Έρευνα, εργασία Σοφία Ντρέκου Αρθρογράφος
(Sophia Drekou, BSc in Psychology)
Ένα εκπληκτικό ντοκιμαντέρ με την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επιβάλλεται από κάθε Έλληνα και Ελληνίδα να το δει για να γνωρίσει σε βάθος αυτή την σκοπίμως άγνωστη πλευρά της ιστορίας μας.
Σίγουρα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν ήτανε Αγία. Είναι δεδομένο πως το Ελληνικό πνεύμα διώχθηκε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο στα χρόνια της Χιλιόχρονης Χριστιανικής Νέας Ρώμης. Όμως πρέπει να γνωρίσουμε αυτή την Αυτοκρατορία για να δούμε την διαχρονική πορεία των «Ελλήνων» ούτως ώστε να φτάσουμε στις μέρες μας και να κατανοήσουμε το πως φτάσαμε ως εδώ.
Η Γνώση είναι δύναμη και η Δύναμη μπορεί και επιβάλλει «αλλαγές».
Ντοκιμαντέρ (1:11:03'') για την κατάρρευση της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας. Αφηγητής είναι ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής
Σρετένσκι (Stretensky) και Αρχιμανδρίτης Τύχων, Σεβκούνωφ.
«Τα πιο προικισμένα μυαλά του Βυζαντίου με λύπη παρατηρούσαν την βαθμιαία καταστροφή της αυτοκρατορίας, αλλά κανείς πια δεν άκουγε την φωνή τους. Μεγάλος κρατικός παράγοντας, ο Θεόδωρος Μετοχίτης δεν έβλεπε κανένα τρόπο να σωθεί το Βυζάντιο και θρηνούσε το περασμένο μεγαλείο των Ρωμαίων και την χαμένη ευημερία τους.
Θρηνούσε την αυτοκρατορία που «Βασανιζόμενη νόσοις, εύκολη λεία κάθε εχθρικής επιβολής των γειτόνων, είναι θύμα ανυπεράσπιστο της τύχης και της μοίρας».
Η νέα συμφωνία Ένωσης με την Ρώμη, που με απεγνωσμένη πλέον ελπίδα για βοήθεια εκ μέρους της Δύσης υπογράφηκε στη Φλωρεντία, δεν άλλαζε τίποτα πια. Ενώ για τους Βυζαντινούς ήταν ένα χτύπημα τεράστιας ισχύος. Τώρα όχι μονάχα ο φιλόχριστος Βασιλεύς, αλλά και ο Πατριάρχης συμμερίζονταν την Λατινική ομολογία. Όμως παρά την προδοσία ορισμένων Ιεραρχών, η ορθόδοξη Εκκλησία άντεξε. «Ουδείς εξ απάντων κατένευσεν εις την ένωσην» μας πληροφορεί Βυζαντινός ιστορικός.
O Πατέρας Τυχόν αλλά και η ρωσική κρατική τηλεόραση δεν ενδιαφέρεται για το ότι η ρωσική Αυτοκρατορία κέρδισε περισσότερα κάνοντας άνοιγμα στη Δύση, παρά ότι ακολούθησε πολιτική απομονωτισμού, γράφει το περιοδικό Economist.
«To Βυζάντιο ήταν η πηγή της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης για τη Ρωσία, αλλά ελάχιστοι Τσάροι θεωρούσαν το Βυζάντιο ως το ιδανικό πολιτικό μοντέλο».
«O Στάλιν αναζωογόνησε τις σπουδές για το Βυζάντιο, μαζί με την ιδέα του Ιμπεριαλισμού», τονίζει ο Πατέρας Τυχόν. «Ο Στάλιν γνώριζε από που να αντλήσει μαθήματα και ιστορικά παραδείγματα».
H παραχάραξη της ιστορίας, μπορεί όμως να οδηγήσει σε επανάληψη κάποιων από τις τραγωδίες του 20ου αιώνα.
Δείτε στο βίντεο ολόκληρη την ταινία...
«Η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας. Το Βυζαντινό
Μάθημα» από Αντίφωνο 19 Φεβρουαρίου 2009
Μετάφραση Κ. Μεϊχανετζίδη από τη ιστοσελίδα
www.pravoslavie.ru «Μαθήματα από το Βυζάντιο»
The Economist, επιμέλεια, Δημήτρης Θωμάς - 15/02/2008
Την ιδέα της ταινίας «Η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας. Το Βυζαντινό Μάθημα», την συνέλαβε ο Ηγούμενος της Ι.Μ. Σρέτενσκυ (Εισοδίων), Μόσχα, Αρχιμανδρίτης Τύχων (50), που είναι ταυτόχρονα ο σεναριογράφος, σκηνοθέτης και αφηγητής της ταινίας. Ο π. Τύχων είναι ένας προβεβλημένος κληρικός της Ρωσικής Εκκλησίας, που ανασυγκρότησε την Μονή Σρέτενσκυ και λέγεται ότι είναι ο πνευματικός του Β. Πούτιν.
Το γύρισμα της ταινίας χρηματοδοτήθηκε το 2007 από το Κρατικό κανάλι «Rossija», όπως και η γνωστή για την επιτυχία της ταινία «ΤΟ ΝΗΣΙ».
Αντί για άλλη εισαγωγή στη ταινία παραθέτουμε σε μετάφραση μέρος σχολίου του Alexandr Krutov, Προέδρου του Διεθνούς Ιδρύματος Σλαβικών Γραμμάτων & Πολιτισμού και αρχισυντάκτη του περιοδικού «Rousskii Dom» (Ρωσικός Οίκος), πού εκφράζει την θετική απήχηση που είχε η ταινία σε ευρεία στρώματα του κοινού στη Ρωσία και γράφει:
«Ήδη για δεύτερη εβδομάδα δεν ησυχάζουν τα πάθη γύρο από την ταινία «Η καταρρευση της Αυτοκρατορίας. Το Βυζαντινό Μάθημα». Τι ήταν αυτό που ανάγκασε τους κριτικούς ξανά και ξανά να μιλάνε για την ταινία; Γιατί προκάλεσε αφενός τέτοιον θυελλώδη ενθουσιασμό και αφετέρου την έντονη κριτική, που έφτανε μέχρι προσβλητικών εκδηλώσεων;
Γεγονός είναι, ότι είχαμε πολύ καιρό να δούμε στις οθόνες της τηλεόρασης μια ταινία, που θα ανάγκαζε τους τηλεθεατές να αναρωτηθούν: τι είναι τέλος πάντων ο άνθρωπος; Για ποιόν λόγο τον έστειλε ο Θεός στη γη; Τι είναι η αιωνιότητα; Και σήμερα επί τέλους είδαμε την άποψη ενός Ορθοδόξου για τον Κόσμο και την Ιστορία.
Δεν είδαμε ένα σίριαλ ή ένα βίντεο-κλιπ, αλλά μία ολοκληρωμένη άποψη, που μας παρουσιάζει μία σαφή ιδέα, μία σαφή άποψη της εικόνας του κόσμου από έναν Ορθόδοξο άνθρωπο.
Ονομάστε μου άλλη μια ταινία που να έχει προκαλέσει τόση συγκίνηση, κραυγές, ενθουσιασμό, κακόπιστη και πρόστυχη κριτική, υστερικό σκάλισμα μέχρι και στις μικρολεπτομέρειες. Ίσως «ΤΟ ΝΗΣΙ» του Παύλου Λουγγίν. Αλλά εκείνο ήταν μια καλλιτεχνική ταινία και όχι ντοκιμαντέρ.
Το θεωρώ θετικό ότι τώρα μετά την κυκλοφορία της ταινίας του π. Τύχvωνα, μπορούμε όχι απλώς να συζητάμε για ορθόδοξη δημοσιογραφία, διότι έχουμε μπροστά μας μια κορυφαία ορθόδοξη δημοσιογραφία.
Έχει σημασία ότι το δημιούργημα δεν είναι ενός κοσμικού δημοσιογράφου, αλλά ενός μοναχού, που έδειξε σαφέστατα ότι υπάρχει μια Ορθόδοξη θεώρηση του κόσμου, όταν η εικόνα παρουσιάζεται στο σύνολό της και όχι κατά ξεχωριστές εποχές, δηλ. όταν την Ιστορία την εξετάζουμε σαν μια ενιαία σύνδεση εποχών, σαν ένα ενιαίο σύνολο».
Ηγουμένου Ι.Μ. Υπαπαντής (Σρέτενσκυ) Μόσχας
της Σοφίας Ντρέκου / 30 Μαΐου 2012
Μιλώντας στο προσωπικό του για την επέτειο των 90 ετών από την ίδρυση των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών, ο Νικολάϊ Πατρούσεβ, επικεφαλής της ρωσική υπηρεσίας πληροφοριών FSB, έκανε έναν ιστορικό αντιπερισπασμό.
«Αυτοί που μελετούν την ιστορία γνωρίζουν ότι οι μυστικές υπηρεσίες υπήρχαν και πριν από τη Σοβιετική Ένωση».
«H Σοφία Παλαιολόγου, παντρεύτηκε τον Ιβάν τον Γ, και καθώς ήταν ανιψιά του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, έδινε εξαιρετική σημασία σε ζητήματα ασφαλείας».
Λίγοι από τους ακροατές του κατάλαβαν τι ακριβώς εννοούσε.
Διχασμένη η Σερβία
Το μυστήριο λύθηκε μερικές εβδομάδες αργότερα, όταν η ρωσική κρατική τηλεόραση μετέδωσε μια ταινία, με τίτλο, «H καταστροφή της Αυτοκρατορίας: Ένα Μάθημα από το Βυζάντιο».
H ταινία αποδείχθηκε τόσο δημοφιλής που επαναλήφθηκε με την προσθήκη τηλεοπτικής συζήτησης, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, η Ρωσία μπορεί να υπάρξει στο μέλλον μόνον ως ορθόδοξη χριστιανική Αυτοκρατορία.
Ο συγγραφέας και αφηγητής της ταινίας, είναι ο ιερέας Πατέρας Τυχόν Σεβκούνοβ, επίσημος εξομολογητής του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τις τελευταίες εβδομάδες η ταινία αυτή έχει μετατραπεί στην πιο πολυσυζητημένη ταινία της πρόσφατης ιστορίας.
Οι ηγέτες της Ρωσίας συχνά αναφέρονται στην ιστορία για να τεκμηριώσουν την ορθότητα των πράξεων τους. Ο πρόεδρος Πούτιν από την αρχή της προεδρίας του επιβεβαίωσε το έντονο ενδιαφέρον του για την ιστορία, όταν αποκατέστησε τον ύμνο της εποχής του Στάλιν, ως εθνικό ύμνο της Ρωσίας.
Το 2007 προώθησε ένα σχολικό βιβλίο που χαρακτήριζε την περίοδο Στάλιν ως αναγκαίο κακό. Όταν οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες αναφέρονται στις «σοβιετικές βαρβαρότητες», η ρωσική κυβέρνηση κάνει λόγο για «παραχάραξη της Ιστορίας».
Πριν από λίγες ημέρες σε μυστική σύσκεψη στο ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών συζητήθηκε το ζήτημα της «αντιμετώπισης του προβλήματος της παραχάραξης της ρωσικής ιστορίας ως ζήτημα μεγάλης εθνικής σημασίας».
Στο μυαλό και την γλώσσα των ανθρώπων που κυβερνούν σήμερα την Ρωσία, η Ιστορία είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο.
Η προβολή της ταινίας έγινε στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής.
Στην ταινία ο Πατέρας Τυχόν ταξιδεύει με πλήρη ιερατική περιβολή από την χιονισμένη Κωνσταντινούπολη ως τη Βενετία, και τονίζει ότι η Δύση «θρέφει γενετικό μίσος για το Βυζάντιο και την πνευματική του κληρονόμο που είναι η Ρωσία».
Σύμφωνα με την ρωσική ταινία, η πλούσια και πολιτισμένη πρωτεύουσα του Βυζαντίου, η Κωνσταντινούπολη, ήταν το αντικείμενο του φθόνου των “επιθετικών βαρβάρων της Δύσης”, που την λεηλάτησαν κατά τη διάρκεια της 4ης Σταυροφορίας του 1204.
Ο Πατέρας Τυχόν λέει ότι «ο μοντέρνος καπιταλισμός χτίστηκε πάνω στη λεηλασία του Βυζαντίου και την τοκογλυφία των Εβραίων».
«To πρώτο λάθος του Βυζαντίου ήταν ότι εμπιστεύθηκε τη Δύση». Στην ταινία η Δύση παρομοιάζεται με κοντόχοντρο άνθρωπο που φορά μια βενετική μάσκα με μακρυά μύτη.
«Το Βυζάντιο παρέδωσε τομείς - κλειδιά της οικονομίας, όπως το εμπόριο και η συλλογή δασμών, σε δυτικούς επιχειρηματίες και άπληστους ευγενείς».
Χρησιμοποιώντας έναν όρο που είναι αντιληπτός στη σημερινή Ρωσία, ο Πατέρας Τυχόν αναφέρει την ύπαρξη ενός «Ταμείου οικονομικής σταθερότητας», μιλώντας για τα επιτεύγματα του βυζαντινού Αυτοκράτορα Βασιλείου του 2ου, νονού και πνευματικού πατέρα του Πρίγκηπα Βλαδίμηρου της Ρωσίας, που κατέπνιξε όλες τις αποσχιστικές τάσεις στη ρωσική αυτοκρατορία και έκλεισε πολλούς από του ευγενείς στη φυλακή.
Όμως μπορεί ένας ισχυρός αυτοκράτορας να έχει ένα αδύναμο διάδοχο.
Η ταινία έγινε πριν ο πρόεδρος Πούτιν επιλέξει τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ ως διάδοχο του για το προεδρικό χρίσμα, για τις εκλογές που θα γίνουν στις 2 Μαρτίου.
Το νόημα της ταινίας είναι ολοφάνερο και δεν μπορεί, παρά να μεταφερθεί με ευθύτητα στους Ρώσους. «Το Βυζάντιο, αντί να παραμείνει πιστό στις αξίες του, προσπάθησε να εκσυγχρονιστεί, όπως απαιτούσε η Δύση, με αποτέλεσμα να πληρώσει το τίμημα».
«To δυστύχημα είναι η εισαγωγή ατομιστικών ιδεών, που κατέστρεψαν τις αξίες του Βυζαντίου, με αποτέλεσμα ο λαός να χάσει την πίστη στη ηγεσία του».
O Σεργκέϊ Ιβανόφ, ο διασημότερος Ρώσος μελετητής του Βυζαντίου, λέει ότι η ταινία «συμπυκνώνει χίλια χρόνια ιστορίας του Βυζαντίου και μεταφέρει τα συμπεράσματά της στη σημερινή Ρωσία. Η ταινία δεν αναφέρεται ιδιαίτερα στην πραγματική ιστορία του Βυζαντίου. Ούτε η ιστορία, ούτε η Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη είναι το πραγματικό αντικείμενο της ταινίας. «Η απουσία μιας νέας ιδεολογίας στη Ρωσία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οδηγεί την ρωσική κυβέρνηση σε σφετερισμό της ιστορίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ώστε να δικαιολογήσει την ξενοφοβική και αντιδυτική πολιτική της», σχολιάζει αναλυτής στο περιοδικό Economist.
H ταινία μεταδίδει επίσης ένα μήνυμα προς τον πρόεδρο Πούτιν: «Μην εμπιστεύεσαι τη Δύση, γαντζώσου στην εξουσία και ακολούθησε πολιτική απομόνωσης της χώρας».
O Πατέρας Τυχόν αλλά και η ρωσική κρατική τηλεόραση δεν ενδιαφέρεται για το ότι η ρωσική Αυτοκρατορία κέρδισε περισσότερα κάνοντας άνοιγμα στη Δύση, παρά ότι ακολούθησε πολιτική απομονωτισμού, γράφει το περιοδικό Economist.
«To Βυζάντιο ήταν η πηγή της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης για τη Ρωσία, αλλά ελάχιστοι Τσάροι θεωρούσαν το Βυζάντιο ως το ιδανικό πολιτικό μοντέλο».
Γι' αυτό και αποκάλεσαν τη Μόσχα, Τρίτη Ρώμη και όχι δεύτερη Κωνσταντινούπολη.
«O Στάλιν αναζωογόνησε τις σπουδές για το Βυζάντιο, μαζί με την ιδέα του Ιμπεριαλισμού», τονίζει ο Πατέρας Τυχόν. «Ο Στάλιν γνώριζε από που να αντλήσει μαθήματα και ιστορικά παραδείγματα».
H παραχάραξη της ιστορίας, μπορεί όμως να οδηγήσει σε επανάληψη κάποιων από τις τραγωδίες του 20ου αιώνα.
Βίντεο σχετικά με τον Αρχιμ. Τύχων Σεβκούνωφ
Βίντεο με την παρουσίαση του Βιßλίου - DVD Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ: «ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑ» του ρώσου αρχιμανδρίτη Τύχωνα Σεβκούνωφ, Ηγουμένου της Ι.Μ. Υπαπαντής (Σρέτενσκυ) Μόσχας, σεναριογράφου και σκηνοθέτη της γνωστής ομώνυμης ταινίας. Το βιβλίο εκτός από τον συγγραφέα παρουσίασαν οι: Δημήτρης Μαυρόπουλος, υπεύθυνος των εκδόσεων «Δόμος», Γιώργος Καραμπελιάς, συγγραφέας, εκδότης περ. «Άρδην», Χρήστος Γιανναράς, ομότ. καθηγητής Πανεπιστημίου στην αίθουσα της Αρχαιολογικής Εταιρίας στις 19.10.2009.
Αυτοκρατορίας κατάρρευση: το βυζαντινό μάθημα
Πρόλογος Χρήστος Γιανναράς στο σενάριο της
ομώνυμης ταινίας, τον Αύγουστο του 2009, Αντίφωνο
Μου ζητήθηκε να προλογίσω την ελληνική έκδοση του σεναρίου της ταινίας Αυτοκρατορίας κατάρρευση: το βυζαντινό μάθημα, του ρώσου αρχιμανδρίτη Τύχωνα Σεβκουνόφ.
Δεν είμαι ιστορικός ούτε κριτικός του κινηματογράφου. Αλλά και ο στόχος της ταινίας δεν είναι να υπηρετήσει απλώς την ιστορική έρευνα η την κινηματογραφική τέχνη. Από τις επανειλημμένες προβολές της στα ρωσικά τηλεοπτικά δίκτυα και τις καταιγιστικές αντιδράσεις και συζητήσεις που προκάλεσε, έγινε φανερός ο σκοπός της ταινίας: Να προβάλει την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και ειδικά τις αιτίες της κατάρρευσής της, ως άξονα αναφοράς για τη συναγωγή πολιτικών συμπερασμάτων χρήσιμων στην προοπτική του ρόλου που οραματίζονται για τη Ρωσία σήμερα οι ηγέτες της.
Μου ζητήθηκε να προλογίσω την ελληνική έκδοση του σεναρίου της ταινίας Αυτοκρατορίας κατάρρευση: το βυζαντινό μάθημα, του ρώσου αρχιμανδρίτη Τύχωνα Σεβκουνόφ.
Δεν είμαι ιστορικός ούτε κριτικός του κινηματογράφου. Αλλά και ο στόχος της ταινίας δεν είναι να υπηρετήσει απλώς την ιστορική έρευνα η την κινηματογραφική τέχνη. Από τις επανειλημμένες προβολές της στα ρωσικά τηλεοπτικά δίκτυα και τις καταιγιστικές αντιδράσεις και συζητήσεις που προκάλεσε, έγινε φανερός ο σκοπός της ταινίας: Να προβάλει την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και ειδικά τις αιτίες της κατάρρευσής της, ως άξονα αναφοράς για τη συναγωγή πολιτικών συμπερασμάτων χρήσιμων στην προοπτική του ρόλου που οραματίζονται για τη Ρωσία σήμερα οι ηγέτες της.
Σε αυτή τη συζήτηση, για τον ρόλο της Ρωσίας σήμερα στη διεθνή πολιτική σκηνή, θα ήθελα να καταθέσω ελάχιστα, προλογικά στην ταινία σχόλια:
Ούτε ο Μέγας Πέτρος, με τον ριζοσπαστικό εκδυτικισμό της Ρωσίας που επιχείρησε, ούτε ο Λένιν με τον «κομμουνιστικό» ολοκληρωτισμό των Μπολσεβίκων, απομακρύνθηκαν από το βαθειά ριζωμένο στη λαϊκή ρωσική «ψυχή» όραμα της αυτοκρατορίας. Ο Γιέλτσιν κατόρθωσε να σμπαραλιάσει εξευτελιστικά το όραμα παραδίδοντας τη ρωσική αυτοκρατορία της Σοβιετικής Ένωσης στη χλεύη της Δύσης και στις ορέξεις υπάνθρωπων μαφιόζων. Αλλά ήταν παρένθεση. Σήμερα η Ρωσία ξαναβρίσκει τη θέση της και αποκαθιστά το κύρος της στον διεθνή στίβο σταθερά και εντυπωσιακά. Την προσοχή στη διαχείριση της αποκατάστασης του οράματος της αυτοκρατορίας στη Ρωσία σήμερα καταλαβαίνω ότι θέλει να επιστήσει η ταινία του αρχιμ. Τύχωνα Σεβκουνόφ.
Όταν μιλάμε για «αυτοκρατορία» αναφερόμαστε σε πολιτειακό σχήμα ριζικά διάφορο του εθνικού η του νεώτερου «αστικού» κράτους. Η αυτοκρατορία δεν είναι καθεστώς εξουσίας ενός έθνους πάνω σε περισσότερους από έναν λαούς. Είναι τάξη πραγμάτων (ordo rerum), δηλαδή τρόπος ειρηνικής συνοχής και πολιτικής συνύπαρξης λαών και εθνών, τρόπος που τον εγγυάται (τον εξασφαλίζει) μια ισχυρή σε πολεμική ισχύ και διοικητική οργάνωση εθνότητα. Όμως ως άξονας συνοχής του πολυεθνικού σχήματος προϋποτίθεται ένας κοινός πολιτισμός, ένα κοινό νόημα βίου που το παράγει μία κοινή μεταφυσική παράδοση (απόδοση αιτίας και σκοπού στην ύπαρξη) η μία κοινή θρησκεία (religio imperii).
Αυτό το περιεχόμενο της λέξης «αυτοκρατορία» το καθόρισε και το πραγμάτωσε η Παλαιά Ρώμη, με την pax romana, Και η Νέα Ρώμη–Κωνσταντινούπολη, με την pax christiana. Επί χίλια εξακόσια χρόνια (από τον 2ο π.Χ. ως τον 15ο μ.Χ. αιώνα, περίπου) η ρωμαϊκή Οικουμένη ταυτιζόταν με τον «πολιτισμένο» κόσμο σε αντιδιαστολή προς τα «βαρβαρικά» έθνη της ανθρωπότητας.
Με βάση μια γενική (αναπόφευκτα σχηματική) θεώρηση της Ιστορίας, θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι κάθε απόπειρα απομίμησης του ρωμαϊκού πρωτοτύπου της αυτοκρατορίας κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία. Ίσως ο Καρλομάγνος να είναι η εξαίρεση: Απέτυχε μεν βραχυπρόθεσμα (η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους επιβίωσε για ελάχιστα χρόνια), μπόλιασε όμως ολόκληρη τη μετα-ρωμαϊκή Δύση των επήλυδων στην Ευρώπη βαρβαρικών φύλων και φυλών με ανίατη αντιπαλότητα προς την εξελληνισμένη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία της Nova Roma στην Ανατολή. Είχε κατανοήσει με την πολιτική του ιδιοφυΐα ο Καρλομάγνος ότι δεύτερη αυτοκρατορία με την ίδια religio imperii της υπάρχουσας ρωμαϊκής, δεν ήταν δυνατό να συγκροτηθεί. Γι’αυτό και οδήγησε τη Δυτική Χριστιανοσύνη στην αποκοπή της από το σώμα της Καθολικής Εκκλησίας: στη δημιουργία ενός διαφορετικού Χριστιανισμού, θρησκειοποιημένου και ατομοκεντρικού, άσχετου με τον ευαγγελισμό της σωτηρίας ως μετοχής στο εκκλησιαστικό απήχημα του Τριαδικού τρόπου της υπάρξεως.
Η ταινία του αρχιμ. Τύχωνα Σεβκουνόφ επιμένει διαφωτιστικά στο απύθμενο μένος, μίσος και πάθος με το οποίο μπόλιασε η πολιτική του Καρλομάγνου τους τραγικά υπανάπτυκτους λαούς της μεσαιωνικής Δύσης ενάντια στον ελληνορωμαϊκό κόσμο της Ανατολής. Η κατάλυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συντελέστηκε ουσιαστικά το 1204 μ.Χ., με την άλωση και φρικώδη σφαγή και σύληση της Νέας Ρώμης από τις βαρβαρικές ορδές της Τέταρτης Σταυροφορίας. Η οθωμανική κατάκτηση, δύο αιώνες αργότερα, τρύγησε εύκολα τους καρπούς του ιστορικού εγκλήματος των Σταυροφόρων. Και ισοδύναμο έγκλημα αργότερα, αντιστάσεως μη ούσης, στον 16ο αιώνα, ήταν η χλευαστική μετονομασία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε «Βυζάντιο». Ώστε να επιβιώνει ιστορικά σαν δήθεν συνέχεια της Παλαιάς και Νέας Ρώμης μόνο η πλαστογράφηση της αυτοκρατορίας από τον Καρλομάγνο.
Η χρήση του όρου «αυτοκρατορία» από τον βούλγαρο βασιλέα Συμεών και τον σέρβο βασιλέα Στέφανο Ντουσάν δεν ξεπέρασε τα χρονικά όρια του βίου των δύο φιλόδοξων ηγεμόνων. Και οι δύο άφησαν όμως στην Ιστορία ένα επικίνδυνο κατάλοιπο του οράματός τους: Τη σύνδεση της αυτοκρατορικής φιλοδοξίας με την αυθαιρεσία της απαίτησης να αναγνωριστεί η εθνική τους Εκκλησία ως Πατριαρχείο. Νόμιζαν οι άσχετοι ότι ο τίτλος και οι ευθύνες του Πατριαρχείου αντιπροσωπεύουν εξουσιαστικό θεσμό διοικητικής υπεροχής που συνάδει στην πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας – δεν υποψιάζονταν τί αντιπροσωπεύει για την ενότητα της «κατά την οικουμένην» Καθολικής Εκκλησίας το Συνοδικό Σύστημα και η θεσμική ραχοκοκαλιά του: η Πενταρχία των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων.
Δυστυχώς την υποταγή της έννοιας της αυτοκρατορίας και του θεσμού του Πατριαρχείου σε εθνικιστικές φιλοδοξίες την πέτυχε η Ρωσία μετά την άλωση της Νέας Ρώμης από τους Τούρκους. Στο βιβλίο του Οι δρόμοι της ρωσικής θεολογίας ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ περιγράφει τις συνθήκες υπό τις οποίες η Μόσχα, με κατάφορο εκβιασμό, πέτυχε, το 1589 μ.Χ., την προσωρινή αναγνώρισή της ως «πατριαρχείου», συμπληρώματος των οραμάτων της να διαδραματίσει ρόλο «Τρίτης Ρώμης». Έτσι άνοιξε διάπλατα ο δρόμος για την έμπρακτη ακύρωση της Ορθόδοξης Εκκλησιολογίας: Η κατά την οικουμένην ενότητα της Καθολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, βασισμένη στη συνοδικότητα της πρεσβυγενούς Πενταρχίας, κατατεμαχίστηκε τον 19ο αιώνα σε αυτοκέφαλα εθνικά Πατριαρχεία κατά το πρότυπο του εθνικιστικού κρατισμού των προτεσταντικών ομολογιών. Το εκκλησιαστικό γεγονός αλλοτριώθηκε σε «κρατική θρησκεία», υπηρετική πολιτικών και ιδεολογικών σκοπιμοτήτων, η συνέχεια της Μιάς, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας αναιρέθηκε από την αποτελεσματικότερη των αιρέσεων, τον εθνικισμό.
Η ταινία του αρχιμ. Τύχωνα Σεβκουνόφ μοιάζει να προσβλέπει στο όραμα της αυτοκρατορίας σαν σε σταυρική διαχείριση ευθύνης και όχι εξουσιαστικού προνομίου. Είναι η μόνη ρεαλιστική βάση για να διακριθεί η ανατολική εκδοχή της αυτοκρατορίας, ως επιτεύγματος πολιτισμού, από τον δυτικό ιμπεριαλισμό η από το αποικιοκρατικό σύστημα της κοινοπολιτείας.
Με απλά λόγια: Για να λειτουργήσει σήμερα η πολιτική της Ρωσίας σε προοπτική και με στρατηγικές αυτοκρατορίας στον διεθνή στίβο, χρειάζεται να καλλιεργήσει τη συνεπή παραίτηση από το τυπικά δυτικό προϊόν του εθνικισμού.: Να προσλάβει ενεργά την ελληνική εκδοχή του πολιτισμού και την εκκλησιαστική αλήθεια της κένωσης, της διακονίας. Μετά την ολοκληρωτική επικράτηση της προτεραιότητας του εθνικισμού τα τελευταία διακόσια πενήντα χρόνια, οι ιστορικές συγκυρίες ή η Πρόνοια του Θεού οδήγησαν τον σημερινό φορέα της ευθύνης για την ενότητα της κατά την οικουμένην Εκκλησίας, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Νέας Ρώμης–Κωνσταντινουπόλεως, σε τέλεια απογύμνωση από κάθε εξουσιαστική ισχύ. Δεν διαθέτει ούτε πληθυσμική υπεροχή, ούτε στήριξη μηχανισμών εθνικού κράτους, ούτε οικονομική άνεση, ούτε δυνατότητα επαρκούς στελέχωσης, Έχει επομένως όλα τα ευαγγελικά προσόντα για να διακονήσει ως η έσχατη όλων Εκκλησία και πάντων δούλη το «πρωτείο» του «εσχάτου», που τον αναδεικνύει «πρώτον» η κένωσή του. Και το πρωτείο έγκειται στη σταυρική ευθύνη διαχείρισης δύο διακονημάτων: Να συγκαλεί το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως οικουμενικές η γενικές τοπικές συνόδους. Και να προεδρεύει σε αυτές.
Αν συμβεί και εξαφανιστεί ιστορικά αυτός ο άξονας ενότητας της Μιάς Καθολικής Εκκλησίας, τότε το συνοδικό σύστημα καθεαυτό, ως προέκταση της λειτουργικής καθολικότητας της Ευχαριστίας, θα οδηγήσει σε εκκλησιαστική (όχι εξουσίας και ποσοτικής δύναμης) επανιεράρχηση των «πρωτείων». Πάντως, το να λειτουργήσει τόσο ένα πολιτειακό σχήμα ως αυτοκρατορία όσο και μια τοπική εκκλησία ως πατριαρχείο, εξαρτάται από παράγοντες ποιότητας, όχι ποσότητας, διακονίας και όχι εξουσιαστικής υπεροχής. Τα ποσοτικά και εξουσιαστικά κριτήρια οδηγούν σε βατικάνεια διαστροφή της Εκκλησίας σε θρησκευτικό ολοκληρωτισμό, όπως ανεπανάληπτα τον ζωγράφισε στον «Μεγάλο Ιεροεξεταστή» ο Ντοστογέφσκυ.
Η ταινία του αρχιμ. Τύχωνα μοιάζει να έχει μία διορατική επικαιρότητα: Η Ρωσική Εκκλησία βγαίνει σήμερα από μιά μαρτυρική δοκιμασία εβδομήντα χρόνων διωγμού και έσχατης ταπείνωσης. Και όπως πάντα η ταπείνωση, ατομική ή συλλογική, εκούσια ή ακούσια, έδωσε μίαν απρόσμενη, πανανθρώπινης εμβέλειας πνευματική καρποφορία στη Ρωσική Εκκλησία: την έκπληξη της ρωσικής θεολογίας της διασποράς, αυτό το μέγιστο δώρο του Θεού στην Εκκλησία Του κατά τον 20ο αιώνα.
Αυτή την αγιαστική καρποφορία της ταπείνωσης και του διωγμού, οι απελεύθεροι σήμερα και θωρακισμένοι με την ισχύ κρατικής εξουσίας Ρώσοι δεν μοιάζει να την εκτιμούν. Ορέγονται το τσαρικό παρελθόν της κοσμικής μεγαλειότητας, που είχε αλλοτριώσει το εκκλησιαστικό γεγονός σε θρησκευτικό θεσμό κοσμικής κυριαρχίας. Το πραξικόπημα των Μπολσεβίκων ανέκοψε βίαια μιάν αδυσώπητη φορά, που από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου, παγίδευε στα αχνάρια των Φράγκων και της πορείας τους προς την τραγωδία του Σχίσματος (1054 μ.Χ.) τη Ρωσική Εκκλησία.
Το Σχίσμα, που απέκοψε τους Φράγκους από τη λατινική και ελληνική Ορθοδοξία, δεν ήταν γέννημα ιδεολογικών διαφορών, όσο έμπρακτης προσπάθειας να αυτονομηθεί η Δύση σε κάθε πρακτική λεπτομέρεια (επειδή την πρακτική του βίου και τη διαφορά των συμβόλων καταλαβαίνει ο λαός), σαφώς να διαφοροποιηθεί από την ελληνική τότε Ανατολή. Έφτιαξαν δικό τους σταυροκόπημα με τα πέντε δάχτυλα, ξυρισμένους κληρικούς, άζυμο άρτο και καθόλου κοινωνία οίνου στην Ευχαριστία, δική τους αρχιτεκτονική των ναών, αγάλματα στις εκκλησίες, νατουραλίστικη ζωγραφική, άλλαξαν τη μουσική. Σε ανάλογη πορεία είχε παγιδευτεί και η ρωσική Χριστιανοσύνη: Ρώσικο σχήμα του σταυρού, ρώσικο ένδυμα και κάλυμμα κεφαλής των κληρικών, ρώσικη κρεμυδόσχημη αρχιτεκτονική, νατουραλίστικη ζωγραφική, κοσμική μουσική μελωδία συνόδευαν την επιθετική αξίωση για το πρωτείο της Τρίτης Ρώμης.
Η ταινία του αρχιμ. Τύχωνα μας θυμίζει τις αληθινές προϋποθέσεις της αυτοκρατορίας και τον σεβασμό στα αινίγματα της Ιστορίας, Πολύτιμο μάθημα.
Ο Μητροπολίτης Μεσογαίας κ. Νικόλαος συνομιλεί
με τον Αρχιμ. Τύχων Σεβκούνωφ Ηγούμενο της Ιεράς
Μονής της Υπαπαντής στο Σρέτενσκι της Μόσχας.
Πνευματικό Κέντρο Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Σπάτων
20 Ιανουαρίου 2013 Παραγωγή: intv.gr
Σκηνοθεσία: Γιώργος Αρβανίτης
Όλη η ταινία/ντοκιμαντέρ σε αποσπάσματα.
Αρχιμ. Τύχων Σεβκούνωφ, ηγούμενος της Ιεράς Μονής της Υπαπαντής στο Σρέτενσκι της Μόσχας. «Σχεδόν άγιοι-Πνευματικές αφηγήσεις από τη Ρωσία του χθες και του σήμερα» - Εκδόσεις «εν πλω». Στοά Βιβλίου - Αθήνα 20 Ιανουαρίου 2013. Ομιλητής: Αρχιμανδρίτης Τύχων Σεβκούνωφ, ηγούμενος της Ιεράς Μονής της Υπαπαντής στο Σρέτενσκι της Μόσχας. Παραγωγή: intv.gr. Σκηνοθεσία: Γιώργος Αρβανίτης. Copyright: intv.gr
Σχόλια στο Facebook
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου