένος, πεπερασµένος, υποκείµενος εις την αλλοίωσιν και την φθοράν και προέβη εις ανάβασιν εις τον κόσµον της αφθαρσίας, του απείρου, η ουσία του οποίου παραµένει άγνωστος, ενώ το ενεργειακόν δυναµικόν αυτού παραµένει αιώνιον, πολυδύναµον και απέραντον, διαφοροποιούµενον µεν, αλλά µη αλλοιούµενον.

Το άπειρον, κατά τον Αναξίµανδρον, εκφράζει την δηµιουργικότητα, την αναγεννητικήν δυνατότητα, την εξελικτικήν δυνατότητα, παραλλήλως προς την προσαρµοστικότητα και την επίτευξιν λειτουργικών ισοζυγίων. Το άπειρον αποτελεί την κυρίαν αρχήν, αφ’ ενός µεν υπό την έννοιαν της κοσµογονικής ενάρξεως, αφ’ ετέρου δε υπό την έννοιαν της επικρατήσεως και καθοδηγήσεως του Γίγνεσθαι εις την όλην πορείαν του διά µέσου του χρόνου.

Το άπειρον αποτελεί, κατ’ ουσίαν, την απολύτως απέραντον έννοιαν, η οποία περιλαµβάνει την παντοδυναµίαν της ενεργειακής υποστάσεως και εκ παραλλήλου την µοναδικήν ισχύν του ανθρωπίνου νου, ο οποίος αφ’ ενός µεν συλλαµβάνει την έννοιαν του απείρου, αφ’ ετέρου δε έχει απείρους δυνατότητας, πολλάς µεν των οποίων δεν έχει ακόμη εξιχνιάσει και άλλας δε δεν έχει ακόμη ενεργοποιήσει.

Ο Αναξίμανδρος, χωρίς να αναφέρεται ειδικώς εις τον εγκέφαλον ή να εξειδικεύει τας θεωρίας του επί των νοητικών και ψυχικών λειτουργιών του Ανθρώπου, κατά το µέτρον ετέρων φιλοσόφων, διετύπωσεν απόψεις, αι οποίαι συνέβαλον ουσιωδώς εις την διαµόρφωσιν του θεωρητικού υποβάθρου των Νευροεπιστηµών και της ιδίως της Νευροφιλοσοφίας.

Η Νευροφιλοσοφία και η συμβολή της - Ν. Λυγερός

∆ιά της εννοίας του απείρου, η οποία έχει πρωταρχικήν βαρύτητα, ο Αναξίμανδρος εκφράζει συγχρόνως την άπειρον και απεριόριστον λειτουργικήν δυνατότητα, την οποίαν έχει ο νους, µέρος µόνον της οποίας καθίσταται συνειδητή, καθ’ όλην την διάρκειαν της επιγείου ζωής. 

Πρακτικώς ο απεριόριστος αριθμός συνάψεων μεταξύ των νευρώνων και τα πολυάριθμα νευρωνικά δίκτυα, τα οποία, δομούνται αναδομούνται, μεταβάλλονται, φθίνουν ή ενισχύονται απεικονίζουν την δυναµικήν του απείρου, διά της αϊδίου κινήσεως, όπως αύτη έχει διατυπωθή υπό του Αναξιμάνδρου.

Εκ παραλλήλου, η απέραντος και συνεχής συναπτική πλαστικότης, διά της οποίας μεταβάλλεται τόσον ο αριθμός των νευρωνικών συνάψεων, όσον και ο λειτουργικός χαρακτήρ αυτών εις τον ανθρώπινον εγκέφαλον, εναρµονίζεται προς την µεταβλητότητα, η οποία εκφράζεται εις τα πλαίσια της δυναµικής του απείρου κατά τον Αναξαγόραν, χωρίς εν τούτοις να µεταβάλλεται το επιδιωκόµενον ισοζύγιον και η υπάρχουσα εσωτερική αρμονία.

Απόσπασμα από την μελέτη: «Ο Αναξίμανδρος, ο οραματιστής 
της Νευροφιλοσοφίας» ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ 58, 32-41, 2021 



Κλαύδιος Γαληνός: Ένας από τους σπουδαιότερους επιστήμονες της ιατρικής. Ο Κλαύδιος Γαληνός (Πέργαμος 129 μ.Χ. – Ρώμη 199 μ.Χ) ήταν ο δεύτερος σπουδαιότερος Έλληνας ιατρός της Αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη και ο τελευταίος

Ο Γαληνός ως νευροεπιστήμων και νευροφιλόσοφος

Συγγραφέας: Μπαλογιάννης Σταύρος (Τμήμα
Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)

Σχολή/Τμήμα: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή
Επιστημών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής. Ημ/νία έκδοσης: 2016 (ολόκληρο)

Περίληψη: Ο Γαληνός υπήρξεν εκ των μεγαλυτέρων θεμελιωτών της Ιατρικής Επιστήμης παγκοσμίως. Μετά του Ιπποκράτους εισήγαγον την επιστημονικήν ιατρικήν σκέψιν και συνέβαλον τα μέγιστα εις την διαμόρφωσιν της συγχρόνου Ιατρικής αντιλήψεως.

Ο Γαληνός Ιδιαιτέρως, διά του ευρυτάτου συγγραφικού έργου του προσέθεσεν τρείς θεμελιώδεις κίονας και ακρογωνιαίους λίθους εις το οικοδόμημα της ιατρικής επιστήμης, ήτοι (α) την ανατομικήν παρατήρησιν και μελέτην και την συγκριτικήν ανατομικήν, (β) την τοπογραφικήν διαγνωστικήν προσέγγισιν των νόσων και (γ) την πειραματικήν έρευναν.

Εκ παραλλήλου, η επιστημονική σκέψις του Γαληνού συνυφαίνετο μετά της φιλοσοφικής σκέψεως, δεδομένου ότι ούτος εσπούδασεν και ανεπτύχθη εντός της φιλοσοφικής ατμοσφαίρας των ελληνιστικών χρόνων, η οποία επηρέαζεν εις βάθος την επιστημονικήν αντίληψιν.

Ο Γαληνός υπήρξεν πολυγραφώτατος. Εν τω συνόλω, εξεπόνησεν περί τας πεντακοσίας διατριβάς επί της ιατρικής, της ψυχολογίας, της φιλοσοφίας, της ηθικής, της λογικής και της γραμματικής. Το έργον του, είχεν βαθείαν απήχησιν εις τον επιστημονικόν κόσμον και απετέλεσεν το κύριον σημείον αναφοράς εις την Ιατρικήν μέχρι τον 16ον αιώνα. Εις τον τομέα των νευροεπιστημών η συμβολή του Γαληνού είναι ανεκτίμητος.

Υπήρξεν δεινός ανατόμος του νευρικού συστήματος, δυνάμενος να θεωρηθή μετά του Ηροφίλου και του Ερασιστράτου, ως ο θεμελιωτής της Νευροανατομίας.Έθεσεν τον εγκέφαλον εις ηγεμονικήν θέσιν έναντι της καρδίας εις την ανθρωπίνην ψυχοσω- ματικήν υπόστασιν.Εις το πεδίον της νευροφυσιολογίας και κλινικής νευρολογίας, εμελέτησεν την σπονδυλικήν στήλην και τον νωτιαίον μυελόν εν εκτάσει και περιέγρα- ψεν το σύνδρομον της εγκαρσίας διατομής και ημιδια- τομής του νωτιαίου μυελού.

Περιέγραψεν τα κινητικά και αισθητικά σύνδρομα επί βλαβών εις διάφορα επίπεδα του εγκεφάλου. Εφήρμοσεν την κρανιοανάτρησιν διά την παροχέτευσιν αιματωμάτων και την ελάττωσιν της ενδοκρανίου πιέσεως. Υπήρξεν ο πρώτος, ο οποίος πε- ριέγραψεν την συμπαθητικήν άλυσον και ο πρώτος, ο οποίος απέδειξεν, ότι τα περιφερικά νεύρα κατά το πλεί- στον είναι μεικτά, ενώ εκ παραλλήλου υφίστανται νεύρα, τα οποία είναι μόνον κινητικά ή μόνον αισθητικά.

Εκ των νοσημάτων, τα οποία αναφέρονται εις τον εγκέφαλον και την ψυχήν ιδιαιτέραν βαρύτητα έχουν η φρενίτις, η πα- ραφρενία, η παραφροσύνη, η μανία, η μελαγχολία, το κώμα, ο κάρος, ο λήθαργος, η κατάληψις, η επιληψία, κατά τας οποίας βλάπτεται το ηγεμονικόν. Πέραν των νόσων, των αναφερομένων εις τον εγκέφαλον ή την ψυχήν, κατά τον Γαληνόν, υφίστανται και πολλαί κατα- στάσεις, εις τας οποίας εμπλέκεται ο άνθρωπος, αι οποίαι αποτελούν συνεπείας και επιπτώσεις λαθών, σφαλμάτων και παθών.

Ο Γαληνός υπεστήριζεν, ότι η απαλλαγή εκ των υλικών επιθυμιών αποτελεί ακρογω- νιαίον λίθον διά την δόμησιν ελευθέρας και εναρέτου προσωπικότητος και ότι η ειρήνη της ψυχής πρέπει να επικρατή επί των ταραχών, αι οποίαι προέρχονται εκ των φιλοδόξων τάσεων και επιδιώξεων. Είναι ουσιώ- δους σημασίας η προσπάθεια επικρατήσεως επί του θυμού και των επιθυμιών. Ο ελεύθερος άνθρωπος κατά τον Γαληνόν, ελευθερούται κατά κύριον λόγον από τας ιδικάς του επιθυμίας.

Η θεραπεία εκ των παθών συνί- σταται εις την οριστικήν εκρίζωσιν αυτών, η οποία απαιτεί πολλήν προσπάθειαν και διηνεκή επαγρύπνησιν. Ο Γαληνός όπως και ο Ερασίστρατος δύναται να θεωρηθή ως ο εισηγητής της ψυχοσωματικής ιατρικής. Επιπρο- σθέτως, ο Γαληνός δύναται να αναγνωρισθή, κατά κύ- ριον λόγον, ως ο πατήρ της Νευροφιλοσοφίας, η οποία ήρχισεν να διαμορφώνεται συστηματικώς και να ανα- πτύσσεται, ως ιδιαίτερος χώρος της φιλοσοφίας της επιστήμης, κατά τας τελευταίας κυρίως δεκαετίας.









Μουσική και Εγκέφαλος: Η συμβολή της μουσικής 
στην βελτίωση των νευρολογικών πασχόντων (βίντεο)
Στ. Μπαλογιάννης (Ομ. Καθηγητής Νευρολογίας): 

Δεν υπάρχουν σχόλια: